Dünyadaki Ülkelerin Yönetim Şekilleri
Dünyada monarşiyle yönetilen ülkeler hangileri?
İngiltere'de Başbakan Boris Johnson liderliğindeki Muhafazakar Parti'nin genel seçimlerde mecliste çoğunluğu elde etmesinin ardından Kraliçe II. Elizabeth'in Lordlar Kamarası'nda konuşma yapması dünya medyasında ilgiyle karşılandı.
İngiltere'de demokratik bir yapı olmasına rağmen ülke yüzyıllardır monarşiyle yönetiliyor ve kraliyet mensupları yönetimde söz sahibi konumda. İlk kez İspanya'nın Galiçya bölgesinde yılında kullanılan bu yönetim şekli yerini modern demokrasilere bıraksa da, dünya üzerinde ekonomik açıdan birçok gelişmiş ülke sembolik de olsa monarşik yapıyla yönetilmeye devam ediyor.
Avrupa'nın en küçük ülkeleri arasında yer alan Monako ve Liechtenstein'da kral ve diğer saray üyelerinin mecliste söz hakkı bulunuyor. Kral'a yönetimde bir devlet başkanı ya da başbakan eşlik ediyor. Uzak Doğu Asya'da Tayland ve Bhutan'da da yine bu yönetim şekli mevcut.
Avrupa'da 11 ülkede monarşi var
İtalya sınırları içerisinde bulunan Vatikan da ise yönetim şekli mutlak monarşi olarak devam ediyor. Burada Kardinaller Meclisi tarafından seçilen Papa ülkeyi yönetme hakkına sahip.
Avrupa'da Belçika, İspanya, İsveç, Norveç, Hollanda, Danimarka ve Lüksemburg gibi ülkeler resmi olarak "krallık" olmasına rağmen parlamenter monarşiyle yönetildiği için kraliyet ailesi üyelerinin yönetimde sembolik olarak ya da çok az söz hakkı bulunuyor. Asya ülkelerinden Japonya, Malezya, Kamboçya da yine bu şekilde bir yönetim biçimine sahip.
Afrika'da ise Güney Afrika sınırları içerisinde yer alan Lesotho, parlamenter monarşiyle yönetilen kıtadaki tek ülke konumunda.
Orta Doğu ve Afrika'da ise Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Kuveyt, Katar, Bahreyn, Umman, Ürdün ve Fas da monarşiyle yönetilen diğer ülkeler. Bu ülkelerde meclis olmasına rağmen kral ve kraliyet ailesinin yönetim üzerinde büyük bir üstünlüğü bulunuyor. Uzak Doğu Asya'da monarşinin en büyük örneği ise Brunei Krallığı.
Kraliçe II. Elizabeth, Birleşik Krallık harici demokrasi ve parlamenter rejimlerin olduğu İngiliz Milletler Topluluğu'na dahil 15 ülkede daha sembolik de olsa yönetimde söz sahibi konumda bulunuyor.
Bu ülkeler arasında Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, Barbados, Bahama Adaları, Grenada, Saint Lucia, Saint Kitts ve Nevis, Antigua ve Barbuda, Fiji, Belize, Papua Yeni Gine ve Solomon Adaları yer alıyor. Bu ülkelerde sembolik de olsa devlet başkanı Kraliçe II. Elizabeth. Ancak kraliçeyi yönetimde özel olarak atanan "Genel Vali"ler temsil ediyor.
&#;&#;Kendini demokrasi olarak tanımlayan ulusal hükümetler
&#;&#;Kendini demokrasi olarak tanımlamayan ulusal hükümetler
Demokrasi, vatandaşların oy kullanma ve müzakere yoluyla gücü kullanma sistemidir. Doğrudan demokraside, tüm vatandaşlar doğrudan katılımcı bir yönetim organı oluşturur ve her konuda doğrudan oy kullanır. Dolaylı demokraside ise vatandaşlar, genellikle seçim yoluyla veya daha az yaygın olarak kura ile kendi aralarından temsilciler veya delege seçerek dolaylı olarak yönetim yaparlar. Bu seçilmiş vatandaşlar daha sonra bir yasama veya jüri gibi bir yönetim organı oluşturmak üzere bir araya gelirler.
Bazı hükümetler, doğrudan ve dolaylı demokratik yönetimi birleştirir. Bu durumda, vatandaşlar günlük yönetimi idare etmek için temsilciler seçerken, aynı zamanda referandumlar (halkoylamaları) ve geri çağırma hakkı gibi doğrudan yönetim haklarını da korurlar. Anayasal bir demokraside, çoğunluğun güçleri temsilci demokrasisi çerçevesinde kullanılır, ancak anayasa, genellikle evrensel bazı haklar, örneğin ifade özgürlüğü veya örgütlenme özgürlüğü gibi belirli sınırlamalarla çoğunluk yönetimini sınırlar.[23][24]
Cumhuriyetler[değiştir kaynağı değiştir]
Platon'un "Devlet" adlı kitabında, hükümetleri beş temel tipe ayırdığı belirtilmektedir (dört tanesi mevcut formlar ve biri Platon'un ideal formu olup "yalnızca sözde var olan" bir formdur):[14]
- Aristokrasi (kanun ve düzene dayalı yönetim)
- Timokrasi ("hayırsever" bir ordu gibi şeref ve göreve dayalı yönetim; örnek olarak Sparta)
- Oligarşi (piyasa temelli ahlak kuralları)
- Demokrasi (özgür bir vatandaş, saf özgürlük ve eşitlikle yönetim)
- Tiranlık (bir despot korkuyla yönetilmek)
Bu beş rejim, en üstte aristokrasi ve en altta tiranlık olmak üzere üstten alta giderek yozlaşıyor.
Aristoteles'in "Politika" adlı eserinde, Platon'un beş rejimini ele alarak bunları tek kişi, az sayıda kişi ve halk tarafından yönetilen hükümetlerle ilişkilendirdiği belirtilir. Bu, insanların yönetim yetkisine sahip olduğu hükümet türlerinin sınıflandırılmasını takip eder: ya tek bir kişi (monarşi gibi bir otorite), seçilmiş bir grup insan (aristokrasi) veya halkın tamamı (bir demokrasi, örneğin bir cumhuriyet).[16]
Thomas Hobbes, sınıflandırmalarında şunları söyledi:
"Topluluklar arasındaki fark, egemenin farklılığından kaynaklanır, yani herkesin temsilcisi olan kişinin farklılığından. Ve çünkü egemenlik ya bir kişide ya da birden fazla kişiden oluşan bir mecliste bulunur; ve o meclise ya herkesin giriş hakkı vardır ya da sadece bazı insanlar diğerlerinden ayrılmıştır; açıktır ki sadece üç tür Topluluk olabilir. Çünkü temsilcinin ya bir kişi ya da birden fazla kişi olması gerekir; ve eğer birden fazla kişi ise, o zaman ya herkesin katılma hakkı vardır ya da sadece belirli kişiler diğerlerinden ayrılmıştır; temsilcinin bir kişi olduğu durumda Topluluk bir monarşi olur; herkesin bir araya geleceği bir meclis olduğunda bir demokrasi veya halk Topluluğu olur; sadece bir kısmın bir araya geldiği bir meclis olduğunda ise aristokrasi denir. Başka türde bir Topluluk olamaz: çünkü egemen güç ya bir kişiye, ya birden fazla kişiye ya da herkese ait olmalıdır (bunu bölünemez olduğunu gösterdim)."[17]
Temel siyasi sistemler[değiştir kaynağı değiştir]
Hükümetlerin varoluş biçimleri ve özellikleri konusunda bireyler arasında farklı görüşler bulunmaktadır. Herhangi bir hükümetin ve buna karşılık gelen sınıflandırmanın içinde "gri tonlar" yaygındır. En liberal demokrasiler bile, belirli bir ölçüde rakip siyasi faaliyetleri sınırlarken, en zalim diktatörlükler geniş bir destek tabanı oluşturmak zorunda kalır ve bu da hükümetleri dar kategorilere sokmayı zorlaştırır. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri'nin bazı seçmenlerine göre, zengin Süper PAC'lerin seçimleri manipüle ettiği inancıyla Amerika Birleşik Devletleri'nin bir demokrasi yerine bir plutokrasi olduğu iddia edilmektedir.[13]