Ermenistan Ülkemizin Hangi Yönündedir
Ermenistan-Türkiye sınırı
Ermenistan-Türkiye sınırı (Ermenice:&#;Հայաստան-Թուրքիա սահման), Ermenistan ile Türkiye arasındaki &#;km uzunluğundaki kara sınırıdır. Türkiye'nin en uzun dördüncü sınırı olup Kars Antlaşması ile günümüze kadar gelmiştir.
Tarihçe[değiştir Ermenistan
Başlığın diğer anlamları için Ermenistan (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Ermenistan
Հայաստանի Հանրապետություն
Hayastani Hanrapetut’yun
Ermenistan Cumhuriyeti
Slogan
Մեկ Ազգ, Մեկ Մշակույթ
Mek Azg, Mek Mşakuyt
"Tek Millet, Tek Kültür"
Millî marş
Մեր Հայրենիք(Ermenice)
Mer Hayrenik&#;&#;(transkripsiyon)
"Anavatanımız"
Başkent
ve en büyük şehir
Erivan
40°11′K44°31′D / °K °D / ; Resmî dil(ler) Ermenice[1] Etnik gruplar ([2][3])
Resmî din Hristiyanlık (Ermeni Apostolik Kilisesi)[4] Demonim Ermeni Hükûmet ÜniterParlamenterCumhuriyet •&#;Cumhurbaşkanı
Vahagn Haçaturyan •&#;Başbakan
Nikol Paşinyan •&#;Ulusal Meclis Başkanı
Alen Simonyan Yasama organı Ulusal Meclis Kuruluş •&#;Orontid Hanedanı
MÖ 6. yüzyıl •&#;Ermenistan Krallığı[5]
MÖ •&#;Artaksiad Hanedanı[6][7]
•&#;Arşak Hanedanı
•&#;Bagratuni Krallığı
•&#;Kilikya Krallığı
•&#;Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti
28 Mayıs •&#;Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgâli
29 Kasım •&#;Yenidenbağımsızlık
23 Eylül •&#;BDT'ye katılım
21 Aralık •&#;BM'ye katılım
2 Mart •&#;Günümüz anayasası
5 Temmuz Yüzölçümü •&#;Toplam
km2 () •&#;Su&#;(%)
4,71 Nüfus •&#; tahminî
3,,[8] () •&#;Yoğunluk
,5/km2 () GSYİH&#;(SAGP) &#;tahminî •&#;Toplam
49,7 milyar $[9] ()•&#;Kişi başına
$[9] () GSYİH&#;(nominal) &#;tahminî •&#;Toplam
17,6 milyar $[9] () •&#;Kişi başına
$[9] () Gini&#;() ▼&#;[10]
düşük İGE&#;() &#;[11]
yüksek&#;·&#; Para birimi Ermeni dramı (դր., AMD) Zaman dilimi UTC+4 (UTC) •&#;Yaz&#;(YSU)
UTC+5 (DST) Trafik akışı sağ Telefon kodu İnternet alan adı .am
Ermenistan (Ermenice:&#;Հայաստան, romanize:&#;Hayastan, Ermenice telaffuz:&#;[hɑjɑsˈtɑn]) veya resmî ismiyle Ermenistan Cumhuriyeti (Ermenice:&#;Հայաստանի Հանրապետություն, romanize:&#;Hayastani Hanrapetut‘yun, Ermenice telaffuz:&#;[hɑjɑsˈtɑni hɑnɾɑpetuˈtʰjun]), Avrasya'nın Güney Kafkasya bölgesinde bulunan, denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Batı Asya'daki Ermeni Yaylaları üzerinde yer alan ülke, batısında Türkiye, kuzeyinde Gürcistan, doğusunda Azerbaycan ve Rus barış gücünün yer aldığı Laçın Koridoru,[dn 1] güneyinde ise İran ve Azerbaycan'ın bir parçası olan Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ile sınır komşusudur.[12]
Ermenistan üniter, çok partili, demokratik bir ulus devlettir. Urartu MÖ yılında kurulmuş ve MÖ 6. yüzyılda yerini Ermenistan Satraplığı almıştır. Ermenistan Krallığı MÖ yüzyılda Büyük Dikran hükümdarlığı altında yüksekliğine ulaştı. Sonra da, Hristiyanlığıresmî din olarak kabul eden dünyadaki ilk devlet oldu.[13][14][15] Hristiyanlığın devletin resmî dini olarak kabul edilme tarihi 'dir. Eski Ermeni krallığı, 5. yüzyılın başlarında Bizans ve Sasani İmparatorlukları arasında bölündü. 9. yüzyılda Pakratuni Hanedanlığı döneminde Ermeni Bagratuni Krallığı restore edildi. Bizanslılara karşı yapılan savaşlar nedeniyle gerileyen krallık yılında düştü ve Ermenistan kısa süre sonra Selçuklu'nun bir parçası oldu. 11 ve yüzyıllar arasında Akdeniz kıyısında bir beylik ve sonrasında da krallık olan Kilikya Ermeni Krallığı kuruldu.
16 ve yüzyıllar arasında Ermenistan, defalarca Osmanlı ve Pers imparatorluklarının egemenliğine girdi. yüzyılda ErmenistanRus İmparatorluğu tarafından işgal edilirken geri kalan bölgeler Osmanlı egemenliği altında kalmıştır. 1 Haziran tarihinde Osmanlı hükûmeti tarafından Takvim-i Vekâyi'de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehcir Kanunu ile yaklaşık Ermeni zorunlu göçe tabi tutuldu. 'de, Rus Devrimi'nin ardından, Rus olmayan tüm ülkeler bağımsızlıklarını ilan ettiler ve bunun sonucunda Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti kuruldu. 'de devlet, Transkafkasya Sosyalist Federatif Sovyet Cumhuriyeti'ne dahil edildi ve 'de Sovyetler Birliği'nin kurucu üyesi oldu. 'da Transkafkasya devleti dağıldı ve Ermeni Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti de dahil olmak üzere ortaya çıkan bu devletler Sovyetler Birliği cumhuriyetlerine dönüştü. Modern Ermenistan Cumhuriyeti, yılında Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrası bağımsız oldu.
Ermenistan, gelişmekte olan bir ülkedir ve İnsani Gelişme Endeksi'nde sırada yer almaktadır.[16] Başkenti ve en büyük şehri Erivan'dır; Gümrü, Vanadzor, Eçmiadzin ve Hrazdan ülkenin diğer önemli şehirlerindendir. Ekonomisi büyük oranda endüstri ve madenciliğe dayanmaktadır. Ermenistan coğrafi olarak Güney Kafkasya'da yer alırken, genellikle jeopolitik bakımdan Avrupa devleti olarak kabul edilir. Ermenistan jeopolitik olarak Avrupa ile pek çok açıdan uyum sağladığından Avrupa Konseyi, Doğu Ortaklığı, Eurocontrol ve Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası dahil olmak üzere çok sayıda Avrupa kuruluşun; Asya Kalkınma Bankası, Toplu Güvenlik Anlaşması Örgütü, Avrasya Birliği, Karadeniz Ekonomik İşbirliği, Bağımsız Devletler Topluluğu ve Avrasya Kalkınma Bankası dahil olmak üzere Avrasya'daki belirli bölgesel grupların üyesidir. Ermenistan ayrıca dünyanın en eski ulusal kilisesi olan Ermeni Apostolik Kilisesi'ni ülkenin birincil dinî kurumu olarak kabul etmektedir. Resmî dili Ermenice olan devletin kullandığı alfabe MS yılında Mesrop Maştots tarafından yaratılmıştır. Ülke yılından beri Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ bölgesini fiilen işgal etmekte ve de factoDağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin varlığını desteklemektedir.
Etimoloji[değiştir kaynağı değiştir]
Ermenistan-Türkiye sınırı, Türk Kurtuluş Savaşı Doğu Cephesi'ndeki Türk zaferinin ardından imzalanan Gümrü Antlaşması ve Kars Antlaşması ile belirlenmiştir. yılları arasında iki ülke sınırı, Sovyetler Birliği'nin Türkiye üzerindeki toprak iddiaları nedeniyle tartışmalı hâle gelmiştir. 'ten itibaren Türkiye, sınır boyunca mayın döşemeye başlamıştır.[1] Britanyalı tarihçi Christopher J. Walker'a göre 'de Sovyetler Birliği, Kars Antlaşması'nın revize edilmesi ve Ani'nin Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bırakılması karşılığında Akbaba Dağı çevresindeki iki Azeri köyünün Türkiye'ye verilmesi için müzakere yapılması için uğraşmış ancak sonuç alamamıştır.[2]
Türkiye, Birinci Dağlık Karabağ Savaşı'nda Ermenistan'ın Azerbaycan topraklarını işgal etmesi nedeniyle Ermenistan ile olan ticari ve diplomatik ilişkilerini kesmiş ve kara sınırlarını yılında tek taraflı kapatmıştır.[3] Türkiye sınır kapısının açılması ve ikili ilişkilerin başlatılması için Ermenistan'dan soykırım ısrarından ve bu amaçla yürüttüğü kampanyalardan vazgeçmesini, işgal altındaki Karabağ topraklarından çekilmesini ve ortak sınırın çizildiği Gümrü Antlaşması ile Kars Antlaşması'nı tanımasını istemiştir.[4] Aralık 'de iki ülke arasında başlayan ilişkilerin normalleşmesi süreci kapsamında sınırın açılması planlanmaktadır.[5] yılında sınırdaki mayınların temizliğine başlanmıştır.[6] Sınır, Kahramanmaraş depremleri'nin ardından Ermenistan'dan gelen yardım konvoylarının geçişi için 35 yıl aradan sonra ilk kez açıldı.[7][8]
Özellikler[değiştir kaynağı değiştir]
Ana maddeler: Tarih öncesi Ermenistan, Ermenistan Satraplığı, Ermenistan Krallığı, Ermenistan (eyalet), Sasani Ermenistanı ve Küçük Ermenistan
Tarihî Ermenistan toprakları, MÖ Ermenistan, Ağrı dağlarını çevreleyen yaylalarda yer almaktadır. Ermenistan'ın kadim bir medeniyet olduğuna dair Tunç Çağı'na ve daha öncesinde, yaklaşık MÖ 'e kadar dayanan kanıtlar bulunmaktadır. Areni-1 mağara kompleksinde ve yıllarında yapılan arkeolojik araştırmalar, dünyanın bilinen en eski deri ayakkabısı,[37] eteği[38] ve şarap üretim tesisinin keşfedilmesiyle sonuçlandı.[39]
Efsanelere göre Ermenistan'ın kurucusu Hayk'ın hikâyesine göre, MÖ dolaylarında Hayk, Babil'in Savaş Tanrısı Belus'a karşı Engil nehri kıyısındaki Çavuştepe'de ilk Ermeni devletini kurmak için savaşmıştır. Tarihsel olarak bu olay, Akad'ın MÖ 'te Sümer Guti Hanedanı tarafından yok edilmesiyle aynı zamana denk gelir.[40] Bu, Hayk'ın efsanede anlatıldığı gibi "'den fazla aile üyesi" ile birlikte ayrıldığı bir zaman ve ayrıca MÖ 'te Akad İmparatorluğu'nun düşüşü nedeniyle bir Mezopotamya Karanlık Çağı yaşanırken bu, efsanedeki Mezopotamya'yı terk etmesine neden olan olaylara zemin oluşturmuş olabilir.[41]
MÖ Ahameniş ordusunda bir Ermeni askerinin I. Serhas'ın mezar kabartması üzerindeki tasviri.Büyük Ermenistan bölgesinde Trialeti-Vanadzor kültürü, Hayasa-Azzi ve Mitanni (tarihî Ermenistan topraklarının güneybatısında yer alır) dahil olmak üzere birçok Tunç Çağı kültürü ve devleti gelişti ve bunların hepsinin Hint-Avrupalı nüfusa sahip olduğuna inanılıyor.[42][43][44][45][46][47]Nairi konfederasyonu ve halefi Urartu, Ermeni Yaylaları üzerinde art arda egemenliklerini kurdular. Adı geçen ulusların ve konfederasyonların her biri Ermeni etnogenezine katıldı.[48][49][50][51] Erivan'da bulunan büyük bir çivi yazılı taş yazıt, Ermenistan'ın modern başkentinin MÖ yazında Kral I. Argişti tarafından kurulduğunu ortaya koydu. Erivan, dünyada sürekli yerleşimin olduğu en eski şehirlerinden biridir.[52]
MÖ 6. yüzyılın sonlarında, komşu halklar tarafından Ermenistan olarak adlandırılan ilk coğrafi varlık, Ahameniş İmparatorluğu'nun topraklarının bir parçası olarak Orontid Hanedanlığı altında kuruldu. Krallık, MÖ yılında Kral I. Artaksias yönetiminde Seleukos İmparatorluğu'nun etki alanından tamamen bağımsız hâle geldi ve Artaksiad Hanedanı yönetimi altına girmeye başladı. Ermenistan, MÖ 95 ile MÖ 66 arasında Büyük Tigran döneminde altın çağına ulaştı ve Roma Cumhuriyeti'nin doğusunda zamanının en güçlü krallığı haline geldi.[53] Sonraki yüzyıllarda Ermenistan, Part İmparatorluğu'na bağlı Arşak Hanedanı'nın kurucusu I. Tiridates döneminde Ahameniş İmparatorluğu'nun etki alanı içine girmişti. Tarihi boyunca Ermenistan Krallığı, hem bağımsızlık dönemlerini hem de çağdaş imparatorluklara bağlı olarak özerklik dönemlerini yaşadı. İki kıta arasındaki stratejik konumu, bölgenin tarih boyunca Asur (Asurbanipal yönetiminde, MÖ civarında, Asur'un sınırları Ermenistan ve Kafkas Dağları'na kadar uzanıyordu.),[54]Medler, Ahameniş İmparatorluğu, Yunanlılar, Partlar, Romalılar, Sasani İmparatorluğu, Bizans İmparatorluğu, Araplar, Selçuklular, Moğollar, Osmanlı İmparatorluğu, Safevîler, Afşar ve İran'ın Kaçar hanedanları ile Ruslar tarafından işgal edilmesine sebep oldu.
Antik Ermenistan'da din, tarihsel olarak İran'da Zerdüştlük inancının ortaya çıkmasına yol açan bir dizi inançla ilişkiliydi. İnançlar özellikle Mitra'ya tapınmaya odaklanılıyor ve ayrıca Aramazd, Vahagn, Anahit ve Astğik gibi bir tanrılar panteonunu da içeriyordu. 12 aydan oluşan güneş esaslı Ermeni takvimi kullanılıyordu.
Hristiyanlık ülkede MS 40 gibi erken bir tarihte yayılmaya başladı. Ermenistanlı III. Tiridates () 'de Hristiyanlık inancını devletin resmî dini yaparak[55][56] Ermenistan'ı tarihte Hristiyanlığı resmî din olarak kabul eden ilk devlet yaptı. Bu, Roma İmparatorluğu'nun Galerius yönetiminde Hristiyanlığa resmî olarak bir hoşgörü tanımaya başlamasından on yıl önce ve Büyük Konstantin'in vaftiz edilmesinden 36 yıl önce gerçekleşti.[57]
'de Ermenistan Krallığı'nın düşüşünden sonra, Ermenistan'ın çoğu bir marzpanat olarak Sasani İmparatorluğu'na dahil edildi.[58] yılındaki Avayr Savaşı'ndan sonra Hristiyan Ermeniler dinlerini devam ettirdiler ve Ermenistan özerklik kazandı.[59]
Ortaçağ[değiştir
nest...
Ermenistan
Başlığın diğer anlamları için Ermenistan (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Ermenistan Հայաստանի Հանրապետություն Hayastani Hanrapetut’yun Ermenistan Cumhuriyeti | |
|---|---|
Slogan | |
Millî marş | |
| Başkent ve en büyük şehir | Erivan 40°11′K44°31′D / °K °D / ; |
| Resmî dil(ler) | Ermenice[1] |
| Etnik gruplar ([2][3]) | |
| Resmî din | Hristiyanlık (Ermeni Apostolik Kilisesi)[4] |
| Demonim | Ermeni |
| Hükûmet | ÜniterParlamenterCumhuriyet |
•&#;Cumhurbaşkanı | Vahagn Haçaturyan |
•&#;Başbakan | Nikol Paşinyan |
•&#;Ulusal Meclis Başkanı | Alen Simonyan |
| Yasama organı | Ulusal Meclis |
| Kuruluş | |
•&#;Orontid Hanedanı | MÖ 6. yüzyıl |
•&#;Ermenistan Krallığı[5] | MÖ |
•&#;Artaksiad Hanedanı[6][7] | |
•&#;Arşak Hanedanı | |
•&#;Bagratuni Krallığı | |
•&#;Kilikya Krallığı | |
•&#;Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti | 28 Mayıs |
•&#;Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgâli | 29 Kasım |
•&#;Yenidenbağımsızlık | 23 Eylül |
•&#;BDT'ye katılım | 21 Aralık |
•&#;BM'ye katılım | 2 Mart |
•&#;Günümüz anayasası | 5 Temmuz |
| Yüzölçümü | |
•&#;Toplam | km2 () |
•&#;Su&#;(%) | 4,71 |
| Nüfus | |
•&#; tahminî | 3,,[8] () |
•&#;Yoğunluk | ,5/km2 () |
| GSYİH&#;(SAGP) | &#;tahminî |
•&#;Toplam | |
•&#;Kişi başına | |
| GSYİH&#;(nominal) | &#;tahminî |
•&#;Toplam | |
•&#;Kişi başına | |
| Gini&#;() | ▼&#;[10] düşük |
| İGE&#;() | yüksek&#;·&#; |
| Para birimi | Ermeni dramı (դր., AMD) |
| Zaman dilimi | UTC+4 (UTC) |
•&#;Yaz&#;(YSU) | UTC+5 (DST) |
| Trafik akışı | sağ |
| Telefon kodu | |
| İnternet alan adı | .am |
Ermenistan (Ermenice:&#;Հայաստան, romanize:&#;Hayastan, Ermenice telaffuz:&#;[hɑjɑsˈtɑn]) veya resmî ismiyle Ermenistan Cumhuriyeti (Ermenice:&#;Հայաստանի Հանրապետություն, romanize:&#;Hayastani Hanrapetut‘yun, Ermenice telaffuz:&#;[hɑjɑsˈtɑni hɑnɾɑpetuˈtʰjun]), Avrasya'nın Güney Kafkasya bölgesinde bulunan, denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Batı Asya'daki Ermeni Yaylaları üzerinde yer alan ülke, batısında Türkiye, kuzeyinde Gürcistan, doğusunda Azerbaycan ve Rus barış gücünün yer aldığı Laçın Koridoru,[dn 1] güneyinde ise İran ve Azerbaycan'ın bir parçası olan Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ile sınır komşusudur.[12]
Ermenistan üniter, çok partili, demokratik bir ulus devlettir. Urartu MÖ yılında kurulmuş ve MÖ 6. yüzyılda yerini Ermenistan Satraplığı almıştır. Ermenistan Krallığı MÖ yüzyılda Büyük Dikran hükümdarlığı altında yüksekliğine ulaştı. Sonra da, Hristiyanlığıresmî din olarak kabul eden dünyadaki ilk devlet oldu.[13][14][15] Hristiyanlığın devletin resmî dini olarak kabul edilme tarihi 'dir. Eski Ermeni krallığı, 5. yüzyılın başlarında Bizans ve Sasani İmparatorlukları arasında bölündü. 9. yüzyılda Pakratuni Hanedanlığı döneminde Ermeni Bagratuni Krallığı restore edildi. Bizanslılara karşı yapılan savaşlar nedeniyle gerileyen krallık yılında düştü ve Ermenistan kısa süre sonra Selçuklu'nun bir parçası oldu. 11 ve yüzyıllar arasında Akdeniz kıyısında bir beylik ve sonrasında da krallık olan Kilikya Ermeni Krallığı kuruldu.
16 ve yüzyıllar arasında Ermenistan, defalarca Osmanlı ve Pers imparatorluklarının egemenliğine girdi. yüzyılda ErmenistanRus İmparatorluğu tarafından işgal edilirken geri kalan bölgeler Osmanlı egemenliği altında kalmıştır. 1 Haziran tarihinde Osmanlı hükûmeti tarafından Takvim-i Vekâyi'de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehcir Kanunu ile yaklaşık Ermeni zorunlu göçe tabi tutuldu. 'de, Rus Devrimi'nin ardından, Rus olmayan tüm ülkeler bağımsızlıklarını ilan ettiler ve bunun sonucunda Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti kuruldu. 'de devlet, Transkafkasya Sosyalist Federatif Sovyet Cumhuriyeti'ne dahil edildi ve 'de Sovyetler Birliği'nin kurucu üyesi oldu. 'da Transkafkasya devleti dağıldı ve Ermeni Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti de dahil olmak üzere ortaya çıkan bu devletler Sovyetler Birliği cumhuriyetlerine dönüştü. Modern Ermenistan Cumhuriyeti, yılında Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrası bağımsız oldu.
Ermenistan, gelişmekte olan bir ülkedir ve İnsani Gelişme Endeksi'nde sırada yer almaktadır.[16] Başkenti ve en büyük şehri Erivan'dır; Gümrü, Vanadzor, Eçmiadzin ve Hrazdan ülkenin diğer önemli şehirlerindendir. Ekonomisi büyük oranda endüstri ve madenciliğe dayanmaktadır. Ermenistan coğrafi olarak Güney Kafkasya'da yer alırken, genellikle jeopolitik bakımdan Avrupa devleti olarak kabul edilir. Ermenistan jeopolitik olarak Avrupa ile pek çok açıdan uyum sağladığından Avrupa Konseyi, Doğu Ortaklığı, Eurocontrol ve Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası dahil olmak üzere çok sayıda Avrupa kuruluşun; Asya Kalkınma Bankası, Toplu Güvenlik Anlaşması Örgütü, Avrasya Birliği, Karadeniz Ekonomik İşbirliği, Bağımsız Devletler Topluluğu ve Avrasya Kalkınma Bankası dahil olmak üzere Avrasya'daki belirli bölgesel grupların üyesidir. Ermenistan ayrıca dünyanın en eski ulusal kilisesi olan Ermeni Apostolik Kilisesi'ni ülkenin birincil dinî kurumu olarak kabul etmektedir. Resmî dili Ermenice olan devletin kullandığı alfabe MS yılında Mesrop Maştots tarafından yaratılmıştır. Ülke yılından beri Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ bölgesini fiilen işgal etmekte ve de factoDağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin varlığını desteklemektedir.
Etimoloji[değiştir kaynağı değiştir]
Ermenistan-Türkiye sınırı, Türk Kurtuluş Savaşı Doğu Cephesi'ndeki Türk zaferinin ardından imzalanan Gümrü Antlaşması ve Kars Antlaşması ile belirlenmiştir. yılları arasında iki ülke sınırı, Sovyetler Birliği'nin Türkiye üzerindeki toprak iddiaları nedeniyle tartışmalı hâle gelmiştir. 'ten itibaren Türkiye, sınır boyunca mayın döşemeye başlamıştır.[1] Britanyalı tarihçi Christopher J. Walker'a göre 'de Sovyetler Birliği, Kars Antlaşması'nın revize edilmesi ve Ani'nin Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bırakılması karşılığında Akbaba Dağı çevresindeki iki Azeri köyünün Türkiye'ye verilmesi için müzakere yapılması için uğraşmış ancak sonuç alamamıştır.[2]
Türkiye, Birinci Dağlık Karabağ Savaşı'nda Ermenistan'ın Azerbaycan topraklarını işgal etmesi nedeniyle Ermenistan ile olan ticari ve diplomatik ilişkilerini kesmiş ve kara sınırlarını yılında tek taraflı kapatmıştır.[3] Türkiye sınır kapısının açılması ve ikili ilişkilerin başlatılması için Ermenistan'dan soykırım ısrarından ve bu amaçla yürüttüğü kampanyalardan vazgeçmesini, işgal altındaki Karabağ topraklarından çekilmesini ve ortak sınırın çizildiği Gümrü Antlaşması ile Kars Antlaşması'nı tanımasını istemiştir.[4] Aralık 'de iki ülke arasında başlayan ilişkilerin normalleşmesi süreci kapsamında sınırın açılması planlanmaktadır.[5] yılında sınırdaki mayınların temizliğine başlanmıştır.[6] Sınır, Kahramanmaraş depremleri'nin ardından Ermenistan'dan gelen yardım konvoylarının geçişi için 35 yıl aradan sonra ilk kez açıldı.[7][8]
Özellikler[değiştir kaynağı değiştir]
Ana maddeler: Tarih öncesi Ermenistan, Ermenistan Satraplığı, Ermenistan Krallığı, Ermenistan (eyalet), Sasani Ermenistanı ve Küçük Ermenistan
Ermenistan, Ağrı dağlarını çevreleyen yaylalarda yer almaktadır. Ermenistan'ın kadim bir medeniyet olduğuna dair Tunç Çağı'na ve daha öncesinde, yaklaşık MÖ 'e kadar dayanan kanıtlar bulunmaktadır. Areni-1 mağara kompleksinde ve yıllarında yapılan arkeolojik araştırmalar, dünyanın bilinen en eski deri ayakkabısı,[37] eteği[38] ve şarap üretim tesisinin keşfedilmesiyle sonuçlandı.[39]
Efsanelere göre Ermenistan'ın kurucusu Hayk'ın hikâyesine göre, MÖ dolaylarında Hayk, Babil'in Savaş Tanrısı Belus'a karşı Engil nehri kıyısındaki Çavuştepe'de ilk Ermeni devletini kurmak için savaşmıştır. Tarihsel olarak bu olay, Akad'ın MÖ 'te Sümer Guti Hanedanı tarafından yok edilmesiyle aynı zamana denk gelir.[40] Bu, Hayk'ın efsanede anlatıldığı gibi "'den fazla aile üyesi" ile birlikte ayrıldığı bir zaman ve ayrıca MÖ 'te Akad İmparatorluğu'nun düşüşü nedeniyle bir Mezopotamya Karanlık Çağı yaşanırken bu, efsanedeki Mezopotamya'yı terk etmesine neden olan olaylara zemin oluşturmuş olabilir.[41]
Büyük Ermenistan bölgesinde Trialeti-Vanadzor kültürü, Hayasa-Azzi ve Mitanni (tarihî Ermenistan topraklarının güneybatısında yer alır) dahil olmak üzere birçok Tunç Çağı kültürü ve devleti gelişti ve bunların hepsinin Hint-Avrupalı nüfusa sahip olduğuna inanılıyor.[42][43][44][45][46][47]Nairi konfederasyonu ve halefi Urartu, Ermeni Yaylaları üzerinde art arda egemenliklerini kurdular. Adı geçen ulusların ve konfederasyonların her biri Ermeni etnogenezine katıldı.[48][49][50][51] Erivan'da bulunan büyük bir çivi yazılı taş yazıt, Ermenistan'ın modern başkentinin MÖ yazında Kral I. Argişti tarafından kurulduğunu ortaya koydu. Erivan, dünyada sürekli yerleşimin olduğu en eski şehirlerinden biridir.[52]
MÖ 6. yüzyılın sonlarında, komşu halklar tarafından Ermenistan olarak adlandırılan ilk coğrafi varlık, Ahameniş İmparatorluğu'nun topraklarının bir parçası olarak Orontid Hanedanlığı altında kuruldu. Krallık, MÖ yılında Kral I. Artaksias yönetiminde Seleukos İmparatorluğu'nun etki alanından tamamen bağımsız hâle geldi ve Artaksiad Hanedanı yönetimi altına girmeye başladı. Ermenistan, MÖ 95 ile MÖ 66 arasında Büyük Tigran döneminde altın çağına ulaştı ve Roma Cumhuriyeti'nin doğusunda zamanının en güçlü krallığı haline geldi.[53] Sonraki yüzyıllarda Ermenistan, Part İmparatorluğu'na bağlı Arşak Hanedanı'nın kurucusu I. Tiridates döneminde Ahameniş İmparatorluğu'nun etki alanı içine girmişti. Tarihi boyunca Ermenistan Krallığı, hem bağımsızlık dönemlerini hem de çağdaş imparatorluklara bağlı olarak özerklik dönemlerini yaşadı. İki kıta arasındaki stratejik konumu, bölgenin tarih boyunca Asur (Asurbanipal yönetiminde, MÖ civarında, Asur'un sınırları Ermenistan ve Kafkas Dağları'na kadar uzanıyordu.),[54]Medler, Ahameniş İmparatorluğu, Yunanlılar, Partlar, Romalılar, Sasani İmparatorluğu, Bizans İmparatorluğu, Araplar, Selçuklular, Moğollar, Osmanlı İmparatorluğu, Safevîler, Afşar ve İran'ın Kaçar hanedanları ile Ruslar tarafından işgal edilmesine sebep oldu.
Antik Ermenistan'da din, tarihsel olarak İran'da Zerdüştlük inancının ortaya çıkmasına yol açan bir dizi inançla ilişkiliydi. İnançlar özellikle Mitra'ya tapınmaya odaklanılıyor ve ayrıca Aramazd, Vahagn, Anahit ve Astğik gibi bir tanrılar panteonunu da içeriyordu. 12 aydan oluşan güneş esaslı Ermeni takvimi kullanılıyordu.
Hristiyanlık ülkede MS 40 gibi erken bir tarihte yayılmaya başladı. Ermenistanlı III. Tiridates () 'de Hristiyanlık inancını devletin resmî dini yaparak[55][56] Ermenistan'ı tarihte Hristiyanlığı resmî din olarak kabul eden ilk devlet yaptı. Bu, Roma İmparatorluğu'nun Galerius yönetiminde Hristiyanlığa resmî olarak bir hoşgörü tanımaya başlamasından on yıl önce ve Büyük Konstantin'in vaftiz edilmesinden 36 yıl önce gerçekleşti.[57]
'de Ermenistan Krallığı'nın düşüşünden sonra, Ermenistan'ın çoğu bir marzpanat olarak Sasani İmparatorluğu'na dahil edildi.[58] yılındaki Avayr Savaşı'ndan sonra Hristiyan Ermeniler dinlerini devam ettirdiler ve Ermenistan özerklik kazandı.[59]