Ggk Testi Nasıl Yapılır
Kolorektal Kanserde Tarama ve Takip
KOLOREKTAL KANSERDE TARAMA VE TAKİP
Kolorektal Kanser Nedir?
Kalın barsakta (kolon) ve kalın barsağın son kısmında (rektum) görülen kanserlerin genel adıdır. Rektumda görülürse rektum kanseri, kolonun diğer kısımlarında görülürse kolon kanseridenir.
Kolorektal Kanserler Nasıl Ortaya Çıkarlar?
İnsan vücudundaki tüm organ ve dokuların temel taşı olan, sağlıklı yaşamayı ve gelişmeyi sağlayan hücreler bir program dahilinde bölünür, çoğalır, yaşlanır ve ölürler. Günümüzde hücre bölünmesini ve/veya ortadan kaldırılmasını kontrol eden eden mekanizmalarda çeşitli nedenler ile meydana gelen bozulma sonucunda yaşlanan hücrelerin ölmemesi ya da ortaya çıkan kontrolsüz çoğalmanın kansere neden olduğu düşünülmektedir. Yukarıdaki açıklamalar düşünüldüğünde kolon ve rektumu oluşturan hücrelerdeki kontrolsüz çoğalma da kolorektal kansere neden olabilir. Kolorektal kanserlerin çoğu kanser öncüsü sayılan polip zemininden gelişir. Polipler kolon ve rektumun iç yüzeyini döşeyen hücrelerden oluşurlar ve genellikle yakınmaya neden olmazlar ancak çok büyük ya da kanserleşme eğilimi gösterirlerse çeşitli yakınmalara neden olurlar.
Görülme Sıklığı ve Riskleri Nelerdir?
Kolorektal kanser batılı toplumlarda kadın ve erkeklerde ikinci sıklıkta görülür. Görülme sıklığı yaş ile birlikte artmaktadır ve ailesinde kolorektal kanser olmayan yani normal risk taşıyan bireylerin ömürleri boyunca bu hastalığa yakalanma ihtimali % 5 dolayındadır. Ailesinde kolorektal kanser hastası olanlarda, ailesel polipozis sendromlarında, ülseratif kolit ve Crohn hastalığı olanlarda risk daha fazladır.
Kolorektal Kanserler Hangi Yakınmalara Neden Olur?
Açıklanamayan kansızlık, kilo kaybı, bulantı, kusma
Barsak alışkanlıklarında değişiklik (kabızlık, ishal gibi)
Makattan kanama, dışkının şekil değiştirmesi (kalem şeklinde dışkı)
Nedeni tam anlaşılamayan karın ağrısı
Tarama ve Ne zaman Başlamalıdır?
Günümüz bilgilerine göre bir bireyin kolorektal kanser yönünden taraması ailesinde kolorektal kanser hastası yoksa ve normal riske sahipse kolorektal polip ve polip gelişim riskinin artmaya başladığı yaş olan 50 yaşında başlamalıdır. Ancak bireysel polip, ailesel kolorektal kanser ve/veya polipozis sendromları olan hastalarda tarama 40 yaş hatta daha erken başlayabilir.
Tarama İçin Hangi Testler Yapılmalıdır?
Fiziki Muayene: Genel sağlık durumu, yakınmaları, genel muayenesi ve rektumun parmak ile muayenesinden oluşur.
Gaitada(Büyükabdest) Gizli Kan (GGK): Kanser ya da büyük poliplerin neden olduğu, genellikle yakınmaya sebep olmayan kanamaları saptamak için kullanılır.
Flexible(bükülebilir) sigmoidoskopi: Uç kısmında bulunan ışık ve kamera yardımıyla görüntü elde edilerek aşağı kalın barsk iç yüzeyinin (rektum ve sigmoid kolon) incelendiği, kısa ve genellikle sakinleştirici ilaç yapılmaksızın uygulanan bir işlemdir. Bu testin yıllık GGK ile beraber 5 yılda bir yapılması önerilir. Bu test sırasında polip saptanırsa tüm kalın barsak incelenmelidir.
Kolonoskopi: Kolorektal kanser taramasında kullanılan en iyi yöntemdir. Uç kısmında bulunan ışık ve kamera yardımıyla görüntü elde edilerek tüm kalın barsk iç yüzeyinin incelendiği, öncesinde barsak temizliğinin olduğu, hafif sakinleştirici ilaç verilerek yapılan ve gerektiğind örnek alınabilen(biyopsi) bir işlemdir. Normal riskli bireylerde 10 yılda bir yapılmalıdır.
Çift Kontrastlı Kolon Grafisi: Barsak içi yüzeyinin makattan ilaçlı sıvı ve ardından hava verilerek radyolojik olarak (röntgende) görünür hale gelmesi temeline dayanan bir muayene yöntemidir. Barsak hazırlığı gerektirir ve ilk muayenede polip saptanmazsa 5 yılda bir tekrarı önerilmektedir.
BT Kolonoskopi: Bilgisayarlı tomografi kullanılarak yapılır. Ağız yolu ile ilaç içildikten sonra kalın barsağa ilaç ulaştığında makattan hava verilerek yapılan incelemdir. Barsak temizliği gerektirir. Polip saptanmazsa 5 yılda bir yapılması önerilirken polip varlığında kolonoskopi yapılmalıdır.
Fekal DNA testi: Çok yeni ve henüz standart tarama programına girmeyen bir araştırma testidir. Barsak iç yüzeyinden büyükabdeste (feçes) dökülen hücrelerin genetik materyallerini (DNA) inceleme temeline dayanan bir testtir. Kolorektal kanserden veya büyük poliplerden dökülen hücreleri genetik materyallerindeki (DNA) anormallikleri saptayarak belirlenmeye çalışılır.
Tarama Programı Nasıl Olmalıdır?
Normal riske sahip bireyler için; 40 yaşından başlayarak yıllık rektal muayene ve GGK testi. 50 yaşında ve sonrasındaki her 5 yılda bir flexible sigmoidoskopi ya da 50 yaşa gelince kolonoskopi ve sonrasında her 10 yılda bir tekrarı. Çift kontrastlı barsak filmi ise ilk olarak 50 yaşında olmak üzere sonrası yıl aralıklarla tekrarı şeklinde önerilebilir.
Polip saptanmış bireyler için; Normal taramalar esnasında kanser öncüsü olabilecek polip saptandığında tarama her yılda bir yapılan kolonoskopi şeklinde olmalıdır.
Ailesel kolorektal kanser öyküsü olan bireyler için; Ailede (anne, baba, kardeş) kolorektal kanser saptanan en genç bireyin tanı konduğu andaki yaşından 10 yıl önce olalıdır. Örenğin ailede 45 yaşındaki bir kolorektal kanser hastası varsa tarama 35 yaşında başlamalıdır. Ayrıca ailesinde ailesel geçişli polipozis sendromları (Familial Adenomatöz Polipozis) veya Heredeiter Nonpolipozis Kolorektal Kanser olan bireylerde tarama daha önce başlayabilir. Bu durumlarda tarama programına doktorunuz ile beraber karar vermelisiniz. Ailesel risk taşıyan bireylerde tarama kolonoskopi ile yapılmalıdır.
Kolorektal kanser nedeniyle tedavi olan bireyler için; Kolorektal kanser tanısı konup cerrahi olarak çıkarıldıktan sonraki bir yıl sonra tarama yapılmalıdır. Eğer normal ise 3 yıl sonra tekrarlanmalıdır. Tarama tam kolonoskopi, çift kontrastlı kolon grafisi ile beraber flexible sigmoidoskopi ile yapılabilir.
İnflamatuvar barsak hastalığı öyküsü olan bireyler; 8 ya da daha fazla yıldan beri bu hastalıklara sahip olanlar her yılda bir kolonoskopi ile taranmalıdır.
Gaita Gizli Kan Testi Neden Yapılır?
Gaitada kan varlığı nasıl anlaşılır?
- Gaitada belirgin kan: Dışkının üzerinde kişinin çıplak gözle görebileceği kırmızı renkte kan mevcut olup, bu durum “hematoşezi” veya “kanlı dışkılama” olarak adlandırılır. Mide ve onikiparmak bağırsağından dolayı olan hafif kanamalarda mide asinin kan ile birleşmesi neticesinde; kırmızı renkli kanama yerine, siyah ya da katran renkli oldukça kötü kolu bir dışkı gelir. Bu durum ise “melena” olarak adlandırılır.
- Gaitada gizli kan: Kişinin gözüyle göremeyeceği sızıntılar söz konusudur. Bu kanamalar ancak; dışkının incelenmesi ile tespit edilebilir.
Gaitada gizli kan ne zaman istenir?
Bu testin öncelikli talep nedeni; erken dönemde kolon kanseri taramasıdır. Gaitada gözlemlenen kan, erken kanserin bir belirtisi olabilir. Bulguların erken tespit edilmesi halinde, kanser tedavisinin şansı artıyor olduğu için önem verilen bir testtir. Ancak, bu testin direkt kanserin teşhisine yönelik olmadığı bilinmelidir. Kanamanın kaynağını bulabilmek için daha ileri düzey araştırmaların yapılması gerekir. Çünkü, kan diğer gastrointestinal sorunlara da işaret ediyor olabilir.
Gaitada gizli kana bakılmasının ikinci nedeni, mevcut kansızlığının sebebini saptamaktır. Örneğin, kanayan bir ülserden dolayı kan kaybı yaşanıyor olabilir. Eğer; yorgunluk, düşük hemoglobin ve hematokrit ve koyu renkli gaita gibi sorunlar yaşıyorsanız, hekiminiz gaitada gizli kan testi isteyebilir. Çünkü, bu belirtiler aneminin belirti ve bulguları arasında yer almaktadır.
Gaitada gizli kan test sonucu nasıl yorumlanır?
Gaitada gizli kan testi, hiçbir sorun yok ise negatif sonuç verir. Pozitif olması; gastrointestinal kanalında anormal bir kanamanın mevcut olduğu anlamına gelir. Bu kan kayıplarına; ülser, divertikulozis, polip kanamaları, inflamatuvar bağırsak hastalığı, hemoroid, diş eti kanaması ve burun kanaması yüzünden yutulan kan ya da kanseröz bir tümör yol açıyor olabilir. Gaitada gizli kan olmasına rağmen, negatif olarak sonuç verdiği durumlar da vardır. Bu nedenler şu şekildedir:
- C vitamini
- Antiasit ilaçlar
- Isı
- Asit pH
- Bağırsak hareket bozukluğu
- Kuru dışkı
Benzer Yazılar
HbA1C, kan glukoz seviyesinin 2 ila 3 aylık ortalama seviyesine bakılmasını sağlayan glikozillenmiş hemoglobin testidir. Glikozillenmiş hemoglobin seviyesinin yüksekliği, kan şekerinin yüksek ilerlediğinin kesin ve çok önemli bir belirtisidir.
Devamı
TSH, hipofiz bezinin ön kısmında bulunan hücrelerden salgılanan ve tiroit bezindeki hücrelerin gelişimini kontrol etmede rol alan bir hormondur.
Devamı
Erkeklerde 40 yaş sonrasında kendini hissettirmeye başlayan prostat büyümesi; takip ve tedavi edilmemesi durumunda böbrek yetmezliğine yol açabilecek belirtiler gösterebilir.
Devamı
Kırmızı kan hücreleri olarak bilinen eritrositler, kanda sayıca en fazla miktarda bulunan hücredir. Solunum sisteminin vücut içerisinde aldığı hava, eritrositlerin yardımıyla vücudun doku ve organlarına taşınmaktadır.
Devamı
Alanin aminotransferaz (ALT), bir enzim türüdür. Aynı zamanda “serum glutamik piruvik transaminaz” (SGPT) olarak da isimlendirilir. Öncelikli olarak karaciğerde, az miktarda ise böbrek ile diğer bazı organlarda bulunmaktadır.
Devamı
Kolorektal Ca Taramaları
ÜLKEMİZDEKİ KOLOREKTAL TARAMA ULUSAL PROGRAMIKolorektal Kanser Tarama Yöntemi
Ülkemizin altyapısı ve olanakları göz önüne alındığında ideal yöntem iki yılda bir uygulanacak Gaitada Gizli Kan Testi (GGK) ve 10 yılda bir yapılacak kolonoskopi yöntemleri ile yapılacak olan taramadır. Gaitada Gizli Kan Testi; Poliklonal veya monoklonal antikorlar kullanarak gaitada hemoglobin varlığını gösterebilmeli ve testlerde kullanılan antijenler sadece insan hemoglobinine hassas olmalı, gıdalarla alınabilecek hayvan kaynaklı hemoglobinlerle reaksiyona girmemeli ve bu şekilde yalancı pozitif sonuçlara yol açmamalıdır.
Hedef Popülasyon, Taramanın Başlangıç ve Bitiş Yaşları, Tarama Sıklığı
Ülkemiz koşulları dikkate alındığında gerçekleştirilebilir hedef, tüm erkek ve kadınlarda 50 yaşında başlayacak ve 70 yaşında bitecek olan toplum tabanlı taramadır. Taranacak popülasyon, davet yöntemleriyle bir yıllık intervallerle tekrarlanmalı ve son iki testi negatif olan 70 yaşındaki kadın ve erkeklerde tarama kesilmelidir.
GGK Testinin Yapılması
Toplum Sağlığı Merkezleri, Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM) ve Aile Hekimliklerinde görevli pratisyen hekim, ebe, hemşire ve laboratuar teknisyenleri tarafından ücretsiz dağıtılan GGK kiti kişi tarafından evinde uygulandıktan sonra sadece kit içindeki test kaseti verilen merkeze geri getirilir.
GGK Testinin Değerlendirilmesi Değerlendirme,
kitleri dağıtan Aile hekimleri ve merkezlerdeki pratisyen hekim, ebe, hemşire ve laboratuar teknisyenleri tarafından yapılır ve veri tabanına işlenir. Kit içerisindeki değerlendirme kasetini getiren kişi, sonuç ve bundan sonraki süreç hakkında bilgilendirilir, gerekli yönlendirmeler yapılır.
1. GGK Testi (-) Olan Kişilerde Uygulanacak Yönetim
Normal sonuç, test örneğinde kan bulunmadığı anlamına gelir. Çoğu kez (her kişiden yaklaşık 98'inde) sonuç normal çıkmaktadır. Bu kişilerden bazıları, daha önceki sonuç belirsiz çıktığı için testi tekrarlamış olanlardır. Normal sonuç kolorektal kanser olmadığını veya ileride asla olmayacağını garantilemez, bu nedenle kolorektal kanser belirtileri ile ilgili bilgiler tekrarlanarak, kişiye yeniden kolorektal kanser bilgilendirme broşürü verilir ve 2 yıl sonra tekrar 20 davet edileceği ve kolorektal kanseri taraması yaptırma imkanının tanınacağı söylenir.
seafoodplus.info Testi (+) Olan Kişilerde Uygulanacak Yönetim
Anormal sonuç, dışkıda kan bulunmuş olduğunu gösterir - kanser tanısı değildir, ancak kolonoskopi yaptırılması gerektiği anlamına gelir. Anormal sonucun nedeni kolorektal kanserden çok, poliplerdeki kanama olabilir. Hemoroid (basur) gibi başka hastalıklardan kaynaklanmış olması da mümkündür. Sonuç anormal çıkarsa, tedavi gerektiren bir sorun olup olmadığını belirlemek için kalın bağırsağın (kolonun) daha ayrıntılı bir şekilde muayene edilmesini (kolonoskopi) görüşmek üzere, Devlet Hastaneleri, Eğitim Araştırma Hastaneleri ve Üniversite Hastanelerinde gastroenteroloji, genel cerrahi veya gastro cerrahisi servislerine yönlendirilmesi gerekir. Test yapılan her kişiden yaklaşık ikisinde sonuç anormal çıkmaktadır.
3. GGK Testi Belirsiz Olan Kişilerde Uygulanacak Yönetim
Belirsiz sonuç, gaitada gizli kan (GGK) testi için aldığınız örnekte, kan olabileceğine dair belirti görülmemesidir. Belirsiz sonuç kanser olmadığız anlamına gelmez, sadece tekrar test yaptırılması gerektiğini gösterir. Sonuç belirsiz çıkarsa, en fazla iki kere daha gaitada gizli kan (GGK) testi yapmanız istenir. Bu gereklidir, çünkü polipler ve kanserler sürekli kanama yapmazlar ve dışkıda kan olup olmadığının saptanması önemlidir. Her kişiden yaklaşık dördünde sonuç belirsiz çıkmaktadır. Daha sonra testi tekrarlayanların çoğunda normal sonuç alınmaktadır.
SONUÇ
Kolorektal kanser önlenmesinde ve tedavisinde erken teşhis önemli olup, tarama programlarının kolorektal kanser morbidite ve mortalitesine olumlu katkısı olduğu bir çok çalışmada gösterilmiştir. Bu nedenle asemptomatik hastalar hangi risk düzeyinde olursa olsun kolorektal kanser yönünden taranmalıdır. Toplum, tarama testlerinin erken teşhise olanak sağladığı, KRK morbidite ve mortalite oranlarını düşürdüğü konusunda bilgilendirilmelidir. Ailesinde KRK öyküsü olanlar başta olmak üzere, tüm toplum semptomsuz dönemde tarama testlerini yaptırmak konusunda teşvik edilmelidir.
Tüm dünyada normal populasyonda ve risk gruplarında tarama yöntemleri ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Bizimde kendi verilerimiz ışığında değerlendirdiğimizde kolorektal kanserlerin önemli bir halk sağlığı sorunu olduğu görülmektedir.
Tüm bu bilimsel veriler ışığında ülkemizde hem maliyet etkinlik hem de istenmeyen yan etkiler açısından ; Avrupa Birliği (AB) tarafından da önerilen 24 primer tarama testi olan gaitada gizli kan testi’nin (GGK) ülkemiz için uygun bir tarama testi olduğunu, yanlış pozitiflik sonuçları ortadan kaldırmak ve daha az kolonoskopik tetkike ihtiyaç duyulmasını sağlamak için de immunolojik gaitada gizli kan testinin kullanılmasını, 51 ve 61 yaş grubundaki tüm erkek ve kadın populasyonuna da gaitada gizli kan sonucunun ne olduğuna bakılmaksızın 10 yılda bir kolonoskopi uygulanması gerektiğini önermekteyiz.