el cezerinin makineleri / 'Cezeri'nin Olağanüstü Makineleri Sergisi'ni iki günde 20 bin kişi gezdi

El Cezerinin Makineleri

el cezerinin makineleri

Cezerî&#;nin yüzyıldan kalma 50 makinesi!

Okan Çil

“Çal&#;&#;t&#;&#;&#;m geceler ayd&#;nl&#;k kesildi. Kararl&#;l&#;&#;&#;m kamç&#;land&#;;

derin uykudaki yeteneklerim uyand&#;. Tüm gayret ve

ciddiyetimi sarf ettim ve elimden gelen her &#;eyi yapt&#;m.”

Cezerî

Bazen biri ç&#;kar, öyle a&#;&#;k olur ki, Mecnun ismi bamba&#;ka anlamlara dönü&#;üverir. Bir di&#;eri öyle farkl&#; sorular sorar ki, Sokrates ismi felsefenin mihenk ta&#;&#; olarak bilinir. &#;&#;te Cezerî de tasarlad&#;&#;&#; ola&#;anüstü makinelerle, dünya tarihinde benzer bir de&#;i&#;ime sebep olmu&#;tur. Di&#;lileri yerli yerine yerle&#;tirdikten sonra h&#;nz&#;rca gülümsemi&#; ve makineye o ilk dokunu&#;undan bu yana, mühendisli&#;in olmazsa olmazlar&#; aras&#;nda yerini alm&#;&#;t&#;r.

Tam ad&#; Bedi‘uz-zemân Ebû el-‘&#;zz b. &#;smaî‘l b. el-Rezzâz el-Cezerî’dir. F&#;rat ve Dicle aras&#;ndaki bölgeye El-Cezire (Ada) dendi&#;i için, El-Cezerî mahlas&#;n&#; kullanmay&#; uygun bulur. Do&#;um ve ölüm tarihleri tam olarak belli olmasa da yüzy&#;lda ya&#;ad&#;&#;&#; bilinmektedir. O vakitler bölgede Artuklular’&#;n hakimiyeti söz konusudur. Cezerî de bu yüzden Artuklular’&#;n himayesinde okuyup ö&#;renmeye ba&#;lar. Eline ne geçerse okur, ara&#;t&#;r&#;r. Hem teknik, hem de felsefik olarak yetkinle&#;ince, kendi sorular&#;n&#;n pe&#;ine tak&#;l&#;r ve dehas&#;n&#;n s&#;n&#;rlar&#;n&#; zorlamaya ba&#;lar.

Saraya mühendis olarak girer. Rü&#;tünü ispat edince de ba&#; mühendisli&#;e terfi eder. Yirmi be&#; y&#;l boyunca hizmet verir. Öyle makineler tasarlar ki görenleri hayretler içinde b&#;rak&#;r. Suyun itici gücüyle ve mumla çal&#;&#;an saatler, otomatik müzik aparatlar&#;, kan ölçme aletleri, f&#;sk&#;yeler ve daha neler neler…

.

CEZERÎ'N&#;N Ç&#;FT POMPALI MAK&#;NELER&#; 

Bizans döneminde tek pompayla çal&#;&#;an basit makineler yap&#;lm&#;&#;ken, Cezerî bunu çift pompaya ç&#;kar&#;r. Suyu bas&#;nçla on, on be&#; metre yükse&#;e kadar ç&#;karmay&#; ba&#;ar&#;r ve bu sayede sulama kanallar&#;yla tar&#;m&#;n geli&#;mesine ciddi katk&#;lar sular. Dairesel hareketi, do&#;rusal harekete çevirmek için de ilk defa krank millerini icat eder. Günümüzdeki piston sisteminin olu&#;mas&#;na ön ayak olur.

En büyük icatlar&#;ndan birisi de me&#;hur kilitli sand&#;&#;&#;d&#;r. Saraydaki mücevherat&#;n, özel yaz&#;&#;malar&#;n saklanmas&#; için tasarlanm&#;&#;t&#;r. Malzeme olarak pirinç kullan&#;ld&#;&#;&#; için de oldukça a&#;&#;rd&#;r. Sand&#;&#;&#;n üstünde dört ayr&#; kilit, her kilitte on alt&#; harfli toplam on iki halka vard&#;r. Di&#;er bir de&#;i&#;le, &#;ifreyi bilmiyorsan&#;z, sand&#;&#;&#; açmak için iki yüz seksen bir trilyon olas&#;l&#;kla u&#;ra&#;man&#;z gerekir.

Abdest almaya yard&#;mc&#; olan makine de ilginç i&#;lerinin ba&#;&#;nda gelir. Ku&#;un a&#;z&#;ndan su akmaya ba&#;lad&#;ktan otuz saniye sonra, küçük bölmelerden biri aç&#;l&#;r ve içinden ç&#;kan insan figürü, sabunu uzat&#;r. &#;kinci otuz saniyeyle beraber di&#;er bölmeden, elinde havluyla bir insan figürü daha ç&#;kar.

Havuza yerle&#;tirdi&#;i küçük teknelere binmi&#; insan figürlerinden olu&#;an icad&#; da hayli ilginçtir. Teknelerin alt&#;nda küçücük birer delik vard&#;r. Su almaya ba&#;lar ve altm&#;&#; dakikada dolunca batar. Geçen süreyi i&#;aret etmek için de s&#;k&#;&#;an hava, &#;sl&#;k gibi bir ses ç&#;kar&#;r.

Bunlar&#;n yan&#; s&#;ra, ilk defa insans&#; robotu da Cezerî tasarlam&#;&#;t&#;r. Bu robot sultan&#;n odas&#;nda, gelen misafirlere içki ikram etmekte kullan&#;l&#;r. Her yedi buçuk dakikada, bir kadeh &#;arap doldurur. Kadeh al&#;n&#;nca kol yukar&#; kalkar ve ikinci yedi buçuk dakika beklenir. Sadece yüzy&#;ldaki insanlar&#; de&#;il, yüzy&#;ldaki bizleri de hayretler içinde b&#;rak&#;r.

.

KÜLTÜREL S&#;MGELER: F&#;LL&#; SAAT

Cezerî sadece bir mucit de de&#;ildir. O ayn&#; zamanda tasarlad&#;&#;&#; makinelere kültürel simgeler de eklemeyi ihmal etmez. Bunun en büyük örneklerinden biri me&#;hur Filli Saat’tir. O zaman&#;n sava&#;lar&#;nda filler de kullan&#;ld&#;&#;&#;ndan, bütün mekanizmay&#; bir filin üstüne in&#;a eder. Filin karn&#;ndaki oyukta yer alan tas dolmaya ba&#;lar. Her yar&#;m saatte bir, irice bir bilye a&#;a&#;&#; dü&#;erek çana çarpar ve etraftakilere guguklu saat misali haber verir. Bu toplar&#; a&#;a&#;&#;ya indirense sa&#; ve solda yer alan ejdarhalard&#;r. Yan&#; s&#;ra makinenin en tepesinde anka ku&#;u, ortas&#;nda bir katip ve raca yer al&#;r. Di&#;er de&#;i&#;le, masal alemi gibidir. Yapt&#;&#;&#; makineler sadece teknik yönden de&#;il, dönemin kültürel kodlar&#; aç&#;s&#;ndan da önem arz eder.

Cezerî, Artuklu hükümdar&#; Nasireddin Mahmud’un iste&#;i üzerine, tasarlad&#;&#;&#; makineleri ’da kitap haline getirir. En ince ayr&#;nt&#;lar&#;na, hesaplamalar&#;na var&#;ncaya dek hepsini yazar. &#;smi “Kitâb el-Câmi‘ Beyn el-‘&#;lm ve el-‘Amel en-Nâfi’ fi S&#;nâa’ti’l-Hiyel” olan bu eser, günümüzde k&#;saca “Kitab-ül Hiyel” olarak adland&#;r&#;l&#;r ve “Mekanik Biliminde Bilgi ve Uygulaman&#;n Ba&#;da&#;t&#;r&#;lmas&#;” olarak çevirilebilir.

Bu kitap do&#;uda beklenen ilgiyi ne yaz&#;k ki görmez. Cezerî hakk&#;ndaki ilk çal&#;&#;ma, yüzy&#;lda Prof. Eilhard Wiedemann ve yard&#;mc&#;s&#; mühendis F. Hauser taraf&#;ndan yap&#;l&#;r. Ülkemizdeyse ilk defa &#;brahim Hakk&#; Konyal&#; “Tarih Hazinesi” dergisinde y&#;l&#;nda bir yaz&#; kaleme al&#;r. Eserin on dört Arapça, iki Farsça, bir de Osmanl&#;ca yaz&#;lm&#;&#;, toplamda on yedi adet el yazma nüshas&#; hâlâ korunmaktad&#;r. y&#;l&#;ndayda Kültür Bakanl&#;&#;&#; taraf&#;ndan t&#;pk&#; bas&#;m&#; yap&#;l&#;r. &#;imdiyse Durmu&#; Çal&#;&#;kan’&#;n on be&#; y&#;ll&#;k eme&#;inin ürünü olan bir kitap yay&#;mland&#;: “Cezerî’nin Ola&#;anüstü Makineleri – Herkes &#;çin Cezerî” Babil Kitap etiketiyle raflarda yerini alan bu kitap, sadece mühendislerin de&#;il, herkesin anlayabilece&#;i ölçüde sadele&#;tirildi.

Cezerî’nin kitab&#;nda yer alan elli makine, günümüzde yeniden hayat buldu. Durmu&#; Çal&#;&#;kan ve Mehmet Ali Çal&#;&#;kan’&#;n idealleriyle, &#;stanbul Cezerî Müzesi taraf&#;ndan, büyük emeklerle birebir olarak hayata geçirildi. “Cezerî’nin Ola&#;anüstü Makineleri” isimli sergi, Uniq &#;stanbul Maslak’ta 15 &#;ubat itibariyle kap&#;lar&#;n&#; ziyaretçilerine açm&#;&#; bulunuyor. Günümüz ko&#;turmacas&#;ndan s&#;k&#;ld&#;ysan&#;z, yüzy&#;la do&#;ru bir yolculu&#;a ç&#;kabilirsiniz. Kim bilir, makineler aras&#;nda gezerken belki siz de Cezerî’nin h&#;nz&#;r gülümsemesine ortak olursunuz.

Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi bünyesinde eğitimlerini sürdüren Bilgievi ve Akademi Lise öğrencileri “ Cezeri'nin Olağanüstü Makineleri Sergisi”ni ziyaret etti.

Gençlik ve Spor Hizmetleri Daire Başkanlığına bağlı Bilgievi ve Akademi Lise öğrenciler, tahsis edilen araçlarla eğitim yuvalarından alınarak eğitmenleri eşliğinde Keçi Burcu’ndaki sergiyi gezdi.

El Cezeri'nin makinelerinin eş ölçekte, aynı malzeme ve teknikle üretildiği, İslam aliminin yol göstericiliğinden yola çıkarak yapılmış "Filli Su Saati", "Yılan Mekanizması", "Çocuklu Otomatik Lavabo" ve "Kan Ölçme Otomatı" gibi 25 ürünün prototipinin yer aldığı sergide rehberler, öğrencileri bilgilendirdi.

Bilgievi öğrencilerinden Ravza Demir, serginin öğrencilerin gelişimine katkı sunduğunu söyledi.

Cezeri’nin eserlerinin merak uyandırdığını ifade eden Demir, “Sergiye geldiğim için çok mutluyum, El-Cezeri’nin hayatı hakkında bilgi sahibi oldum, eserlerini çok beğendim, Emeği geçenlere teşekkür ederim.’’ şeklinde konuştu.

Hakan Girgin ise daha önce makinelerle ilgili araştırma yaptığı ve bunları yakından görmenin büyük bir mutluluk olduğunu ifade ederek, şöyle konuştu:

“Bilgievi’nde eğitmenlerimiz El-Cezeri’nin hayatı ve eserleri hakkında bilgiler vermişti, bunları yerinde görerek bu bilgilerimizi pekiştirdik. Bu sergi benim için heyecan verici”

“Cezeri'nin Olağanüstü Makineleri” sergisi 18 Mayıs tarihine kadar ziyaretçilerini ağırlamaya devam edecek.

kaynağı değiştir]
  1. ^Hayes, John Richard, The Genius of Arab Civilization:Source of Renaissance. 2nd edition. p. MIT Press. 12 Kasım tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. ^Ceccarelli, Marco, Distinguished Figures in Mechanism and Machine Science: Their Contributions and Legacies. Vol. 1. P6. Springer. 12 Kasım tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^Marco Ceccarelli, Distinguished Figures in Mechanism and Machine Science: Their Contributions and Legacies. Part 12 Kasım tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  4. ^Dr. Norman SMITH, The Arabian seafoodplus.info Scientist, April 4, ISSN 12 Kasım tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  5. ^The Cambridge History of Egypt, Historiography of the Ayyubid and Mamluk epochs Vol Cambridge University Press. 12 Kasım tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  6. ^Muḥammad ibn Mūsā ibn Shākir, Kitáb Al-Hiyal كتاب الحيل.Traslated and annotated by Donald R. Hill, 20 Ocak tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  7. ^Li Guo, Early Mamluk Syrian Historiography. Vol 6 Ekim tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  8. ^Biographical Dictionary of the History of Technology Al-Jazari, Ibn Al-Razzaz 5 Aralık tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  9. ^"al- Jazarī, Badīʿ al-Zamān". Badīʿ al-Zamān Abū l-ʿIzz Ismāʿīl b. al-Razzāz al-Jazarī (b. c/, d. /) was an outstanding Arab scholar, engineer, polymath and inventor. The only information about his life is found in the introduction to his richly illustrated manuscript containing a collection of fifty mechanical devices and inventions, with their detailed construction plans. BRILL; Encyclopaedia of Islam, THREE. 4 Ekim tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül &#;
  10. ^Aleksandr D. Knyž, Ibn ʻArabi in the Later Islamic Tradition: The Making of a Polemical Image in Medieval Islam. SUNY Press. 5 Aralık tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  11. ^"Al Jazari". Britannica. 6 Eylül tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan &#;
  12. ^abc"Arşivlenmiş kopya". 8 Şubat tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat &#;
  13. ^Information, Reed Business (4 Nisan ). New Scientist (İngilizce). Reed Business Information.&#;
  14. ^Çirak, Bekir; Yörük, Abdülkadir (17 Mayıs ). "MEKATRONİK BİLİMİNİN ÖNCÜSÜ İSMAİL EL - CEZERİ". Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (4): ISSN&#; 4 Şubat tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat &#;
  15. ^Tibbetts, G. R. (), "Review: Donald R. Hill, The Book of Knowledge of Ingenious Mechanical Devices (Kitab fi ma'rifat al-hiyal alhandasiyya), by Ibn al-Razzaz al-Jazari", Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, 38 (1), ss.&#; [], doi/SX&#;
  16. ^ab"al- Jazarī, Badīʿ al-Zamān". The book was also translated into Persian and Turkish. Today, copies of the book are held in European and American museums and libraries. The earliest was finished, as stated in the manuscript, at the end of Shaʿbān /mid-April , when al-Jazarī was already dead. This earliest extant manuscript is held in Istanbul in the Topkapi Palace Museum Library (MS ). It is titled al-Jāmiʿ bayn al-ʿilm wa-l-ʿamal al-nāfiʿ fī ṣināʿat al-ḥiyal (Olağanüstü mekanik araçların bilgisi hakkında kitap) (“A compendium on the theory and useful practice of the mechanical arts”) and was used by Ahmad Y. al-Hassan for the Arabic edition of the text. The English translation by Donald R. Hill is based mainly on a manuscript titled Kitāb fī maʿrifat al-ḥiyal al-handasiyya (“The book of knowledge of ingenious mechanical devices”), written in / and held in the Bodleian Library, Oxford. BRILL; Encyclopaedia of Islam, THREE. 4 Ekim tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül &#;
  17. ^"The Mechanical Engineer: Abu'l –'Izz Badi'u'z – Zaman Ismail ibnu'r – Razzaz al Jazari"(PDF). Academician from the west such as Alder Miller, Sartre and Honketh really appreciate al Jazari for his contribution in the research on time, hydraulic and dynamic. Until now, the manuscript that has been written by al Jazari in Arabic can be found in Oxford,Dublin, London and few other places in Europe. Universiti Teknologi Malaysia. 23 Şubat tarihinde kaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül &#;
  18. ^"The Book of Knowledge of Ingenious Mechanical Devices". Springer, Dordrecht. 4 Haziran tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül &#;
  19. ^"Arşivlenmiş kopya". 9 Şubat tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat &#;
  20. ^abc"9 asır önce icat edilen Filli Su Saati nasıl çalışıyordu?". Fikriyat Gazetesi. 11 Mayıs tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat &#;

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir

'Cezeri'nin Olağan&#;st&#; Makineleri Sergisi'ni iki g&#;nde 20 bin kişi gezdi

Diyarbakır'ın Sur ilçesindeki Keçi Burcu'nda 25 Mart'ta açılışı yapılan, El Cezeri'nin makinelerinin eş ölçekte, aynı malzeme ve teknikle üretildiği, İslam aliminin yol göstericiliğinden yola çıkarak yapılmış "Filli Su Saati", "Yılan Mekanizması", "Çocuklu Otomatik Lavabo" ve "Kan Ölçme Otomatı" gibi 25 ürünün prototipinin yanı sıra Baykar tarafından milli ve özgün olarak geliştirilen Türkiye'nin ilk uçan arabası Cezeri'nin de yer aldığı sergi büyük ilgi gördü.

Hafta sonunu fırsat bilen vatandaşların sergiyi gezmek için gösterdiği yoğun ilgi ile soğuk havaya rağmen Keçi Burcu önünde uzun kuyruklar oluşturdu.

Sergideki makinelerin prototipleri ve uçan araba Cezeri ile ilgili bilgi alan ziyaretçiler, hatıra fotoğraf da çektirdi.

2 günde yaklaşık 20 bin ziyaretçi

Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanı Ali Çelik, AA muhabirine, Diyarbakırlıların sergiye olan ilgisinin mutluluk verici olduğunu söyledi.

Serginin açılışının İçişleri Bakanı Süleyman Soylu'nun da katıldığı törenle 25 Mart Cuma günü yapıldığını anımsatan Çelik, 2 gün içerisinde yaklaşık 20 bin ziyaretçinin sergiyi gezmeye geldiğini belirtti.

Çelik, serginin 18 Mayıs'a kadar ziyarete açık olacağını ifade ederek, "İlk günlerdeki ilgiye bakacak olursak 2 aylık sürede binin üzerinde ziyaretçinin sergimize gelmesini bekliyoruz. Cezeri uçan arabamız normalde bir haftalık süreyle buraya gelmişti. Selçuk Bayraktar ve Vali Münir Karaloğlu'nun görüşmesiyle uçan arabanın da sergilenme süresi uzatıldı. Yine El Cezeri'nin ismini verdiğimiz bir robotik yarışması planlıyoruz. Ayrıca çocuklara yönelik sergi alanında Cezeri'nin çizimlerinden oluşan bir resim atölyesi planımız var." diye konuştu.

"Tarihe yolculuk"

Sanatçı Bedri Ayseli de sergiyi ziyaret ederek, sergilenen eserlerle ilgili bilgi aldı. 

Ayseli, "Tarihe yolculuk derim buna. Diyarbakır için çok önemli bir sergi. Hayretler içerisinde kaldım görünce. Gelip, görsünler, Diyarbakır'ımız budur." dedi.

Uzun kuyruklar oluştu

Çocuklarıyla sergiyi gezmeye gelen ve yoğunluktan dolayı sırada bekleyen Derya Dörtyaman, çok heyecanlı olduklarını söyledi.

Dörtyaman, "Çocuğumla El Cezeri'nin öyküsünü okumuştuk. Meraklarını gidermek için çocukları getirdik, sıradayız. İçerideki yoğunluk biterse gireceğiz. Büyük bir heyecanla bekliyoruz." ifadelerini kullandı. 

Ziyaretçilerden 13 yaşındaki Zeynep Ecrin Sarıkaya ise serginin kendisini çok etkilediğini anlatarak, "Sergi çok hoş. En çok uçan arabayı beğendim. Gerçekten çok güzel görünüyor. Türkiye'nin ürettiği ilk uçan araba olması da ayrı bir değer kazandırıyor. Eski makinaları görmek beni çok mutlu etti. Geçmişte böyle şeylerin yapılmış olması beni gururlandırdı." şeklinde konuştu.

7. sınıf öğrencisi İbrahim Taha Özgezer de, El Cezeri'nin çok ilginç makineler yaptığını düşündüğünü dile getirerek, "Uçan araba da çok güzel, çok değişik. Dikkatimi çok çekti. Herkes gelip görsün, çok güzel bir sergi." dedi.

Anadolu Ajansı web sitesinde, AA Haber Akış Sistemi (HAS) üzerinden abonelere sunulan haberler, özetlenerek yayımlanmaktadır. Abonelik için lütfen iletişime geçiniz.

nest...

batman iftar saati 2021 viranşehir kaç kilometre seferberlik ne demek namaz nasıl kılınır ve hangi dualar okunur özel jimer anlamlı bayram mesajı maxoak 50.000 mah powerbank cin tırnağı nedir