Gercek Ozne
Yazı Ayrıntıları kaynağı değiştir]
Cümledeki işi, eylemi veya oluşu bizzat gerçekleştiren öğedir. Görünür durumda (açık özne) veya gizli durumda (gizli özne) olabilir:
- Kaymakam, ödül alan öğrencileri tek tek tebrik etti. (açık ve gerçek özne)
- Bugünkü gazeteler, liderler zirvesine geniş yer ayırdı. (açık ve gerçek özne)
- Bulmaca çözmeyi çok severim. ("ben" gizli ve gerçek özne)
Gerçek özneli fiil cümlelerinde (yüklemi fiil olan cümlelerde) fiil çatısı etkendir:
- Çocuklar havuzda oynuyor. ("oynuyor" etken fiil)
İsim cümleleri (yüklemi isim olan cümleler) her zaman gerçek öznelidir:
- İncir ağacı evimizin arka bahçesinde. (açık ve gerçek özne)
- Of, çok sıcak! ("hava" gizli ve gerçek özne)
- Bugün çok erkencisiniz. ("siz" gizli ve gerçek özne)
Gizli özne[değiştir Yorum Yap! kaynağı değiştir]
Yüklemi edilgen çatılı bir fiil olan cümlelerde, eylemden etkilenen öğeye sözde özne denir. Bu tür öznesi olan cümlelerde eylemin kim tarafından yapıldığı belirtilmez. Aşağıdaki örneklerde sözde özneler kalın yazılmıştır:
- Okulumuzun koridorları mavi renge boyandı. (Ne boyandı?)
- Yatak odasının camı kırılmış. (Ne kırılmış?)
Etken bir fiil edilgen hâle getirilirken fiil sonuna -n, -in, -il eklerinden biri getirilir:
| Etken | Edilgen |
|---|---|
| okumak | okunmak |
| silmek | silinmek |
| duyurmak | duyurulmak |
ÖNEMLİ: Yüklemi dönüşlü bir fiil olan cümlelerde "gerçek özne" bulunur:
- Ailem başarılarımla övünüyor. (açık ve gerçek özne)
- Bugün çok yorulduk. ("biz" gizli ve gerçek özne)
- Sizi gördüğüme çok sevindim. ("ben" gizli ve gerçek özne)