Dünya Yıllık Ortalama Sıcaklık Dağılışı

Dünya’nın günlük ve yıllık hareketlerine bağlı olarak sıcaklık günlük, mevsimlik ve yıllık değişimler gösterir. Bu değişim, sıcaklığı etkileyen etmenlere bağlı olarak her yerde farklılık gösterir.

Sıcaklığın yeryüzündeki dağılışını incelemek için izoterm haritalarından yararlanılır. İzotermler, aynı sıcaklıkta olan noktaların birleştirilmesiyle elde edilen eğrilerdir.

İzoterm eğrileri incelendiğinde sıcaklığın Ekvator’dan kutuplara gidildikçe düzenli bir şekilde azalmadığı gözlenmektedir. Enlem dışındaki etmenlerden dolayı, özellikle kara ve denizlerin farklı dağılışı ve okyanus akıntılarından dolayı izotermler, paralellerle uyumlu değildir, birçok yerde girinti ve çıkıntı oluşturmaktadır.

Örneğin meridyenler üzerindeki en yüksek sıcaklıkların birleştirilmesiyle elde edilen termik ekvator, Ekvator çizgisiyle uyumlu değildir ve girintiler çıkıntılar oluşturmaktadır.

Yeryüzündeki sıcaklık dağılışı incelenirken yıllık ile ocak ve temmuz aylarının sıcaklık ortalamaları incelenmektedir.

a) Yıllık Sıcaklık Dağılışı

Yıllık sıcaklık dağılımı (Harita ) incelendiğinde şu sonuçlar gözlemlenmektedir:

• Alçak enlemlerde karalar denizlerden, yüksek enlemlerde denizler karalardan daha sıcaktır.
• enleme kadar karaların daha geniş yer kapladığı Kuzey Yarım Küre’deki sıcaklıklar, Güney Yarım Küre’ye göre daha yüksektir. enlemden sonra denizlerin daha geniş yer kapladığı Güney Yarım Küre, Kuzey Yarım Küre’ye göre daha sıcaktır.
• Her iki yarım kürede de sıcaklıklar genel olarak kutuplara gidildikçe azalmaktadır.
• Kutuplara yakın yerlerde Güney Yarım Küre’deki sıcaklıklar, Antarktika kara kütlesinden dolayı Kuzey Yarım Küre’ye göre daha düşüktür.
• Denizlerin geniş yer kapladığı Güney Yarım Küre’de izoterm eğrileri Kuzey Yarım Küre’ye göre paralellere daha uyumludur.

b) Ocak Ayı Sıcaklık Dağılışı

Ocak ayında Kuzey Yarım Küre’de kış, Güney Yarım Küre’de yaz yaşanmaktadır. Bu dönemde izoterm eğrileri incelendiğinde (Harita ) şu sonuçlar gözlemlenmektedir:

• Yeryüzünde en yüksek sıcaklıklar, Güney Yarım Küre’de tropikal kuşaktaki karalarda yaşanmaktadır.
• Kuzey Yarım Küre’deki en düşük sıcaklık kutup noktasında değil de karasallık ve yükseklikten dolayı Sibirya’nın doğusunda ve Kanada’nın batısında yaşanmaktadır.
• Kuzey Yarım Küre’de karalar daha fazla soğuduğu için izoterm eğrileri, karalar üzerinde güneye, denizler daha az soğuduğu için okyanuslar ve denizler üzerinde kuzeye doğru yönelmektedir.
• Güney Yarım Küre’de karalar daha fazla ısındığı için izoterm eğrileri, karalar üzerinde kuzeye, denizler daha az ısındığı için okyanuslar ve denizler üzerinde güneye doğru yönelmektedir.
•  Sıcak okyanus akıntılarından dolayı yüksek enlemlerde karaların batı kıyıları doğu kıyılarından sıcaktır.

c) Temmuz Ayı Sıcaklık Dağılışı

Temmuz ayında Kuzey Yarım Küre’de yaz, Güney Yarım Küre’de kış yaşanmaktadır. Bu dönemde izoterm eğrileri incelendiğinde şu sonuçlar gözlemlenmektedir:

• Temmuz ayında Kuzey Yarım Küre’de yaz, Güney Yarım Küre’de kış yaşanmaktadır. Bu nedenle en yüksek sıcaklıklar, Kuzey Yarım Küre’de tropikal kuşaktaki karalarda yaşanmaktadır.
• Kuzey Yarım Küre’deki en düşük sıcaklık Grönland Adası’nın kuzeyinde yaşanmaktadır.
• Kuzey Yarım Küre’de karalar daha fazla ısındığı için izoterm eğrileri, karalar üzerinde kuzeye, denizler daha az ısındığı için okyanuslar ve denizler üzerinde güneye doğru yönelmektedir.
• Güney Yarım Küre’de karalar daha fazla soğuduğu için izoterm eğrileri, karalar üzerinde güneye, denizler daha az soğuduğu için okyanuslar ve denizler üzerinde kuzeye doğru yönelmektedir (Harita ).

Dünyada ocak ve temmuz aylarında sıcaklık dağılışı nasıldır? Ocak ve temmuz ayları izoterm haritaları ve özellikleri nelerdir?

Güneş nihai ısı kaynağıdır. Ve dünyadaki farklı bölgelerin güneşten aldığı farklı ısı, tüm iklim özelliklerinin ardındaki nihai nedendir. Bu nedenle, farklı mevsimlerdeki sıcaklık dağılım modellerini anlamak, rüzgar sistemleri, basınç sistemleri, yağış vb. gibi çeşitli iklim özelliklerini anlamak için önemlidir.

Dünya yüzeyindeki enlem boyunca sıcaklığın dağılımı, sıcaklıkların yatay dağılımı olarak bilinir. Dünya üzerindeki sıcaklığın yatay dağılımı İzotermlerle gösterilir. İzotermler, eşit sıcaklığa sahip çizgi birleştirme noktalarıdır. İzoterm haritası incelendiğinde, sıcaklığın yatay dağılımının düzensiz olduğu görülmektedir.

Ocak Ayı Ortalama Sıcaklık Dağılışı:

1. ⇒ Ocak ayında, Kuzey Yarımküre&#;de kış, Güney Yarımküre&#;de yaz yaşanır. Bu nedenle en yüksek sıcaklıklar Güney Yarımküre&#;de Oğlak Dönencesi çevresinde görülür.
2. ⇒ Güney Amerika, Güney Afrika ve Avustralya&#;nın iç kesimleri en yüksek sıcaklık değerlerine sahiptir. Yılın bu dönemlerinde bu bölgelere güneş ışınlarının en büyük açılarla gelmesi ve nem açığının fazla olması bu durumun başlıca nedenleridir.
3. ⇒ Kuzey Yarımküre&#;de 25°C&#;den daha yüksek sıcaklık değerleri görülmez.
4. ⇒ Sibirya, Grönland Adası ve Kanada&#;nın kuzeyi Dünya&#;nın en soğuk yerleridir.
5. ⇒ Kuzey Yarımküre&#;de 0°C ve 10°C eğrileri Atlas Okyanusu ve Büyük Okyanus üzerinde kuzeye, Asya ve Kuzey Amerika üzerinde ise güneye doğru kavis yapmaktadır.
6. ⇒ Güney Amerika, Güney Afrika ve Avustralya&#;nın iç kesimleri en yüksek sıcaklık değerlerine sahiptir.
7. ⇒ Güney Yarımküre&#;de deniz ve okyanuslar daha geniş alan kapladığı için 0°C ve 10°C eğrileri Kuzey Yarımküre&#;ye göre daha düzgün uzanmaktadır.
8. ⇒ Ocak ayında Güney Yarımküre&#;nin en soğuk yeri Antarktika&#;dır.

Temmuz Ayı Ortalama Sıcaklık Dağılışı:

1. ⇒ Temmuz ayında, Kuzey Yarımküre&#;de yaz, Güney Yarımküre&#;de kış yaşandığından, en yüksek sıcaklıklar Kuzey Yarımküre&#;de Yengeç Dönencesi çevresinde görülür.
2. ⇒ Dünya&#;nın en sıcak yerleri, Büyük Sahra, Arabistan Yarımadası, Asya&#;nın iç kısımları ile Meksika ve Kuzey Amerika&#;nın iç kısımlarıdır.
3. ⇒ Kuzey Yarım Küre&#;de 20° ve 25° eğrileri Atlas Okyanusu ve Büyük Okyanus üzerinde soğuk su akıntılarının etkisiyle güneye doğru sokulurken Asya ve Amerika üzerinde yüksek enlemlere doğru sokulmaktadırlar.
4. ⇒ Bu ayda Güney Yarım Küre&#;de en soğuk yerleri Antarktika çevresi oluşturmaktadır.
5. ⇒ Bu ayda da Güney Yarım Küre&#;de deniz ve okyanusların etkisiyle izoterm eğrileri Kuzey Yarım Küre&#;ye göre daha düzgün uzanmaktadır.

Haritalar coğrafya konularının öğrenilmesinde çok önemli bir materyaldir. Herhangi bir konunun ayrıntılarının harita üzerinde gösterilmesi öğrenmeleri kalıcı hale getirmektedir. Biz de bu amaçla farklı konularda haritalar hazırlayıp herkesin faydalanması için çaba harcıyoruz. Şimdiki haritamız Türkiye&#;nin yıllık ortalama sıcaklık dağılış haritasıdır.

Aşağıdaki tabloda illerimizin yıllık ortalama sıcaklıklarının en yüksek ve en düşük olduğu ilk beş il gösterilmiştir. Bu veriler Meteoroloji Genel Müdürlüğü&#;nden alınmıştır. Veriler güncellendikçe tablodaki ve haritadaki değerler güncellenecektir.

Ülkemizde yıllık sıcaklık ortalamalarının en yüksek olduğu yerler Güneydoğu Anadolu, Akdeniz ve Ege kıyılarıdır. Bu kesimde yıllık sıcaklık ortalaması 15 °C ile 19 °C arasında değişmektedir. Örneğin yıllık sıcaklık ortalaması Mersin ve Adana&#;da 19,2 °C, Antaly&#;da 18,8 °C, Osmaniye&#;de 18,6 °C, Şanlıurfa&#;da 18,5 °C, Hatay&#;da 18,3 °C ve İzmir&#;de 17,3 °C&#;dir.

Enlemden etkisinden dolayı Marmara ve Karadeniz kıyılarında yıllık sıcaklık ortalaması Ege ve Akdeniz kıyılarına göre daha düşüktür. Örneğin İstanbul’un yıllık sıcaklık ortalaması 16,2 °C, Sinop’ta 14,3 °C’dir.

İç Anadolu ve Doğu Anadolu’nun büyük bir kısmında yıllık sıcaklık ortalaması kıyı kesimine göre daha düşüktür. Bu kesimde de doğuya gidildikçe yükseltiden dolayı sıcaklık düşmektedir. Örneğin Ankara’da yıllık sıcaklık ortalaması 11,9 °C iken bu değer Erzurum’da 5,7 °C, Ardahan&#;da ise bu değer 3,6 °C&#;ye kadar düşmektedir.. Buna göre ülkemizde yıllık sıcaklık ortalamasının en düşük olduğu yer yükselti ve enlemden dolayı Kuzeydoğu Anadolu (Erzurum, Kars ve Ardahan), en yüksek olduğu yer deniz etkisi ve enlemden dolayı Akdeniz kıyılarıdır. (Adana, Mersin, Antalya)

Aşağıdaki haritada yıllık ortalama sıcaklıklar renklerle gösterilmiştir. renk kırmızıya doğru yaklaştıkça sıcaklık değerleri artmaktadır. Mavi renk ve tonları ise yıllık ortalama sıcaklıkların düşük olduğu illeri göstermektedir. Haritanın lejant kısmından illerin sıcaklık değerlerini görebilirsiniz. İyi çalışmalar dilerim.

kaynak: seafoodplus.info