Folik Asit Hapı Ne Işe Yarar

Folik asit, diğer adıyla pteroil glutamik asit bir B vitamini sınıfında olan B9 vitamininin sentetik yapıda olan formudur. B9 vitaminin doğal formuna verilen isim ise folattır. Latince yaprak anlamına gelen ‘folum' kelimesinden türetilmiştir. Bu ismi almasının sebebi ise yeşil yapraklarda bol miktarda bulunmasıdır.

Yetişkin bir insanın günlük folik asit ihtiyacı mcg'dir. Gebelik, emzirme, hipertiroidizm, karaciğer hastalıkları, emilim bozuklukları, hemolitik anemi gibi durumlarda ise vücudun ihtiyaç duyduğu folik asit miktarı artmaktadır. Böyle durumlarda, doktor gerekli görürse folik asit takviyesi düşünülebilmektedir.

Folik asit suda erime özelliği olan bir vitamindir. Ayrıca ısı etkisi ile rahatlıkla parçalanmaktadır. Bu yüzden folik asit içeren besinler uzun süre pişirildiği zaman folik asit kaybı artmaktadır. Pişirme şeklinin de bu kayıp üzerine etkisi vardır. Kızartma yönteminde kayıp azken, suda haşlama yönteminde ise kayıp çoktur. Ayrıca pişirilen suyun atılması da kaybı artıracaktır.

Folik Asit Ne İşe Yarar?

Suda çözünebilen bu vitaminin vücudumuzda birçok işlevi bulunmaktadır. Özellikle hamilelikte folik asit eksikliği durumunda bazı konjenital hastalıklar görülmektedir. Bunlardan en sık görüleni nöral tüp defektidir. Bunun sebebi ise folik asidin sinir sistemi gelişimde önemli bir rol almasıdır.

Vücuttaki hücrelerin yenilenmesinde ve yeni hücrelerin oluşmasında folik asit etkilidir. Kemik iliğinde beyaz ve kırmızı kan hücrelinin yapımında, DNA ve RNA yapımında, karbonhidratların hücreler için gerekli olan enerjiye dönüştürülmesinde folik asidin işlevi vardır. Ayrıca kansere sebep olabilecek gen farklılaşmasını engellemede etkisi vardır.

Folik asidin damar sertliğini önleyerek kalp krizi, felç gibi durumları engellediği bilinmektedir.

Folik asit yan etkileri bakımından araştırıldığında, şimdiye kadar bilinen bir yan etkisine rastlanmamıştır. Ancak vücutta yüksek miktarda bulunan folik asidin B12 vitamini eksikliğini gizleyebileceği düşünülmektedir.

Folik Asidin Faydaları Nelerdir?

Folik asit yeni hücre yapımı ve var olan hücrelerin bakımı, DNA sentezi sırasında oluşabilecek farklılaşmaların önlenmesi açısından faydalıdır. Bu yüzden halk arasında kanser önleyici vitamin olarak adlandırılır. Özellikle gebelik ve bebeklik dönemleri gibi hücre bölünmesinin yoğun olarak görüldüğü dönemlerde etkisi büyüktür.

Folik asit kemik iliğinde beyaz ve kırmızı kan hücrelerinin üretilmesinde etkilidir. Kırmızı kan hücreleri kanda oksijen taşınmasında, beyaz kan hücreleri ise vücut savunmasında görev alması da folik asit yararları arasında sayılabilir. Özellikle kırmızı kan hücresi eksikliğine bağlı olarak hemolitik anemi görülebilir. Buna bağlı olarak, yorgunluk, halsizlik gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

Hem erkeklerde hem de kadınlarda üreme hücrelerinin oluşmasında ve gelişmesinde katkısı olduğu için özellikle çocuk düşünen kişiler için önemlidir. Düşük doğurganlığın önlenmesi için yeterli miktarda folik asit alınması tavsiye edilmektedir.

Vücudunda folik asit eksiliği olan kişilerde depresyona eğilimin daha yüksek olduğu saptanmıştır. Ayrıca depresyon tedavisi için kullanılan ilaçların folik asit ile birlikte kullanılması tedavinin etkisini artırabilmektedir.

Romatoid artrit tedavisinde tedaviye destek olarak folik asit kullanılabilir. Bu uygulamanın faydalı olduğu görülmüştür.

Yapılan çalışmalarda folik asidin kalp hastalıkları riskini azalttığı gözlenmiştir. Takviye olarak folik asit kullanan kişilerde homosistein seviyelerinde düşüş görülmüştür. Kanda yüksek homosistein bulunması kalp hastalıkları riskini artırmaktadır. Folik asidin B12 vitamini ile birlikte bu tarz kalp hastalıkları riskini azalttığı düşünülmektedir.

Kronik olarak folik asidin düşük olması birçok kanser çeşidi için risk faktörüdür. Özellikle kolon, meme, pankreas, yumurtalık, akciğer, rahim, prostat, beyin kanseri olmak üzere farklı kanser türlerini tetikleyebilmektedir. Bu açıdan yeterli miktarda folik asit alınması kanser riskini azaltmaktadır. Ancak ihtiyaç olmadığı hâlde takviye olarak kullanılan folik asidin riski düşürdüğüne dair bir kanıt görülememiştir.

Gebelikte Folik Asit

Gebelik öncesi ve gebelik sırasında folik asit kullanımı özellikle beyin ve omurilik gelişimi gibi sinir sitemi organlarının gelişimi için oldukça önem arz etmektedir. Bu yüzden doğurganlık çağında olan ve bebek isteyen bireylerin gebelik öncesi günlük en az mcg folik asit alması gerekir.

Beyin ve omurilik gelişimi gebeliğin ilk dört haftasında tamamlanmaktadır. Bu açıdan gebelik öncesi ve sırasında mutlaka folik asit kullanılması tavsiye edilir. Bu dönemde alınacak yeterli miktarda folik asit ile gelişebilecek olan beyin ve omurilik patolojilerinin önüne geçilmektedir. Gebelik oluştuktan sonra ise ilk 12 hafta folik asit kullanımı önerilir. Gebeliğin fark edilmediği durumlarda veya plansız gebelik gibi durumlarda gebelik teşhisi konulduğu zaman hemen folik asit takviyesi başlanmalıdır.

Gebelikte folik asit eksikliğine bağlı olarak gelişen en sık hastalık ise bir nöral tüp defekti olan ‘spina bifida'dır. Bu hastalık omurilik kanalının doğumsal olarak tamamen kapanmamasıyla oluşur. Pek çok probleme sebep olabilen bu doğumsal anomalinin oluşmaması için gebelikte doktorun önerdiği miktarda folik asit takviyesi uygulanır.

Folik asit eksikliğinin etkilediği diğer hastalıklar ise bebeğin omurgasının kapanmaması, omurgada kese bulunması gibi durumlar veya anensefali gibi beyin gelişimi olmayan bebekler olabilir. Yapılan araştırmalara göre doğum öncesinde veya gebelik sırasında folik asit kullanılması bu hastalıkların riskini oldukça azalttığı gösterilmiştir.

Folik Asit Eksikliği Sebepleri Nelerdir?

Folik asit ya da doğal kaynaklardan alınan folat, suda çözünen bir vitamindir. Bu yüzden yağ dokusunda depolanmaz ve her gün alınması gereklidir ve alınan fazla folik asit idrarla atılmaktadır. Bu nedenle folik asit eksikliği hızlı bir şekilde belirti göstermektedir. Başlıca folik asit eksikliği sebepleri şunlardır:

• Sindirim sisteminde bulunan emilim bozuklukları (çölyak, crohn hastalığı gibi)
• Alkol kullanımı
• Sebze ve meyvelerin aşırı pişirilerek folik asidin yapısının bozulması
• Böbrek diyalizi
• Bazı ilaçları kullanılması
• Yetersiz ve dengesiz beslenme

Folik Asit Eksikliğinde Görülen Belirtiler Nelerdir?

Folik asit kemik iliğinden kırmızı kan hücreleri yapımına yardımcı olmaktadır. Eğer folik asit alımında yetersizlik varsa kırmızı kan hücrelinin az yapılmasına bağlı olarak anemi yani halk arasında yaygın olarak bilinen adıyla kansızlık tablosu görülmektedir. Buna bağlı olarak dokulara ihtiyaç duyduğu oksijen gitmemektedir. Özellikle gebelikte bebeğin yetersiz oksijen alması bebeğe zarar verebilmektedir. Ayrıca anemiye bağlı olarak nefes darlığı, baş dönmesi, solgun görüntü, çabuk yorulma gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

Bunlardan başka, folik asit eksikliği belirtileri arasında yorgunluk, halsizlik, sinirlilik, uyuşukluk gibi genel durum bozuklukları; mide bulantısı, kusma, karın ağrısı, ishal, kilo kaybı gibi sindirim sistemi rahatsızlıkları, depresyon, zihinsel karışıklık, hafıza sorunları, anlama ve karar verme problemleri gibi psikolojik sorunlar; batma, yanma, karıncalanma gibi nörolojik problemler sayılabilir. Ayrıca büyüme ve gelişme çağındaki çocuklarda büyümde yavaşlama görülür. Baş ağrısı, baş dönmesi, nefes almada zorlanma, solukluk ve kaslarda güçsüzlük de folik asit eksikliğinde ortaya çıkan belirtilerdir.

Nadir olarak ise kalp atışının ve nefes alıp vermenin hızlanması, kalpte üfürüm, yutma esnasında ağrı, ciltte kızarıklık ve pullanma, dilde hassasiyet, ağızda kanayan yaralar ve ağızda çatlaklar da görülebilmektedir.

Folik Asit Eksikliği Tanısı

Folik asit eksikliğinin birçok belirtisi olmasına rağmen tanı koydurucu net bir belirtisi yoktur. En belirgin semptomu anemi olduğu için genellikle anemi durumlarında altta yatan sebep bulunmaya çalışılır. Böyle durumlarda kan testleri yapılarak tanı konulabilir. Eğer sindirim sisteminde bir sorun olduğu düşünülüyorsa baryum testi yapılabilir.

Folik Asit Eksikliği Tedavisi

Folik asit eksiliğinin tedavisi için öncelikle altta yatan bir emilim bozukluğu olup olmadığı saptanmalıdır. Eğer böyle bir durum varsa emilim bozukluğu tedavi edilmelidir. Sonrasında folik asit eksikliği tedavisine geçilmelidir.

Emilim bozukluğundan bağımsız folik asit eksikliği varsa folik asit takviyesi yapılarak eksiklik giderilmeye çalışılır. Bu takviyeler tablet veya kapsül formunda, enjeksiyon şeklinde yapılabilir. Genellikle ağız yoluyla alınması önerilir. Tedavi sıklıkla folik asit eksikliğine bağlı anemilerde, gebelik öncesi ve sırasında annenin folik asit eksikliği yaşamaması için uygulanır.

Vücudumuz için birçok etkisi olan folik asidin eksikliği durumunda ise olumsuz tablolar oluşabileceği için kişilerin tedavilerini uygulaması önem arz etmektedir. Özellikle çocuk sahibi olmayı planlayan çiftler için folik asit çok fazla önem taşıdığı için çocuk sahibi olmadan önce gerekli kontrolleri yapmak ve gerekirse tedavi almak için mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurmalıdır.

Folik Asidin Yan Etkileri

Vücuda doğal yollardan alınan folik asidin bir yan etkisi bulunmamaktadır. Doğal olmayan yöntemlerle üretilen sentetik folik asidin takviye olarak alınması durumunda veya yüksek doz alınması durumunda bazı yan etkiler ortaya çıkabilmektedir. Bu sorunlar genellikle alerjiye bağlı gelişen kurdeşen, nefes darlığı, yüz, dil, dudaklar ve boğazda şişlik gibi durumlardır. Bu gibi semptomların görülmesi durumunda acilen bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Bu belirtiler ciddi ve ölümle sonuçlanabilecek kadar önemlidir. Bu tarz belirtiler çok sık görülmese de dikkatli olmak gereklidir.

Daha hafif ve daha sık görülen yan etkiler ise mide bulantısı, kusma, şişkinlik, gaz problemleri, iştah kaybı, hiperaktivite, depresyon, vücutta kızarıklık ve kaşıntı, uyku düzeni bozulması, kas kasılması ve kas krampları, konsantrasyon bozukluğu, sinirlilik hali gibi belirtilerdir.

Folik Asit İçeren Besinler Nelerdir?

Sağlıklı bir yaşam için günlük mcg folik asit alınması gereklidir. Günlük öğünlerle bu ihtiyaç karşılanmaktadır. Ancak gebelik veya emilim bozukluğu gibi durumlarda doktora başvurarak folik asit takviyesi alınabilir. Folik asit hangi gıdalarda var diye merak ediyorsanız, folik asit açısından zengin olan besinler şunlardır:

Baklagiller: Baklagiller folik asit açısından oldukça zengindir. Özellikle mercimek, barbunya, fasulye, bezelye tercih edilebilir. Bir kâse mercimekte günlük alınması gereken folik asit miktarı bulunmaktadır. Mercimek ayrıca demir ve yavaş sindirilen karbonhidrat bulundurduğu için de tercih edilebilir.

Yeşil Yapraklı Sebzeler: Folik asit kelime kökeni olarak Latince folum yani yaprak kelimesinden türetilmiştir. Bunun sebebi yeşil yapraklı sebzelerde folik asidin bol bulunmasıdır. Özellikle ıspanak, lahana, roka, karalahana, nane, maydanoz, marul gibi sebzelerde bol miktarda bulunmaktadır.

Kuşkonmaz: Kuşkonmaz birçok vitamin ve mineral ile birlikte folik asit içermektedir. Hem lezzetli hem besleyici bir besin maddesi olması sebebiyle tercih edilir. Yarım kase kuşkonmaz günlük alınması gereken folik asit miktarının üçte birini karşılamaktadır.

Turunçgiller: Portakal, limon, mandalina, greyfurt gibi turunçgiller folik asit için tercih edilen meyvelerdendir. Bir bardak portakal suyu ortalama günlük alınması gereken folik asit miktarının beşte birini karşılamaktadır.

Brokoli: Detoks yiyeceklerinde biri olarak bilinen brokoli ayrıca iyi bir folik asit kaynağıdır. Vitamin ve minerallerinden tam faydalanabilmek için özellikle buharda pişirilmesi önerilir. Bir fincan brokoli bile günlük alınması gereken folik asit miktarının yaklaşık dörtte birini karşılamaktadır.

Avokado: Yumuşak kıvamıyla tereyağını andıran avokado içerdiği yağ asitleri, K vitamini ve folik asit miktarıyla oldukça zengindir. Bu meyve günlük hayatta kahvaltılarda, salatalarda ve sandviçlerde kullanılarak tüketilebilir.

Fındık: Fındık yüksek miktarda protein, vitamin, mineral içermesine ek olarak zengin lif içeriği ile de tercih edilen bir besindir. Bunların yanında yüksek oranda folik asit içerdiği için de fındığın tüketilmesi tavsiye edilir.

Karaciğer ve Böbrek: Özellikle dana karaciğerinde yoğun miktarda folik asit bulunmaktadır. Böbrek de folik asit açısından zengindir. Bu besinler tüketilirken taze olmasına ve hijyenik bir ortamda hazırlanmasına dikkat edilmelidir.

Pancar: Birçok mineral ve vitamin açısından zengin olan pancarın bir kasesinde ortalama günlük alınması gereken folik asit miktarının üçte biri bulunmaktadır.

Yumurta: İçerisinde çeşitli vitamin, mineral ve protein bulunan yumurta, folik asit açısından da zengin bir besindir.

Folik asit açısından zengin olan diğer besinler arasında ise ay çekirdeği, muz, çilek, kereviz, tahin, ceviz, buğday, papaya, Brüksel lahanası, soya fasulyesi, bamya, domates suyu, bal kabağı sayılabilir.

Bu besinler dengeli bir şekilde tüketilerek vücudun ihtiyaç duyduğu folik asit doğal yollarla alınış olur.

Folik Asit; Folat ya da B9 vitamini olarak bilinir ve DNA sentezi hücre yenilenmesi gibi birçok noktada önemini belirtir. Suda çözünen vitamin vücuda çokça yarar sağlar. Özelikle hamilelik, ergenlik gibi büyüme ve gelişme sürecinde önemi büyüktür. Vücutta yeni hücreler üretilmesine ve o hücrelerin korunmasında da büyük rol oynamaktadır. Kansere sebebiyet veren DNA ve RNA üretimindeki değişikliklere de engel olabilmektedir.

Folik asit ne işe yarar?

Folik asit vücutta kan yapımı, hücre yenilenmesi ve hücrelerin korunması, DNA ve RNA' nın değişkenlik gösterdiği durumların engellenmesi, damar sertliğini azaltma gibi birçok alanda yararı görülmektedir.

Folit eksikliği nedir?

Sağlıklı ve düzenli beslenilmediğinde görülen folit asit eksikliği  kansızlık, unutkanlık, nefes darlığı, yorgunluk vb. durumlarda gözlenebilmektedir. Böyle durumlarda doktorunuza danışmanız ve kan tahlili yaptırmanız faydalı olacaktır. 

İçerisinde folik asit bulunan besinler;

Yeşil yapraklı sebzeler, tahıl ürünlerinin ve folat hapının içerisinde bulunmaktadır. Ayrıca mercimek, kuru fasulye, Ispanak, marul, maydanoz, kara lahana, brokoli, bezelye, bamya, karnabahar, kereviz, mısır, Portakal, mandalina ve limon gibi besinlerin içerisinde bulunmaktadır.

Folik asitin faydaları;

Özellikle hamilelik döneminde anne adayına ve bebeğe büyük faydası vardır. Bebeklerde oluşan damak sorunlarına, hamilelikte düşük riskine faydası olmakla beraber erken doğum riskini de önlemektedir. Ödem, otizm gibi sorunlarında önüne geçerek fayda sağlamaktadır. 

Folik asitin yan etkileri;

Her vitaminin vaktinde ve dozunda alınması gerektiği gibi folik asiti de vaktinde ve dozunda almanız gerekir. Yüksek dozda alma durumu gibi durumlarda mide rahatsızlığı ( ishal, karın krampı, bulantı) uyku sorunu ve sinirlilik durumu gözlenmektedir. Yine hamilelik döneminde fazlasını vücudunuza almayın.