Emzirme Döneminde Doğum Kontrol Hapı

Bebeğinize daha iyi bakabilmek ve vücudunuzun toparlanmasına izin vermek için iki doğum arasında geçen sürenin en az iki sene olmasında fayda vardır. Bu nedenle, hemen doğum sonrasında spiral uygulaması yapılmadıysa veya tüpleriniz bağlanmadıysa cinsel yaşamınıza geri dönmeden önce sizi gebelikten etkili bir şekilde koruyacak bir aile planlama yöntemi konusunda doktorunuza danışmalı ve farklı seçenekleriniz hakkında bilgi sahibi olmalısınız.

Emzirme Gebelikten Korur mu?

Bebeğinizi düzenli olarak emziriyorsanız, adet görmediğiniz sürece doğum sonrası ilk altı ay içinde emzirmenin gebelikten koruyucu etkisinden yararlanabilirsiniz.

Bunun için aşağıdaki noktaları mutlaka dikkate almalısınız.

• Emzirmenin gebelikten koruyucu etkisi bebeğin emmesinin refleks yolla hipofiz bezinden yumurtlamayı baskılayıcı prolaktin hormonu salgısını artırmasından kaynaklanır. Normalde süt üretiminden sorumlu olan prolaktin hormonu kanda belli bir seviyenin üzerinde seyrettikçe yumurtlama baskılanmaya devam eder. Hipofiz bezinden salgılanan miktar direkt olarak bebeğin günlük emme süresi ile ilgili olduğundan, bebeğin yalnızca anne sütüyle beslenmesinin hormon salgılatıcı etkisi prolaktinin en üst seviyede salgılanmasını sağlar. Bebeğinize ek gıdalar vermeye başladığınız andan itibaren bebeğiniz sizi daha az emecek ve böylece daha az prolaktin salgılanacaktır. Prolaktinin yumurtlamayı baskılaması için salgılanması gereken miktar kişiden kişiye değiştiğinden şu öneriyi dikkate alın: Bebeğinize ek gıdalar vermeye başladığınız andan itibaren artık emzirmenin gebelikten koruyucu etkisine tam olarak güvenmeyin ve bir aile planlama yöntemi uygulamaya başlayın.

• Adet kanamalarınız başladığı andan itibaren bebeğinizi yalnızca sütünüzle bile besliyor olsanız artık emzirmenin gebelikten koruyucu etkisine tam olarak güvenmeyin ve bir yöntem uygulamaya başlayın. Lohusalık dönemindeki (doğum sonrası ilk 6 haftadaki) kanamalar rahimin toparlanma sürecinde meydana gelen kanamalar olarak adet kanaması olarak değerlendirilmezler. Gördüğünüz ilk kanama alışkın olduğunuz özelliklerden farklı olsa da bu öneri değişmez.

• Altıncı aydan itibaren adet görmemiş olsanız da bebeğinizi yalnızca sütünüzle bile besliyor olsanız artık emzirmenin gebelikten koruyucu etkisine tam olarak güvenmeyin ve bir yöntem uygulamaya başlayın.

​

Doğum sonrası aile planlama yöntemleri seçenekleriniz 

Tüplerin bağlanması

Sezaryan esnasında uygulanabilen veya normal vajinal doğumun hemen sonrasında göbek seviyesinden ufak bir kesi ile uygulanabilen kalıcı bir yöntemdir.

Hemen doğum sonrasında uygulanmadığında, lohusalık dönemi bitiminde rahiminiz eski boyutlara kavuştuğunda laparoskopi yöntemiyle herhangi bir zamanda uygulanabilir.

Spiral

Normal doğum sonrasında plasentanın çıkmasını takiben hemen uygulanabilir. Sezaryan sonrası uygulama tartışmalıdır.

Hemen doğum sonrasında uygulanmadığında spiral lohusalık dönemi bittikten sonra, tercihan adet kanamasının olduğu bir günde takılabilir. Hassas gebelik testleriyle gebelik olmadığından emin olunan herhangi bir zamanda da takılabilir. Sezaryan sonrası uygulama için en az dört ay beklenmelidir.

Doğum kontrol hapları

Östrojen ve progesteronu beraberce içeren doğum kontrol haplarının sütün miktarını azalttığı bilinmektedir. Bu nedenle bebeğini yalnızca sütüyle besleyen annelerin doğum kontrol hapı kullanması önerilmez. Ancak son çalışmalar ay geçtikten sonra emzirme döneminde de doğum kontrol hapı kullanılabileceğini göstermektedir.

Yine doğum kontrol haplarının içinde bulunan hormonların ender durumlarda damarsal sorun yaratma ihtimallerinin bulunması nedeniyle, gebeliğin pıhtılaşmayı artırıcı etkilerinin tümüyle silindiği lohusalık dönemi bitimine kadar doğum kontrol hapı kullanılması uygun değildir.

Vazektomi

Tüplerin bağlanmasının erkeklerdeki karşılığı olan vazektomi, erkeğe herhangi bir zamanda uygulanabilir.

Üç aylık iğneler

Yalnızca progesteron içerdiklerinden sütün bileşimini bozmazlar. Bu nedenle lohusalık biriminde emziren anneler de bu yöntemden faydalanabilirler.

Aylık iğneler

Aynen doğum kontrol hapları gibi östrojen içerirler. Bu haplar için söylenenler aylık iğneler için aynen geçerlidir.

Prezervatif

Erkekler tarafından uygulanan bir yöntemdir. 

Lohusalık bitiminden itibaren kullanılmaya başlanabilir.

Kadın prezervatifi

Lohusalık bitiminden itibaren kullanılmaya başlanabilir.

Daha fazla bilgi >>

Sütün koruması, süt koruması olarak bilinen dönem hakkında kısa bilgi vermeye çalışacağız.

Gebelik sonrası emzirme ovülasyonu baskıladığından gebelik oluşumu önlenir. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde bu korunma yöntemi kullanılır. Süt verme sırasında emzirme sıklığı ve ek gıdalarla beslenme bu korumayı belirler. İlk altı ay için adet görmeyen ve düzenli emziren annelerde koruma %98 civarındadır. Çocuğun ek gıdalarla beslenmeye başlaması kadın adet görmese bile gebe kalma yüzdesini arttırır. Yani tam bir koruma sağlanamaz. Düzensiz az emziren kadınların yarısında 10 hafta sonra ovulasyon başlamaktadır. Bu nedenle düzensiz emziren kadınlar mutlaka bir doğum kontrol yöntemine geçmelidirler. Emzirme döneminde doğum kontrol hapları kullanılamaz. Bu dönemde progesteron içeren deri altı implantları, progesteronlu mini haplar veya rahim içi araçlar yani spiral kullanılabilir.

Gebelik

Aile planlaması, ailelerin istedikleri sayıda, istedikleri zamanda çocuk sahibi olmaları olarak tanımlandığını ifade eden Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Uyanık, "Aile planlamasındaki hedef, anne ve çocuk sağlığına olan olumsuz etkilerini, düşükleri, çiftlere korunmanın modern ve tıbbi yollarını öğretmektir. Doğal olarak aile planlamasında kadının gebe kalabileceği günleri hesaplayarak o günlerde cinsel ilişkiden uzak durmak gerekiyor. Doğum kontrol hapları da içerdikleri hormonun etkileriyle yumurtlama sürecini geçici olarak durduran ve gebeliği önleyen ilaçtır. Düzenli olarak kullanıldıklarında doğum kontrol haplarının koruyuculuk oranları yüzde 'e yakındır. İlaç kullanımı bırakıldıktan sonra yumurtlama yaklaşık 3 ay civarında eski haline gelmektedir. Anne sütünün miktarını azaltabileceklerinden doğum kontrol haplarının emzirme döneminde alınmaları uygun değildir. Emzirmeyi düşünmeyen annelerde ise doğumdan 6 hafta sonra kullanılmaya başlanabilir. Daha erken başlandığında damarsal sorun ortaya çıkma riski artabileceğinden lohusalık döneminde kullanılması önerilmez. Fakat emzirme döneminde kullanılabilen ilaçlarda mevcuttur" dedi. 

Doğum kontrol iğnelerinin ise üçer aylık ve birer aylık enjeksiyon şeklinde uygulanmak üzere iki ayrı şekilde bulunduğunu ifade eden Uyanık, "Bu iki yöntem de güvenilirlikleri yüksektir ve geri dönüşümlü olan korunma yöntemleridir. İğnelerin kilo aldırması üzerine yapılan araştırmalarda kilo alımının iştah artışına bağlı olduğu anlaşılmıştır. Üç aylık iğneler emzirme döneminde kullanıldıklarında sütü azaltmaz, sütün içeriğini etkilemez. Deri altı implantlar ise, kola deri altına takılan ye yalnızca progesteron içeren korunma yöntemleridir. Her gün belli oranda hormon salgılayarak yıl kadar korunma sağlar. Ayrıca erkekte spermin testislerden depolandıkları bölgelere geçişinin cerrahi yöntemlerle kalıcı olarak kapatılması vardır. Bu işlem sonrasında sıvıda sperm olmadığından gebelik oluşmaz. Yeniden çocuk sahibi olmak istediğinde tekrar operasyon gerektirir. Bu operasyonlarda ise başarı şansları düşüktür. Bu nedenle yaptırmadan önce çok iyi düşünmek gerekmektedir" diye konuştu. 

İki tip acil kontrasepsiyon yöntemi  vardır:

1-Acil doğum kontrol hapları ertesi gün hapı olarak bilinirler. Levonorgestrel (norlevo, ertes72, postpill)  ya da ulipristal asetat (ella) içerirler. 

2-Rahim içi araç yani spiraller 

ERTESİ GÜN HAPLARI NASIL ÇALIŞIRLAR?

Ertesi gün hapları, oluşmuş olan hamileliği sonlandırmaz. Öncelikle yumurtlamayı geciktirerek veya önleyerek çalışırlar. 

Ertesi gün hapının, kürtaj hapı olarak da bilinen mifepriston içeren ilaçlardan farklıdır. Mifepriston, döllenmiş yumurtanın rahim duvarına yapıştığı ve gelişmeye başladığı hamileliği sonlandırır.

ERTESİ GÜN HAPLARININ RİSKLERİ NELERDİR?

Acil doğum kontrolü, korunmasız cinsel ilişkiden sonra hamileliği önlemek için etkili bir seçenektir, ancak diğer doğum kontrol yöntemleri kadar etkili değildir ve rutin kullanım için önerilmez. Ayrıca, ertesi gün hapı doğru kullanımda bile başarısız olabilir ve cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı hiçbir koruma sağlamaz.

- Bazı ilaçlar(barbitüratlar, antibiyotikler, doğum kontrol hapları, St John's wort gibi bitkisel ilaçlar, mide asidini azaltan omeprazol içeren ilaçlar) ertesi gün haplarının etkinliğini azaltabilir.

- Fazla kilolu kadınlarda ertesi gün haplarının etkinliği azalabilir.

-Ertesi gün hapı aldıktan sonra korunmasız cinsel ilişki olursa gebe kalmayı önlemez. Ertesi gün hapı aldıktan itibaren bir sonraki adete kadar prezervatif kullanmak güvenli doğum kontrolünü sağlar.

- Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korumaz. 

ERTESİ GÜN HAPLARI NASIL ALINMALIDIR?

Levonorgestrel adlı sentetik hormonu içeren ertesi gün hapları korunmasız cinsel ilişkiden sonraki 72 saat (3 gün) içinde alındığında Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre gebelik riski % 2,1 dir. Ne kadar erken alınırsa gebeliği önleme yüzdesi o kadar yüksek olur. Yumurtlama döneminde ve yumurtlama olduktan sonra alırsanız gebelik ihtimali vardır,  sperm vücudunuzda 5 güne kadar canlı kalacağından yumurtlama döneminde aldığınız levonorgestrel içeren ertesi gün haplarıyla gebelikten korunma şansınız azalır.

Ulipristal asetat içeren ertesi gün hapları korunmasız cinsel ilişkiden sonraki saat (5 gün)içinde alındığında Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre gebelik riski % 1,2 dir. Korunmasız cinsel ilişkiden sonra ne kadar çabuk alınırsa gebelikten koruma yüzdesi artar. Kilolu kadınlarda levonorgestrel içeren ertesi gün haplarına göre gebelikten daha fazla korur.

ERTESİ GÜN HAPLARININ EMZİRMEYE ETKİLERİ NASILDIR?

-Levonorgestrel içeren ertesi gün hapları emzirme döneminde güvenlidir. yılında yayınlanan bir çalışmaya göre, levonorgestrel içeren ertesi gün hapı aldıktan sonra  annelerin %75'i, ertesi gün hapı sonrası  8 saat içinde emzirmeye yeniden başlamıştır. Hiçbiri bebeklerinde herhangi bir olumsuz etki fark etmemiştir (Polakow-Farkash). Bir çalışma, levonorgestrelin anne sütüne geçtiğini ancak minimum miktarlarda olduğunu göstermiştir (Jatlaoui ). Polakow-Farkash, çalışma bulgularının emzirmeyi kesmeye gerek kalmadan emzirme döneminde acil kontraseptif olarak levonorgestrel kullanmanın güvenli olduğunu bildirmektedir.

-Ulipristal asetat içeren ertesi gün haplarının anne sütündeki konsantrasyonlarının tedavinin ilk 24 saatindeki ortalama ulipristal konsantrasyonu kullanarak, göreceli bebek dozu, güvenli olarak kabul edilen %10'luk seviyenin (Hale) çok altında % olmuştur.  Bu araştırma sonucuna rağmen ilaçların bebeğe etkileri hakkında yeterli veri yoktur. Ulipristal asetat içeren ertesi gün haplarını aldıktan sonra bir hafta bebeğinizi emzirmemeniz önerilir. Emzirme döneminde  alırsanız, bebeğinizi almadan hemen önce emzirmelisiniz. Bir hafta boyunca sütünüzün kesilmemesi için sütünüzü pompalamalı ve atmalısınız.

YUMURTLAMA DÖNEMİNDEYKEN KORUNMASIZ İLİŞKİDEN SONRA GEBE KALMANIZI ENGELLEYECEK EN GÜVENİLİR YÖNTEM NEDİR?

Korunmasız cinsel ilişkiden sonraki saat içinde takıldığında, bakır içeren bir RİA (rahim içi araç- spiral) hamileliği önlemede %99'dan fazla etkilidir. Spiral , en etkili acil korunma şeklidir. Yerleştirildikten sonra, kadınlar RİA'yı devam eden bir doğum kontrol yöntemi olarak kullanmaya devam edebilir veya başka bir doğum kontrol yöntemine geçmeyi seçebilir. Kadının spiral taktırmak için bir kadın doğum uzmanına başvurması ve spiralin rahim içine yerleştirilmesi gerekir. Bakırlı spiral emzirmeye engel teşkil etmez.

DOĞUM KONTROL HAPLARININ ACİL DURUMLARDA KULLANILMASI UYGUN MUDUR?

Hem progesteron hem de östrojen içeren doğum kontrol haplarının korunmasız cinsel ilişkiden sonra yüksek dozda alınması, ertesi gün hapları kadar yüksek şekilde gebeliği engellemez. Ayrıca yan etkileri fazla olduğundan tercih edilmez. Kombine doğum kontrol hapları süte geçtiğinden emziren anneler için uygun değildir.

ERTESİ GÜN HAPI SONRASI DİKKAT ETMENİZ GEREKENLER

-Bebeğiniz doğduktan sonra tekrar adet olmaya başlamadıysanız  ertesi gün hapı kullandıktan sonra da adet görmediyseniz doktorunuza başvurun. 

-Adetiniz 7 gün geciktiyse veya miktarı eskiye göre çok azaldıysa gebelik testi yaptırın.

-Çok nadiren, ertesi gün hapına rağmen  hamilelik oluşabilir. Çalışmalar erken gebelikte alınan ertesi gün hapının doğumsal anomaliler ve gebelik komplikasyonları ile ilişkili olmadığı konusunda güven veriyor. 
-Aynı adet döngüsünde 2 kez ertesi gün hapı almanızın sağlığınıza zararı yoktur fakat gebelikten koruyucu etkisi azalır ve adet düzensizliği olabilir.

seafoodplus.info Uslu
Instagram @drdilekuslu