Fatih Sultan Mehmet En Sevdiği Eşi

Fatih'in gizli odasında ne gibi eşyalar sakladığı ve bunlara oldukça saygı gösterdiğini anlatmadan önce Fatih’in yetiştiği ortamı biraz anlatmak gerekiyor. Fatih Sultan Mehmet’in Batı’ya, resim, heykel sanatına ilgisinin, Hıristiyanlık dinini öğrenmeye karşı hoşgörülü yaklaşımının nedenlerini onun yetiştirilme biçiminde aramak gerekir. Bizanslı entellektüel “Gregorios Phrantezes [Frantzes], Büyük İskender, Roma İmparatoru Augustus, Bizans İmparatoru I. Konstantinos ve Theodosios’un Sultan II. Mehmet’in en sevdiği kahramanlar olduğunu bahseder.” (1) Fatih sürekli olarak Yunan yazar Plutarkhos’u (İS ) okur ve bu tarihçinin yaşam öykülerini anlattığı Büyük İskender ve Roma İmparatoru Sezar’ın büyük fetihlerine hayranlık duyardı.

Fatih’in başta Rumca olarak birkaç lisan bilmesi hep Hıristiyan dönmeler ve değişik etnik kökenliler tarafından yetiştirilmesiyle ilgilidir. Annesinin etnik kökeninin ne olduğu konusunda elde sağlıklı bir bilgi ve bu konuda fikir birliği bulunmamaktadır. Türk tarihçileri annesinin Hıristiyan Rum kökenli olduğunu kabul etmek istemezler. Elde belge olmamasına rağmen Mehmet’in annesinin Türk Halime Huma Hatun olduğunu iddia ederler. Ancak son yıllarda bu tartışmaya Halil İnalcık “Fatih’in annesi cariyeydi ve Hıristiyandı” (2) diyerek son noktayı koymuştur. Şehzadeyken Manisa’da yetişmesinde en büyük rolü oynayanlar yine devşirme kökenli Zağanos Paşa ve Şihabeddin (şahabeddin) Paşa idi. Bunlar başını Çandarlı Halil Paşa’nın çektiği Türk kökenli Çandaroğlu vezir sülalesini ve Türk kökenlileri pek sevmiyorlardı. Fatih üzerinde ana dillerini Türkçeden daha iyi konuşan beklide kalben Hıristiyanlık dan tam olarak kopmamış olan bu dönme grubun etkisi daha büyüktü.

Osman Bey’in zamanında tekfur adı verilen Bizanslı feodal toprak beyleriyle başlayan ilişkiler Fatih’ten hemen önce İtalyan danışmanlara kadar uzanır. Fatih döneminde bu ilişkiler sadece Bizans ileri gelenleriyle değil, İtalyan sanatçılar, doktorlar, devlet adamlarıyla da kurulmuştur. Tüccar ve eski eserler toplayıcısı İtalyan hümanist Ciriaco Pizzicolli ’lı ve ’li yıllarda Ege adalarında, Balkanlarda ve Anadolu’da yolculuklar yapıyordu.

“Ciriaco Pizzicolli fetih öncesi ve sonrası Fatih Sultan Mehmet’in İtalyan öğretmenlerinden en önde geleniydi.” (3) Fatihin bu etrafındakilerin kimlikleri ve Fatih’in Hıristiyanlığa toleranslı yaklaşımı Papa’ya bile Fatih’i Hıristiyanlığa davet etme cesaretini veriyordu.

Venedikli ünlü ressam Gentile Bellini, İslam dinince resim yapmak mubah olmamasına rağmen Sultan Mehmet’in isteği üzerine yılında İstanbul’a gelmiş, Topkapı Sarayı’nda Fatih’in resimleriyle beraber başka resimler de yapmıştı. İstanbul’da iki sene kalan Bellini, yılında ülkesi Venedik’e dönmüştü. Sultan, Venedik Dükü Giovanni Mocenigo’dan yalnız ressam istememiş, aynı zamanda “Dük’e gönderdiği mektupta bir heykeltıraş ve tunç dökümcüsü istemişti. Bunu bulmak zor oldu. (4) Heykeltıraş Donatello’nun öğrencilerinden olan Bartolomeo Vellano [ölümü ] bu görev için seçildi. Vellano anlaşılan asla İstanbul’a gitmedi. Ancak yanlarına iki yardımcısını da alarak Bellini ile birlikte [beş kişi] İstanbul’a gittiler. (5)

Fatih İtalya’dan getirttiği Rönesans ressamlarına yaptırdığı resimlerle Topkapı Sarayı’nın duvarlarını süslemiş, İtalya’dan heykeltıraşların yaptığı heykellerde muhtemelen Topkapı sarayını süslüyordu. Oğlu Sultan Bayezit () koyu bir dindardı. Babasının yaşam tarzını beğenmiyor, onu iyi bir Müslüman olarak görmüyordu. Bayezit iktidara gelir gelmez başta Fatih’in yaptırdığı resimler olmak üzere bütün resim ve belki de heykelleri saraydan çıkartarak pazarda sattırdı.

FATİH’İN GİZLİ ODASINDA SAKLADIKLARI

Venedikli Franceskian rahibi Francesco Suriano’dan öğrendiğimize göre Fatih aynı zamanda Bizans’tan kalmış Hıristiyanların önemli kutsal eşyalarını da topluyor bunları özel odasında saklıyordu. Bunların içinde en önemlisi Meryem Ana’nın resmi olan ikona ve devamlı ateş yanan altın meşale idi. Fatih Venedikli ressam Gentille Bellini’yi bizzat bu odaya götürerek ona bu kutsal eşyaları göstermiş hatta ondan kucağında yeni doğmuş İsa’yı tutan Meryam Ana resmini yapmasını istemişti. Fatih’in oğlu II Beyazit babasından kalan ve içinde 24 tane Meryem Ana ile yüzlerce Bizans Aziz’inin resmi bulunan İkonaları ve diğer kutsal objelerin yılında bir envanterini çıkartarak Fransa kıralına satmayı teklif ettiği öne sürülür. (6)

Bütün bunların kimseyi şaşırtmaması lazım. Müslümanlığın yasakladığı şarabı içmiş, şarap üzerine şiirler yazmış, şeriat yasalarının yanına laik yasalar koymaktan çekinmemiş, Hıristiyanlığa ve Hıristiyan halka hoşgörüyle yaklaşmış, Ortodoks kilisesinin varlığının devamını sağlayarak kiliseye ayrıcalıklar tanımış, çevresinde devşirme yardımcılara hatta Hıristiyan danışmanlara yer vermiş, sanatsever bir sultanın Meryem Ana resmine saygı göstermesinde şaşılacak bir taraf yoktur.

Osmanlıların kurucusu kabul edilen Osman Bey’in Bursa’daki türbesi, Aziz Helen veya Elia Manastır Kilisesi isimli eski Bizans manastırının bulunduğu yerdeydi. Fatih’in türbesi de kendi adına yaptırdığı caminin avlusunda bulunur. Bu camii genellikle Bizans imparatorlarının gömüldüğü Havariyun Kilisesi’nin bulunduğu yere yapılmıştı. Kaderin garip bir cilvesi olarak Fatih, eskiden kilise olan yerde Doğu Roma imparatorlarıyla aynı yerde yatmaktaydı. Fatih gibi ileri görüşlü, dinlere karşı toleranslı, bilgili, bilginleri bilimi, sanatı taktir eden bir lidere dünya tarihindeki monarşik idarelerde çok az rastlarsınız. Osman Bey’den başlayarak Fatih’in vefatına kadar geçen yaklaşık yüz seksen yıl boyunca ( ) Osmanlılarda dini bağnazlıktan söz edilemez. Dini bağnazlığın olduğu hiçbir ülke de ileri gidemez. Gitmemiştir.

İsmail Tokalak
seafoodplus.info

(1) Bu konular için bak: İsmail Tokalak, Bizans Osmanlı Sentezi, F. Babinger, “Fatih Sultan Mehmet ve İtalya,” s.
(2) Emine Çaykara, Tarihçilerin Kutbu: Halil İnalcık Kitabı, s.
(3)Babinger, Mehmed the Conqueror and His Time, s.
(4) İtalya’da Rönesans’ın oluşturduğu yeni sanatın temelleri yüzyılda Floransa şehrinde atılır, Venedik ve Roma şehirlerinde de hızla yayılır. Fatih Sultan Mehmet dönemine rastlayan Rönesans sanatçılarından ressam mimar Filippo Brunelleschi ve dostu heykeltıraş Donatello, yine ressam Masaccio bu sanatçılardan birkaçıdır. Bu dönemin meşhur sanatçıları Medici, Strozzi, Albizzi gibi zengin ailelerin; kilisenin, devlet adamlarının desteği ve himayesi altında sipariş üzerine çalışıyor, iyi para kazandıkları gibi el üstünde tutuluyorlardı.
Bu şartlar altında o dönemde devlet zorlaması olmadan İtalya’dan istenilen çok meşhur sanatçıların Osmanlı’ya gelmesi oldukça seafoodplus.infoe Bellini’nin kardeşi Giovanni Bellini’de ressamdı ressam bir aile olarak Venedik’te o dönemde meşhurdular, İstanbula gitmek onlar için bir risk idi. Geri dönüş izni verilip verilmeyeceği Sultanın isteğine bağlıydı, ama sanatsever Fatih G. Bellini ve onunla beraber gelen İtalyan sanatcılarına çok iyi davrandı. Özellikle Bellini’nin riskli İstanbul ziyareti onu daha da meşhur yaptı.İsminin
daha geniş şekilde duyulmasını sağladı buna yılında İstanbul’da yaptığı bugün Londra’da National Gallery müzesinde bulunan Fatih’in portresinin katkısı büyük oldu. Gentile Bellini ve diğer Rönesans dönemi İtalyan sanatcılarının Fatih’in daveti üzerine İstanbula gelmesi ve burda verdiği eserler üzerine yazılan en son ve kapsamlı eser konusundabak. Caroline Campbell / Alan Chong; Bellini and East -National Gallery Press , London

(5) Babinger, Fatih Sultan Mehmed ve Dönemi, s. Babinger, Mehmed the Conqueror
and His Time, s.
(6) Caroline Campbell / Alan Chong; Bellini and East -National Gallery, London s,
Francesco Suriano , İl trattato di Terra Santa e dell’oriente, ed. Girolamo Golubovic,
Milan s,Aynı zamanda bu konuda bak: Gülru Necipoğlu , Architecture, Ceramonial
and Power; The Topkapı Palace in the Fifteenth and Sixteenth Centuries, New
York , Julian Raby, El Gran Turco: Mehmed the Conqueror as a patron of the arts of Christendom, Oxford University

Teknoloji

Fatih Sultan Mehmet'in Kaç Eşi Oldu? Eşlerinin İsimleri Nelerdir?

Fatih Sultan Mehmet'in Kaç Eşi Oldu? Fatih Sultan Mehmet'in Eşlerinin İsimleri Nelerdir?

Aşağıdakiler de İlginizi Çekebilir

TRT tarafından hazırlıkları süren Fatih Sultan Mehmet belgeselinde sürpriz bilgi ve görüntüler de yer alacak. Bunlardan biri de Fatih'in şehzadelik döneminde dillere destan bir düğünle evlendiği Dulkadiroğlu Süleyman Bey'in kızı Sitti Mükrime Hatun'un resmi.

RESMİ ORTODOKS RUM ÇİZDİ

Zaman gazetesinden Yusuf Bülbül'ün haberine göre, Venedik Marciana Kütüphanesi'ndeki Greek Codex (Yunan Antolojisi) içerisinde yer alan resim o dönemde yaşayan bir Ortodoks Rum tarafından çizilmiş. Albümde Sitti Hatun'un erkek kardeşinin resmi de yer alıyor. Belgeselin yönetmeni Kerime Senyücel, Greek Codex hakkında "Kodeks değişik kaynaklardan değişik tarihlerdeki şeylerin bir arada toplandığı kitaplara deniliyor. El yazmaları, minyatürler, haritalar aynı kitabın içinde. yüzyıldan kalma bir Yunan el yazması. Muhtemelen İstanbul'dan gelmiş. İstanbullu bir Ortodoks Rum tarafından yazılmış. Metinlerin çoğu Yunanca, bir kısım Arapça yazılar da var. 2. Beyazıt döneminde Venedik'e gitmiş." diyor.

Resimde Sitti Mükrime Hatun, o dönem Anadolu kadın kıyafetleri içinde, bir tahtırevan üzerinde otururken görülüyor.

DÜĞÜNLERİ ÜÇ AY SÜRDÜ

Fatih Sultan Mehmet ile Sitti Mükrime Hatun'un üç ay süren düğünleri tarih kitaplarında ayrıntılı olarak anlatılıyor. 15 yaşına gelen oğlunu evlendirmeye karar veren Sultan II. Murad, Çandarlı Hali Paşa'yla istişare edip Dulkadiroğlu Süleyman Bey'in kızını gelin almayı uygun bulur. Bu amaçla Amasya'dan Hızır Ağa'nın hatunu Elbistan'a dünür gönderilir. Süleyman Bey'in evlilik çağındaki beş kızı, Hızır Ağa'nın hatununun karşısına çıkarılır. Hatun içlerinden beğendiği Sitti Mükrime'nin eline yapışır, Edirne'ye gelip padişaha kızın güzelliğini, edebini, ahlakını, Süleyman Bey'in itaatini anlatır. Hızır Ağa'nın hatunu, Rumeli beylerinin hanımlarıyla yeniden gelin almak için Elbistan'a gönderilir. Alay Gelibolu'ya yaklaştığında Rumeli beyleri ve silahlı askerler karşılamaya çıkarlar.

GÖSTERİŞLİ ÇEYİZ HAZIRLANIR

Edirne Sarayı'na inen Sitti Hatun'un beraberinde yüklü bir çeyiz de bulunmaktadır. Sultan Murad, oğlunun düğününe yönetimi altındaki Türk ve Hıristiyan bey ve idarecilerini davet eder. Davetliler düğün merasimine kıymetli hediyelerle katılırlar. Padişah, gelini için yeniden gösterişli bir çeyiz hazırlar. Düstürnâme-i Enverî'nin verdiği bilgiye göre düğün şevval ayında başlar, zilkade ve zilhicce aylarında devam eder. Konuklara, gelinin Edirne'ye gelen akrabalarına hediyeler verilir. Alimlere ve dervişlere ihsanda bulunulur. Âşıkpaşazâde Tarihi'nde Derviş Ahmed Âşıkî bu düğünü anlattıktan sonra şu notu da düşüyor: "Bu âlemde maksud birkaç nesnedir; oğulu evermek, kızı çıkarmak, dünyadan âhirete iman ile gitmek. Şimdi bu Sultan Murad'a nasip oldu."

KABRİ EDİRNE'DE

Dulkadiroğlu Beyi'nin kızı olduğu için Sitti Şah Sultan adıyla anılan Sitti Mükrime Hatun hayırseverliği ile de tanınıyor. Kabri Edirne'de kendi yaptırdığı Sitti Şah Sultan Camii'nin avlusunda yer alıyor.

PEK ÇOK YENİ BELGE BULUNDU

Avrupa'nın Kaderini Değiştiren Adam adıyla TRT'de Ocak'ta ekrana gelmesi planlanan Fatih Sultan Mehmet belgeselinde pek çok bilgi ve belge yayınlanacak. yüzyılın Rönesans ortamının, bir imparatorluk kurucusu padişah olarak Fatih'i nasıl etkilediği anlatılacak. Fatih, siyasi kimliğinin yanında Büyük İskender'e duyduğu hayranlık, okuma merakı, filozof, şair, sanatçı yönleriyle de ele alınıyor. İstanbul, Bursa, Manisa ve Edirne'de başlanan çekimlere geçtiğimiz ay İtalya ve Vatikan'da devam edildi. Bugüne kadar medyada yer almayan pek çok kaynağa ulaşıldı. Floransa'da Santa Maria Novella Kilisesi'nde 'de Bizans İmparatoru'nun Avrupalı güçlerden yardım istemesi üzerine toplanan Floransa Konsili'nin anlatıldığı duvar resmi, Otranto Katedrali'nde Sadrazam Gedik Ahmet Paşa'nın Fatih Sultan Mehmet'e Roma yolunu açan Otranto Seferi'nden kalanlar çekildi. İtalya ve Vatikan çekimlerinde Fatih'i Avrupalı tarihçiler de yorumladı.