Fazla Mesai Brütten Mi Hesaplanır

Çalışma saatleri, yasal mevzuatlarla belirlenen bir konudur. Bu mevzuatlarda belirtilen sürenin üzerinde yapılan çalışmalar fazla mesai olarak adlandırılır. Fazla çalışma, bazı durumlarda iş akışına bağlı bir zorunluluk olarak ortaya çıkabilir. Böyle durumlarda, fazla çalışma saatlerinin işçinin hakkı gözetilerek düzenlenmesi gerekir. Bu konuyla ilgili kanunlar, söz konusu hakkın gözetilmesini amaçlar.

Fazla çalışma, işveren ile işçi arasındaki bir mutabakat ile söz konusu olabilir. Bu mutabakatın çeşitli yasal sınırları vardır. Ek mesai bu açıdan her iki tarafın da dikkat etmesi gereken bir konudur. Söz konusu çalışma düzeni ancak belirlenen yasal sınırlar ve koşullar ile gerçekleştirilebilir. Ek mesai ücretleri ve prosedürleri hakkında detaylı bilgi edinmek isterseniz yazının devamını okuyabilirsiniz.

Fazla Çalışma (Fazla Mesai) Nedir?

Personelin standart çalışma saatlerinin dışında iş ile meşgul olduğu zaman dilimi fazla mesai olarak tanımlanır. İşlerin yetiştirilmesi ve üretim süreçlerinin tamamlanması için bazen fazla çalışmaya gerek duyulabilir. Söz konusu zaman dilimi, kanunda özel olarak ele alınan bir konudur. Fazla çalışma, ücretlendirme bakımından rutin mesai saatlerinden ayrı olarak değerlendirilir.

Ek mesai, çalışanın onayına bağlı olan bir durumdur. İşverenin çalışanı kendi onayı dışında rutin mesai saatlerinin dışında çalıştırması mümkün değildir. Personel, ek mesai için mutabakat sağlanması hâlinde fazladan çalıştığı her saat için ücret alır. Ücretlendirme ve çalışma sistemi, icra edilen mesleğe göre değişebilir. Diğer yandan, fazladan çalışan personele ek ücret verilmesi hemen hemen her iş kolunda zaruridir.

Fazla Çalışma Ücreti Yasal Düzenlemesi Nedir?

Çalışma saatleri ile ilgili konular, İş Kanunundaaçıkça belirtilir. Çalışan ve işveren, bu kanunla uyumlu bir iş planı izlemekle yükümlüdür. Sayılı İş Kanunu Madde’de fazla çalışma koşulları şu şekilde belirtilir: “Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.”

İş Kanununa göre, işçi fazla mesai yapmak istemezse işverenin herhangi bir yaptırım gücü olmaz. İşveren, ek mesai yapan çalışana standart saatlik rakamın üzerinde ücret ödeyeceğini kabul eder. Bu ücret, hafta sonu ve diğer resmî tatil günlerinde değişiklik gösterebilir. Personel ile işveren, bu hususlarda anlaşırsa ek mesai söz konusu olabilir.

En Fazla Kaç Saat Fazla Mesai Yapılabilir?

Haftalık mesai saati süresi, çalışma kanunlarında 45 saat olarak belirlenmiştir. Haftada 45 saati aşan bütün çalışmalar fazla mesai olarak tanımlanır. Ek mesai için geçerli olan bazı yasal sınırlar vardır. Personel ile işçi mutabakata varmış olsa bile, bahsedilen yasal sınırların aşılması mümkün değildir. Başka bir ifadeyle; ek mesai ancak kanunda belirtilen sınırlar dâhilinde mümkün olabilir.

Yıllık fazla mesai saati maksimum saattir. Bu limit, aylık olarak ise 22,5 saate tekabül eder. Bahsedilen sürelerin aşılması, çalışan hakkının ihlâli olarak yorumlanır. Bir çalışan, söz konusu sürelerin üzerinde çalıştırılmaya zorlanırsa haklı fesih nedeni sayılır. Personel, böyle bir durumda şirket ile olan iş sözleşmesini feshedebilir ve tazminat davası açabilir.

Hangi Mesleklerin Fazla Mesai Ücreti Talep Hakkı Yoktur?

Üst yöneticiler, fazla mesai kapsamında değerlendirilmez. Çünkü üst düzey çalışanların kendi mesai sürelerini belirledikleri kabul edilir. Böyle bir durumda, fazla mesai gibi bir durum söz konusu olmaz.

Konutlara hizmet veren apartman görevlileri, esnek çalışma saatlerine sahiptir. Bu iş kolunda kesintisiz bir çalışma süresi söz konusu değildir. Yapılacak işler, günün geneline yayılır. Diğer yandan, apartman görevlilerinin konutları çalıştıkları işyerinin içindedir. Bu sebepten ötürü, kapıcıların fazla mesai ücreti talep hakkı bulunmaz.

Tıbbî mümessiller de esnek çalışma saatleriyle çalışan bir meslek grubudur. Bu mesleği icra eden kişilerin kendi mesai saatlerini belirleme tasarrufuna sahip oldukları kabul edilir. Söz konusu meslekte fazla mesai kavramı genel olarak kabul edilmez. Diğer yandan, tıbbî mümessiller çalışma planlarını göstererek fazla mesai konusunun incelenmesini talep edebilirler.

Kimlerin Fazla Mesai Yapması Kanunlara Aykırıdır?

Fazla mesai yönetmeliği, bazı kişilerin ekstradan çalışmasını açıkça yasaklar. 18 yaşını tamamlamayan sigortalılar, yasak kapsamında yer alır. Henüz reşit olmayan çalışanların fazla mesai yapmaları kanuna aykırı bir durum teşkil eder. Böyle bir durum tespit edildiğinde işveren için cezai müeyyide söz konusu olabilir. İşveren ile işçi arasındaki mutabakat bu durumda tamamen geçersizdir.

Hamileliğin belirli dönemlerinde çalışmanın devam etmesi mümkündür. Ek mesai ise bu kişiler için mümkün olmayan bir durumdur. Hamileler ve yeni doğum yapan kişiler sınırlı saatlerle çalıştırılabilir. Bu saatlerin aşılması, kişilerin sağlığını tehdit ettiği için kanuna aykırı olarak kabul edilir. Söz konusu kişiler, kendi istekleriyle dahi olsa belirlenen sınırlar dahilinde çalıştırılamaz.

Hamile çalışanlar ile ilgili süreçleri öğrenmek için “Doğum İzni Nedir?” başlıklı yazımızı ziyaret edebilirsiniz. 

Bazı çalışma alanlarında uzun süre kalmak sağlık açısından risk teşkil eder. Maden ocakları, tünel inşaatları ve kanalizasyonlar bu duruma örnek gösterilebilir. Söz konusu alanlarda çalışan kişilerin mesai süreleri kesin sınırlarla belirlenir. Bu sürelerin aşılması hiçbir koşulda mümkün değildir. Tehlikeli alanda çalışan kişilerin fazladan çalıştırılması, çalışan hakkının ihlâli olarak kabul edilir. 

Fazla mesai, tam zamanlı çalışanlar için geçerli bir durumdur. Günde 7,5 saatten daha az çalışma saatine sahip olan kişiler ek mesai alamaz. Yarı zamanlı çalışanlar da fazla mesai kapsamında değildir. Kısmi süreli çalışma sözleşmesinde haftalık mesai süresi en fazla 30 saat olarak belirlenir. İşçinin herhangi bir sebepten ötürü bu sürenin üzerinde çalışması mümkün değildir.

Fazla Mesai Ücreti Ödemesi Ne Zaman Yapılır?

Ek çalışma bedelleri, işçinin normalde aldığı ücrete eklenerek ödenebilir. Bu ödeme, maaşa ek yapma yoluyla veya ekstradan yapılabilir. Söz konusu ödemeler, işçi ile işveren arasındaki prosedüre bağlıdır. İşveren, fazla mesai ücretini sözleşmede belirtilen tarihe kadar ödemekle yükümlüdür. Personel, söz konusu ücretlerin verilmemesi hâlinde belirli bir süre içinde talepte bulunabilir. 

Fazla Çalışma Ücreti Zamanaşımı Süresi Ne Kadardır?

Sayılı İş Kanununa göre, fazla mesai zaman aşımı 5 yıl olarak belirlenir. Personel, ek mesai yapması ücretleri ödenmediyse bu süre içinde başvuru yapmalıdır. İşveren, yasal yükümlülüğünü yerine getirmediyse bu durum yetkili makamlar tarafından incelenir. Böyle bir durumda, personelin hakkı olan ücretin işverenden tahsil edilmesi mümkün olur. Kanunda resmî tatillerde yapılan mesai için herhangi bir zaman aşımı söz konusu değildir. Bahsedilen koşullar, iş günlerinde yapılan ek mesai için geçerlidir.

Fazla Mesai Ücretinin Serbest Zaman ile Ödenmesi Mümkün mü?

Fazla mesai şartları, işçinin fazladan çalıştığı sürenin telafi edilmesine bağlıdır. Bu süre, belli bir paranın yanı sıra serbest zamanla telafi edilebilir. Çünkü yasalara göre ek çalışma anlaşmasının serbest zaman ile de yapılabileceğini söyler. Personel, böyle bir durumda para yerine hakkı olan zamanın verilmesini talep edebilir.

Ek mesai yapan işçi, fazladan çalıştığı her saat karşılığında 1,5 saatlik serbest zamana sahip olur. Örneğin, ayda fazladan 9 saat çalışan bir işçinin sonraki ay bir gün tatil yapma hakkı olur. Böyle bir durumda, personelin maaşından herhangi bir kesinti yapılamaz. 

İşçiye Fazla Mesai Ücreti Nasıl Ödenir?

Ek çalışma süreleri, fazla mesai kanunu uyarınca saatlik bazda ve brüt ücret üzerinden hesaplanır. Çalışanın fazla mesai yaptığı toplam saatin ücreti maaşa dâhil edilerek ödenir. Örneğin, brüt maaşı TL olan bir işçi TL’lik ek mesai ücreti almaya hak kazandıysa ödeme brüt TL şeklinde yapılır. Bu ücret, personele rutin maaş günlerinde ödenebilir.

Çalışanların tamamı fazla mesai yapmayı kabul etmeyebilir. Bu nedenle de fazla mesai yapan çalışanlar için kimi haklar tanımlanması yararlı olur. Kurumsal hediyelerin dijital platformu MultiFlex ile çalışanlarınıza gelişmiş esnek yan haklar sunmanız mümkündür. Çalışanlarınız, yatırdığınız bakiyeyi seçtiğiniz markalarda harcayabilirler. Ayrıca MultiFlex ile çalışanlarınız, markalar arasında seçim yapma hakkına da kavuşur. Böylece ihtiyaçlarına göre alışveriş yapmış olurlar. 

Fazla Mesai Ücreti İspatı Nasıl Yapılır?

Fazla mesai, ispat yükü getiren bir durumdur. Personel, ek ücret almak için fazladan çalıştığını ispat etmek durumundadır. İşverenin söz konusu ücreti ödememesi durumunda personel, ispat yükümlülüğünü yerine getirerek mahkemeye başvurabilir. Ek mesai, aşağıdaki yollarla ispat edilebilir.

Bordrolar ile İspatlama

İşçinin çalıştığı her saatin bordroya kaydedilmesi gerekir. Bordro tutmak, işveren için kanunî bir zorunluluktur. Personelin fazladan çalıştığı her saat bu sayede belgelenebilir. Çalışma süresi ve mesai gibi hususlar bordroda yer alır. Söz konusu kayıtlar, fazla mesai ispatı için kullanılabilir. Ek mesai sürelerinin bordroya işlenmemesi, cezai yaptırıma sebep olabilecek bir durumdur. İşveren, çalışanın aktivitesini fazla mesai hesaplama çizelgesine yükümlüdür.

Tanık Beyanının Delil Değeri ile İspat

İşverenin ek mesaileri bordroya işlemediği durumlar olabilir. Böyle bir durum söz konusu olduğunda işçi tanık beyanına dayanarak ek mesai talep edebilir. Personelin mesai saatleri dışında çalıştığına tanık olan herkesi (çalışma arkadaşı ya da müşteri) tanık olarak gösterilebilir. Tanıklığın mahkeme tarafından kabulü hâlinde işçinin hakkı olan ek mesai ücretlerinin ödenmesine hüküm verilir.

Tanık beyanıyla ek mesai başvurusu, dikkat edilmesi gereken bir konudur. Tanık ifadesinin fazla mesaiye dair sağlam ve ikna edici kayıtlar içermesi gerekir. Güvenlik kamerası kayıtları, böyle bir durumda delil olarak incelenebilir. Çalışma amaçlı yazışmalar ve dokümanlar da ek mesaiye kanıt olarak gösterilebilir.

Fazla Mesai Ücreti Ödenmeyen İşçinin Yasal Hakları Nelerdir?

Ek çalışma ile ilgili hususlar ve sınırlar İş Kanununda açık bir biçimde belirtilir. Fazla mesai ücreti ödenmemesi, işveren açısından kanuni bir problem yaratır. Mesai ödemesi yapılmamışsa işçinin iş görme borcunu yerine getirme zorunluluğu doğal olarak ortadan kalkar. Böyle bir durumda, personel için fesih hakkı doğar. 

Personel, ödenmeyen mesai ücretleri için iş mahkemesine gitme hakkına sahiptir. Söz konusu ücretlerin ödenmemesi, kanunda haklı fesih nedeni olarak tanımlanır. İşveren, ücretlerin ödenmemesinden doğan zararın tazmininden yükümlü olur. İşçi, işverenden mesai ücretlerine ek olarak tazminat talep edebilir. Sonuç olarak; fazladan çalışma ücretlerinin ödenmemesi personele işverene dava açma ve tazminat talep etme hakkı verir.

Fazla Çalışma Ücreti Alacak Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme Hangisidir?

Ek çalışma ücretlerinin ödenmemesi durumunda iş mahkemeleri yetkilidir. İşveren ile personel arasındaki anlaşmazlıklar bu mahkemelerde çözülür. Personel, geriye dönük fazla mesai talebi ve ödenmeyen ücretlerin tazmini için iş mahkemelerine başvurabilir. Ücret tazmini gibi konularda dava açılmadan önce bir arabulucuk süreci olması mümkündür. Personel ile işveren arasındaki anlaşmazlık arabuluculuk yoluyla giderilmezse dava süreci başlar. İşçi, iş yerinin bağlı bulunduğu il veya ilçedeki mahkemeye başvurabilir.

Bir Çalışan 12 Saat Çalışabilir mi?

Günlük çalışma saatleri, kanunlarla sınırlandırılmıştır. Ek mesai süreleri de bu sınırlandırmaya dâhildir. Aylık fazla mesai sınırı, yılında da geçerli olan kanunlara göre yaklaşık olarak günlük 2 saattir. Bir çalışan, gün içerisinde en fazla 11 saat çalışabilir. Personelin 11 saatin üzerinde çalıştırılması, kanunlara aykırı bir durumdur. Böyle bir durum, işçinin rızası olsa dahi kanun dışı olarak kabul edilir ve yaptırıma konu olur.

12 Saat Çalışmanın Cezası Nedir?

İş Kanununun ’nci maddesi, fazla mesai sınırının aşılması durumunda geçerlidir. Bu maddeye göre, aşırı çalışma işçiye haklı fesih hakkı doğurur. Personel, böyle bir duruma zorlandığında tazminat talebinde bulunabilir. İşveren, tazminata ek olarak aşırı çalıştırdığı her işçi için idari para cezası ödemekle yükümlüdür.

Fazla Mesai Ücreti Ne Kadardır?

Personel maaşı, saatlik çalışma ücretlerinin toplamından oluşur. Fazla mesai saat ücreti hesaplanırken bahsedilen bedeller dikkate alınır. Burada da saatlik çalışma ücretine, fazladan çalışılan her bir saat için fazla çalışma ücreti eklenir. yılında asgari ücret için saatlik ücret 44,48 TL’dir. Fazla mesai yapılan saatlerde ödeme %50 artar. Bu nedenle de asgari fazla mesai saatlik ücreti 66,72 TL olarak hesaplanır. 

Fazla Mesai Hesaplama Formülü Nedir?

Fazla mesai ücret hesaplama için öncelikle brüt maaşı ’e bölmek gerekir ve böylece saatlik ücrete ulaşılır. Fazla mesai ücreti ise elde edilen tutarın 1,5 ile çarpılmasıyla elde edilir. 

• Saatlik brüt ücret = Aylık brüt ücret /  

• Fazla mesai ücreti = (Saatlik brüt ücret x 1,5) x fazla mesai süresi)

Örnek hesaplamalar için aşağıda yer alan tabloları kontrol edebilirsiniz. 

Fazla Mesai Neden ’e Bölünür?

Yasal çalışma süresi günde 9 saat olarak kabul edilir. Bir personelin aylık ortalama çalışma süresi ise 25 gündür. Söz konusu rakamlar, aylık çalışma saatinin (9x25) olduğunu gösterir. Bu sebepten ötürü, saatlik ücret toplam maaşın ’e bölünmesiyle bulunur. Fazla mesai ücreti ise saatlik ücretin 1,5 ile çarpılmasıyla elde edilir. Yani aslında ’e bölünen tutar, çalışanın aylık çalışma süresidir. Fazla mesai ücreti, burada elde edilen sonucun 1,5 ile çarpılmasıyla elde edilir. 

Asgari Ücret Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?

Fazla mesai hesaplama, saatlik ücretin 1,5 ile çarpılmasıyla yapılır. yılında belirlenen net asgari ücret ,80 TL’dir. brüt asgari ücret ise TL’dir. Fazla mesai hesaplamasında ise , ’e bölünür. Böylece yılı için asgari ücretli bir çalışanın saatlik ücretine ulaşılır. 

TL / = 44,48 TL

Yani yılı için saatlik asgari brüt ücret 44,48 TL’dir. Aynı çalışanın fazla mesai ücreti ise 66,72 TL’dir. Ancak bu tutar sadece asgari ücret için geçerlidir. Brüt maaşı daha yüksek olan bir çalışanın, maaşıyla doğru orantılı olarak fazla mesai ücreti artış gösterir.

Resmi Tatil Mesaisi Nasıl Hesaplanır?

Ek mesai, hâlihazırda iş günü olan günlerde yapılan fazla çalışmayı ifade eder. Hafta sonlarında ve resmî tatil günlerinde yapılan çalışmalar ise ayrıca hesaplanır. Söz konusu günlerde çalışan işçiye her koşulda tam gün ücreti ödenir. Çalışma süresi 9 saati bulmasa bile bu ödemenin yapılması zaruridir. Bu konuda detaylı bilgi edinmek isterseniz “Resmi Tatil ve Mesai Hesaplama” başlıklı içeriğimizi okuyabilirsiniz.

Fazla Çalışma (Mesai) Ücreti Faizi Hesaplanması Nasıl Yapılır?

Ek mesai ücretlerinin zamanında ödenmemesi durumunda personelin mahkemeye başvurma hakkı vardır. Böyle bir durumda, söz konusu ücretler faizli olarak ödenir. Fazla mesai faiz başlangıcı, işçinin şikayetinin kabul edilmesiyle gerçekleşir. İşverenin mesai ücretlerini ödemediği her gün ekstra faiz işler. Bu rakama personelin tazminat talebi de eklenebilir.

Fazladan çalışma ücretlerinde en yüksek mevduat faizi işlenir. Bu oran, davanın açıldığı zamanın mevduat faiz miktarlarına göre değişebilir. Faiz hesaplaması, farklı değişkenlere göre yapılır. İşçinin çalışma süresi ve şikayetçi olduğu tarihe kadar aldığı ek mesai ücretleri faiz miktarını etkiler. Sonuç olarak, faiz hesaplaması için net bir rakam veya formül vermek mümkün değildir.

Pazar Mesaisi Saate Dâhil midir?

Hafta sonu ve resmî izin günlerinde yapılan çalışmalar, ek mesai dışında hesaplanır. Dolayısıyla bu günler, saat fazla mesaiye dâhildir. Pazar günü yapılan çalışmalar bu kapsamda değerlendirilmez. Hafta sonu mesaisi de dâhil olmak üzere toplam çalışma süresinin haftada 45 saati geçmesi durumunda farklı bir durum söz konusudur. Bu durumda, Pazar mesaisi saate dâhil edilir. İşveren her koşulda hafta sonu çalışan personele ek ücret ödemek durumundadır.

Multinet Up Hizmetlerini Kullanarak Çalışanlarınıza Eşsiz Fırsatlar Sunabilirsiniz!

Çalışanlarınıza mesai ücretlerinin yanında eşsiz haklar sunmak isterseniz Multinet Up çözümlerinden yararlanabilirsiniz. MultiFlex ile çalışanlarınıza, Türkiye’nin en sevilen markalarında kullanabilecekleri harcama bakiyesi tanımlayabilirsiniz. 

MultiFlex ile çalışanlarınızın, fazla mesai ücretine ek olarak aldıkları yan hak sayesinde motivasyonları artabilir. Böylece hem iş verimliliğiniz artar hem de MultiFlex ile ödeme yaptığınız için %45’e varan vergi tasarrufundan faydalanabilirsiniz. Kısacası MultiFlex ile hem çalışanlarınız hem de siz kazanırsınız. 

Multinet Up Blog’da yer alan içeriğin yalnızca bilgi verme amaçlı olduğunu, hukuki görüş ve tavsiye içermediğini, bilgilerin Multinet Up Blog’un hazırlanma tarihindeki mevzuata dayalı olduğunu ve zamanla mevzuat değişiklikleri ile ilgili kurumların görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabileceğini bildiririz.

Fazla çalışma ücreti hesaplama (fazla mesai hesaplama) işlemlerinizi Kadim Hukuk ve Danışmanlık güvencesiyle yapabilir, fazla çalışma ücretinizi kolaylıkla programdan öğrenebilirsiniz. Fazla çalışma ücreti hesaplama ekranında, hesaplanmasını istediğiniz net maaş tutarını, haftanın kaç günü çalıştığınızı ve çalışma saatinizi girerek fazla mesai ücret tutarınızı hesaplayabilirsiniz. Hesaplama yılı yılı olup bu yılın yasal parametrelerine göre hesaplama yapılmaktadır. Tek yapmanız gereken programda belirtilen yerleri yazmak.

Çalışma süresi İş Kanunu kapsamında haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Yani 6 gün çalışma yapılıyorsa 45/6= saat . Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saattir. Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle işyerinde fazla çalışma yapılabilir. Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde 2 türlü olabilir. İlki haftalık kırkbeş saati aşan çalışmalardır. Bununla birlikte haftalık 45 saati aşmamış olsa dahi günlük 11 saati aşan çalışmalar da fazla çalışmadan sayılıp zamlı olarak ödenmesi gerekir.

Fazla Çalışma Ücreti Nedir?

Çalışma süresi İş Kanuna İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nde düzenlenmiştir. Yönetmeliği 3. fıkrasına göre &#;Çalışma süresi, işçinin çalıştığı işte geçirdiği süredir. İs Kanunun maddesinin birinci fıkrasında yazılı süreler de çalışma süresinden savılır. Aynı Kanunun maddesi uyarınca verilen ara dinlenmeleri ise çalışma süresinden sayılmaz.

Fazla çalışma; fazla çalışan işçinin ilgili kanunlarda ve iş sözleşmesinde belirtilen süreden daha fazla çalıştırılmasına denir. İş Kanunu’nda yer alan ilgili maddeye göre işçi haftalık olarak en fazla 45 saat çalışabilir. 45 saatin üzerinde yapılan çalışmalar fazla mesai olarak geçer. Fazla mesai çalışmalarının ücreti normal çalışma süresindekine göre daha fazladır. Fazla mesai prosedürü fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma olarak ikiye ayrılır ve ücretlendirmeleri de farklıdır:

• Fazla çalışma: Çalışanın haftalık olarak 45 saatten daha fazla çalışmasına verilen isimdir. Haftalık 45 saat çalışılması gereken bir yerde bir çalışan 50 saat çalışıyorsa, söz konusu 5 saat fazla mesai niteliğindedir.
• Fazla süreli çalışma: İşçinin haftalık olarak 45 saatten az çalışmasına, fakat işyerinin normal şartlar altında belirlediği çalışma saatinden daha fazla çalışmasına verilen isimdir. Haftalık olarak 35 saat çalışılan bir işyerinde işçi 40 saat çalışıyorsa söz konusu 5 saat fazla süreli çalışma olarak nitelendirilir.

Fazla Çalışma Ücreti Hesaplama Nasıl Yapılır?

Fazla çalışma ücreti hesaplama belirlenen oranların brüt ücret üzerine eklenmesi ile gerçekleşir. Fazla çalışma ücreti normal mesaiden %50 daha fazla ücretlendirilir. Fazla süreli çalışma kapsamında yer alan çalışma süreleri ise %25 oranında daha fazla ücretlendirilir. Fazla çalışma ücreti hesaplama örneği şu şekildedir:

Ahmet işçisi aylık olarak TL maaş alır, günde 7,5 saat çalışır ve bir ay içerisinde toplamda 7 saat fazla mesai yapmıştır.

Aylık brüt maaş: TL

Bir ay içerisindeki toplam fazla mesai süresi: 7 saat

İlk başta aylık brüt ücret kullanılarak saatlik ve günlük mesai ücretinin bulunması gerekir. Saatlik brüt ücretini bulmak için aylık brüt maaş, bir aylık çalışma gününe bölünür. Sonrasında ise bu rakam bir günlük olağan çalışma saatine bölünür.

/30/7,5 = saatlik çalışma ücretidir. X işçisinin brüt mesai ücreti 1,5 ile çarpılır ve fazla mesai ücreti bulunur.

x 1,5 =,6 ,6TL X işçisinin çalıştığı 7 saatlik fazla mesai için alacağı saat başı ücrettir. Yani toplamda ,6 TL.

İşçinin aylık TL maaş aldığını varsayarsak ve günde 8 saat çalışmasından hareketle bir ayda toplam 10 saat fazla mesai yapması durumunda fazla mesai hesaplama şu şekilde olur:

• Aylık brüt ücret üzerinden saatlik ve günlük mesai ücreti hesaplanır. Aylık brüt maaşın bir aylık çalışma gününe bölünmesi ile saatlik brüt ücret hesaplanır. Bu hesaplamanın ardından ise bulunan rakam bir günlük olağan çalışma saatine bölünmelidir.
• =40 TL
• 40 TL, saatlik çalışma ücretine karşılık gelen rakamdır. Bu rakam 1,5 ile çarpıldığında fazla mesai ücreti hesaplanabilmektedir. 40×1,5=60 TL
• 60 TL işçinin bir saat fazla mesai ücreti olurken bu işçi ayda 10 saat mesai yapıyorsa alacağı fazla mesai ücreti toplamı aylık 60×10= TL’dir.

Fazla Çalışma Ücreti Hesaplama Yasal Düzenleme

Çalışma süresi İş Kanuna İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nde düzenlenmiştir. Yönetmeliği 3. fıkrasına göre &#;Çalışma süresi, işçinin çalıştığı işte geçirdiği süredir. İs Kanunun maddesinin birinci fıkrasında yazılı süreler de çalışma süresinden savılır. Aynı Kanunun maddesi uyarınca verilen ara dinlenmeleri ise çalışma süresinden sayılmaz.

İş Kanunu&#;nun “Çalışma süresi” sayılı başlıklı 63 üncü maddesi; &#;Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. (Ek cümle: 10/9//7 md.; Değişik cümle: 4/4//36 md.) Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi: günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saattir.

Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağılabilir. Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz. Denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir (Ek cümle: 6/5//3 md) Turizm sektöründe dört aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz: denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile altı aya kadar artırılabilir.&#;

Fazla Çalışma Ücreti Hesaplama Örneği

sayılı İş Kanunu&#;nun 41 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, fazla çalışma saat ücreti, normal çalışma saat ücretinin yüzde elli fazlasıdır. Fazla çalışma yaptığı saatler için normal çalışma ücreti ödenmişse, sadece kalan yüzde elli kısmı ödenir. Kanunda öngörülen yüzde elli fazlasıyla ödeme kuralı nispi emredici niteliktedir. Tarafların sözleşmeyle bunun altında bir oran belirlemeleri mümkün değilse de, daha yüksek bir oran tespiti olanaklıdır.

Taraflar kendi aralarında yapacağı bir anlaşma ile bu oranı daha da yükseltebilirler. Taraflar arasında sözleşme ile başkaca kararlaştırılmamışsa saat ücreti şu şekilde bulunur:

• Fazla çalışma ücretinin hesaplanabilmesi için öncelikle işçinin 1 saatlik normal çalışma ücretinin bulunması gerekir. İşçinin 1 saatlik normal çalışma ücreti şu şekilde hesaplanır: 1 Saatlik Normal Çalışma Ücreti Hesaplama: İşçinin aylık maktu ücreti/30 gün/7,5… Örneğin, aylık TL ücret alan bir işçinin, günlük ücreti 70 TL, 1 saatlik normal ücreti TL olacaktır.
• İşçinin 1 saatlik normal çalışma ücreti bulunduktan sonra, sayılı İş Kanunu’nun md/2 uyarınca, normal çalışma süresi 45 saatin altında olan işyerlerinde normal çalışma ücretinin %25 fazlası; normal çalışma süresi 45 saat olan işyerlerinde normal çalışma ücretinin %50 fazlası, fazla mesai ücreti olarak belirlenir. Mesela, 1 saatlik normal çalışma ücreti TL olan ve normal çalışma süresi haftalık 45 saat çalışılan işyerlerinde 1 saatlik mesai ücreti TL olacaktır.
• İşçinin izinli ya da raporlu olması nedeniyle çalışamadığı günler çıkarılmalıdır. Fazla çalışma süresinin belirlenmesinde değerlendirme haftalık bazda yapılıp rakam yediye bölüneceğinden hafta tatili günleri çıkarılmamalıdır. Ancak, yıllık izin gibi çalışılmayan ya da ayrıca hesaplanacak olan ulusal bayram-genel tatil günleri çıkarılmalıdır.
• Fazla çalışma ücretinin son ücrete göre hesaplanması doğru olmayıp ait olduğu dönem ücretiyle hesaplanması gerekir. Bu durumda fazla çalışma ücretlerinin hesabı için işçinin son ücretinin bilinmesi yeterli olmaz. Konusu dönemler açısından da ücret miktarlarının tespit edilmesi gereklidir.
• İşçinin geçmiş dönemlere ait ücretinin belirlenememesi halinde, bilinen asgari ücrete oranı yapılarak buna göre tespiti gerekir.
• Ancak işçinin işyerinde çalıştığı süre içinde terfi ederek çeşitli unvanlar alması veya son dönemle toplu iş sözleşmesinden yararlanılması gibi durumlarda, meslek kuruluşun bilinmeyen dönemler için ücret araştırması yapılmalı ve dosyadaki delillerle birlikte değerlendirmeye tabi tutularak bir karar verilmelidir.

Fazla çalışma ücreti hesaplama formülü bu kadar kolay olsa da hesaplaması bazen kafa karıştırıcı olabilir. Nedenini yukarıda detaylıca anlattığım üzere; fazla mesai kural olarak haftalık hesaplansa bile, bazı özel durumlarda günlük/gecelik hesaplanması da gerekebilir.

Fazla çalışma ücreti hesaplama örneği; işçinin aylık maaşı brüt ,00 TL olsun . Bu işçinin bir saatlik fazla mesai ücreti şöyle hesaplanır: ,00 /=21,33*1,5= 64,00 TL.

64,00 TL bu saatlik fazla çalışma ücretidir. Bu rakam kaç saat fazla çalışma yapıldıysa o saat ile çarpılır. Kişi 10 saat fazla çalıştıysa 64,00 * 10 = ,00 TL fazla çalışma ücreti hesaplanır.

Fazla Çalışma Ücreti İspatı

Fazla çalışma ücreti yazılı delil veya tanıkla ispat edilebilir. Tanık beyanı iş mahkemesinde çok önemlidir. Aynı veya farklı işyerinde çalışan tanıkların somut veya görgüye dayalı ifadeleri davanın ispatında geçerlidir. İşyeri hakkında bilgisi olmayan tanığın anlatımları dikkate alınmaz. Yargıtay’a göre, fazla çalışma ispatı işçidedir. İşçinin imzasını taşıyan bordro sahteliği ispat edilinceye kadar kesin delil niteliğindedir. Fazla çalışmanın ispatı için işyeri giriş çıkış kayıtları, işyeri iç yazışmaları ve HTS baz kayıtları delil niteliğindedir. Fakat fazla çalışmanın illaki yazılı delil ile ispatlanması gerekmez. İşçinin bir yıl içerisinde en fazla saat boyunca fazla mesai yapabilir. İşçinin bu sayıyı geçebilecek sürede fazla mesai yapması yasalara aykırıdır. Burada amaç işçinin çalışma performansı ve sağlığını düşünmektir.

Bir işçinin çalışması ve saatleri arasına denk gelirse bu mesai ‘gece çalışması’ olarak nitelendirilir. Gece çalışması fazla mesai hükümlerine tabidir. Bir işçi 7,5 saatten daha fazla gece çalışması yapamaz. İşçi haftalık saat sınırını geçmemiş olduğu halde gece çalışması yapsa da ücretlendirilir. Gece çalışması ücreti ise normal mesai ücretinden %50 yüksek olarak hesaplanır. Yani fazla çalışma ücreti hesaplama ile gece çalışma hesaplaması aynıdır.

En Fazla Kaç Saat Fazla Mesai Yapılabilir?

Haftalık mesai saati süresi, iş kanununda 45 saat olarak belirlenmiştir. Haftada 45 saati aşan bütün çalışmalar fazla mesai olarak tanımlanır. Ek mesai için geçerli olan bazı yasal sınırlar vardır. Personel ile işçi mutabakata varmış olsa bile, bahsedilen yasal sınırların aşılması mümkün değildir. Başka bir ifadeyle; ek mesai ancak kanunda belirtilen sınırlar dâhilinde mümkün olabilir. Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saattir. Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle işyerinde fazla çalışma yapılabilir.

Yıllık fazla mesai saati maksimum saattir. Bu limit, aylık olarak ise 22,5 saate tekabül eder. Bahsedilen sürelerin aşılması, çalışan hakkının ihlâli olarak yorumlanır. Bir çalışan, söz konusu sürelerin üzerinde çalıştırılmaya zorlanırsa haklı fesih nedeni sayılır. Personel, böyle bir durumda şirket ile olan iş sözleşmesini feshedebilir ve tazminat davası açabilir.

Kimlerin Fazla Mesai Yapması Kanunlara Aykırıdır?

Fazla mesai, tam zamanlı çalışanlar için geçerli bir durumdur. Günde 7,5 saatten daha az çalışma saatine sahip olan kişiler ek mesai alamaz. Yarı zamanlı çalışanlar da fazla mesai kapsamında değildir. Kısmi süreli çalışma sözleşmesinde haftalık mesai süresi en fazla 30 saat olarak belirlenir. İşçinin herhangi bir sebepten ötürü bu sürenin üzerinde çalışması mümkün değildir.

• Fazla mesai yönetmeliği, bazı kişilerin ekstradan çalışmasını açıkça yasaklar. 18 yaşını tamamlamayan sigortalılar, yasak kapsamındadır. Henüz reşit olmayan çalışanların fazla mesai yapmaları kanuna aykırı bir durum teşkil eder. Böyle bir durum tespit edildiğinde işveren için cezai müeyyide söz konusu olabilir. İşveren ile işçi arasındaki mutabakat bu durumda tamamen geçersizdir. Yani 18 yaşından küçükler mesaiye kalamaz.
• Hamileliğin belirli dönemlerinde çalışmanın devam etmesi mümkündür. Ek mesai ise bu kişiler için mümkün olmayan bir durumdur. Hamileler ve yeni doğum yapan kişiler sınırlı saatlerle çalıştırılabilir. Bu saatlerin aşılması, kişilerin sağlığını tehdit ettiği için kanuna aykırı olarak kabul edilir. Söz konusu kişiler, kendi istekleriyle dahi olsa belirlenen sınırlar dahilinde çalıştırılamaz.
• Bazı çalışma alanlarında uzun süre kalmak sağlık açısından risk teşkil eder. Maden ocakları, tünel inşaatları ve kanalizasyonlar bu duruma örnek gösterilebilir. Söz konusu alanlarda çalışan kişilerin mesai süreleri kesin sınırlarla belirlenir. Bu sürelerin aşılması hiçbir koşulda mümkün değildir. Tehlikeli alanda çalışan kişilerin fazladan çalıştırılması, çalışan hakkının ihlâli olarak kabul edilir.

Sayılı İş Kanunu'nun 63'üncü maddesinde haftalık çalışma saati aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir:

"Madde 63 - Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırk beş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, iş yerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saattir.

Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, iş yerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde on bir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu hâlde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz.

Denkleştirme süresi, toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir. Turizm sektöründe dört aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz; denkleştirme süresi, toplu iş sözleşmeleri ile altı aya kadar artırılabilir."

Fazla çalışma (fazla mesai) kavramı ise, İş Kanunu'nun 41'inci maddesi uyarınca "haftalık kırk beş saati aşan çalışmalardır."

İş Kanunu'nun 41'inci maddesi aşağıdaki şekildedir:

"Madde 41 - Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir. Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırk beş saati aşan çalışmalardır. 63'üncü madde hükmüne göre denkleştirme esasının uygulandığı hâllerde, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile, bazı haftalarda toplam kırk beş saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz.

Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.

Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle kırk beş saatin altında belirlendiği durumlarda, yukarıda belirtilen esaslar dâhilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve kırk beş saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmi beş yükseltilmesiyle ödenir.

Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat on beş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.

İşçi hak ettiği serbest zamanı altı ay zarfında, çalışma süreleri içinde ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanır.

63'üncü maddenin son fıkrasında yazılı sağlık nedenlerine dayanan kısa veya sınırlı süreli işlerde ve 69'uncu maddede belirtilen gece çalışmasında fazla çalışma yapılamaz.

Fazla saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerekir.

Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda iki yüz yetmiş saatten fazla olamaz.

Bu Kanunun 42'nci ve 43'üncü maddelerinde sayılan hâller dışında, yer altında maden işlerinde çalışan işçilere fazla çalışma yaptırılamaz.

Yer altında maden işlerinde çalışan işçilere, bu Kanunun 42'nci ve 43'üncü maddelerinde sayılan hâllerde haftalık otuz yedi buçuk saati aşan her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yüzden az olmamak üzere arttırılması suretiyle ödenir.

Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışmaların ne şekilde uygulanacağı çıkarılacak yönetmelikte gösterilir."

Fazla çalışma bir yılda en fazla kaç saat olabilir?

İş Kanunu'nun 41'inci maddesi gereği; "fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda iki yüz yetmiş saatten fazla olamaz."

Fazla çalışma için çalışanın yazılı onayı gerekli midir?

İş Kanunu'nun 41'inci maddesi gereği, çalışanın yazılı onayının alınması gereklidir.

Bununla birlikte, Madde 42 ve 43'e göre olağanüstü durumlarda veya zorunlu hâllerde yazılı onaya gerek duyulmamaktadır.

Madde 42 aşağıdaki şekildedir:

"Madde 42 - Gerek bir arıza sırasında, gerek bir arızanın mümkün görülmesi hâlinde yahut makineler veya araç ve gereç için hemen yapılması gerekli acele işlerde yahut zorlayıcı sebeplerin ortaya çıkmasında, iş yerinin normal çalışmasını sağlayacak dereceyi aşmamak koşulu ile işçilerin hepsi veya bir kısmına fazla çalışma yaptırılabilir. Bu durumda, fazla çalışma yapan işçilere uygun bir dinlenme süresi verilmesi zorunludur."

Şu kadar ki, zorunlu sebeplerle yapılan fazla çalışmalar için 41'inci maddenin birinci, ikinci ve üçüncü fıkraları hükümleri uygulanır."

Madde 43 aşağıdaki şekildedir:

"Madde 43 - Seferberlik sırasında ve bu süreyi aşmamak şartıyla, yurt savunmasının gereklerini karşılayan iş yerlerinde fazla çalışmaya lüzum görülürse, işlerin çeşidine ve ihtiyacın derecesine göre Cumhurbaşkanı, günlük çalışma süresini, işçinin en çok çalışma gücüne çıkarabilir."

"Bu suretle fazla çalıştırılan işçiler için verilecek ücret hakkında 41'inci maddenin birinci, ikinci ve üçüncü fıkraları hükümleri uygulanır."

Fazla Çalışma (Fazla Mesai) ücreti hesaplaması nasıl yapılır?

İş Kanunu Madde 41/2'ye göre; "Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir."

Hafta tatilinde yapılan çalışmaların hesaplanması nasıl yapılır?

İş Kanunu'nun 46'ncı maddesine göre; "işçilere tatil gününden önce 63'üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmi dört saat dinlenme (hafta tatili) verilir."

"Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir."

Hafta tatilinde çalışma yapılması ve haftalık 45 saatlik çalışmanın aşılması hâlinde ise İş Kanunu'nun 41'inci maddesi gereği yapılan çalışma fazla çalışma olarak nitelendirilecektir.

Buna istinaden, çalışanın saatlik ücretinin %50 yükseltilmiş hâli ödenecektir.

Örneğin, haftalık 45 saati tamamlamış ve saatlik ücreti TL olan bir çalışan için:

Hafta tatilinde 3 saat çalışması hâlinde; saatlik ücretin %50 yükseltilmiş hâli olan TL (+ = TL) 3 saat için fazla mesai ücreti olarak ödenecektir. (*3= TL)

Hafta tatilinde tam gün (7,5 saat) çalışması hâlinde ise saatlik ücretin %50 yükseltilmiş hâli olan TL, 7,5 saat için ödenecektir (* = TL)

Yarım Saatten Az veya Fazla Olacak Şekilde Kıst Yapılan Fazla Çalışma Süreleri Nasıl Değerlendirilir?

"İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma Ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği" 5'inci maddesine göre; "Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sürelerinin hesabında yarım saatten az olan süreler yarım saat, yarım saati aşan süreler ise bir saat sayılır."

Bu hükümlere istinaden yapılan fazla çalışmalar, yarım saate veya bir tam saate tamamlanarak hesaplamaya dâhil edilecektir.

Örneğin, 20 dakikalık bir fazla çalışma yarım saate yuvarlanacak, 40 veya 50 dakikalık bir fazla çalışma ise 1 saate tamamlanacaktır.

Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde (bayramlar, vb.) çalışılması hâlinde ödenecek fazla mesai ücreti nasıl hesaplanır?

Genel tatillerde çalışılması hâlinde ödenecek ücret ile ilgili hükümler İş Kanunu'nun 47'nci maddesinde aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir:

"Madde 47 - Bu Kanun kapsamına giren iş yerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir.

Yüzde usulünün uygulandığı iş yerlerinde, işçilerin ulusal bayram ve genel tatil ücretleri işverence işçiye ödenir."

Örnek olarak:

Aylık Maaş: TL

Günlük Maaş: TL (/30)

Genel tatilde çalışılmaması hâlinde aylık ücret - TL

Genel tatilde çalışılması hâlinde ayrıca 1 günlük ücret de aylık ücrete eklenir - TL

Bununla birlikte, Kanun hükümlerinde herhangi bir süre sınırlaması olmadığı için Ulusal Bayram ve Genel Tatil günlerinde kaç saat çalışılırsa çalışılsın bir tam günlük ücretin ödenmesi gerekmektedir.

Hafta Tatili ile Resmî Tatil Gününün Aynı Güne Denk Gelmesi Hâlinde Hesaplama Nasıl Yapılır?

Ulusal Bayram / resmî tatil günlerinde çalışma yapılması hâlinde, ayrıca ödenecek 1 günlük ücrete ilave olarak hafta tatilindeki çalışmaya istinaden yapılacak fazla çalışma ücretinin birlikte ödenmesi gerektiğinden, hafta tatili ve resmî tatilin aynı güne denk gelmesi ve bu günlerde de çalışma yapılması hâlinde çalışanlara günlük tutarında bir ücret ödenmesi gerekecektir.

Fazla Sürelerle Çalışma Nedir? Fazla Sürelerle Çalışma Ücreti Nasıl Hesaplanır?

İş Kanunu Madde 41/3'e göre ise fazla sürelerle çalışma; "Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle kırk beş saatin altında belirlendiği durumlarda yukarıda belirtilen esaslar dâhilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve kırk beş saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmi beş yükseltilmesiyle ödenir."

Fazla Çalışma Ücreti Yerine Serbest Zaman Kullanılabilir mi?

Ayrıca, İş Kanunu Madde 41/5'e göre; "Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat on beş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir. İşçi hak ettiği serbest zamanı altı ay zarfında, çalışma süreleri içinde ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanır."

Yolda Geçen Süreler Fazla Mesai Hesaplamasında Dikkate Alınır mı?

İş Kanunu'nun "Çalışma Süresinden Sayılan Hâller" başlıklı 66/1-b Maddesine göre, "İşçilerin, işveren tarafından iş yerlerinden başka bir yerde çalıştırılmak üzere gönderilmeleri hâlinde yolda geçen süreler" çalışma süresinden sayılmaktadır.

Buna istinaden, İş Kanunu'nun 41'inci maddesine göre; 45 saati aşılması durumunda mesai hesaplaması, çalışanların iş yerinden başka bir yerde çalıştırılmak üzere gönderilmeleri hâlinde yolda geçen süreler fazla çalışma kapsamında değerlendirilebilecektir.

Kısmi Süreli (Part-time) Çalışmalarda Fazla Çalışma Yaptırılabilir mi?

İş Kanunu'na İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği 6'ncı maddesine göre kısmi çalışma aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır:

"Kısmi Süreli Çalışma

Madde 6 - İş yerinde tam süreli iş sözleşmesi ile yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yapılan çalışma kısmi süreli çalışmadır."

Buna istinaden, haftalık normal çalışma süresi 45 saat olan bir iş yerinde kısmi çalışma süresi en fazla 30 saat olabilmektedir.

İş Kanunu'na İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği 8'inci maddesinde ise kısmi sürelerle çalışanların fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapamayacağı aşağıdaki şekilde ifade edilmiştir:

"Fazla Çalışma Yaptırılmayacak İşçiler

Madde 8 - Aşağıda sayılan işçilere fazla çalışma yaptırılamaz:

• 18 yaşını doldurmamış işçiler,
• İş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile önceden veya sonradan fazla çalışmayı kabul etmiş olsalar bile sağlıklarının elvermediği iş yeri hekiminin veya Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı hekiminin, bunların bulunmadığı yerlerde herhangi bir hekimin raporu ile belgelenen işçiler,
• İş Kanunu'nun 88'inci maddesinde öngörülen Yönetmelikte belirtilen gebe, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçiler,
• Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçiler,
• sayılı Kanunun 42'nci maddesi uyarınca zorunlu nedenler ve 43'üncü maddesi uyarınca olağanüstü hâller dışında yer altında maden işlerinde çalışan işçilere fazla çalışma yaptırılamaz.

Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçilere fazla sürelerle çalışma da yaptırılamaz."

Bununla birlikte, kısmi süreli olarak çalışılmasına rağmen 30 saatin üzerinde çalışma yapılmasıyla ilgili olarak verilen bir Yargıtay kararında (Y9HD E/ - K/) aşağıdaki ifadelere yer verilmiştir:

"Zira kısmi süreli çalıştırılması gereken işçinin, haftalık 30 saati aşacak şekilde çalıştırılmasının yasal yaptırımı tam süreli çalıştırma ve 45 saat çalışsın ya da çalışmasın haftalık 45 saatlik ücrete hak kazanacağının kabul edilmesini gerektirmektedir."

Buna istinaden, kısmi süreli çalışan kişilere fazla sürelerle çalışma yaptırılması hâlinde yukarıda belirtilen yaptırımla karşılaşılacaktır.

Denkleştirme Süresi Nasıl Uygulanır?

İş Kanunu'nun 63'üncü maddesi gereği; "Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, iş yerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde on bir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu hâlde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz."

İş Kanunu Madde 63 aşağıdaki şekildedir:

"Madde 63 - Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırk beş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, iş yerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saattir.

Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, iş yerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde on bir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu hâlde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz.

Denkleştirme süresi, toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir. Turizm sektöründe dört aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz; denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile altı aya kadar artırılabilir."

Buna göre 6 gün çalışılan bir iş yerinde çalışma saati gün sayısına göre eşit olarak bölünerek uygulanabilir.

Böylelikle; 45/6 = 7,5 saat günlük çalışma saati olmaktadır ve günlük çalışma süresi 11 saati aşamayacağı için fazla çalışma süresi 3,5 saat olarak belirlenebilir.

Haftada 5 gün çalışılan iş yerlerinde ise;

Günlük çalışma süresi 45/5 = 9 saat olmaktadır ve günlük çalışma saati 11 saati aşamayacağı için fazla çalışma süresi 2 saat olmaktadır.

Denkleştirme uygulamasında ise 63/2 maddesi gereğince; "Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, iş yerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde on bir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu hâlde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz."

Bu nedenle denkleştirme esası minimum saat kadar yapılabilir. Bu süreçte haftalık çalışma süresi 45 saati ve günlük 11 saati geçmemelidir.

Dinlenme Süreleri Nelerdir?

Dinlenme süreleri İş Kanunu'nun 68'inci maddesinde aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir:

"Madde 68 - Günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre ayarlanmak suretiyle işçilere;

• Dört saat veya daha kısa süreli işlerde on beş dakika,
• Dört saatten fazla ve yedi buçuk saate kadar (yedi buçuk saat dâhil) süreli işlerde yarım saat,
• Yedi buçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat,

ara dinlenmesi verilir.

Bu dinlenme süreleri en az olup aralıksız verilir.

Ancak bu süreler; iklim, mevsim, o yerdeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak sözleşmeler ile aralı olarak kullandırılabilir.

Dinlenmeler bir iş yerinde işçilere aynı veya değişik saatlerde kullandırılabilir.

Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz."

İlgili maddede belirtildiği üzere, çalışma saatleri dinlenme sürelerini kapsamamaktadır. Bu nedenle, dinlenme süreleri haftalık çalışma saatleri ve fazla çalışma süreleri hesaplanırken hesaplamaya dâhil edilmez.

Örneğin, günlük çalışma saati 10 olan bir çalışan, haftada 5 gün çalışması hâlinde; 5x10 = 50 saat haftalık çalışma saati ve = 5 saat fazla çalışma süresi şeklinde bir hesaplama yapıp 5 saat için fazla mesai talep edemez.

Günde 1 saatlik dinlenme süresi, belirtilen çalışma saatlerinin dışında tutulur ve çalışanın haftalık 45 saat çalıştığı görülür. Bu nedenle de fazla çalışma ücreti talep edemez.

Yine aynı maddeye göre çalışanlara, çalışma günü içinde, işin niteliklerine uygun olarak aşağıdaki dinlenme süreleri verilmektedir:

• İş, dört saat veya daha az sürdüğünde 15 dakika
• İş, dört saatten uzun sürdüğünde ve yedi buçuk saate kadar (yedi buçuk saat dâhil) 30 dakika
• İş, yedi buçuk saatten fazla sürdüğünde 1 saat

Bahsedilen dinlenme süreleri minimum sürelerdir, artırılabilir ancak azaltılamaz.

Gece Çalışmaları

Öncelikle belirtmek gerekir ki; Türk İş Kanunu'nun 41/6 maddesinde de belirtildiği üzere, "gece çalışmasında fazla çalışma yapılamaz."

Gece çalışmaları İş Kanunu'nun 69'uncu maddesinde aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir:

"Madde 69 - Çalışma hayatında "gece" en geç saat 'de başlayarak en erken saat 'ya kadar geçen ve her hâlde en fazla on bir saat süren dönemdir.

Bazı işlerin niteliğine ve gereğine göre yahut yurdun bazı bölgelerinin özellikleri bakımından, çalışma hayatına ilişkin "gece" başlangıcının daha geriye alınması veya yaz ve kış saatlerinin ayarlanması yahut gün döneminin başlama ve bitme saatlerinin belirtilmesi suretiyle birinci fıkradaki hükmün uygulama şekillerini tespit etmek yahut bazı gece çalışmalarına herhangi bir oranda fazla ücret ödenmesi usulünü koymak veyahut gece işletmelerinde ekonomik bir zorunluluk bulunmayan iş yerlerinde, işçilerin gece çalışmalarını yasak etmek üzere yönetmelikler çıkartılabilir.

İşçilerin gece çalışmaları yedi buçuk saati geçemez.

Ancak, turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde, işçinin yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.

Gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe işçi postaları kullanılan işlerde, bir çalışma haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci çalışma haftası gündüz çalıştırılmaları suretiyle postalar sıraya konur. Gece ve gündüz postalarında iki haftalık nöbetleşme esası da uygulanabilir.

Postası değiştirilecek işçi, kesintisiz en az on bir saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamaz."

Bu maddeye göre, gece çalışması en geç 'da başlar, 'da sona erer ve her hâlükârda günde 11 saati geçemez. Ayrıca, gece çalışmaları günde 7,5 saati geçemez. Günlük olarak 7,5 saati aşan gece çalışması yapılması hâlinde bu süreler fazla çalışma olarak değerlendirilecektir.

Ek bilgiye ihtiyaç duymanız hâlinde lütfen müşteri temsilciniz ile irtibata geçiniz.