Edebi Akımlar Neden Ortaya Çıkmıştır

Ortak bir estetik anlayışı ve sanat görüşünün bir sonucu olarak ortaya çıkan, kültürel ve estetik bazı özeliklere sahip olan edebi akımlar kısaca şifrelemesi nasıldır? Konuyla ilgili araştırmalar gerçekleştiren öğrencilerin de faydalanması adına edebi akımlar konu anlatımı formatına olarak hazırladığımız yazımızı sizler için hazırladık. İşte, tüm detaylar…

Edebi Akımlar Nelerdir?

Dünya tarihinde öne çıkmış olan belli başlı edebi akımlar şu şekilde sıralanabilir:

• Klasisizm
• Romantizm
• Realizm
• Natüralizm
• Parnasizm
• Sembolizm
• Sürrealizm
• Empresyonizm
• Ekspresyonizm
• Fütürizm
• Dadaizm
• Kübizm
• Egzistansiyalizm

Sınavlara hazırlanan öğrencilerin edebi akımlar hususunda merak ettikleri konulardan bir tanesi de edebi akımlar kısaca şifreleme yöntemidir. Yukarıda sıralanan edebi akımlardan en çok sorulan ilk altısının akılda kolay kalması için kodlaması ‘’KaRaRıNPaRiS’’ şeklinde yapılmaktadır.

Edebi Akımlar ve Temsilcileri

Klasisizm

• Klasisizm akımında akıl ve sağduyu en önemli ölçüttür.
• Hayaller ve duygusallık akıl yolu ile denetim altına alınır. Aklın denetiminden geçmeyen hiçbir duygu eserde yer alamaz.
• Sanatçının görevi, tabiatı akla uygun bir biçimde taklit etmektir. Tabiatı taklit etmek, insanın değişmeyen, akıl ve irade gibi temel öğelerini anlatmaktır.
• Klasisizmde konu önemli değildir. Önemli olan konunun işleniş biçimi ve anlatımdır. Bu yüzden, anlatımda mükemmellik amaçlanır.
• Anlatımda sokak dili değil, seçkin çevrelerin dili yalın bir biçimde kullanılmıştır.
• Az sözle çok şey anlatmak hedeflenmiştir.
• Sanatta sıkı kuralların bulunması ve bunlara uyulması gerektiğine inanan klasikler, üç birlik adı verilen yer-zaman-olay kuralının doğmasına neden olmuşlardır.
• Klasisizm akımının öne çıkan temsilcileri; François de Malherbe, Pierre Conhielle, Jean de La Fontaine, John Milton ve Moliere olarak ifade edilebilir.

Romantizm

• yüzyılda klasisizme tepki olarak doğmuş bir akımdır.
• Jean-Jack Rousseau romantizm akımın öncüsü olarak kabul edilmiştir.
• Konular Hristiyanlıktan, tarihten ve günlük yaşamdan alınmıştır.
• Duygulara ve hayallere önem verilir.
• Romantizmde sanat toplum içindir görüşü benimsenmiştir.
• Tabiat önemsenmiş, gözlem ve tasvire önem verilmiştir.
• Voltaire, Shakespeare, Victor Hugo romantizm akımın önemli temsilcilerindendir.

Realizm

• Realizm akımında gerçekler ön plandadır. Realist sanatçılar, eserlerinde yaşamın gerçeklerini anlatmışlardır.
• Realizm akımı; olaylar ve kişiler karşısında tarafsız bir tavır takınmıştır.
• Realizmde, gerçek hayatın anlatılması esas olduğu için realistlerin eserlerinde toplumun sıradan kişilerine rastlanır.
• Realizmde biçim güzelliğine önem verilir, dilde ve anlatımda süsten, özentiden kaçınılır.
• Realizmde roman ve hikâye ön plana çıkmıştır.
• Stendhal, Balzac, Ernest Hemingway bu akımın öne çıkan temsilcilerdendir.

Natüralizm

• Natüralizmde dil, halkın konuştuğu sade bir şekilde kullanılır.
• Natüralistler, pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye çalışır.
• Sokak hayatı edebi eserlerde ele alınmıştır. Dışarıdaki çirkinlikler, olumsuzluklar, dışlanmış kişiler konu olarak işlenmiştir.
• Argo sözcüklere bolca yer verilmiş sokak dili edebiyata o zamana dek görülmedik bir biçimde girmiştir.
• Tasvirlere ayrı bir önem veren sanatçılar, güçlü tasvirler yapmışlardır.
• Realistlerdeki biçim güzelliği, üslup kaygısı natüralistlerde yoktur. Fakat natüralistler de halkın kolayca anlayabileceği yalın ve anlaşılır bir dil kullanırlar.
• Emile Zola ve Guy de Maupassant natüralizm akımının önemli temsilcilerindir.

Parnasizim

• Parnasizm sadece şiirde görülen bir akımdır ve şiirde realizm olarak görülür tarif edilmiştir.
• Bu sanat akımında sanat için sanat anlayışı benimsenmiştir.
• Antik Yunan ve Roma mitolojisine büyük bir hayranlık barındırmaktadır.
• Nesnelerin dış görünüşü aktarılmıştır.
• Şiirde ölçü kafiye ritim ahenk gibi biçim güzelliğine büyük önem verilmiştir.
• Theophile Gautie ve François Couppe öne çıkan temsilcilerdendir.

Sembolizm

• Sembolizmde dış dünyayı sembollerle anlatmak esastır.
• Sembolistler, şiirde müzik unsuruna önem verirler, hatta müziği şiirin amacı hâline getirirler.
• Şiire lirizm egemendir.
• Şiir, düşüncelere değil; duygulara seslenmelidir çünkü şiir bir şey anlatmak için yazılmaz.
• Şiirde anlam kapalılığı olmalıdır, buna göre şiirden herkes kendine göre bir yorum çıkarmalıdır.
• Sembolizm akımının önce çıkan temsilcileri; Baudelaire ve Puşkin’dir.

Sürrealizm

• yüzyılda oluşan bir akımdır.
• Birçok edebi alanın yanında şiirde de görülen bir akımdır.
• Freud’un psikanaliz kuramının edebiyata uyarlanmış biçimidir.
• Bilinçaltı yansıtılmaya çalışılmıştır.
• Akıl ve mantık önemsenmemiş, içgüdü, bilinçaltı ön plana çıkarılmıştır.
• Andre Breton, Louis Aragon ve Cemal Süreya öne çıkan Sürrealizm temsilcilerindir.

Empresyonizm

• Duyularımızın dış evreni bize olduğu gibi değil, onun gerçek görünüşünü değiştirerek ulaştırdığı kabul edilmiştir.
• Sanatçılar, yapıtlarında, dış dünyada gördüklerinin gerçek yönünü değil; “kendilerinde uyandırdığı izlenimleri” anlatmışlardır.
• Dünya edebiyatında bu akımın temsilcileri Rainer Maria Rilke, Paul Verlaine, Arthur Rimbaud olarak verilmektedir.

Ekspresyonizm

• Sanatçılar, kendi içlerine kapanıp kendilerini gözlemlemiş, iç gözleme önem vermişlerdir.
• Bireyin en gizli yönlerini açığa vuran bir anlatım yolu kullanılmıştır.
• Yapıtlarda, fantastik ve korkunç olaylar anlatılmıştır.
• Amaç, insanların ruhsal durumlarının ortaya konmasıdır.
• Bu akımın öne çıkan temsilcileri Franz Kafka, Thomas Stearns Eliot, James Joyce’tur.

Fütürizm

• Geleceği makineleştiren bir sanat akımı olarak dikkat çekmektedir.
• yüzyılın başında İtalyan şair Filippo Tommaso Marinetti tarafından kurulmuştur.
• Geçmişin sanat değerlerinin bırakılması gerektiğini ve yeni anlatım biçimlerinin bulunmasını tavsiye eden bir edebi akımdır.
• Fütürizm’in öne çıkan temsilcileri Filippo Tommaso Marinetti ve Vladimir Mayakovski’dir.

Dadaizm

• Aklın hiçbir değerinin olmadığı söyleyen Dadaizm; hiçbir şeyin doğruluğuna ve varlığına inanmayan ve her şeye kuşku ile bakılması gerektiğini savunan bir edebi akımdır.
• Dil ve estetik kuralları bir yana bırakılarak sanatta kuralsızlık ilkesi benimsenmiştir.
• Kelimeleri rasgele kullanmak suretiyle oluşan şiirlere Dadaist şiirler olarak ifade edilirler.
• Dadaizm’in öne çıkan temsilcileri Tristan Tzara, Breton, Aragon’dur.

Kübizm

• Kübizm’de varlıkların, dış görünüşünün yanında iç dünyasının da betimlenmesi amaçlanmıştır.
• Sanatçılar, anlatımı canlı kılmak için yapıtlarında duygularla olayları karıştırarak yansıtmışlardır.
• Bu akımın Dünya edebiyatında öne çıkan temsilcileri Apollinaire, Max Jacob, Jean Cocteau, Blaise Cendrars olarak bilinmektedir.

Egzistansiyalizm

• Var olmayı her şeyden önce gören bir edebi akımdır. Bu özelliğinde ötürü bu akıma varoluşçuluk adı da verilmektedir.
• İnsan kendi değerlerini kendi oluşturabileceğini bilmelidir görüşünü savunmaktadır.
• Bu edebi akıma göre insan bütünüyle özgür olmalıdır.
• Egzistansiyalizm akımının öne çıkan temsilcileri Jean Paul Sartre, Albert Camus, Andre Gide, Samuel Beckett, Franz Kafka olarak ifade edilmektedir.

Edebi Akımlar İle İlgili Çıkmış Sorular

1. ‘’Gerçeği olduğu gibi yansıtmak benim işim değildir. Dış dünyayı duygu ve hayal gücüyle zenginleştirerek vermek, tabiatın güzelliklerini dile getirmek sanatın görevi olmalıdır.” görüşünü ileri süren bir sanatçı, aşağıdaki edebiyat akımlarından hangisinin savunucusu durumundadır? (2006)

A) Klasisizm

B) Romantizm

C) Realizm

D) Natüralizm

E) Sürrealizm

1. Bir 18. yüzyıl düşünürü olan J.J. Rousseau; ister özel ister kamusal hayatımızda olsun, yaşadığımız şeylerin, aklın değil duyguların ve doğal içgüdülerin gereklerini karşılayıp karşılamadığını sormamız gerektiğini söyler. Bireyselliği ve doğayı gündeme getirir. Ona göre, gerçekliği parçalayan ve anlaşılmaz hâle getiren aklın bütün tahlilleri yapaydır.

Buna göre J. J. Rousseau’nun hangi hareketin öncülüğünü yaptığı ileri sürülebilir? (2011)

A) Klasisizm

B) Realizm

C) Romantizm

D) Natüralizm

E) Empresyonizm

1. yüzyılın toplumlarda yarattığı travma ve güvensizlik hislerinin bir neticesi olarak ortaya çıkan bu akım, aklı reddederek hayal ve ötesini işlemeyi amaçlar. Sanatın pek çok alanında özellikle şiirde etkili olan bu akımın savunucularına göre akıl yoluyla kurulmuş sistemler ve düşünce biçimleriyle, bilinçaltının ortaya çıkması mümkün değildir. Bu yüzden akıl perdelemesinden kurtulup içinden geldiği gibi anlatmak, her türlü estetik ve ahlaki kaygıdan sıyrılıp düşüncelerini sağaltmak bu akımı benimseyen sanatçıların en önemli dayanağıdır. Sanatçılar bunu yaparken de rüyanın gücünden, daha önce ihmal edilen çağrışım biçimleri ve çıkarsız düşünceden yararlanarak tarif edilmesi ve anlaşılması zor imge, dil ve biçimlere başvurur.

Bu parçada söz edilen edebî akım aşağıdakilerden hangisidir? (2022)

A) Egzistansiyalizm

B) Dadaizm

C) Sembolizm

D) Sürrealizm

E) Empresyonizm