E-Posta
Güncelleme Tarihi:
LinkedinFlipboardLinki KopyalaYazı Tipi
AA
LinkedinFlipboardE-postaLinki KopyalaYazı Tipi
Özlü, havaların soğumasıyla sobadan zehirlenmeleri haberlerinin yine gündeme gelmeye başladığını belirtti. Soba, şofben, egzoz zehirlenmeleri denilen bu trajedik olayların, karbonmonoksit gazının solunmasına bağlı geliştiğini ifade eden Özlü, "Sessiz katil, gizli katil denilen karbonmonoksit, odun, kömür, tezek, doğalgaz, tüp gazı, benzin, gaz yağı gibi karbon içeren yakıtların yanması sırasında açığa çıkar ve yanma tam olmadığında oluşur" dedi.
Karbonmonoksidin soba, mangal, LPG tüplü ısıtıcılar, gazlı Japon sobaları, propanlı kamp ısıtıcıları, şofben, kombiler, kalorifer kazanları gibi ısınma araçlarından açığa çıktığı gibi ocak, tandır gibi pişirme araçlarından, trafikte egzozlardan, jeneratörlerden, maden ocaklarından, formaldehit ve metilen klorürün kullanıldığı fabrikalardan, dökümhanelerden, sigaradan da ortama yayıldığını ve yangınlar sırasında çok yoğun oluştuğunu dile getiren Özlü, yangınlarda kurbanların çoğu zaman yanmadan önce karbonmonoksit gazıyla öldüğünü söyledi.
"RENKSİZ KOKUSUZ BİR GAZ"
Karbonmonoksidin renksiz, kokusuz, rahatsız etmeyen, havadan hafif bir gaz olduğuna dikkati çeken Özlü, zehirlenen kişinin bu gazı soluduğunda önceleri pek bir şey fark etmediğini belirtti.
Özlü, karbonmonoksidin kısa sürede kandaki oksijenin yerini aldığına işaret ederek, şunları kaydetti:
HALSİZLİK, BAŞ AĞRISI, KEYİFSİZLİK YAPIYOR
"Karbonmonoksit soluyan kişilerde aşırı yorgunluk, halsizlik, keyifsizlik, baş ağrısı, baş dönmesi, unutkanlık, grip benzeri semptomlar, bulantı, düşünme güçlüğü, zihin karışıklığı, dikkat bozukluğu, halüsinasyon, ajitasyon, görme kaybı, idrar ve dışkı kaçırma, emosyonel bozukluk, uyuşma, karıncalanma, bulantı, kusma, uyuşukluk, uyku hali, inme, bayılma, koma, epileptik nöbetler, göğüs ağrısı, çarpıntı, kalp ve solunum durması gibi belirtiler, bulgular ortaya çıkar. Kazazede, zehirlendiği anlasa bile bunu fark ettiğinde adım atacak mecali kendinde bulamaz. Sonunda kişi oksijensizlikten ölür. Olay tesadüfen fark edilse de geri dönüş her zaman mümkün değildir. Ölüm önlense bile kalıcı sakatlanmalar olabilmektedir."
Zehirlenme fark edildiğinde müdahale eden kişinin öncelikle kendini koruması gerektiğini vurgulayan Özlü, "Derhal pencere ve kapılar açılmalı, kırılmalıdır. Hasta hemen ortamdan uzaklaştırılmalı, açık havaya taşınmalı ve yatırılıp hareket ettirilmemelidir. Hasta sıcak tutulmalı, gerekli hallerde suni solunum ve kalp masajı uygulanmalıdır" ifadesini kullandı.
ÖNLEMLER
Prof. Dr. Özlü, böyle acı olaylara tanık olmamak için sobalarda iyi yanan kaliteli kömür ve tutuşturma işlemi için uygun malzeme kullanılması gerektiğine dikkati çekerek, "Sobalar usulüne göre üstten tutuşturulmalı, üstten ilave kömür atılmamalı ve kömürün yanması bittikten sonra boşaltılıp yeniden doldurulmalı ve yakılmalıdır. Isıdan tasarruf sağlamak amacıyla sobanın duman çıkışı asla daraltılıp kapatılmamalıdır. Sobanın hava girişleri tamamen kapatılmamalıdır. Bacalar düzenli aralıklarla temizlenmeli, dumanın geri tepmemesi için baca başlıkları kullanılmalıdır" diye konuştu.
Lodos, fırtına gibi hava sirkülasyonunun olumsuz olduğu koşullarda sobaların yakılmaması gerektiğini belirten Özlü, "Bu tür havalarda sobalar, yatmadan önce tamamen söndürülmeli ve içindeki yanmış, yarı yanmış kömür, odun gibi yakacak malzemeler dışarıya çıkartılmalıdır. Bazı binalarda bacalar, alttaki daireyle ortak kullanılmaktadır. Bu durumda tedbirli davranıp sobanızı yakmasanız bile alttaki komşunuzun sobasından çıkan duman, odanıza geri tepip sizi zehirleyebilir" diyerek sözlerini tamamladı.
Karbonmonoksit nedir? Her an maruz kaldığımız bu gaz, tam olarak ne zaman ve neden zehirlidir? Gelin bu molekülün detaylarına birlikte göz atalım!
Karbonmonoksit (CO) gözle görülmeyen, renksiz ve kokusuz bir gazdır. 1 karbon, 1 oksijen atomundan oluşur. Yanma durumlarında ortaya çıkar. Özellikle doğalgaz, tüp gazı, gaz yağı, benzin, kömür ve odun gibi yakıtların yanması sonucu meydana gelir.
Eğer bulunduğunuz ortamda havanın yüzde 0,04’ü, yani milyonda ’ü karbonmonoksit molekülü barındırıyorsa bu durum sizde baş ağrısı ve bulantı gibi etkilere neden olur.
Havada bulunan yüzde 0,04’lük bir karbonmonoksit oranı bile size kendisini hissettirmeyi başarır. Ancak ölmenize sebep olmaz. Eğer milyonda karbonmonokside maruz kalırsanız (yüzde 0,08) muhtemelen 45 dakika içinde bilinç kaybı yaşarsınız. Ortamda bu oranın üzerinde karbonmonoksit bulunması sizi yüksek ihtimalle öldürecektir. Karbonmonoksit tehlike açısından hiç de azımsanacak bir gaz değildir.
Vücudumuzun normal işleyişi oksijen solumak ve karbondioksidi dışarı atmak üzerinedir. Oksijeni vücutta organlarımıza ve yaşamsal alanlarımıza ileten kan, içerisinde hemoglobin adında bir protein bulundurur.
Oksijen soluğumuzda hemoglobin proteinlerinde bulunan demirle oksijen zayıf bir bağ yapar. Oksijen, zayıf bağı sayesinde hemoglobindeki demirden kolayca ayrılır. Bu birleşim vücudumuzda dolaşarak bedenimizin oksijen ihtiyacını giderir. Daha somut anlatmak gerekirse oksijen, o noktada doğru durağa geldiğini anlar ve o durakta iner (hemoglobindeki demirden ayrılır).
Ama eğer ortamdaki CO yoğunluğu fazla ise ve biz karbonmonoksit solumaya devam ediyorsak, işte o zaman karbonmonoksit nedeniyle oksijen hemoglobindeki demirle çok daha güçlü bir bağ kurar. Bu nedenle zamanı geldiğinde hemoglobindeki demirden ayrılamaz.
Solunuma devam ettikçe hemoglobinler oksijen yerine iyice karbonmonoksit ile dolmaya devam eder. Bu da boğulmamıza neden olur. Çünkü dokular ve organlar artık gerektiği kadar oksijeni temin edememektedir.
Hipoksi olarak da bilinen oksijen yetmezliği durumunda vücudumuz olanları fark eder ve önlem almaya çalışır.
Vücut, oksijensiz kalan organ ve dokulara daha fazla oksijen göndermek için fibrinolisin salgılayarak kanın akışkanlığını artırır. Bu durum da, her ne kadar vücudumuz bizi korumak istese de aslında daha hızlı ölmemize neden olur. Çünkü daha akışkan bir hale gelen kanla birlikte daha fazla hemoglobin yayılır ve hemoglobindeki demire bağlanmış karbondioksidin de vücuttaki dağılımı yaygınlaşır.
İşte karbonmonoksit zehirlenmesi diye tanımlanan olay, oksijen taşıması için görevli kandaki hemoglobinin içinde bulunan demirlere karbonmonoksidin sıkı sıkıya, ayrılamayacak kadar bağlanması ve hemoglobinlerinin görevini yapamaması anlamına gelmektedir. Fazlaca maruz kalınan karbonmonoksit zehirlidir ve insanın boğularak ölmesine neden olur.
Bilim ve sanata dair daha pek çok içeriği Hypatia Bilim YouTube kanalından Nurcan Seven’in anlatımıyla izleyebilirsiniz.
Konuya dair eklemek istediğiniz bilgileri bizimle Kayıp Rıhtım Forum üzerinden paylaşabilirsiniz.
Kaynaklar:
* * *