Eşrefoğlu Beyliği Dönemi Mimari Eserleri

ÖNSÖZ
KISALTMALAR
I- GİRİŞ
A- KONUNUN ÖNEMİ
B-  KONUYLA İLGİLİ YAYINLAR
C-  YÖNTEM
D- EŞREFOGLU BEYLİĞİ'NİN TARİHÇESİ
E-   BELGELERDE VE SEYAHATNAMELERDE EŞREFOGLU YURDUNA AİT BİLGİLER
F-   EŞREFOGLU ESERLERİYLE İLGİLİ VAKFİYELER
G-  EŞREFOĞULLARI İLE İLGİLİ EFSANELER
II- EŞREFOGLU BEYLİĞİ'NİN MİMARİ ESERLERİ
A-  EŞREFOGLU BEYLİĞİ'NİN GÜNÜMÜZDEKİ MİMARİ ESERLERİ
1- BEYŞEHİR EŞREFOGLU SÜLEYMAN BEY KÜLLİYESİ
a-SÜLEYMAN BEY CAMİİ
b-SÜLEYMAN BEY TÜRBESİ
c-SÜLEYMAN BEY BEDESTENİ
d-SÜLEYMAN BEY HAMAMI
e-İSMAİL AĞA (TAŞ) MEDRESESİ
2- SEYDİŞEHİR SEYYİD HARUN KÜLLİYESİ
a-SEYYİD HARUN CAMİİ
b-SEYYİD HARUN TÜRBESİ
c- SEYYİD HARUN HAMAMI
3- MESCİT
a-BEYŞEHİR DEMİRLİ MESCİT
4- KALELER
a-BEYŞEHİR KALESİ
b-SEYDİŞEHİR KALESİ
B-  KAYNAKLARDA ADI GEÇEN MİMARİ ESERLER
III- EL SANATLARI
A-  HALILAR
B-   MADENİ ESERLER
1-KANDİL VE ŞAMDAN
2-SİKKE
C-  YAZMAESERLER
IV- DEĞERLENDİRME
A- PLAN VE DİĞER MİMARİ ÖZELLİKLER
1- CAMİLER VE MESCİT
2- TÜRBELER
3- HAMAMLAR
4- MEDRESE
5- BEDESTEN
6- KALELER
B-  SÜSLEME
1- TAŞ SÜSLEME
2- ÇİNİ SÜSLEME
3- AHŞAP SÜSLEME
4- TUĞLA SÜSLEME
5- ALÇI SÜSLEME
C-  EL SANATLARI
1- HALI
2- MADENİ ESERLER
3- YAZMAESERLER
D- İKONOGRAFİK YAKLAŞIM
V- SONUÇ
VI- BİBLİYOGRAFYA
ÇİZİMLER VE RESİMLER

EŞREFOĞULLARI BEYLİĞİ’NİN MİMARİ-KÜLTÜREL YAPISI VE GÜNÜMÜZDE KORUMA ÖNERİLERİ M. Erdal EREN ÖZET Eşrefoğulları Beyliği, XIII. yüzyıl sonunda (M) kurulan bir Türk beyliği olup Beyşehir ve Seydişehir’de yerleşme alanı kurmuşlardır. Eşref Bey tarafından kurulmuş olan beylik, bölgeye elli yıl kadar kısa bir hâkimiyet sağlamıştır. Eşref bey, Bizanslılarla savaşırken muhabere alanında ölünce yerine oğlu Seyfettin Süleyman Bey, M tarihinde geçmiştir. Özellikle kültür turizmini canlı tutacak tarihi mirasın, mimari özelliklerinin yeniden programlanması ve değerlendirilmesi son yıllarda önem kazanmıştır. Bu çalışmada Konya’daki Eşrefoğulları Beyliği, eserleri hakında koruma ve işlevlendirme konuları incelenecektir. Tarihi süreç içerisinde tarihi yapılar özgün işlevlerini yitirdikleri için bakımsız kalarak hızla tahrip olabilmektedir. Tek yapı veya sit ölçeklerinde korumanın gayesi, insanın kültürel geçmişinin belgeleri niteliğinde olan eserlerin, mümkün olduğunca bozulma ve değişimlerini önlemektir. Her biri yapıldığı dönemin tarihi, kültürel ve mimari değerlerini yansıtırlar. Bu nedenle gelecek kuşaklara özelliklerini yitirmeden ulaştırılmalıdırlar Yapıyı yeniden işlevlendirmenin ne olacağını, kentle ilişkisinin nasıl kurulacağını, ait olduğu geçmiş topluluğu nasıl temsil edeceğini tartışmak için programlama ve kültür yönetimi konularında uzman kişiler ile mimarları bir araya getirerek yapının geleceği konusunda karar alınmalıdır. Özgün yapıyı kültürel bir varlık olarak yaşatılması düşüncesi tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de alınmalıdır Bu çalışmam,Eşrefoğulları Beyliğinin mimari-kültürel yapısı ve günümüzde koruma önerileri üzerine olacaktır. Anahtar Kelimeler: Eşrefoğ lu, Beyşehir , Mimari, Kültürel Anıtsal Yapı, Koruma GİRİŞ Tarih, sanat, mimarlık, estetik değerler yanında tarihi yapıların ve bölgelerin dokularının; belgesel, anı, sosyal değerler taşıdığını bilincine ulaşıldığına koruma kavramı gelişebilir. Tarihi Beyşehir kentinde yapıların korunması gerekli bölgelere ayni zamanda gerekirse yeniden işlevlendirme yerleştirmek gerekir. Dr. Erdal Eren, seafoodplus.info-Restorasyon Uzmanı Şişli Meslek seafoodplus.info-İstanbul  Tarihi bölgelerde kent içindeki geleneksel el sanatlarını ve zanaatlarını ve özümüzü yansıtan diğer kültürel dalları koruyan planlama, kültür mirasımızı da koruma altına alabilecektir.  seafoodplus.infoşehir veya diğer tarihi kentlerimizde yapılacak aşamalı koruma planlama çalışmaları, sivil ve kamu kuruluşlarının, üniversitelerin, Kültür Bakanlığının, Vakıfların, Milli Sarayların bilgi birikimi dolu mimar, restoratör vb. zengin kadrolarıyla katılımcı koruma yaklaşımlarının da metodolojik temelini oluşturulabilir ve sonuca gidile bilinir. DEĞERLENDİRME  UNESCO Dünya Kültür Mirası listesine Beyşehir kentinin anıt ölçeğinde değil sit alanının tümünde Dünya Kültür Mirası listesine girilmesi avantajını sağlamak için özel söktürün bilinçli iş adamları sayesinde daha çabuk değerlendirmelere gidilmelidir. Özgün mimari ve kültürel mirasımız, seafoodplus.infoılar. seafoodplus.info, Bi,zans, Selçuklular ve Osmanlı kültür ve dinsel tarihinin farklı dönemlerine ait kesitleri bünyesinde bulunduran ve sahip çıkmaya istekli halkın da gayretleri ile sonuca gidilebileceğine inanmaktayım. M.S. Malazgirt seferinden sonra Selçuklu Türkleri’nin İdaresinde kalan Beyşehir, Anadolu Selçukluları devrinde çok önem kazanmış, Sultan Alaaddin Keykubat“Eyrinaz Gezisi” mevkiinde (Şimdiki Gölyaka Kasabası ) Kubad-Abad şehrini kurarak burayı ikinci başkent yapmıştır. Anadolu'yu yılında Moğolların istilasından sonra Eşrefoğlu Seyfettin Süleyman. Süleymaniye(Beyşehir) şehrini kurmuş ve buradan bağımsızlığını ilan ederek, Eşrefoğlu Beyliği'ni meydana getirmiştir. BEYŞEHİR'İN TARİHİ ESERLERİ Beyşehir ve çevresi tarihi eser bakımından olukça zengindir. Bilinen bir gerçektir ki, tarihi eserler bulundukları yerin milli tapularıdır. Beyşehir ve çevresindeki tarihi eserleri şöylece sıralayabiliriz: A- GAYRİ İSLAMİ DEVİRLERE AİT ESERLER: 1- KISTIFAN HÜYÜĞÜ: Cilalı Taş Devrine ait olup, Kanadalı ve Türk ilim adamlarınca kazılar yapılmıştır. 2- GÜNDOĞDU HÜYÜĞÜ : Beyşehir'e 17 km uzakta, Konya yolu üzerindedir. 3- EFLATUNPINAR (HİTİT ÇEŞMESİ ANITI) : Beyşehir'in kuzeyinde 5 km mesafede, Sadıkhacı Köyü sınırları içinde olup, Hititlerin önemli kutsal şehirlerinin birinin bize kadar gelebilen önemli dinsel bir anıtıdır.  4- BEŞİK KAYASI (HİTİT TANRI HEYKELLERİ ) : Beyşehir'e 18 km mesafedeki Fasıllar Köyü'nde olup, (Mistia Şehri) 7 metre uzunluğunda yekpare kayaya oyulmuştur. Bir örneği Ankara ANADOLU MEDENİYETLERİ 5- EREKİLİT KİBELE TAPINAĞI : Doğanbey nahiyesi yakınındaki Erenler Dağı'nın zirvesinde bulunan açık hava tapınma yeridir. 6- LUKYANUS ABİDE VE KİTABESİ: Fasıllar Köyünde kaya yüzüne oyulmuş, at kabartması ile ünlüdür. 7- HERAKLİS LAHDİ : Yunuslar (Papa-Tiberi Epolis) Köyünde bulunarak Konya Arkeoloji müzesinde sergilenen ünlü lahittir. 8- HACIAKİF ADASI MAĞARA YERLEŞİMİ VE TAPINMA YERLERİ: Milli Park konumunda olan adanın bilhassa mağarası sarkıt ve dikitleri ile ünlüdür. 9- KUBAD-ABAD YÖRESİ ESKİ YERLEŞİMLERİ : Bölge M.Ö.'ye dayanan bir yerleşime sahip olup, civardan çıkarılan eserler GÖLYAKA KÖYÜ (Hoyran) İlkokulu bahçesinde bulunmaktadır. Genellikle eserler ilk hıristiyanlık devrine ait yüksek kabartmalar şeklindedir. AKBURUN KÖYÜ KÜP MEZAR ANITLARI : Akburun Köyü yarbaşında bulunup, belli bir plana göre yerleştirilmiş küp mezarlar gölün dalga tahribine açık olarak korumasız haldedir. Küp mezarların geç Hitit devrine ait olduğu sanılmaktadır. KIZILCAKÖY ANITSAL YERLEŞİMİ : Hitit ve Roma dönemine ait olduğu tahmin edilen yerleşim kalıntılarıdır. MANASTIR KARA SAZ YERLEŞİMİ : Göl kıyısında M.Ö.' ki yıllara ait olduğu tahmin edilen yerleşim kalıntılarıdır. A- İSLAM TÜRK DEVRİNEAİT ESERLER: 1- KUBAD-ABAD SARAYI :Selçukluların seafoodplus.infoşkenti olup, Beyşehir Gölünün batısında Eğrines gezisinde SULTAN ALAADDİN KEYKUBAT tarafından emiri VEZİR SAADETTİN KÖPEK'e yaptırılan üç saraydan müteşekkil olup halen Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Rüçhan ARIK başkanlığındaki bir heyetçe kazı ve incelemeleri devam etmektedir. Bulunan eserler Konya Karatay Müzesinde sergilenmektedir. 2- EŞREFOĞLU CAMİİ yılında Eşrefoğlu Seyfettin Süleymanbey tarafından emir İSA isimli bir mimara yaptırılmıştır. Anadoludaki Selçuklu karakteristik ahşap direkli camilerin dört örneğinden biri olup, en büyüğü ve en gösterişlisidir. Taç kapısı üzerindeki “Vakfiye Kitabesi” ile ünlüdür. 3- EŞREFOĞLU TÜRBESİ yılında ölen Seyfettin Süleyman Beyin hanımı için yaptırılmıştır. Kendi ve oğlu I. Mehmet Bey'de buraya gömülmütür. Türbe ve tavanındaki firuze renkli çinileri ile ünlüdür. 4- BEZZAZLAR HANI :(Bedesten) Anadoludaki ilk ticari yapıdır. Bölge müzesinin burada açılması için çalışmalar sürdürülmektedir. 5- İSİMSİZ TÜRBE :Eşrefoğlu Külliyesi içinde olup, Osmanlı Sancak Beylerinden Mustafa Beyin babasına aittir.  6- ÇİFTE HAMAM :Eşrefoğlu Mahallesinde külliye yakınında olup, yıkanma ve su tertibatının orjinalliği ile dikkat çeker. Son yıllarda restore edilmiştir. 7- DEMİRLİ MESCİD :Eşrefoğlu Mahallesinde Karamanoğullarından İbrahim Bey tarafından yaptırılmıştır. 8- İSMAİL AKA (AĞA) MEDRESESİ :Beyşehir Hakimi İsmail Ağa tarafından Caminin batısında inşaa ettirilmiştir. Halk arasında “TAŞ MEDRESE” olarak bilinir. Süt Dede denilen İsmail Ağa'nın türbesi de buradadır. 9- BAYINDIR CAMİİ :Selçuklu ahşap direkli camilerindendir. Minaresinin orijinalliği ile dikkat çeker. KALE KAPISI :İki kapılı Beyşehir Kalesinin halen sağlam vaziyette olan doğu kapısıdır. Kapı üzerinde biri kaleyi ilk yaptıran Eşrefoğullarına diğer ikisi de kaleyi tamir ettiren IV Murat devrine ait üç kitabe bulunmaktadır(seafoodplus.info? page_id=5) . Eflatun-pinari-hitit çeşmesi Eşrefolu caminde bezemeli ahşap sütunlar Keykubat külliyesi genel görünüşü Kubad-Abad Sarayı çinilerinden örnek.  Beyşehirin koruma politikalarının daha fazla kültür alanında daha da yoğunlaşarak bir kent vizyonu ve açık hava müzesi haline gelmesi sağlanmalıdır.