Dünya’nın günlük ve yıllık hareketlerine bağlı olarak sıcaklık günlük, mevsimlik ve yıllık değişimler gösterir. Bu değişim, sıcaklığı etkileyen etmenlere bağlı olarak her yerde farklılık gösterir.
Sıcaklığın yeryüzündeki dağılışını incelemek için izoterm haritalarından yararlanılır. İzotermler, aynı sıcaklıkta olan noktaların birleştirilmesiyle elde edilen eğrilerdir.
İzoterm eğrileri incelendiğinde sıcaklığın Ekvator’dan kutuplara gidildikçe düzenli bir şekilde azalmadığı gözlenmektedir. Enlem dışındaki etmenlerden dolayı, özellikle kara ve denizlerin farklı dağılışı ve okyanus akıntılarından dolayı izotermler, paralellerle uyumlu değildir, birçok yerde girinti ve çıkıntı oluşturmaktadır.
Örneğin meridyenler üzerindeki en yüksek sıcaklıkların birleştirilmesiyle elde edilen termik ekvator, Ekvator çizgisiyle uyumlu değildir ve girintiler çıkıntılar oluşturmaktadır.
Yeryüzündeki sıcaklık dağılışı incelenirken yıllık ile ocak ve temmuz aylarının sıcaklık ortalamaları incelenmektedir.
Yıllık sıcaklık dağılımı (Harita ) incelendiğinde şu sonuçlar gözlemlenmektedir:
Ocak ayında Kuzey Yarım Küre’de kış, Güney Yarım Küre’de yaz yaşanmaktadır. Bu dönemde izoterm eğrileri incelendiğinde (Harita ) şu sonuçlar gözlemlenmektedir:
Temmuz ayında Kuzey Yarım Küre’de yaz, Güney Yarım Küre’de kış yaşanmaktadır. Bu dönemde izoterm eğrileri incelendiğinde şu sonuçlar gözlemlenmektedir:
Güneş nihai ısı kaynağıdır. Ve dünyadaki farklı bölgelerin güneşten aldığı farklı ısı, tüm iklim özelliklerinin ardındaki nihai nedendir. Bu nedenle, farklı mevsimlerdeki sıcaklık dağılım modellerini anlamak, rüzgar sistemleri, basınç sistemleri, yağış vb. gibi çeşitli iklim özelliklerini anlamak için önemlidir.
Dünya yüzeyindeki enlem boyunca sıcaklığın dağılımı, sıcaklıkların yatay dağılımı olarak bilinir. Dünya üzerindeki sıcaklığın yatay dağılımı İzotermlerle gösterilir. İzotermler, eşit sıcaklığa sahip çizgi birleştirme noktalarıdır. İzoterm haritası incelendiğinde, sıcaklığın yatay dağılımının düzensiz olduğu görülmektedir.
Haritalar coğrafya konularının öğrenilmesinde çok önemli bir materyaldir. Herhangi bir konunun ayrıntılarının harita üzerinde gösterilmesi öğrenmeleri kalıcı hale getirmektedir. Biz de bu amaçla farklı konularda haritalar hazırlayıp herkesin faydalanması için çaba harcıyoruz. Şimdiki haritamız Türkiyenin yıllık ortalama sıcaklık dağılış haritasıdır.
Aşağıdaki tabloda illerimizin yıllık ortalama sıcaklıklarının en yüksek ve en düşük olduğu ilk beş il gösterilmiştir. Bu veriler Meteoroloji Genel Müdürlüğünden alınmıştır. Veriler güncellendikçe tablodaki ve haritadaki değerler güncellenecektir.
En Yüksek Yıllık Ortalama Sıcaklıklar | En Düşük Yıllık Ortalama Sıcaklıklar | ||
Adana | 19,2 °C | Ardahan | 3,6 °C |
Mersin | 19,2 °C | Kars | 4,7 °C |
Antalya | 18,8 °C | Erzurum | 5,7 °C |
Osmaniye | 18,6 °C | Ağrı | 6,2 °C |
Şanlıurfa | 18,5 °C | Bayburt | 7 °C |
Ülkemizde yıllık sıcaklık ortalamalarının en yüksek olduğu yerler Güneydoğu Anadolu, Akdeniz ve Ege kıyılarıdır. Bu kesimde yıllık sıcaklık ortalaması 15 °C ile 19 °C arasında değişmektedir. Örneğin yıllık sıcaklık ortalaması Mersin ve Adanada 19,2 °C, Antalyda 18,8 °C, Osmaniyede 18,6 °C, Şanlıurfada 18,5 °C, Hatayda 18,3 °C ve İzmirde 17,3 °Cdir.
Enlemden etkisinden dolayı Marmara ve Karadeniz kıyılarında yıllık sıcaklık ortalaması Ege ve Akdeniz kıyılarına göre daha düşüktür. Örneğin İstanbul’un yıllık sıcaklık ortalaması 16,2 °C, Sinop’ta 14,3 °C’dir.
İç Anadolu ve Doğu Anadolu’nun büyük bir kısmında yıllık sıcaklık ortalaması kıyı kesimine göre daha düşüktür. Bu kesimde de doğuya gidildikçe yükseltiden dolayı sıcaklık düşmektedir. Örneğin Ankara’da yıllık sıcaklık ortalaması 11,9 °C iken bu değer Erzurum’da 5,7 °C, Ardahanda ise bu değer 3,6 °Cye kadar düşmektedir.. Buna göre ülkemizde yıllık sıcaklık ortalamasının en düşük olduğu yer yükselti ve enlemden dolayı Kuzeydoğu Anadolu (Erzurum, Kars ve Ardahan), en yüksek olduğu yer deniz etkisi ve enlemden dolayı Akdeniz kıyılarıdır. (Adana, Mersin, Antalya)
Aşağıdaki haritada yıllık ortalama sıcaklıklar renklerle gösterilmiştir. renk kırmızıya doğru yaklaştıkça sıcaklık değerleri artmaktadır. Mavi renk ve tonları ise yıllık ortalama sıcaklıkların düşük olduğu illeri göstermektedir. Haritanın lejant kısmından illerin sıcaklık değerlerini görebilirsiniz. İyi çalışmalar dilerim.
kaynak: seafoodplus.info