Gülibik Kitabının Kısa Özeti

CANLI & ASLAN Çetin Öner’in “Gülibik” adlı çocuk kitabının yapısal ve eğitsel ilkeler açısından incelenmesi olasıdır. Bu bağlamda çocuklar öyküyü okurken, olumlu olan kahramanı örnek alabilir, böylece hayvanlara karşı daha duyarlı olabilirler. Yazarın karakter olarak bir horozu seçmiş olması da ilginçtir. Horoz, kitaptaki çocuğun yaşam alanı olan köy için çok önemli bir hayvandır. Günü başlatan, günün başladığını haber verendir, uyandırandır. Gülibik, “ibiği kan kırmızı, tüyleri kızıllı karalı, gökkuşağı gibi çok renkli bir” horozdur. Çocuk, köyde yaşayan ve küçük şeylerle mutlu olmasını bilen bir karakterdir. Ayrıca kitabın başkarakteri olan çocuğun adı yoktur. Bu da çocuğun evrensel bir karakter olarak sunulmasına ve çocuk okurun onunla daha rahat özdeşim kurmasına katkıda bulunacak bir başka özelliktir. Kitapta çocuk, Alişir ve babası açık karakterlerdir. Özellikle Gülibik ve Alişir, başkahramanın ve yazarın yorumlarıyla geliştirilmiş karakterlerdir. Anne ve horoz dövüştüren adamlar ise kapalı karakterdir:  Çok becerikli bir arkadaştı Alişir. Derede yüzmesini, balık tutmasını, resim yapmasını bile bilirdi. Haa, bir de içinden çıkılmaz sorular, bilmeceler sorardı herkese. (s) Yine çocuk ve Alişir öykünün devingen karakterlerinden olup baba, anne, horoz dövüştüren adamlar ve diğer köylüler durağan karakterlerdir. Dil ve Anlatım: Cümleler kısa, özlü, anlaşılır ve yalın kurulmuştur. Kitapta, duru, akıcı, açık, çocuk okurun diline yakın etkili ve güzel bir biçem (üslup) oluşturulmuştur. Anlatımda, çocukların sözcük dağarcıklarını zenginleştirecek, duygu ve düşünce evrenlerini geliştirecek bir yaklaşım temel ilke olarak benimsenmiştir. Yapıta ilişkin dil ve anlatım özelliklerinden bazıları şöyledir: Kitapta etken çatılı eylemler sıkça kullanılmıştır. Yazar, “İstiklal Marşı” yerine “Bağımsızlık Marşı” (s. 62) demeyi yeğlemiştir. Devrik tümceler sıkça kullanılmış; ama tümceler uzun olmadığından, bu durum kitabın anlaşılırlığı önünde bir engel oluşturmamıştır. Tam tersine öyküye şiirsel, yazınsal bir tat katmıştır:  Gülibik de kendince karşıladı baharı. (s. 54)  Kime anlatsam, kime anlatsam diye düşünürken, yukarıdaki soruyu soran Alişir geldi aklıma. (s. )  Yürüyüp yanına vardım, görmezlikten geldi beni. (s. 17)  Babası pazardan getirmişti iki yıl önce. (s. 17)  Buğdaylarımızı öğüttük, komşu köyün değirmeninde. (s. 42)  Midem bulanmıştı, üstüme sıçrayan kandan. (s. 48)  Kusmamak için zor attım kendimi dışarı. (s. 48) Öyküde dil, doğru ve etkili kullanılmıştır. Şiirsel ve sanatsal anlatımlara sıkça rastlanmaktadır. Abartıya kaçılmadan yapılan bu sanatlı anlatımlar, çocuk okurların dil gelişimi açısından son derece önemlidir. Çocuk edebiyatının dil gelişimini beslediği bir gerçektir. Çocuklar, dili ne kadar çok duyarlarsa, o kadar çok ve iyi öğrenirler. Gülibik adlı yapıtta çocuğa estetik bir duyarlık kazandırmayı sağlayan bu sanatlı kullanımlardan bazıları aşağıda sunulmuştur:  Gözleri yumuk yumuktu Gülibik’in, ağzı kocaman açılmıştı. Üstünden yapışkan bir sıvı akıyordu. Gagası ve ayacıkları pespembe, tüyleri beyazlı karalıydı. (s)  Ben o zamanlar gökyüzünü Binboğa Dağları’na dikilmiş ipekten, mavi bir örtü sanırdım. (s)  Yıldızlar bir parlar, bir sönerdi tepemde. Samanyolu bir buğday tarlası gibi uzanırdı. Kutup yıldızı göz kırpardı. (s)  Derenin suyunu emen Toprak Ana, tohumlarını besler o sularla. (s)  Toprak anamız, Dağ da babamızdı biz yoksul köylülerin. Toprak Ana kucağını, Dağ Baba kollarını açardı bize. (s)  Artık bahardı, yalınayak dolaşmanın da zor bir yanı kalmamıştı. Toprak Ana, güneşten emdiği sıcaklıkla ısıtıyordu küçücük ayaklarımızı. Ve dağlar bizlere acıyıp, dikenlerini büyütmemişlerdi ayaklarımıza batmasınlar diye. (s)

CANLI & ASLAN Çetin Öner’in “Gülibik” adlı çocuk kitabının yapısal ve eğitsel ilkeler açısından incelenmesi  Dilbilgisi, yazım ve noktalama kuralları bakımından yanlışlar olmamakla birlikte dizgiden kaynaklı eksiklikler ve birkaç yazım yanlışı bulunmaktadır:  “Binboğa Dağları” şeklinde yazılması gerekirken, “dağları” sözcüğü, aynı sayfada biri büyük diğeri küçük harfle yazılmıştır. (s’da büyük, s’de küçük ve s’da hem büyük hem küçük)  “Koyuna” yerine “kovuna” (s)  “Yapmadığım” yerine “yamadığım” (s)  “Kaç” yerine “kaz” (s)  “tırısa kalkmak” yerine “tırsa kalkmak” (s) Türkçenin söz varlığından yararlanılmış, yabancı kökenli sözcükler yerine Türkçe sözcükler yeğlenmiştir.  … o gün çok içten söyledik Bağımsızlık Marşımızı. (s) Kitapta çeşitli anlatım biçimlerinden yararlanılmıştır. Yine çocuğa anadilinin varsıllığını duyumsatacak biçimde deyimlere, ikilemelere, ad ve ön adlara yer verilmiştir: Benzetmeler:  Ben o zamanlar gökyüzünü Binboğa dağlarına dikilmiş ipekten, mavi bir örtü sanırdım. (s)  Tarlalar, saçları tıraş edilmiş çocuklar gibi uzanıyordu ovada. (s)  Samanyolu bir buğday tarlası gibi uzanırdı. (s) Sözvarlığı: Çocuk okurlar bu kitap aracılığıyla özellikle köye ve köy yaşamına ilişkin birçok ad, ad öbeği ve deyişi öğrenebilirler. Kitapta, çocuğun anlamını bilebileceği sözcüklerin yanı sıra anlamını metnin yardımıyla öğrenebileceği sözcükler de bulunmaktadır. Seslendiği yaş grubundaki özellikle kentte yaşayan çocukların anlamını bilemeyeceği sözcüklerden bazıları “balkır” ve “yalak” (s) sözcükleri olabilir. Öte yandan kitabın sözvarlığı 10–12 yaşındaki çocukların dilsel gelişimlerini de destekleyecek niteliktedir. “Çakı, (kuzu) gütmek, çentik, filizlenmek, öteberi, azık, düven sürmek, kağnı, alacakaranlık, bakraç, küfe, külüstür, kavlamak, nasır, çıkın, düven (düven sürmek), tezek, takunya, kenger, mertek, aşık kemiği, yeşile kesmek, (kış mevsiminin) kırıp geçirmek(mesi), eşelemek, yemeni” gibi sözcükler, kitabın çocuğun sözvarlığına kazandırabileceği sözcüklere örnek olarak verilebilir. Ayrıca kitapta argo sözler ile çocuğun anlamada ve kullanmada güçlük çekeceği bağlaç ve ilgeçlere (edat) yer verilmemiştir. Anlatımda özellikle sıfatların başarılı bir biçimde yer bulduğu görülmektedir:  Dengemi bulup çıplak ayaklarımla dokundum. (s)  Filler çalışkan hayvanlardır. (s)  Çekirgelerin tekdüze seslerini (s)  Kırmızı kırmızı domatesler, allı güllü basmalar, boyalı şekerler orta yerde; (s) İkilemeler:  Bıçak pırıl pırıl parlıyordu karanlıkta. (s)  Gözleri yumuk yumuktu. (s)  Öteki kardeşleri bağıra çağıra karşıladılar Gülibik’i (s)  Dal ezik ezik olmuştu.(s)  Dönüp kızgın kızgın bakmıştım adama. (s)  Yaşlılar usul usul evlerinin önüne çıkıp, kış boyunca uyuşmuş bedenlerini gererler güneşe. (s)  Gülibik dik dik bakarak kollamaya başladı yabancı horozu. (s) Deyimler: CANLI & ASLAN Çetin Öner’in “Gülibik” adlı çocuk kitabının yapısal ve eğitsel ilkeler açısından incelenmesi çocuğun duyguları, düşünceleri çok tutarlı bir gelişimle aktarılmıştır. Gereksiz ayrıntılar bulunmamaktadır. Geçmişe dönüşler, çok az ve çocuğun rahatlıkla anlayacağı biçimde sunulmuştur. İletiler: Kitabın temel amacı öğretmek, ders vermek değil, çocuklara duyarlık kazandırmak, onların yaşama sevincini ve hayvanlara karşı duyarlığını geliştirmektir. İletiler, örtük bir şekilde ve yapıtın güzelduyusal özelliği ile kaynaşmış, bütünleşmiş bir şekilde sunulmuştur. a) Ana İleti: Yaşamı anlamlı ve zengin kılan bazı duyarlıklar vardır. Hayvan sevgisi, canlı sevgisi bunlardandır. Yaşamı zenginleştiren bu duyarlıkları, küçük çıkarlar uğruna söndürmemek gerekir. b) Yardımcı İletiler:  İnsanlar küçük şeylerle de mutlu olmasını bilmelidir. Bizi mutlu edecek küçük de olsa çok şey vardır. Bu, kimi zaman bir hayvan da olabilir.  İçinde bulunduğumuz zor koşullara ve yaşadığımız bütün zorluklara karşın sorumluluklarımızı yerine getirmeliyiz/ getirebiliriz.  Hayvanların da sevme ve koruma içgüdüleri vardır. (Kınalı’nın yavrularına sahip çıkışı, tavuklarını koruma uğruna diğer horozlarla dövüşmesi, vb.)  Ezbere dayalı eğitim (çocuğun doğasına uygun değildir) verimli değildir.  Köyde yaşam her yönüyle sıkıntılıdır. Özellikle eğitim konusunda önemli sorunlar vardır. Çetin geçen kış karşısında kimi zaman insanlar çaresiz kalabilir. Köydeki herkes hatta çocuklar bile sürekli çalışmak zorundadır. Rahat bir yaşamdan yoksundurlar. Bu nedenle özlem duygusunu güçlü yaşarlar.  Kitap okumak ve bir bilgi yuvası olarak okulda yeni bilgiler öğrenmek önemlidir/gereklidir.  Duygularımızı paylaşacak kimse yoksa onları yazıya dökebiliriz.  Çocukların duygu ve düşünce dünyalarını anlamaya çalışmalıyız.  Ulusal değerlerimize sahip çıkmalıyız.  Ne olursa olsun şiddet kınanmalı, para ve nesne uğruna hiçbir canlıya zarar verilmemelidir.  İçinde sevgi ve hoşgörü barındırmayan bir eğitim anlayışı kabul edilemez.  Yoksulların, büyük kentlerin zengin olanaklarından yararlanamayan insanların, sıkıntı ve özlemlerini anlamaya çalışmalı, emeklerine saygı duymalıyız. Karakterler: Yapıtta, karakterler; özellikle kahraman (ana karakter) çok iyi yapılandırılmıştır. Kitabı okuyan çocuk, yapıt aracılığıyla evrensel değerlerden olan sevgiyle sık sık karşılaşmaktadır. Ama günün birinde sevdiklerini kaybetme ve haksızlığa uğrama gibi dünya gerçekleriyle de buluşturulmaktadır. Öykünün kahramanı devingen ve açık bir karakterdir. Yazar tarafından ustaca çizilmiştir. Öykü boyunca kahramanın hareket ve tepkilerinin neler olabileceğini kestirebiliyoruz. Çocukta istendik bir davranışı gerçekleştirmek ve onu yaşamın gerçeklerine hazırlamak açısından, bu karakterler çok önemlidir. Edilgin bir kişilik değildir; kendi doğruları olan ve bu doğruların arkasında tüm gücüyle durmaya çalışan bir çocuktur. Baba, horozu satmak ve dövüştürmek istediğinde buna olabildiğince, bir çocuğun yapabileceği ölçüde karşı çıkabilmektedir. Baba ona kitap, defter, kasket alacağını söylese de bunları elinin tersiyle çeviren yüreği sevgiyle dolu bir çocuktur. Sevgisi ve insani değerleri uğruna, acı çeken, sorgulayan, duygulu, duyarlı bir karakter. Bu öyküyü okuyan çocukların, kendilerinin kahramanın yerine koyarak içindeki insanlık evrenini gerçekleştirebilecekleri söylenebilir. Gülibik’te karakter sayısı azdır, bunlar: çocuk, anne, baba, çocuğun arkadaşı Alişir ve horozu Gülibik. Bu durum, çocuk okurun baş kişiyle rahatlıkla özdeşleşmesini sağlayabilir. Kahramanların ruhsal görünümleri (portreleri) güçlü ve gerçeğe yakın çizilmiştir. Her zaman çevremizde hayvanları seven, ama kimi nedenlerle ailesi tarafından engellenen çocukları görmek

nest...

208805 208806 208807 208808 208809