kaynağı değiştir]
Orhun Yazıtları'nda uygulanan yazı sistemi, hece yazısı ile alfabetik sistemin bir karışımı gibidir. Ünlü işaretlerinin kullanılışı sınırlı olup belirli yazım kurallarına bağlıdır. Ünsüz işaretleri de çoğu kez ünlü ile başlayıp ilgili ünsüzle sona eren heceleri veya ses gruplarını gösterir. Belirli bazı durumlarda ise ünsüz işaretleri yalnızca ünlü veya ünsüz çifti değerindedir.
Wikimedia Commons'ta Orhun Yazıtları ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Günümüz Türkçesine benzer şekilde hece sistemleri üzerine kurulmuş olan ve sondan eklemeli bir yapıya sahip olan Göktürk alfabesi ne zaman kullanıldı? Göktürk alfabesi ile yazılan eserler nelerdir? İşte, tüm detaylar…
Göktürk Alfabesi Ne Zaman Kullanıldı?
Türklerin en eski alfabesi olarak değerlendirilen Göktürk Alfabesi 7. Yüzyıldan Yüzyıla kadar kullanılmış olan bir alfabedir. Göktürkler ve diğer Türk hakanlıkları tarafından da kullanılan bu alfabede günümüz Türkçesinde olduğu gibi harfler birleşmemekte ve ayrı yazılmaktadır. Cümle içinde yer alan sözcükler aralarına iki nokta üst üste ( : ) konarak birbirinden ayrılmış ve bunun dışında da herhangi bir noktalama işareti Göktürk alfabesinde kullanılmamıştır.
Peki, Göktürk alfabesi kaç harf kullanılarak yazılmaktadır? Göktürk alfabesi 4 tanesi ünlü, 31 tanesi ünsüz ve 3 tanesi de çift ünsüz olmak üzere toplam 38 harften meydana gelmektedir. Göktürk alfabesinde yer alan 4 adet ünlü harf ile toplamda 8 farklı ses temsil edilmiş; 31 ünsüz harften 20’si de kalın ve ince sesler olarak ayrılmışlardır. Alfabede yer alan ünlü harflerin eksikliği ise sayıca fazla olan ünsüz harfler ile dengelenmeye çalışılmıştır.
Göktürk Alfabesi Nasıl Yazılır?
Göktürk alfabesi kullanılarak yazılan yazılarda harfler günümüz Türkçesinde olduğu gibi birbirleriyle birleşmezler ve tüm harfler ayrı yazılırlar ve sözcüklerin arasında iki nokta üst üste ( : ) konulur. Göktürk alfabesi kullanılarak yazılmış bir yazıda iki nokta üst üste dışında herhangi bir noktalama işareti kullanılmaz.
Tüm bunların yanında Göktürk alfabesinde sesli harflerin çok fazla yazıldığına rastlanmamaktadır. Bir sözcükte yer alan sessiz harfler eğer ilk hecede geçiyorsa yazılırlar; daha sonra gelen sesliler ilk hecedeki harf ile aynıysa yazılmazlar. Bazı sözcüklerde kalın ve ince ünsüz harfler birbirleri yerine de kullanılabilmektedirler.
Göktürk alfabesi sağdan sola mı yazılır? Göktürk alfabesinde yazılan bir yazı tıpkı Arap ve Fars alfabesinde olduğu gibi sağdan sola yazılmaktadır ancak bazı durumlarda soldan sağa yazıldığına da rastlanmış; soldan sağa yazılan durumlarda ise harfler ters dönmüş bir şekilde kullanılmıştır.
Göktürk Alfabesi Özellikleri
Göktürk Alfabesi İle Yazılan Eserler
Türklere ait olduğunu kanıtlanmış olan ve Moğolistan’ın Orhun Nehri kenarında bulunan Orhun Yazıtları; Göktürk alfabesi ile yazılmış olan eserlerin başında gelmektedir. Orhun Yazıtları dışında Yenisey Yazıtları da bu alfabe kullanılarak yazılmış bir eser olarak dikkat çekmektedir. Tüm bu yazıtların dışında Göktürk alfabesi ile yazılmış olan yazma eserlere rastlamak da mümkündür. Bu alfabe kullanılarak yazılmış olan Irk Bitig adlı kitap, yazma eserlere örnek olarak verilebilir.
İçindekiler
Orhun Yazıtları, Göktürk Yazıtları ya da Köktürk Yazıtları, Eski Türkçe (𐰆𐰺𐰴𐰣∶𐰖𐰔𐱃𐰞𐰺𐰃) Türklerin bilinen ilk Alfabesi olan Orhun alfabesi ile Göktürkler tarafından yazılmış yapıtlardır.
Orhun Yazıtları nın özellikleri nelerdir?
10 Maddede Orhun Abidelerinin Özellikleri
Orhun yazıtları ilk olarak yılında Rus tarihçi Yardintsev tarafından bulunmuştur. Uzun yıllar üstünde çalışılsa da bu abideler yılında Danimarkalı Vilhelm Thomsen tarafından çözümlenene kadar okunamamıştır. Bu yazıtların çözümlenmesiyle Göktürk Devletine ait olduğu anlaşılmıştır.
Orhun yazıtlarından söz eden ilk kaynak nedir?
Köktürk Bengü Taşlarının kısmen de olsa ilk tercümesi Ahmet Hikmet Müftüoğluna aittir ve “Gönül Hanım” adlı bir roman içerisinde yer alır. M. Fuat Köprülü “Türk Edebiyatı Tarihi” adlı eserinde anıtlardan bahsedip, değerlendirmeler yapmıştır.
Orhun, Göktürk ya da Köktürk alfabesi, Göktürkler ve diğer erken dönem Türk kağanlıkları tarafından kullanılmış, Türk dillerinin yazılması için kullanılmış ilk yazı sistemlerinden biridir. Alfabe, 4ü ünlü olmak üzere 38 damga (harf) içermektedir.
Orhun Yazıtları özellikleri nelerdir maddeler halinde?
Bilinen en eski yazılı metinlerdir.
Çoğunlukla giriş kapıları üzerinde yer alan ve eserin kimin tarafından ne zaman yapıldığını bildirene tarih kitâbesi, tamiri hakkında bilgi verene tamir kitâbesi denilir; kemerlerle iç kapılar üstünde yazılı olanlara da kitâbe levhası adı verilir.
Göktürk Yazıtları ne yazıyor?
Göktürk (Orhun) Yazıtları Abidelerin yazarı Yollug Tigindir. Doğu Göktürk tarihi ile ilgili bilgiler içerir. Söylev türündedir. Türk tarihi, Türk toplumunun yaşam biçimi, dünya görüşü ile ilgili bilgiler içerir.
Yazılış tarihleri MS. 8. yüzyılın başlarına dayanmaktadır. Yazıtlardan Kül Tigin Yazıtı yılında, Bilge Kağan Yazıtı yılında yazılmışlardır.
Orhun Yazıtları ilk kim tarafından bulunmuştur?
Nihayet ′da Rus bilgini Yadrintsev, sonradan Kül Tigin ve Bilge Kağan âbideleri olduğu anlaşılan Orhun kitabelerini bulmuş, bunun üzerine tarihinde Heikelin başkanlığında, bir Fin, ′de de Radloffun başkanlığında bir Rus ilmî sefer heyeti mahalline gönderilmiştir.
Orhun Yazıtları ve Nutukun birer hitabet türü eser olduğu, Divanu Lugat-it Türkün de hitabet özellikleri taşıdığı sonucuna ulaşılmıştır.