Gülibik Kitabının Ana Fikri
CANLI & ASLAN Çetin Öner’in “Gülibik” adlı çocuk kitabının yapısal ve eğitsel ilkeler açısından incelenmesi Kapak-Cilt: Kapak resmi estetik ve kitabın konusuyla ilgilidir. Ana karakter olan çocuğun ve horozu Gülibik’in yer aldığı kapak, çocuğun ilgisini çekebilecek niteliktedir. Kapak tasarımı ve kapaktaki görsel, kitabın içeriğiyle uyumludur. Öykünün kahramanının, horozu Gülibik’e duyduğu bağlılığı duyumsatmaktadır. İçeriği yansıttığından çocuğun beklentilerini karşılamaktadır. Çocuğun duygu ve düşünce üreterek metnin içeriğine dönük hazırlık yapmasına katkı sağlayacak niteliktedir. Arka kapakta yer alan tanıtım yazısı, duygusal nitelikte bir yazı olup yazarın öyküyü kimlere armağan ettiğini içermektedir. Yazarın okuruna bu içten seslenişi de kitabın olumlu özelliklerindendir. Kitabın kenarları düzgün ve çapaksızdır. Bu bağlamda, Gülibik adlı yapıtın kapak tasarımı açısından başarılı olduğu söylenebilir. Cilt, sağlam ve özenlidir. Kitap, tel zımba yerine sırt kısmından tutkalla yapıştırılmıştır. Elle kavranması rahattır. Kapak, ince kartondan yapılmış; yıpranmasını önlemek için laklama işlemi gerçekleştirilmiştir. Oysa kapak kâğıdı sağlam kalın bristol karton olmalıdır. Forma sayısı yeterli olduğundan sırt kısmında kitabın kimlik bilgilerine yer verilmiştir. Özetle, kapak ve ciltleme açısından kitap, kapağının kalın karton olmayışı dışında, çocuğun kitaba yönelmesini, kitapla arkadaşlık kurmasını sağlayacak özelliklere sahiptir. Sayfa Düzeni: Sayfa kenarlarındaki boşluklar, göze hoş gelen ve çocuğa okuma rahatlığı sağlayacak biçimde düzenlenmiştir. Sayfalar, normal aralıklı satırlardan oluşmuş ve tek sütun halinde düzenlenmiştir. Sayfadaki sağ ve sol kenar boşlukları 1,5 cm, üst boşluk 1,6 cm, alt boşluk cm’dir. Metin-resim dengesi açısından incelendiğinde sayfaların genellikle metin ağırlıklı olduğu görülmektedir. Kitabın sayfa düzeni, ilkokul dönemi öğrencileri (kitabın seslendiği yaş aralığı 12 yaş grubu olarak düşünülmüştür) için uygun özellikler taşımaktadır. Sayfa düzeni açısından kitap rahat okunmaktadır. Resim-metin ve sayfa kenarlarındaki boşluklar bir bütünün parçaları olarak göze hoş gelen bir uyum yaratmıştır. Harfler: Kullanılan harflerin punto büyüklükleri 12’dir. Kitap, harflerin büyüklüğü, rengi ve biçimi; kısaca okunabilirliği açısından seslendiği yaş grubu için uygundur; çocuğun rahatlıkla izleyip okuyacağı özelliklere sahiptir. Çocukların Türk abecesindeki harfleri tanımasına, sözcükleri kolayca okumasına olanak sağlayan; çocuğun gözünü yormayacak boyutlardadır. Harflerin renk ve biçimleri, çocukların duraksamasına, geriye dönüşler yapmasına yol açmayacak yalınlıktadır. Satıra sığmayan sözcükler hece çizgisiyle bölünmüş, sayfa sonlarına geldiği ve bitirilemediği için cümleler yeni bir sayfaya aktarılmamıştır. Resimler: Sanatsal niteliği yüksek resimlerin kullanıldığı Gülibik adlı yapıtın resimleyeni Orhan Peker’dir. Resimler, suluboya tekniğiyle renklendirilerek oluşturulmuş; kitapta ise siyah- beyaz olarak kullanılmıştır. Resimlerin kitapta siyah-beyaz basımlarının kullanımı, yapıtın etkileyiciliğinden bir şey eksiltmemekle birlikte yapıta ayrı bir boyut katmıştır. Her bir nitelikli görsel uyaran da bir metindir ve o da yazılı bir metin gibi okunabilir. Bu bağlamda, çizgiden çok lekelemeler biçiminde oluşturulan biçimler, görsellerin anlam katmanlarını çoğaltmıştır. Başka bir deyişle, okura bazı anlam boşlukları sunmuştur. Kitapta yer alan her bir resim bir tablo niteliğindedir. Çocuğun görsel beğenisini nitelikli bir biçimde yanıtlayan ve bu beğeniyi de yükseltecek yapıda resimlerdir. Dilsel metni tamamlar/bütünler nitelikte olan resimler, çocuğa anlatılan mekânı, mekânla birlikte orada yaşayan insanların duygu durumlarını da yansıtmaktadır. Tüm bunlarla birlikte okurun kendi duygu ve düşüncelerine yer bulabileceği anlam boşluklarıyla bezelidir. Resimler konuya uygundur, sayfa düzeni içerisinde birlik ve bütünlüğü sağlamıştır. Anlatılan konuyla ilgili olarak açıklayıcı ve yorumlayıcı niteliktedir. 80 sayfalık bu kitabın 24 sayfasında resim bulunmaktadır. Bu resimler; çocuğun görsel algısını, düşüncesini ve duyarlığını geliştirecek niteliktedir. Kitap, 10 yaşın üzerindeki çocuklara seslendiğinden, dörtte birinin resim, dörtte üçünün de yazı olması yönüyle dış yapı özellikleri açısından çocuğa görelik ilkesini yansıtmaktadır. Kısaca, resimler çocuğa özgü bir kurgu içinde sunulmuştur. Sözcüklerle anlatılanları, çocukların belleğinde canlandırabilmelerine olanak sağlayacak niteliktedir. Sanatçı CANLI & ASLAN Çetin Öner’in “Gülibik” adlı çocuk kitabının yapısal ve eğitsel ilkeler açısından incelenmesi nedenle ailenin ve öğretmenlerin bu konuda duyarlı olmaları, çocuklarıyla/öğrencileriyle buluşturacakları kitapları özenle seçmeleri gerekir. Bu çalışma, çocuk kitaplarına nasıl ve hangi yönleriyle bakılması gerektiğini örnekleyen/somutlayan bir çalışmadır. Çocuklara yönelik çokça kitap yazılmakta; bunların kimileri söylenen bu özellikleri taşımamakla birlikte çocuğa belli bir düşünceyi ya da dünya görüşünü dayatmak gibi bir amaç da taşımaktadır. Bu nedenle çocuklara yönelik yazılmış başkaca kitapların da aynı amaç ve anlayışla incelenmesi ve değerlendirilmesi gerektiği bu çalışma kapsamında getirilen bir öneridir. KAYNAKÇA Alaçayır, S. () “Çetin Öner’in “Gülibik” ve “Portakal” Adlı Çocuk Kitaplarının Çocukların Gelişim Sürecindeki Yeri Açısından Değerlendirilmesi”. III. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu. Ankara Üniversitesi Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Uygulama ve Araştırma Merkezi, Yayın No: 4, Anderson, N. A. (). Elementary Children’s Literature-Infancy Through Age USA: Pearson. Aslan, C. (). Yazınsal Nitelikli Çocuk Kitaplarının Çocuğun Okuduğunu Anlama ve Yazılı Anlatım Becerilerine Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Aslan, C. (). “Yaşam Gerçekliğinin Çocuklara İletilmesi Bakımından ‘ Temel Eser’deki Öyküler Üzerine Bir Çözümleme”. 4. Uluslararası Çocuk ve İletişim Kongresi & 4. Uluslararası Çocuk Filmleri Festivali ve Kongresi “Risk Altındaki Çocuklar (Ed.: N. Pembecioğlu Öcel)”. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi, (I), Aslan, C. (). “Düşünme Becerilerini Geliştirici Dil ve Edebiyat Öğretimi Ortamları-Bir Eğitim Durumu Örneği-“ Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (13)24, Aslan, C. () “Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Yapıtları Yoluyla Düşünme”. Kum Edebiyat Dergisi, , Aslan, C. (). Türkiye’de Çocuk ve Gençlik Edebiyatında Duyarlı Konuların (Sensitive Issues) Ele Alınışı Üzerine Eleştirel Bir Yaklaşım. Eleştirel Pedagoji, (6), Aslan, C. () Özerk Benlikli Birey Yetiştirme Sürecinde Çağdaş Dil ve Edebiyat Öğretimi Ortamlarının (Türkçe/Türk Dili ve Edebiyatı) Önemi (The Importance of Modern Language and Literature (Turkish Language/ Turkish Language and Literature Teaching Environments in the Process of Developing Autonomous Self in Individuals). İlköğretim Online, 15(3), Bee, H. & D. Boyd (). Çocuk Gelişim Psikolojisi. (Çev.: Okhan Gündüz) İstanbul: Kaknüs Yayınları. Berk, L. E. (). Child Development. Boston: Pearson Education. Canlı, S. (). Türkçe Ders Kitaplarına Seçilecek Metinlerin Niteliği Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Canlı, S. (). Türkçe Ders Kitaplarına Seçilecek Metinlerin Belirlenmesinde Çocuğa Görelik İlkesi. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 1 (1), Ciravoğlu, Ö. (). Çocuk Edebiyatı. İstanbul: Esin Yayınevi. Çer, E. (). “Çetin Öner’in ‘Gülibik’ Adlı Çocuk Edebiyatı Yapıtının Sözdizimsel Açıdan İncelenmesi”. Turkish Studies, (8) 12, Dilidüzgün, S. ve S. Sever, A. Öztürk, Ö. Adıgüzel (). Çocuk Edebiyatı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını. Galda, L. ve Cullinan, B. E. () Literature and The Child. (Sixth Edition). Wadsworth Thomson Learning: USA. Glazer, J. I. (). Literature For Young Children. Ohio: Merrill-Perntice Hall, Inc. Hearne, B. & D. Stevenson (). Choosing Books for Children. USA: University of Illinois Press. Karakaya, Z. () “Günümüz Çocuk Edebiyatından Seçilmiş Çocuk Felsefesi Örnekleri” Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 1/2. Kardaş, C. ve D. Alp (). Çocuk Edebiyatı ve Medya, Ankara: Eğiten Kitap. Kiefer, B. & C. Tyson (). Charlotte Huck’s Children’s Literature: A Brief Guide. New York: McGraw-Hill. Körkuyu, S. A. ve Tok, Ö. () “Çetin Öner’in Çocuk Edebiyatı Yapıtlarında Toplumsal Duyarlık”. III. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu. Ankara Üniversitesi Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Uygulama ve Araştırma Merkezi, Yayın No: 4, Nas, R. (). Örneklerle Çocuk Edebiyatı. Bursa: Ezgi Kitabevi Yayınları.
nest...