Haber Kipiyle Çekimlenmiş Fiil

Haber (Bildirme) Kipleri, zaman anlamı taşıyan kiplerdir. Bu kiplerle çekimlenen fiillerin gerçekleşme zamanı bellidir.

Haber (Bildirme) Kipleri şunlardır:

1. Geniş Zaman (-r; -ar/-er/; -ır/-ir/-ur/-ür)

2. Şimdiki Zaman (-yor)

3. Gelecek Zaman (-acak, -ecek)

4. Di&#;li Geçmiş Zaman (-dı, -di, -du, -dü; -ti, -tı, -tu, -tü)

5. Miş&#;li Geçmiş Zaman (-mış, -miş, -muş, -müş)

1. Geniş Zaman (-r; -ar/-er/; -ır/-ir/-ur/-ür)

Geniş zaman kipi geçmişten geleceğe uzanan geniş bir zaman kesimindeki oluş ve kılışları içine alır. Fiil kök ve gövdelerine &#;-r&#; ekinin getirilmesiyle yapılır. Ünsüzle biten, tek ve çok heceli kelimelerin durumuna göre bu ek &#;-er, ar; -ır,-ir,-ur,-ür&#; biçimlerini alır.

Örnek fiil çekimi:

• gel-ir-im
• gel-ir-sin
• gel-ir
• gel-ir-iz
• gel-ir-siniz
• gel-ir-ler

Örnek:

• Şimdi yiğidi atar, yıkar, yere serer, delik deşik eder.

Geniş zaman kipinin olumsuzu, birinci teklik ve çokluk şahıslarında &#;-ma&#; olumsuzluk; ikinci, üçüncü teklik ve çokluk şahıslarında ise olumsuz geniş zaman eki durumundaki &#;-maz,-mez&#; eki ile kurulur.

Örnek:

• Kan Turalı hak bildiği yoldan geri dönmezdi.

2. Şimdiki Zaman (-yor)

Fiilin söylendiği anda yapılmakta olduğunu bildirir. Fiilin yapılışı ile anlatım aynı anda gerçekleşmektedir. &#;-makta, -mekte&#; ve &#;&#;-mada, -mede&#; ekleri de cümleye şimdiki zaman anlamı katar. Olumsuzu -ma, -me eki ile yapılır.

Örnek fiil çekimi:

• gel-(i)-yor-um
• gel-(i)-yor-sun
• gel-(i)-yor
• gel-(i)-yor-uz
• gel-(i)-yor-sunuz
• gel-(i)-yor-lar

Örnek:

• Gördüler ki namus için durmuyor.
• Anlamıyorum dilinden artık, /Geceyi saran güzelliğin.
• Ders çalışmaktayım.

3. Gelecek Zaman (-ecek, -acak)

Fiilin gelecek zamanda yapılacağını bildirir. Anlatım önce, fiil sonra gerçekleşir.

Örnek fiil çekimi:

• gel-eceğ-im
• gel-ecek-sin
• gel-ecek
• gel-eceğ-iz
• gel-ecek-siniz
• gel-ecek-ler

Örnek:

• Canavarların sultanı aslandır, onunla da oyun göstersin, kızı ondan sonra vereceğim. Onların övgülerine inanmayacak, hayallerini hele hiç anlamayacak&#;

Fiilin söylenme anından önce yapıldığını bildirir. Anlatan kişinin, fiilin yapılışını gördüğünü ya da bildiğini ifade eder. Olumsuzu &#;-ma, -me&#; eki ile yapılır.

Örnek fiil çekimi:

• gel-di-m
• gel-di-n
• gel-di
• gel-di-k
• gel-di-niz
• gel-di-ler

Örnek:

• Babasının, anasının ellerini öptü.
• Aylar geçti ama hâlâ evine dönmedi.

5. Miş&#;li Geçmiş Zaman (Öğrenilen / Duyulan Geçmiş Zaman) (-miş, -mış, -muş, -müş)

Fiilin söylenme anından önce yapıldığını bildirir. Anlatan kişinin, fiilin yapılışını başkasından duyduğunu, öğrendiğini ifade eder. Olumsuzu &#;-ma, -me&#; eki ile yapılır.

Örnek fiil çekimi:

• gel-miş-im
• gel-miş-sin
• gel-miş
• gel-miş-iz
• gel-miş-siniz
• gel-miş-ler

Örnek:

• Karşı yatan kara dağını aşmağa gelmişim.
• Galiba buralara şimdiye kadar hiç bozucu bir insan eli değmemiş&#;

Ayrıca bakınız⇒

Haber Kipleri İle İlgili Cümleler

1. Görülen Geçmiş Zaman (-dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü )

- Babam iş için dün Ankara'ya gitti . ( 3. tk. şh. )

- Ahmet ödevlerinin hepsini bitirdi . ( 3. tk. şh. )

- Sen niçin gelmedin. ( 2. tk. şh. )

- Buraları daha öncede gezdim ( 1. tk. şh. )

2. Öğrenilen Geçmiş Zaman ( -mış, -miş, -muş, -müş )

- Buradaki evleri biz almışız . (1 . çğl. şh. )

- Soruların cevaplarına bakmışsınız . ( 2. çğl. şh . )

- Bizi görmeden gitmişler . ( 3. çğl . şh .)

3. Şimdiki zaman ( -yor )

- Derslerimi çok dikkatli dinliyorum . ( 1. tk. şh. )

- Evin önünde kapının açılmasını bekliyoruz . ( 1. çğl. şh. )

- Radyoda müzik dinliyorlar . ( 3. çğl. şh. )

4. Gelecek Zaman ( - ecek , - acak )

- Yarın yurt dışına gidecekler . ( 1. çğl. şh. )

- Gerekli evrakları almak için ne zaman gideceksin . ( 2. tk. şh. )

- Yarın iki saat kadar koşacağım . ( 1. tk. şh. )

5. Geniş Zaman ( -r, -ar, -er, -ır, -ir, -ur, -ür )

- Her akşam televizyon seyreder . ( 3. tk. şh. )

- Sorularıma mantıklı cevaplar verir . ( 3. tk. şh. )

- Konuşurken gözlerime bakarsın . ( 2. tk. şh. )

Dilek Kipleri İle İlgili Cümleler

1. Gereklilik Kipi ( -meli, -malı )

- Yolda yürürken etrafına dikkat etmelisin . ( 2. tk. şh. )

- Bu sorunu konuşarak çözmelisin . ( 2. tk. şh. )

- Büyüklerimize karşı saygılı olmalıyız . ( 1 . çğl . şh . )

2. İstek Kipi (-a, -e )

- Ben dışarı bakıp geleyim . ( 1. tk. şh. )

- Akşam burada buluşalım . ( 1. çğl. şh. )

- Yaşadığımız olayları iyi değerlendirelim . ( 1. çğl. şh. )

3. Şart Kipi ( -sa , -se )

- Buraları yeniden görsek . ( 1. çğl . şh. )

- Yanlışlarınıza dikkat etseniz . ( 2. çğl. şh. )

- Bir de söylenenleri anlasalar . ( 3. çğl. şh. )

4. Emir Kipi ( - )

- Yarın yanıma gel . ( 2. tk. şh. )

- Anlamadıklarını bize sorsun . ( 3. tk. şh. )

- Sağlıklı kalmak için koşun . ( 2. çğl. şh. )