Esnek Mesai Çizelgesi Örneği

Covid salgını ile çokça duyduğumuz bir kavram da esnek çalışma saatleri oldu. Hem kamu kurumları hem de pek çok şirket bu süreçte esnek çalışma saati uygulamasına geçse de aslında bu bazı kurumlar tarafından daha önce de kullanılan bir sistem. Peki esnek çalışma ne demek?

Esnek çalışma nedir?

Klasik ve sabit çalışma saatleri yerine çalışanların kendi belirledikleri mesai saatlerinde çalışması. Günlük mesai saatlerini erkene/geçe alma gibi çalışma sistemlerinin yanı sıra, yoğunlaştırılmış iş haftası (“compressed week”) gibi haftanın belirli günleri daha fazla mesai yapılan modeller de uygulanıyor. Böylelikle çalışanların kendi zamanlarını yönetme hakları oluyor ve aslında mesai sürelerinde bir değişim olmasa bile günlerini kendi hayat gereksinimlerini de göz önünde bulundurarak planlayabiliyorlar.

Esnek çalışma modellerinin artıları neler?

Araştırmalar esnek çalışma saatlerinin çalışan mutluluğu ve verimliliği için pek çok faydası olduğunu gösteriyor:

Çalışanların kendi hayatlarındaki ihtiyaçlarına göre zamanlarını yönetme fırsatı veriyor. Örneğin çocuğu olan bir çalışanın çocuğunun okul saatlerine göre mesaisini ayarlama şansı oluyor.

Doktor randevusu almak, bankada bir işlem yapmak gibi mesai saatleri içinde yapılamayınca zorlaşan kişisel ihtiyaçları gidermek daha kolay oluyor.

Çalışanlar kendilerini geliştirmek istedikleri ama mesai saatleri yüzünden yapamadıkları aktivitelere zaman ayırabiliyor. Dahil olmak istedikleri bir eğitim, kulüp veya gönüllülük projesine göre mesailerini düzenleyebiliyorlar.

Bazıları için sabahları bir işkence iken kimi insanlar erken saatlerde çalışmayı sever. Esnek çalışma saatleri ile çalışanlar kendilerini verimli buldukları saatlerde çalışabiliyorlar.

Trafikte kaybedilen zaman azaltılmış oluyor. McGill Üniversitesi’nde  yapılmış bir araştırmaya göre günlük ulaşım yönteminden memnuniyet hem kendini enerjik hissetme hem de dakik olma ile ilişkili. Ayrıca günlük olarak işe ulaşmanın zorluğunun iş performansına olumsuz etkilerinden esnek çalışma ile sakınmak mümkün.

Özetle esnek çalışma saatleri çalışanların iş-yaşam dengesi kurmasını pek çok açıdan olumlu etkiliyor. Olumlu yönlerini sıraladık, peki esnek çalışma modellerinin klasik mesai sistemine göre zorlukları yok mu?

Esnek çalışma modellerinin eksileri neler?

• Herkes kendine göre çalışma saatleri belirlediğinde ekip toplantısı yapmak zorlaşıyor.
• Ekibi bir araya getirememenin bir diğer olumsuz yönü de ekip ruhu yaratamamak. Çalışanların bir ekibin parçası olduklarını hissetmeleri zorlaşıyor.
• Özellikle evden çalışma sisteminde iş ve özel hayat için ayrılan zamanlarla ilgili sıkıntılar olabiliyor. Üstelik evden çalışma, odaklanmak için daha fazla çaba harcamayı gerektirebiliyor.

Yine de önümüzdeki günlerde çalışma biçimi giderek esnekleşecek gibi duruyor. Peki sizce verimli ve mutlu çalışmak için sizce hangi yöntem daha etkili?

Kaynak: Hubspot

Çalışma saatleri programlarının değişik şekillerde düzenlenebilmesi, işgücü verimliliğini önemli ölçüde etkileyen faktörlerden biridir.

İş gücünü &#;girdi&#;, üretim ya da hizmet sonucu elde edilen miktarı &#;çıktı&#; olarak değerlendirirsek, işgücü verimliliği tanımlamış oluruz.

İşgücü verimliliğini etkileyen çok sayıda faktör bulunmakla birlikte, bunları bazı başlıklar altında toplamak mümkün olabilir.

* İş organizasyonuna yönelik iş düzenlemeler. Örneğin çalışma yerinin düzenlenmesi, akış düzenleme gibi rasyonalizasyon çalışmaları, çevre koşullarının düzenlenmesi&#;

*Başarıya bağlı ya da teşvikli ücret sisteminin uygulanması.

*İşletme politikası, yükselme olanakları, takdir edilme, iş güvenliği, insan ilişkileri gibi işten hoşnut olma kriterleri.

*Çalışma saatleri programının değişik şekillerde düzenlenebilmesi.

Çok sayıda uygulanabilir çalışma saatleri programı olmakla birlikte, günümüzde birbirinden genel olarak beş değişik çalışma saatleri programı bulunmaktadır.

1- Tam gün çalışma: Bir iş gününe sığdırılan bir çalışma şeklidir. Günümüzde en çok kullanılan çalışma şekli tam gün çalışmadır. Faydası uygulanmasının kolay oluşu, sakıncası ise yüksek teknoloji ile çalışılıyorsa işletme kullanım zamanının sınırlı olması nedeniyle ekonomikliğin düşük oluşudur.

2-Vardiya usulü çalışma: Yapılan işin teknik açıdan devamlılığı ya da 8 saatlik çalışmayla talebi karşılayamama nedeniyle 24 saatte birden fazla vardiya kullanımıdır. Özellikle pahalı yatırım yapılmışsa ve pazar elverişli ise kullanımı yararlıdır. Sakıncası çalışanların sosyal yaşantılarının olumsuz şekilde etkilenmesi ve çalışma motivasyonlarının azalmasıdır. İş kazalarının en fazla gece vardiyalarında oluşu bu sakıncaya örnektir.

3-Yoğun çalışma: Haftalık çalışma saatine uymak koşuluyla gün içindeki çalışma saatlerini artırmak, çalışma günü sayısını azaltmak şeklinde açıklanabilir. Sözgelimi, günde 10 saat, 4 gün çalışarak haftada 3 gün tatil yapma fırsatı yaratılabilir. Çalışanların daha uzun hafta sonu tatili yapabilmeleri motivasyonlarını artırırken, gün içinde daha uzun çalışmaları, zihinsel ve fiziksel yorgunluklar sonucu işgücü verimliliğini olumsuz etkileyebilir.

4-Kısmi çalışma: Part-time çalışma olarak da adlandırılan bu çalışma şekli günlük çalışma süresinin bir kısmının kullanılmasıdır. Talebin değişken olduğu dönemlerde uygun bir çalışma şeklidir. Kadın ve çocuk iş görenlerin kullanımı çok yaygındır. Faydası çalışma süresinin kısa olması nedeniyle yüksek işgücü verimliliği yaratması, sakıncası ise çalışanların işi sahiplenememeleri şeklinde açıklanabilir.

5-Esnek çalışma saatleri: Çalışanın çalışma zamanını ve süresini dilediği şekilde belirleme olanağının bulunduğu çalışma düzenidir. Çalışanlar tam gün çalışma düzeninde işletme yönetiminin belirlediği saatlere uymak zorunda iken, esnek çalışma saatleri düzeninde belirli zaman periyotlarında çalışma sürelerine bağlı kalmak koşuluyla işe başlama ve bitiş saatlerini kendileri ayarlayabilmektedirler. Örneğin haftada 5 gün ve 40 saatlik süre çalışanlar tarafından istenildiği şekilde düzenlenebilir.

Esnek çalışma saatlerini üç değişik şekilde düzenlemek mümkündür:

a- Günlük Esnek Çalışma Saatleri: 8 saatlik süreye uymak koşuluyla başlangıç ve bitiş saatleri çalışanların talepleri doğrultusunda düzenlenebilmektedir. Sözgelimi, &#;de başlayarak &#;de mesai bitirilebileceği gibi, ya da saatleri arasında çalışmak da olasıdır.

b- Haftalık Esnek Çalışma Saatleri: Çalışanlar, haftalık çalışma süresini çalışma günleri içinde diledikleri gibi yayarak tamamlamaktadırlar. Örneğin, 1. gün 8, 2. gün 8, 3. gün 7, 4. gün 9 ve 5. gün 10 saat çalışarak haftalık 40 saatlik çalışma gerçekleştirilebilir.

c- Aylık Esnek Çalışma Saatleri: Aylık çalışma süresine uymak koşuluyla ay içindeki zaman istenildiği şekilde düzenlenebilir. Bazı haftalar daha kısa, bazı haftalar daha uzun çalışma olanağı da sağlanabilir.

Esnek çalışma saatleri uygulamasının yararları:

* Uygun bir şekilde kullanıldığı takdirde öncelikle toplumun trafik sorununa önemli çözümler sağlayabilir.

* İşgücü verimliliğinde bir artış olur. İnsanların performansları zaman içinde kişiden kişiye değişiklik gösteriyorsa, çalışma zamanlarını, performanslarının yüksek olduğu saatleri dikkate alarak düzenlemeleri, çalışanların işgücü verimliliğini, dolayısıyla işletme verimliliğini artıracaktır.

* Daha uzun süreli işletme kullanım zamanına, dolayısıyla daha yüksek kapasite kullanımına olanak tanıdığı için, yatırım geri dönüş hızı olumlu etkilenebilir.

* Fazla çalışmalar azaltılarak iş gücü ve imalat maliyetlerinin düşürülmesi sağlanabilir.

* Çalışanlar, tercihleri ve gereksinimleri yönünde kullanacakları zamanı düzenleme fırsatı bulur, iş tatminleri ve motivasyonları artarak daha kaliteli iş yapabilme olanağına sahip olurlar.

* Sık sık izin alma, işe devamsızlık ve kısa sürede iş değiştirme gibi sorunlar azalır.

Esnek çalışma saatleri uygulamasının sakıncaları:

* İşletmeler daha uzun süreli kullanıldığı için genel giderlerde artış olmaktadır.

* Üretimde akış ve organizasyon değişiklikleri zorunluluğu doğabilir.

* Çalışma zamanlarının belirlenmesinde ve kontrolünde personel yönetiminin işi güçleşmekte, esnek çalışma saatlerini kontrol eden ek bir işgücüne gerek duyulmaktadır.

* İşletme içi birimler arasında zaman zaman iletişim sorunları yaşanabilir. Esnek çalışma saatlerinin uygulanabilmesi için öncelikle yapılan işin uygun olması gerekir. Genellikle bireysel çalışmanın ağırlık kazandığı işlerde daha sağlıklı uygulanabilmektedir.

Derleyen: Memet Özkan

              [email protected]

Yararlanılan Kaynak: Anahtar Dergisi, 9/, Nevzat Alpay (MPM İş Etüdü ve İşle. Org. Bölümü Uzmanı)