Zaten Destekçiyim
Her sabah uyandığınızda, gözlerinizin iç kısmında ve kimi zamansa göz kapaklarınızın etrafında "çapak" adı verilen yapılar oluştuğuna dikkat etmişsinizdir. Peki "çapak" nedir? Nereden gelir? Neyin nesidir?
Çapağı oluşturan yapı "rheum" (akıntı) adı verilen bir çeşit ince mukus tabakasıdır. Bu mukuslu yapı aslında gözlerimizde, burnumuzda ve ağzımızda sürekli olarak salgılanır. Rheum içerisinde mukus, deri hücreleri, yağlar ve tozlar bulunur. Tahmin edebileceğiniz gibi bu yapının amacı dışarıdan vücudumuzun içerisine giren pislikleri ve vücudumuzda ölen deri tabakasını dışarıya atmaktır. Ola ki bu akıntı gözde oluşursa, buna "çapak" adını vermekteyiz. Çapak, farklı yörelerde "cirbik", "şibik" gibi farklı isimlerle de bilinmektedir.
İyi ama, bu yapı biz uyanıkken neden oluşmaz? Aslında oluşur. Dediğimiz gibi rheum, durmaksızın salgılanan bir mukus tabakasıdır. Gözlerinizi her kırptığınızda (ki bunu çok sık yaparsınız) bu tabaka temizlenir. Göz kapaklarınız bu akıntıyı düzenli olarak gözyaşı bezlerinize doğru iter ve rheum buradan vücut dışına atılır. Öte yandan uyurken gözlerinizi hiç kırpmazsınız bu nedenle rheum da gözlerinizin etrafında birikerek çapaklanmaya neden olur. Vücuttan atılamadığı müddetçe bu yapı katılaşır.
Tahmin edebileceğiniz gibi, ekranlı cihazlara uzun süre baktığı için gözlerini normalden çok daha az kırpan insanlarda çapak oluşumu gün içerisinde de görülmektedir. Bu nedenle "gamer" olarak bilinen bilgisayar oyunu tutkunlarında ya da bilgisayar başında uzun saatler boyunca iş yapan insanlarda gündüz de çapak oluşabilir.
Normalde çapak herhangi bir soruna neden olmaz ve son derece doğal bir yapıdır. Lakin kimi hastalıklar yağ bezlerinin aşırı çalışmasıyla veya gözyaşı bezlerinin tıkanmasıyla sonuçlanabilir. Bu gibi durumlarda gözlerde aşırı miktarda çapak oluşumu ve birikimi görülebilir. Kimi zaman bu öylesine ileri düzeydedir ki, birey uyandığında çapaklanma nedeniyle gözlerini açamaz. Genellikle basit göz damlası solüsyonları ile bu durumun önüne geçilebilmektedir.
Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna GitBu İçerik Size Ne Hissettirdi?
Kaynaklar ve İleri Okuma
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 25/06/2023 13:04:06 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/4728
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
Kategoriler ve Etiketler
Tümünü Göster
This work is an exact translation of the article originally published in Mental Floss. Evrim Ağacı is a popular science organization which seeks to increase scientific awareness and knowledge in Turkey, and this translation is a part of those efforts. If you are the author/owner of this article and if you choose it to be taken down, please contact us and we will immediately remove your content. Thank you for your cooperation and understanding.
Aklımdan Geçen
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Kafana takılan neler var?
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
M. Soniak, et al. Gözlerimizde Neden Çapak Oluşur?. (30 Kasım 2016). Alındığı Tarih: 25 Haziran 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/4728
Soniak, M., Bakırcı, Ç. M. (2016, November 30). Gözlerimizde Neden Çapak Oluşur?. Evrim Ağacı. Retrieved June 25, 2023. from https://evrimagaci.org/s/4728
M. Soniak, et al. “Gözlerimizde Neden Çapak Oluşur?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Çağrı Mert Bakırcı, Evrim Ağacı, 30 Nov. 2016, https://evrimagaci.org/s/4728.
Soniak, Matt. Bakırcı, Çağrı Mert. “Gözlerimizde Neden Çapak Oluşur?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, November 30, 2016. https://evrimagaci.org/s/4728.
2023'te Türkiye'de bilimi yeşertmemize yardım edin!
Bu yıl sayfamızda gezdiniz.
Yeni yıl, yeni fırsatlar demek ve 2023'ten beklentimiz, bilimin Türkiye'nin her köşesine yayılması ve daha erişilebilir olması. Evrim Ağacı olarak, bu görevi yerine getirmek için gece gündüz demeden çalışıyoruz ve çalışmaya devam edeceğiz. Bizim milyarder sahiplerimiz yok, koca koca şirketler arkamızda durmuyor, herhangi bir elçilikten fon almıyoruz. Bizim sorumlu olduğumuz tek kişi var: Sizsiniz! Ve tabii ki sizin gibi yüz binlerce bilimsever. Biz, siz gibi bilimseverlerin maddi destekleri sayesinde Türkiye'nin en büyük popüler bilim platformu olduk ve aynen bu çizgide devam etmek istiyoruz. Eğer bize destek olursanız, bu yıl da bilimin Türkiye geneline yayılmasına katkı sağlamış olacaksınız. Tek seferlik destek olun veya daha iyisi, aylık destekçilerimiz arasına şimdi katılın.
Kreosus (₺)YoutubePatreonDiğer Yöntemler
Evrim Ağacı
Türkiye'deki bilimseverlerin buluşma noktasına hoşgeldiniz!
Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.
Geri dön
Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.
Geri dön
“ Sanat olmasaydı, Dünya'nın kabalığı dayanılmaz olurdu.”
George Bernard Shaw
Bilim İçin 30 Saniyeniz Var mı?
Evrim Ağacı, tamamen okur ve izleyen desteğiyle sürdürülen, bağımsız bir bilim oluşumu. Ücretsiz bir Evrim Ağacı üyeliği oluşturmanın çok sayıda avantajından biri, sitedeki reklamları %50 oranında azaltmak (destekçilerimiz arasına katılarak reklamların %100'ünü kapatabilirsiniz). Evrim Ağacı'nda geçirdiğiniz zamanı zenginleştirmek için, sadece 30 saniyenizi ayırarak üye olun (üyeyseniz, giriş yapmanızı tavsiye ederiz).
Üye Ol
Giriş Yap
Üyeliğin AvantajlarıKonjonktivit, göz küresinin dış yüzeyi ve göz kapaklarının iç yüzeyini örten şeffaf zarın (konjonktivanın) iltihabıdır. Viral, bakteriyel veya alerjik olabilir. Konjonktivitin en önemli bulgusu gözlerde salgı artışı ve gözde kızarıklıktır. Salgılar su gibi berrak ve bol ise Viral veya alerjik; ince uzun ip gibi uzayan ve beyaz ise vernalis (bahar nezlesi) konjonktiviti; sarı yeşil, kirpikleri yapıştıran çapaklanma şeklindeyse bakteriyel konjoktiviti düşündürür.
Ani başlangıçlı, gözlerde yanma, batma, kızarma, kirpikleri yapıştıran çapaklanma yapar. Her iki gözün de alt kapağı aşağı çekildiğinde iltihaplı gözdeki kapağın iç kısmı daha kırmızı görünür.
İlaç damlatılmadan önce tüm çapakların gözden uzaklaştırılması gerekir. Steril göz petlerini serum fizyolojik veya kaynamış su ile iyice ıslatıp çocuğun gözleri silinebilir. Mikroplar gözden ele, elden de yine göze bulaşabileceğinden çocuğunuzun kullandığı havluyu ayırmanız veya daha iyisi kâğıt havlu kullanmanız; çocuğun ev halkının ellerini daha sık yıkamalarını sağlamanız, kapı kolu, telefon ahizesi, oyuncaklar gibi sık ellenen yerlerin sık sık silinmesi aile bireylerini ve çocuğun diğer gözünü korumak için alınabilecek önlemlerdir.
Çocuğunuz Konjonktivit olduğunda kesinlikle yuvaya veya okula göndermeyin ve okulunuzu salgın ihtimaline karşı uyarın çünkü çocuğunuz da mikrobu henüz taşıyıcı haldeki bir arkadaşından almış ve belirtiler çıkana dek diğer arkadaşlarına bulaştırmış olabilir.
Doktorunuzun uygun bulduğu ir antibiyotikli göz damlası ile tedaviye başlayın. Damlaları düzenli kullanmaya rağmen 4–5 günde düzelme başlamıyorsa, gözde şiddetli batma yanma ve ağrı oluyorsa bir el feneri ile gözlerindeki parlaklığı kontrol edin. Eğer bir göz diğerine göre daha az parlak görülüyorsa keratit (korneada iltihap ve hasar!) başlamış olabilir. Acilen bir göz doktoruna gidin.
Viral konjonktivitler bakteriyel konjonktivitlerin aksine antibiyotiklerden yarar görmezler ve çok daha fazla bulaşıcıdırlar. Bazı adenoviral enfeksiyonlar üst solunum yolu enfeksiyonlarından sonra gelişse de öncesinde üst solunum yolu enfeksiyonu geçirilmiş olması şart değildir. %60 hastanın her iki gözünde de birden ani gelişen kızarıklık, sulanma, kapaklarda şişlik görülür. Çapaklanma hafif olup su gibi berrak sulanma ve batma ön plandadır. Kızarıklık bazen kanama gibi de olabilir. Kulak önünde ve çene altında elinize gelen, dokununca ağrılı lenf bezesi de bulursanız çocuğunuzda adenoviral konjonktivit bulunma olasılığı yüksektir. Bu hastalık sadece göz zarlarını değil, kornea dediğimiz gözün saydam tabakasını da etkilediğinden tanı için mutlaka göz doktorunun görmesi gereklidir.
Tedavisinde bilinen bir ilaç yoktur. Soğuk pansumanlarla rahatlatma önerilir. Hastalık 3–4 haftaya kadar uzayabilir ve çok bulaşıcı olduğundan izolasyon ve korunmaya çok dikkat edilmelidir.
Herpes simpleks dudaklarda uçuk yapan virüsün adı olup bu virüs gözde sadece zarları tutan konjonktivit değil keratit de yapabilir.
Herpes virüsleri, sinirlerde uykuya dalan ve zaman zaman (stres, ateşli hastalık, iyi beslenememe vs. vücudu zayıflatıcı durumlarda) uyanıp tekrarlayıcı enfeksiyonlar yapan korneayı tutarak iz bırakıp görmeyi olumsuz etkileyen mikroplardır.
Çocuğunuzun gözü etrafında cildinde de minik, öncesinde içi berrak sıvı dolu olup sonradan cerahatlenen minik kesecikler varsa, gözleri kızarık ise, gözde bulanık görme daha önce de oldu ise, çapaklanma ve çok sulanma şikâyetleri varsa göz doktorunuza mutlaka danışın. Çocuğunuzda yılda 1–2 kez hep aynı gözde, 1 hafta 10 gün süren bu tür enfeksiyonlar oluyorsa herpes simpleks konjonktivitinden şüphelenmek gerekir.
En önemli belirtisi gözde geçici sulanma, kızarıklık ve kaşıntı olan bir göz hastalığıdır. Yaz aylarında çiçek tozları ve polenlere karşı ya da tüm sene boyunca ev tozu / hayvan tüylerine karşı gelişebilir. Burun akıntısı, burunda kaşıntı ve hapşırık da eşlik edebilir.
Bebeklerin gözlerinde oluşan, sarı-yeşil renge sahip akıntının, göz kapaklarını kapamasına çapaklanma denir. Çapağı doktorunuzun uygun gördüğü yöntemlerle temizleyerek bebeğinizin rahatsız olmasını önlemiş olursunuz.
Gözyaşı kanallarında meydana gelen tıkanıklık çapaklanmaya sebep olur. Gözyaşı; gözlerin, göz çukurunda kolay hareket etmesi için imkân sağlar. Yenidoğan bebeklerde gözyaşı kanalları henüz tam olarak gelişmediği için sıklıkla görülen bir durumdur. Bu durum bazen tek gözde bazen de ikisinde birden gözükebilir.
Yenidoğan bebeklerde çapaklanma, beraberinde eşlik eden başka bir sağlık problemi yoksa zamanla düzelen bir durumdur. 1 yaşına kadar eğer beklenen düzelme gerçekleşmezse sondalama adı verilen oldukça basit bir operasyonla kapalı kanallar açılır.
Bebeğinizin burnunu temiz tutun. Olası bir tıkanıklık durumunda doktorunuzun tavsiyesi doğrultusunda serum fizyolojik yardımıyla burun kanallarını açık tutun. Bu sayede tıkanmaları önlemiş olursunuz.
Göz çok hassas bir bölgedir. Bu nedenle bir uygulama yapmadan önce muhakkak doktorunuzdan tavsiye almayı ihmal etmeyin. Göz hastalıkları hakkında daha fazla bilgiye bebeklerde göz hastalıkları sayfamızdan ulaşabilirsiniz.
Kaynamış-ılıtılmış su ile ıslattığınız bir bez yardımıyla çapak oluşan bölgeyi hafifçe temizleyebilirsiniz. Bu uygulama öncesi ellerinizi iyice yıkadığınızdan emin olun.
Doktorunuz gerekli görürse antibiyotikli göz damlası ve göz kremi kullanmanızı isteyebilir.
Doktorunuzun gösterdiği şekilde göz pınarının alt kısmında şişiklik olan bölgeye rahatlaması için masaj yapabilirsiniz.
Kaynaklar:Uzm. Dr. Nihan Çehreli tarafından onaylanmıştır