Empirizm Nedir

Deneycilik, ampirizm olarak da bilinen empirizm, bilginin duyum ve deneyimler ile kazanılabileceğini öne süren görüştür. Empirizme göre insan zihninde doğarken hiç bir bilgi yoktur. İnsan zihni için tabula rasa benzetmesi bu nedenle uygun görülmüştür.
Modern bilimin ve bilgi teorilerinin tarihi yakından ilişkilidir. Büyük ölçüde gözlem ve deneye dayalı bilimler, örneğin fizik ve kimya, kendi yöntemleri ve bilgi-iddialarını empirist bilgi anlayışı temelinde meşrulaştırma eğiliminde oldu. Empirist düşünürler bilimi, en üst gerçek bilgi biçimi ve hatta çoğu kez yegâne bilgi biçimi olarak alarak, yüceltme eğilimindeydi. yüzyılda empirist filozoflar (özellikle &#;mantıkçı pozitivistler&#; olarak bilinen R. Carnap [] ve İngiliz filozof A.J. Ayer []), gerçek bilgi olarak bilim ile din, metafizik, psikanaliz ve Marksizm gibi farklı inanç sistemleri arasında açık bir sınır çizmeye çalıştılar. Empirist anlayışa göre, bazen kendilerini bilimsel olarak sunan bu inanç sistemlerinin &#;sözde-bilimler&#; oldukları gösterilebilir. İnsan zihni doğuştan &#;boş bir levha&#;ya benzer. Bilgilerimizi dünya hakkındaki duyusal deneyimlerimiz ve onunla etkileşimimizden elde ederiz. Gerçek bir bilgi iddiası gözlem veya deneyler ile sınanabilir.

Bilimsel yasalar genel, tekrarlanan deneyim örüntüleri hakkında önermelerdir. Bir olguyu bilimsel verilere dayandırarak sağlam bir zeminde açıklamak onun bilimsel bir yasanın belirgin bir örneği olduğunu göstermektir.

Emprizm Öğretileri Nelerdir?

İlk empirist öğreti empirist bilim anlayışıyla tarihsel olarak ilişkili olsa da, temel önemde değildir. ve yüzyılda, empiristler, zihnin nasıl işlediğini ve öğrenmenin nasıl gerçekleştiğini açıklamaya çalışırken bir fikirlerin ilişkisi yaklaşımını kabul etme eğilimindeydiler. Bu kabul empiristlerin, bireylerin bilgilerini nasıl edindikleri konusundaki görüşlerini belirledi (onlara göre, fikirler kalıtımla veya içgüdülerle değil, deneyimlerle edinilir). Günümüzdeki empiristler bu görüşe bağlı değildir ve genellikle bilginin kazanılması veya edinilmesi süreci (bu psikolojinin bir sorunudur) ile (edindiğimiz) inançlar veya hipotezlerin doğru olup olmadıklarını sınama süreci arasında önemli bir ayrım yaparlar. Bu, Karl Popper&#;ın terminolojisiyle, &#;buluş bağlamı&#; ve &#;doğrulama bağlamı&#; ayrımıdır.

İkinci empirist öğreti bu felsefi yaklaşımın merkezinde yer alır. Empiristlere göre, bir iddianın gerçek olarak kabul edilmesini istiyorsanız ilişkili kanıtları gösterebilmeniz gerekir. Aksi yönde kanıtlara rağmen görüşünüzün doğru olduğunu iddia etmeye devam ediyorsanız, olgusal bir önerme oluşturmuyorsunuzdur! Empirizme göre, bir önerme, doğru olmadığında bile, bu anlamda gerçek bilgi veya bilimsel olarak kabul edilebilir. Önemli olan, önermelerin doğru veya yanlış olduklarının somut veya muhtemel kanıt kaynaklarıyla gösterilebilmesidir. Bu kriter doğrultusunda &#;Ay beyaz peynirinden oluşmaktadır&#; cümlesi önerme olarak kabul edilebilir, zira hangi duyusal kanıtların bu önermenin uygun kanıtı olarak alınabileceği ve hangilerinin alınamayacağı açıkça gösterilebilir. Ancak, &#;Tanrı inançlı insanları ödüllendirecektir&#; gibi bir cümle önerme olarak kabul edilmez, zira hangi kanıtların onu açıklayabileceği veya çürütebileceği açıklanamaz; bu yüzden inananlar her tür kanıta rağmen bu düşünceye inanmaya devam edeceklerdir. Bu ikinci olasılık önemlidir, çünkü bazı empiristlere göre, bir önermenin sınanabilirliği, önermenin özellikleri meselesinden ziyade, inananların ona ters düşer görünen deneyimler karşısında nasıl bir tepki verdikleri meselesidir. &#;Bütün kuğular beyazdır&#; iddiasının içerimlerini dikkate alırsak, bu önermenin sonsuz sayıda büyük bir olası gözlemler kategorisiyle ilişkili olduğu açıktır. Bu önermeyi sınamaya çalışan biri farklı türden, farklı yetişme ortamlarında ve farklı ülkelerdeki sonsuz sayıda kuğuyu araştırabilir ve gözleyebilir.

Üçüncü empirist öğreti, ilk başlarda, Tanrı&#;nın veya doğanın amacı gibi bilimsel olmayan müracaatların açıklayıcı ilkeler olarak alınmasının yanlışlığını göstermeyi hedefliyordu. Darwin&#;in canlı organizmaların adaptasyondan kaynaklanan çoğu özelliğini birçok nesil içinde farklı kılıcı tesadüfî bireysel sapmaların yeniden-üretimi oranlarına göre açıklaması mümkün kılmıştır. Ancak, bilimsel veya sözde bilimsel birçok disiplin içinde araştırmacılar gözlenemeyen varlıklar veya güçlere başvururlar. Örneğin, dünyanın güneşin, ayın kendi yörüngesi etrafındaki dönüşünü, gelgit hareketlerini, yüksekten atılan cisimlerin izledikleri yolu, serbestçe bırakılan cisimlerin dünyanın yüzeyine düşme hızını açıklamak için Newton&#;un ünlü &#;genel çekim yasası&#;na başvurulur. Bununla beraber, yer çekimini kimse asla göremez. Maddenin çok küçük parçalar veya atomlardan oluştuğunu söylemek de aynı şeydir. Bu teori atomsal ve moleküler-düzey oluşumları bulmak için geliştirilen araçlardan uzun süre önce bilimsel olarak kabul edilmişti. Ve günümüzde bu tür araçlar geliştirilmiş olmasına rağmen, gözlemler ve ölçümlerin yorumu &#;atomik madde anlayışının doğru olduğu kabulü de dâhil!&#; teorik kabullere dayanılarak yapılır.

Dördüncü empirist öğreti bilimsel yasaların doğasının açıklanmasıyla ilgilidir. Modern bilimin başarısının, büyük ölçüde, doğadaki düzenlilikler hakkındaki genel önermeler birikimine bağlı olduğu kabul edilir. Bunlar &#;bilimsel yasalar&#; veya &#;doğa yasaları&#; olarak adlandırılır.

Kaynakça:
seafoodplus.info

Yazar: Taner Tunç

Empirizm felsefede tüm kavramların deney yolu ile anlaşıldığını ve deneyden ortaya çıktığını savunan öğretidir.

Empirizme göre tüm kavramlar deneylere uygulanabilir ve mantık ile kavranmış tüm bilgiler ve önermeler yalnızca deney, deneyim veya insan sezgisi yoluyla bilinebilir veya doğruluğu test edilebilir.

Kısacası empirizme göre insan beyni boş bir levha gibidir ve deneyler yoluyla çevresini öğrenir. Doğuştan gelen bilgi kavramı empirizmde yer almaz. Ayrıca Türkçede deneycilik veya ampirizm de denmektedir.

Empirizmin temsilcileri kimlerdir?

Deneycilik John Locke'un öncülüğünü yaptığı bir akımdır, David Hume ve Berkeley de bu görüşleri benimseyen filozoflardandır.

John Locke'a göre ( - ) iki çeşit deney vardır bunlardan biri beş duyu organımız yoluyla edindiğimiz dış dünya deneyimidir.

Diğeri ise kişinin kendi düşüncelerinin meydana geldiği iç deneydir. Ona göre edinilen basit ideler birleşerek bileşik ideleri oluşturur.

Bu şekilde de üç türlü bilgi oluşur. Sezgisel bilgi bunlardan biridir. Sezgisel bilgi yoluyla insan kendisinin var olduğu bilgisine sahip olmaktadır. Bu bilgiler sağlam ve kesindir. Duyusal bilgi bu bilgi türlerinden ikincisidir.

Bu bilgi yoluyla insan dış dünyada bulunan varlıkların bilgilerine sahip olur. Ancak bu bilgiler kesin olamamaktadır. Tanıtlayıcı bilgi ise bu bilgi türlerinden üçüncüdür, bu bilgi türü ile insan yaratıcının varlığını kanıtlayabilmektedir.

David Hume () ise her bilginin algı yolu ile edinildiğini savunur. Algılar da izlenimler ve kavramlar (ideler) veya düşüncelerdir. Ona göre zihindeki izlenim ve kavramların temelinde beş duyu bulunur.

Hume, algı sonucu oluşmuş idelerde bazı özelliklerin birleştirildiğini düşünür ve bu birleşme sonucunda daha karmaşık bilgiler oluşur.

Benzerlik, süreklilik ve neden-sonuç bağlantısı gibi özellikler düşüncelerimizi birleştirmeye yarayan düşüncelerdir.

Çünkü bu üç özellik bizi düşünmeye sevk eder ve başka şeyler düşündürerek bağlantı kurdurabilir.

Ancak Hume'a göre nedensellik ilkesi bilinemez ve bu sebeple de kendisi bilimsel bilgiyi eleştirmiştir.

George Berkeley ( - ), John Lock ve David Hume ile birlikte İngiliz deneyciliğinin öncülerinden olmuştur. Ancak kendisinin empirizmi daha radikaldir ve "olmak, algılanmaktır" ilkesini benimsemiştir.

Locke'un deneyciliğini savunduğu söylenemez çünkü kendisi "sezgisel deneyde kişi "ide" dediği şeyden habersizdir, ideler insan aklında zaten bulunurlar" görüşünü savunur.

Fiziksel objelerin yalnızca algılanan ideler olduğu kanısına varmıştır ve fiziksel gerçekliği gerçek veya olası algılarla sınırlamıştır.

Teorisi gerçekliği yalnızca akıldan ve onun fikirlerinden geldiğine inanır. Çünkü kişiler objelerle tek başına değil de sezgilerle ve idealarla bilirler. Bir kişi bir masa görmüşse, o masa kişi gördüğü için var olur.

Eğer kimse masayı algılamazsa ancak Tanrı'nın sınırsız algısı içerisindeyse var olmaya devam edebilir.

Empirizm ve rasyonalizmin farkları nelerdir?

Hem empirizm hem de rasyonalizm insan bilgisinin nasıl öğretildiğini veya ne yoluyla kazanılacağını tartışan öğretilerdir.

Empirizme göre insan beyni boş bir levha değildir, eğer öyle olmasaydı çocuklarda da her şeyin bilgisinin olması gerekirdi, yani bilgi doğuştan değildir.

Rasyonalizmde gerçek olarak düşünülen tek bilgi matematik ve benzeri bilimlerdir, empirizmde bilgiler deney ve gözlem yoluyla elde edilmektedir ve aynı zamanda bilimin bilgisi de bu şekilde elde edilmiştir.

Rasyonalizmde ise asıl bilgi insan aklındadır, rasyonalist düşüncede doğa bilimleri değil matematik ve mantığın önemi büyüktür. Onlara göre bilgi deneyden bağımsız bir şekilde elde edilir.

Bu bilimlerdeki bilgiler tecrübeden ayrı bir şekilde elde edilmektedir. Çünkü bu bilgilere sahip olmak için ilk başta bilmeden sonradan tecrübe ile kazanmanın imkansız olduğu düşüncesi hakimdir.

Empirizm görüşündeki zihnin sezgilerin yanındaki gücünü hesaba katmazken; rasyonalistler ise tecrübe ya da sezginin bilime katkısını görmezden gelmişlerdir.

Empirizm ve pozitivizmin farkları nelerdir?

Pozitivizm gerçek bilginin yalnızca bilimsel bilgi olduğunu benimser ve bilimsel bilginin doğruluğunun ancak ve ancak sıkı bilimsel metotlarla yapılabileceğinin düşünür.

Ancak empirizmde en güvenilir bilgi kaynağı insan sezgisi ve tecrübesidir. Kısacası bu iki öğretide bilginin öğreniliş şeklinin farklı şekillerde gerçekleştiği savunulur, temel fark bilginin elde edilişi, yani kazanılış şeklidir.

Empirizm kelimesinin eş anlamlısı

1. Ampirizm

Empirizm kelimesinin sözlük anlamı

1. Deneycilik.

2. Tüm bilgilerimizin deneyimlerimizden kaynaklandığını savunan öğreti.

Empirizm kelimesinin cümle içinde kullanımı

Empirizmin öncüleri ile ilgili ödev almıştım ancak tamamlayamadan süresi bitmişti.

Empirizm kelimesinin İngilizcesi

1. Empiricism

Kaynakça: seafoodplus.info