Engelliler Için Kaldırımlarda Alınan Önlemler

Ulaşım Araçları ve Yollarında Görme Engelliler için Alınması Gereken Tedbirler

Hazırlayan :Ahmet ÜNÜVAR
Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu
Emirgan Altınokta Körler Rehabilitasyon Merkezi
Bağımsız Hareket Uzmanı


Engellilerin toplumdaki varlıklarını kabul etmek ve bunların hayatlarını kolay şekilde devam ettirebilmelerini sağlamak hükümetlerin ve yerel yönetimlerin görevleridir. Belki engellilerin bir kısmı eğitilerek mevcut ortama uyum göstermeleri sağlanabilir. Ama eğitim almayanların durumu çok daha zordur. Kaldı ki eğitilenler de zaman zaman hiç beklemedikleri sorunlarla karşılaşmaktadırlar. Bu yüzden yerel yönetimlerin ve ilgili kuruluşların bu konuda bazı önlemler alması ve gerekli çözüm yollarını bulması gerekir.

Engelliler şehrin zorlu yaşamına, güç de olsa uyum sağlayabilir yada ayak uydurabilirler. Düşe-kalka, kazalar, hafif sıyrıklarla hayatlarını devam ettirebilirler. Ama şurası unutulmamalıdır ki; alınacak olan bu önlemlerdeki amaç; onların hayatlarını kolaylaştırmak, tehlikelerden ve çarpmalardan korumak,başkasına muhtaç olmadan,özgürce diledikleri yere ulaşmak ve bunda mükemmeli yakalamaktır.

Öncelikle şu bilinmelidir ki; görme engelliye rehberlik görevi yapan ve onun gözü yerine kullandığı şey, elindeki bastonudur. Ve onlar bu bastonuyla kenar takibi yapmak suretiyle gideceği yeri ve yönü daha rahat bulabilmektedir. Yollarda ise takip etmek suretiyle yönlerini bulmaya yarayacak şey kaldırım kenarlarıdır. Kaldırımın olmadığı yerlerde ise ev veya bahçe duvarı yada farklı zemini takip ederler. Bu yüzden şehir planlamaları yapılırken engelliler göz ardı edilmemelidirler.

Burada, görme engellilerle geçirdiğim on üç yıl boyunca gözlemlediğim ve karşılaştığım sorunlardan bahsedilecektir. Bu sorunlardan, görme engelliler açısından en önemlileri ele alınmış ve bazı tedbir ve çözüm yolları sunulmuştur. Bu tedbirler kısa, orta ve uzun vadeli programlarla ele alınmalıdır.

Bu tedbirlerin alınması için valilik yada kaymakamlık, belediye başkanlığı, trafik müdürlüğü, kara yolları müdürlüğü, deniz işletmeleri ve demiryolları işletmelerine hem ayrı ayrı görevler düşmekte hem de koordineli bir şekilde çalışmaları gerekmektedir.

Bu sorunlar ve alınması gereken tedbirler şunlardır:

1- Ağaçların , elektrik direklerinin, trafik levhalarının dikilmesinde belirli bir standart getirilmelidir. Bunların dikilmesi görme engellilerin ve ortopedik engellilerin yürümelerine engel olacak şekilde olmamalıdır:

a- Bunlar yol tarafındaki kaldırım kenarına aynı aralıklarla ve aynı hizada dikilmelidir. Öyle ki görme engelli bir kişi hangi kaldırıma çıkarsa çıksın karşısına çıkacak olan bu engellerin hep aynı olduğunu bilmeli ve ona göre hareket etmelidir. Şayet kaldırımın ortasına dikilmesi gerekiyorsa, kaldırımın yol tarafındaki kenarında bir kişinin ya da tekerlekli bir sandalyenin geçebileceği kadar boşluk bırakılmalıdır. Bebek arabası taşıyanların da aynı sıkıntıyı yaşadıkları unutulmamalıdır. Ayrıca kaldırım kenarına aynı hizada dikilen ağaç ve direklerin bulunduğu kısım, bir hat boyunca görme engellinin kenar takibi yapabileceği şekilde yükseltilebilir. En pratik çözüm de bu olsa gerektir.

b- Ağaçların alt dalları görme engellinin kafasına çarpmaması için kesilmelidir.

c- Ağaç gövdelerinin etrafı geniş çemberlerle çevrilmelidir.

d- Trafik levhaları görme engellilerin kafasına çarpacak şekilde alçak dikilmemelidir.

e- Araçların çıkışını engellemek için kaldırım kenarlarına dikilen beton mantarlar, çok kısa olduğundan görme engellilerin ayağının takılıp düşmesine sebep olmaktadır. Şayet dikilmesi gerekiyorsa bunlar daha sık ( bir tekerlekli sandalye sığacak aralıklarla) ve mümkün mertebe yol kenarına yakın dikilmelidir.

f- Kaldırım kenarlarına mantar yada koruyucu zincir dikilmesi gerekiyorsa,dikilecek olan kısım baston takibi yapılabilecek şekilde (ör:3 cm) yükseltilmelidir.

2- Hem tekerlekli sandalye ile yürüyenlerin, hem de koltuk değneği ile yürüyenlerin kaldırıma daha kolay çıkabilmeleri için kaldırımın başında ve sonunda mutlaka eğimler olmalıdır. Bu eğimler usulen değil, belirli standartlarda olmalıdır. Ancak bu eğimleri görme engellilerin de tanıyabileceği bir standarda sokmak gerekir. Kaldırımlar ve rampa başları yol seviyesinden en az 3 cm. yüksek yapılmalıdır.

3- Esnafın kaldırımlarda mallarını sergilemesine kesinlikle izin verilmemeli ve bunu önleyici tedbirler alınmalıdır.

4- Araçların kaldırımlara park etmeleri kesinlikle önlenmeli ve bunun için gerekli tedbirler alınmalıdır.

5- Kaldırımlara mutlaka araçların seyir halinde iken bile kaldırıma çıkamayacak şekilde gerekli engel konulmalıdır.

6- Su birikintilerini engellemek ve yürüyüşü kolaylaştırmak için kaldırımlardaki çukurlar,bozukluklar giderilmelidir. Kaldırım yüzeyinin düz olmasına dikkat edilmelidir.

7- Yeni planlamalarda kaldırımlar oldukça geniş tutulmalıdır.(En az 2 metre)

8- Kaldırımlarda bodrum kat girişi yada merdiven boşlukları bulunmamalıdır. Zorunlu ise bunların bulunduğu kısımların etrafı demir parmaklıklarla çevrilmelidir.

9- Dış kenarı boş veya derin olan kaldırım (yada kaldırımın olmadığı yollarda), bu kenara duvar yada parmaklıklar yapılmalıdır.

Kaldırım olmayan yerlerde şayet araçların yollara park etmesi zorunlu ise kesinlikle ters park ettirilmemelidir. Görme engelliler araçların ters park edilmesinden dolayı özellikle kamyon, kamyonet gibi yüksek araçları bastonlarıyla fark edemediklerinden kafalarını çarpmaktadırlar.

Bütün trafik ışıklarına sesli sinyalizasyon takılmalıdır. Özellikle trafiğin yoğun , nüfusun kalabalık olduğu yerlerde ses sinyalizasyonu mutlaka bulundurulmalıdır. Trafik ışıklarından geçişler yada yaya geçitleri uzaktan gelmekte olan sürücünün görüşünü engelleyecek şekilde virajlara yapılmamalıdır. (Bu uzun vadeli bir öneridir. Trafik ışıklarına uyulmamanın yoğun yaşandığı yerlerde risk arzetmektedir. Sinyal sesine göre hareket eden görme engelliye , kurala uymayan sürücünün çarpma ihtimali yüksektir. Sinyaller sadece trafik ışıklarının bulunduğu yaya geçitlerini göstermesi açısından kullanılabilir.)

Gidiş-gelişli yollar emniyet bandıyla ayrılmalıdır. Bu itfaiye, ambulans gibi araçların güvenliği açısından mümkün değilse bile en az dört şeritli yollarda mutlaka uygulanmalıdır. Çünkü trafik ışığı olmayan yerlerden geçen görme engelli, yolun geniş olması sebebiyle karşıya geçmekte zorlanmaktadır. Ama emniyet bandının olması halinde yolun yarısını geçerken sol tarafa dikkat ederek geçecek, emniyet bandına geldiğinde de yolun sağ tarafına dikkat ederek geçebilecektir.

Yol ve kaldırım yapım çalışmalarında mutlaka görme engellilerin fark edebileceği şekilde barikatlar yapılmalı, yapım çalışması biter bitmez çukurların üzeri kapatılıp düzeltilmelidir. Bu gibi yerlerde engellilere yardımcı olunması için uyarıcı levhalar bulunmalıdır.

Yolların zemini düzgün yapılmalı, kanalizasyon ve telefon mazgalları yolla aynı seviyede olmalıdır. Yollar çalışma için kazıldıktan hemen sonra mutlaka eski haline getirilmelidir. Yine buralarda çalışma yaparken gerekli uyarıcı levhalar ve koruyucu engeller bulunmalıdır.

Yollarda bulunan kanalizasyon,telefon ve elektrik gibi şeylerin kapakları yol seviyesinde ve mutlaka kapalı olmalıdır.

Geniş kaldırımlarda görme engellilerin takip ederek yürüyebileceği farklı zeminler olmalıdır. Ayrıca yaya geçitlerinin ve alt/üst geçit girişlerinin zemini farklı döşenmelidir. Bu zemin görme engelliyi alt/üst geçit merdivenlerine götürebilmelidir.

Belediye otobüslerinde:

a- Durma düğmeleri bedensel engelli, kısa boylular ve çocuklar için mutlaka aşağılarda ve oturma yerlerine yakın yerlerde olmalıdır.

b- Otobüs ve minibüslerdeki koltukların dizilişinde tek yada en fazla iki çeşit standart getirilmelidir. Çünkü bu araçlara binen görme engelliler oturulacak yeri bulma ve koltuğun yönü konusunda zorlanmaktadırlar

c- Otobüsün hangi durağa geldiği ve sonraki durağın hangisi olduğu anonsla duyurulmalıdır. Bu hem görme engelliler için hem de şehrin yabancısı olanlar için kolaylık olacaktır.

d- Giriş kapılarına sesli sinyalizasyon konulması görme engellinin otobüse kolay binmesini ve inmesini sağlayacaktır.

e- Özellikle ana arterler dışında kalan bölgelerde kalan duraklarda, görme engellinin gelen otobüsleri kolayca tanıyabilmesi için bazı teknikler geliştirilebilir. Örneğin Otobüs durağı ile otobüsler arasında, köü otomatik geçiş sisteminde olduğu gibi elektronik bağlantı kurulabilir. Otobüs ve durağın mt. Gerisine monte edilecek manyetik bir cihaz (alıcı-verici) yardımı ile durağa gelen otobüsün hangi yöne gittiğini yine durakta bulunan bir mini hoparlör ile seslendirilmeli. Böylelikle görme engellinin bineceği otobüsü daha kolay bulması sağlanmalıdır. Bu fazla masraf gerektirmeyen basit bir yöntemdir. Üstelik bu hizmetten yaşlı kişilerle, okur-yazar olmayan kişilerde faydalanabilir.

Otobüs Durakları görme engellilerin bastonlarıyla ve ayaklarıyla hissedebilecekleri şekilde zemini kaldırımdan farklı olmalıdır.

Tren, tramvay ve metroda görme engellinin, bineceği kapıyı kolayca bulabilmesi için kapılara sesli sinyalizasyon yapılmalıdır. Ya da aracın belirli bir yerde durması sağlanarak açılan kapıya kadar olan kısımda zemin farklı olmalıdır. Örneğin;zemin düz ise, istasyona yada durağa girişten veya merdivenden inişten itibaren kapının önüne kadar olan kısım tırtırlı olabilir. Bu, görme engellinin farklı zemini takip ederek kapıyı kolay bulmasını sağlayacaktır.

Metroda sarı çizgi bastonla tanınabilecek şekilde tırtırlı ve cm genişliğinde tutulmalıdır.

Vapurlarda yolcuların inip-binme yerlerinin her iki tarafına sesli sinyalizasyon konulmalıdır. Ayrıca ortopedik engellilerin rahat inip-binmeleri için mekanik olarak vapura yanaşan iskeleler yapılmalıdır.

Kalkacak yada yanaşacak olan vapurlar bir başka vapura değil mutlaka iskeleye yanaşmalıdır.

Engelliler belediyeye ait ulaşım araçları, vapurlar, trenler ve uçaklardan ücretsiz, refakatçileri ise % 50 indirimli yaralandırılmalıdır.

Bütün bunlarla birlikte trafik görevlileri, yol ve kaldırım yapım ve onarımında çalışanlar, vapur, metro, tren, belediye otobüsü çalışanları ile konuyla ilgili herkesin sık sık engellilerle ilgili eğitim seminerlerine katılmaları sağlanmalıdır.

En önemlisi toplumun engellilere karşı davranışları konusunda bilgilendirme proğramları hazırlanmalı ve televizyon, gazete ve broşürler aracılığıyla yayınlanmalıdır. Yukarıdaki uygulamaların bir çoğu bu şekilde başarıya ulaşabilir.

.ALINTIDIR.

ULAŞIMDA ENGELLERİ KALDIRALIM

07/07/ tarih ve sayılı Özürlüler kanunu diyebileceğimiz sayılı yasanın 2. Geçici maddesi; Kamu kurum ve kuruluşlarına ait mevcut resmî yapılar,  mevcut tüm yol, kaldırım, yaya geçidi, açık ve yeşil alanlar, spor alanları ve benzeri sosyal ve kültürel alt yapı alanları ile gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılmış ve umuma açık hizmet veren her türlü yapılar bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren yedi yıl içinde özürlülerin erişilebilirliğine uygun duruma getirilir.

seafoodplus.infoçici maddesi; Büyükşehir belediyeleri ve belediyeler, şehir içinde kendilerince sunulan ya da denetimlerin de olan toplu taşıma hizmetlerinin özürlülerin erişilebilirliğine uygun olması için gereken tedbirleri alır. Mevcut özel ve kamu toplu taşıma araçları, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren yedi yıl içinde özürlüler için erişilebilir duruma getirilir.

Üzülerek söylemeliyiz ki erişilebilirlikle alakalı yasa olmasına rağmen, engelli vatandaşlarımız;  rahatça bir yerden, bir yere gidemiyor, üst geçitlerin bazılarında asansörün bulunmamasından dolayı karşıdan karşıya geçemiyor, cami girişlerinde rampaların bulunmadığı için camilerde ibadet edemiyor, görme engelli vatandaşlarımız tüm kaldırımlarda sarı şeritlerin bulunmamasından dolayı, kaldırımlarda rahatça gidemiyor ve seyahat ederken tüm toplu taşıma araçlarında sesli anons sistemleri bulunmadığından, ineceği durağı bilemeyebiliyor, alışveriş merkezleri, kamu ve özel kuruluşlarının bazılarında rampa bulunmadığından zorluklar çekiyor, ortopedik engelli vatandaşlarımız otobüslerde rampaların otomatik olmadığından dolayı zorluklar çekiyor,  işitme engelli vatandaşlarımız havaalanlarında ve uçaklarda anonsları yazılı veya işaret diliyle bildirilmediğinden zorluklar çekiyor.

Görme engelli vatandaşlarımız yoldan daha kolay karşıdan karşıya geçebilmeleri için sesli ışık denilen, ışığın kırmızı veya yeşil olduğunu sesli olarak bildiren sistemler mevcuttur. Bu sistemlerin daha fazla yaygınlaştırılması görme engellilerin yolda karşıdan karşıya geçerken yaşadığı deneyimi iyileştirecektir.

Kaldırımlara park edilen arabalar için, kaldırımlara park eden şoförlere maddi olarak yaptırım uygulanması, park alanlarının arttırılması ve özellikle büyükşehirlerde artan nüfusa hitap edecek şekilde yol çalışmalarının düzenlenmesi bu sorunun çözümüne yardımcı olur.

Toplu taşımada görme engelli vatandaşlarımız, aracın hangi durağa vardığını bilmesini sağlayan, araç içinde bulunan ekranların yanı sıra sesli anons sistemleri bulunur. Bu sistemlerin daha fazla araca entegre edilmesi görme engellilerin toplu taşımada hangi durağa vardıklarını bilmelerine yardımcı olacak ve bireylerin hayatını kolaylaştıracaktır.

Otobüslerde ortopedik engelli bireylerin binebilmesi için rampalar bulunur. Ancak bu rampalar otomatik bir şekilde açılıp kapanamadığından otobüste yardım edecek biri yoksa o zaman rampa açılamaz ve ortopedik engelli birey otobüse binemez. Kaldırıma park edilen araçlar ortopedik engelliler için de büyük bir sorun teşkil etmektedir. Kaldırıma park edilen araçlar engelli bireyin tekerlekli sandalyesinin hareketine engel olmaktadır.

Havaalanlarında ve uçaklarda yapılan sesli anonslar işitme engellilere yazılı ve/veya işaret diliyle bildirilebilir. Bu sayede işitme engelli bireyin de olup bitenden haberi olur ve ne yapması gerektiğine daha kolay karar verebilir.

Toplu taşımaya binen engelli vatandaşlarımıza, durak kısıtlaması yapılmadan istedikleri yerde inmeleri sağlanmalıdır.

Mevcut parklar ve oyun bahçeleri, engellilerin erişilebilirliğini sağlayacak şekilde gözden geçirilmelidir. Görme engelli vatandaşlarımız için kaldırım taşları tüm kaldırımlara uygulanmalıdır.

Davut Konakçı

Engelliler Koordinasyon Birim Başkanı