Dışkılama Eylemi Nasıl Gerçekleşir?
Dışkının ağırlığı, sayısı ve hacmi, kişiden kişiye, coğrafi bölgelere ve ülkelere göre değişiklik gösterebilir. Yoğun içerikli ( kcal’den fazla) bir gıdanın mideye inmesi ile birlikte saniyeler içinde kalın bağırsak uyarılır ve bu duruma ‘’gastrokolik refleks’’ adı verilir. Bu uyarı ortalama saate kadar sürebilir ve dışkılama refleksini de uyarabilir. Bu durum, gıdanın alınmasını takiben kısa sürede tüm sindirim sitemini dolaşması olarak algılanmamalıdır. Bir gıdanın alınmasını takiben ortalama saat içinde dışkı ile birlikte atıldığı bilinmektedir. Gece uyku sırasında, kalın bağırsağın istirahat ettiği saptanmıştır. Kalın bağırsağın sol kısmının günde bir kez veya birkaç kez gelen elektriksel uyarılarla genişlemesi ile dışkı rektum adı verilen, makata yakın olan ve cm uzunluğundaki bağırsağın son kısmına doğru itilir. Rektum’da genişlemeye neden olan dışkı, istemsiz bir kas olan iç makat kasının (internal anal sfinkter) gevşemesine ve ıkınma refleksinin uyarılması ile istemli bir kas olan dış makat kasının kasılmasına ve ‘’pelvik taban’’ adı verilen leğen veya çatı kemiği kaslarının aşağı doğru çökmesine neden olur ve böylelikle dışkılama eylemi gerçekleşir. Ikınma refleksinin beyin tarafından uyarılmasını takiben, kişi dışkılama eyleminin en fazla saniye arasında erteleyebilir. İç makat kası ise dakikada kez kasılır.
Dışkının İçeriği
Dışkının % 75’i su ve % 25’i ise katı içerikten oluşur. Katı gıdaların % 30’u sindirilmemiş lifler, % 30’u bakteri (canlı ve ölü), % ’si yağ, % ’si kalsiyum, demir gibi inorganik maddeler, sindirilmemiş gıda artıkları (fındık, mısır, bezelye, vb.), % ’ü proteinlerden, safra ve mukus’tan (bağırsaktan salgılanan sümük benzeri sıvı) oluşur. Dışkının kahverengi rengi, bağırsakta parçalanmış alyuvarlar (eritrosit) nedeniyle oluşan ‘’bilürübin’’ adlı madde nedeniyle oluşur. Dışkının kokusu da, hidrojen sülfür (H2S gazı) tarafından oluşturulur.
Sağlıklı Dışkılama Nasıl Olmalıdır?
Sağlıklı bir dışkı, cm uzunluğunda ve cm genişliğinde, kahverengi renkte ve çoğunlukla zorlanmadan çıkmalı, ‘’sosis’’ veya ‘’muz’’ şeklinde olmalı ve yavaşça klozetin dibine çökmelidir. Dışkıda kahverenginin tüm tonları olağan kabul edilir ve bu renk klozet suyuna sarı-kahve bir renk verir. Dışkının klozetin dibine süratle çökmesi, liften fakir gıdalar ile beslenildiğine ve dışkının suyun üzerinde havada kalması ise sıklıkla aşırı miktarda lif tüketildiğine işaret eder. Dışkı aşırı kalın olmamalıdır, zira bu durum inek sütü ürünlerinde mevcut olan laktoza karşı tahammülsüzlük nedeniyle olabilir ve dışkılama zorluğu ile makatta ağrıya neden olabilir. Birçok kişi sağlıklı dışkılama sayısının, günde bir kez olması gerektiğine inanır. Ancak, günde üç kez normal kıvamda dışkılama yapılması ve aynı şekilde haftada üç kez dışkılama yapılması da normal olarak kabul edilir. Ancak, haftada üç defadan az dışkılama yapılması; ‘’kabızlık’’ olarak adlandırılmaktadır.
Yılına Ait Öneriler (Garg & Singh)
TONE olarak kısaltılmıştır ve her bir harf bir önlemi simgelemektedir.
Dışkı Nasıl Değerlendirilir?
Dışkının değerlendirilmesinde, Bristol dışkı şekli sınıflandırması dünya genelinde en yaygın olarak kullanılan sistemdir.
Tip 1: Katı ve ayrık misket şeklinde yuvarlaklar
Tip 2: Sosis şeklinde dışkı
Tip 3: Üzerinde çatlaklar olan sosis şeklinde dışkı
Tip 4: Düz ve yumuşak dışkı
Tip 5: Yumuşak ve birbirinden ayrık küçük toplar
Tip 6: Çamur gibi küçük tanelerden oluşan dışkı
Tip 7: Hiç katı kısmı olmayan su gibi dışkı
Dışkılamada Ne Tür Değişiklikler Olabilir?
Gün içinde dışkılama zamanı, dışkının çapı, şekli, büyüklüğü, miktarı ve sıklığında olan değişikliklere ve dışkıda kan görülmesine, dışkılama alışkanlığında değişiklik adı verilir. Bağırsak hareketleri normalde günün aynı saatinde oluşur ve zorlu bir ıkınma olmadan dışkılama işleminin gerçekleşmesi gerekir. Bu duruma ayrıca; bağırsak alışkanlıklarında değişiklik, barsak alışkanlıklarında değişiklik, anormal bağırsak hareketleri, bağırsak ritminde değişiklik adları da verilir.
Dışkıda Sindirilmemiş Gıda Artıkları
Keçi Pisliği Şeklinde Dışkılama
Dışkıda Sümük (Mukus)
Yumuşak Dışkı
Dışkıda Yeşil Renk
Dışkıda Sarı Renk
Dışkıda Kırmızı Renk
Dışkıda Siyah Renk
Dışkının siyah renkli olması dışkıda kan akla gelir ve özellikle mide veya on iki parmak bağırsağı gibi üst sindirim sistemi kanamalarında adeta ‘’katran renginde’’ ve çok kötü kokulu dışkı olur.
Dışkıda Beyaz Renk
Dışkının beyaz renk alması veya ‘’camcı macunu gibi dışkı’’ olarak adlandırılır.
Olağan Dışkılama Alışkanlıkları Nelerden Etkilenir?
Yaşam sırasında her insanda doğal olarak kabızlık ve ishal gibi değişiklikler görülür, ancak bu değişikliklerin uzun bir süre boyunca devam etmesi bir sağlık sorunu olduğu anlamına gelir. Olağan dışkılama alışkanlıkları; kişinin tükettiği gıdalar (diyet), sıvı alım miktarı, egzersiz veya spor yapılması, vb. birçok faktöre bağlıdır. Diyetle suda erimeyen bol lifli (bakla, nohut, fasulye, bezelye ve mercimek) gıdalar ve suda eriyen sebzelerin birlikte ve dengeli olarak alınması ve günde 2 Lt’nin üzerinde su tüketilmesiyle dışkılamanın daha rahat olduğu bilinen bir gerçektir. Ayrıca, düzenli olarak spor ve egzersiz yapan kişilerde dışkılama eyleminin genelde sorunsuz olarak tamamlandığı bilinmektedir. İleri yaşla birlikte gerek hormonsal değişiklikler (hipotiroidi) ve gerekse günlük aktivitenin giderek azalması nedeniyle kabızlığa doğru bir eğilim olduğu gözlenir, ancak bunu olağan dışı sorunlardan ayırt etmek gerekir.
Dışkılama Alışkanlıklarında Değişiklikler
Kronik Kabızlık Sınıflaması Roma III Kriterleri
Bu kriterlere göre aşağıdaki belirtilerden en az iki tanesinin üç aydan beri varlığı ve hastanın yakınmalarının ise en az 6 ay önce başlaması esas alınır. Kabızlık için çeşitli sınıflamalar veya skorlama sistemleri tanımlamışlardır, ancak en yaygın kullanılan sistem, halen Roma III kriterleridir.
Dışkılama Alışkanlıklarında Değişiklik İçin Tetkikler
Seyahatte Oluşan Dışkılama Değişikliklerinin Nedenleri
Seyahat Kabızlığı İçin Alınabilecek Önlemler
Seyahat İshali İçin Alınabilecek Önlemler
İshal İçin Yararlı
İshal İçin Zararlı
Dışkılamada Değişiklik Durumunda Ne Zaman Doktora Başvurmalı?
Dışkılamada Değişiklik Durumunda Hangi Doktora Başvurmalı?
Dışkılama alışkanlıklarında değişiklik durumunda; İç Hastalıkları, Gastroenteroloji, Genel Cerrahi uzmanlık dallarında bir hekime başvurmakta yarar vardır. Bağırsak cerrahisi alanında (kolorektal cerrahi, koloproktoloji) alanında hizmet veren cerrahlara kolorektal cerrah denilir.
Prof. Dr. Korhan TAVİLOĞLU
Proktoloji Uzmanı
Kaynaklar
Kabızlık sorunu kilo problemi yaşayanlarda, hamilelerde, bebeklerde ve çocuklarda sıkça görülmektedir. Fakat bazı yaşam alışkanlıkları da kabızlığa neden olabilmektedir. Kabızlığın gözlemlenmesi ve önlemler alınması büyük öneme sahiptir. Bu sağlık sorunu özünde ‘’zorlu dışkılama’’dır. Yaşandığı dönemlerde dışkı miktar ve sıklık açısından azalır. Kişi kabızlık ile birlikte haftada üçten az olacak şekilde zor bir şekilde dışkılar. Bazı hastalıklar, yanlış diyetler, sürekli seyahat etmek, az su tüketmek, stres, bilinçsiz ilaç kullanımı, lif ve posa açısından yetersiz beslenmek, hamilelik, kilo fazlalığı, hareketsiz yaşam, rafine şekerli ürünler tüketmek, tuvalet ihtiyacını ertelemek bazı ishal nedenleridir. Fakat edinilecek bazı alışkanlıklar ile kabızlık önlenebilir. İşte sıklıkla kabızlık yaşayanlara hayat kurtarıcı sağlıklı yaşam önerileri.
Kabızlık yaşayan birçok kişinin yaptığı en büyük hatalardan bir tanesi yeterli oranda su içmemektedir. Yeterli su tüketimi bağırsak hareketleri, sindirim sistemi sağlığı ve dışkı yoğunluğu için büyük öneme sahiptir. Bu doğrultuda günlük 2 ile 2,5 litre su mutlaka tüketilmelidir. Eğer tüketilen sıvı miktarı takip edilemiyorsa mutlaka kişisel sürahi ve şişe kullanılmalıdır.
Kabızlığı önlemenin önemli adımlarından bir tanesi de posa alımını artırmaktır. Posa açısından zengin beslenmek posanın içine sıvı çekmesini ve pekliğin önüne geçilmesini sağlar. Diğer bir yandan posanın tam olarak sindirilmeden atılması dışkı içeriğini artırır. Bu doğrultuda rafine edilmemiş tahıllar, meyve ve sebzeler, yeşil salatalar büyük önem taşır.
Bağırsak sağlığımız ve beynimiz arasında güçlü bir ilişki bulunmaktadır. Mental bir problem yaşamak bağırsak düzenimizi etkilerken aynı durum tam tersi için de geçerlidir. Serotonin %75’den fazla oranla bağırsaklarımızda salgılanmaktadır. Durum böyle olunca stresten uzak kalmak, stres yaratan durumları çözmek ve negatif kişilerden uzak durmak hem mental hem de bağırsak sağlığımız için büyük önem taşır.
Yemek yendikten sonra dakika sonra dışkılama ihtiyacı doğmasına gastrokolik refleks denmektedir. Bu vücudumuz için adeta bir mucizedir. Bu refleks ile beden saati dışkılama için organize edilir. Fakat üşengeçlik, hijyenik takıntı gibi durumlar doğrultusunda birçok kişi dışkılamayı erteler. Dışkılamanın ertelenmesi kabızlık gibi sindirim problemlerinin ortaya çıkması anlamını taşır. Bu yüzden doğal yollarla ortaya çıkan bu tarz refleksler ertlenmemeli ve dışkılama gerçekleşmelidir.
Hareketsiz yaşam kabızlığın başlıca sebeplerinden bir tanesidir. Yemeklerden sonra kısa yürüyüşler veya gün içinde orta şiddette egzersizler bağırsak sağlığı için büyük öneme sahiptir. Ayrıca karın egzersizlerinin bağırsak reflekslerini tetiklemeye yardımcı olduğu bilinmektedir.
Yanlış gıdalar tüketmek kabızlık problemine neden olabilir. Fazla süt tüketimi, fast food tarzı yiyecekler, pirinç lapası, pilav, makarna, muz, unlu mamuller, kahve, alkol kabızlığa neden olabilir. Ayrıca besinleri yeteri kadar çiğnemeden yutmak kabızlık nedenleri arasındadır.
Not: Bu yazının bilgilendirme amaçlı olduğunu ve kabızlığın uzun sürmesi durumunda doktora gitmeniz gerektiğini unutmayınız. Sağlıklı günler dileriz!
Gastrokolik refleks bir hastalık ya da hastalık değil, onun yerine bir bebekte yatan nedene ya da hastalığa değil, vücudunuzun doğal reflekslerinden biridir. Daha fazla yiyecek bulabilmeniz için kolonuz mideye geldikten sonra boşaltmanızın sinyalini verir.
Bununla birlikte, refleksin aşırı hareket etmesine neden olan bazı insanlar için onları tuvalete doğru yola göndeririz Yemek yedikten sonra "gıdalar doğrudan doğruya geçer" gibi hissedilebilir ve ağrı, kramp, ishal veya kabızlık eşlik edebilir.
O abartılı gastrokolik refleks kendiliğinden bir koşul değil, normalde erişkinlerde irritabl bağırsak sendromunun (IBS) bir semptomudur, bebekler, tamamen normaldir. Gastrokolik refleksiniz hakkında daha fazla bilgi edinmek için okumaya devam edin, IBS'den nasıl etkilendiğini ve onu kontrol edebilir.
Aşırı aktif gastrokolik refleksi olan insanlar IBS'ye yakalanabilir. IBS belirli bir hastalık değildir, daha ziyade belirli gıdalar veya stresle daha da artabilen semptomlardan oluşan bir koleksiyondur. IBS semptomları değişiklik gösterebilir, ancak sıklıkla aşağıdakileri içerir:
fıstık veya lahana gibi yüksek lifli gıdalar
IBS için herhangi bir tedavi mevcut değilken, belirtilerin hafifletilmesine yardımcı olan tedaviler aşağıdakileri içerebilir Yaşam tarzı değişiklikleri:Belirtiler yaşam tarzı değişiklikleriyle düzelmezse, doktorunuz ilacı reçete edebilir veya danışma önerisinde bulunabilir. IBS öncelikle iyi huylu bir durum olsa da, daha ciddi semptomlar varsa, kolon kanseri gibi diğer koşulları ortadan kaldırmak için acil tıbbi yardım isteyin. Bu semptomlar şunları içerir:
ishal
diyet değişiklikleri
OutlookOutlook