Haber (Bildirme) Kipleri, zaman anlamı taşıyan kiplerdir. Bu kiplerle çekimlenen fiillerin gerçekleşme zamanı bellidir.
Haber (Bildirme) Kipleri şunlardır:
1. Geniş Zaman (-r; -ar/-er/; -ır/-ir/-ur/-ür)
2. Şimdiki Zaman (-yor)
3. Gelecek Zaman (-acak, -ecek)
4. Dili Geçmiş Zaman (-dı, -di, -du, -dü; -ti, -tı, -tu, -tü)
5. Mişli Geçmiş Zaman (-mış, -miş, -muş, -müş)
1. Geniş Zaman (-r; -ar/-er/; -ır/-ir/-ur/-ür)
Geniş zaman kipi geçmişten geleceğe uzanan geniş bir zaman kesimindeki oluş ve kılışları içine alır. Fiil kök ve gövdelerine -r ekinin getirilmesiyle yapılır. Ünsüzle biten, tek ve çok heceli kelimelerin durumuna göre bu ek -er, ar; -ır,-ir,-ur,-ür biçimlerini alır.
Örnek fiil çekimi:
Örnek:
Geniş zaman kipinin olumsuzu, birinci teklik ve çokluk şahıslarında -ma olumsuzluk; ikinci, üçüncü teklik ve çokluk şahıslarında ise olumsuz geniş zaman eki durumundaki -maz,-mez eki ile kurulur.
Örnek:
2. Şimdiki Zaman (-yor)
Fiilin söylendiği anda yapılmakta olduğunu bildirir. Fiilin yapılışı ile anlatım aynı anda gerçekleşmektedir. -makta, -mekte ve -mada, -mede ekleri de cümleye şimdiki zaman anlamı katar. Olumsuzu -ma, -me eki ile yapılır.
Örnek fiil çekimi:
Örnek:
3. Gelecek Zaman (-ecek, -acak)
Fiilin gelecek zamanda yapılacağını bildirir. Anlatım önce, fiil sonra gerçekleşir.
Örnek fiil çekimi:
Örnek:
4. Dili Geçmiş Zaman (Görülen / Bilinen Geçmiş Zaman)
(-di, -dı, -du, -dü, -ti, -tı, -tu, -tü)
Fiilin söylenme anından önce yapıldığını bildirir. Anlatan kişinin, fiilin yapılışını gördüğünü ya da bildiğini ifade eder. Olumsuzu -ma, -me eki ile yapılır.
Örnek fiil çekimi:
Örnek:
5. Mişli Geçmiş Zaman (Öğrenilen / Duyulan Geçmiş Zaman) (-miş, -mış, -muş, -müş)
Fiilin söylenme anından önce yapıldığını bildirir. Anlatan kişinin, fiilin yapılışını başkasından duyduğunu, öğrendiğini ifade eder. Olumsuzu -ma, -me eki ile yapılır.
Örnek fiil çekimi:
Örnek:
Ayrıca bakınız⇒
Haber Kipleri İle İlgili Cümleler
1. Görülen Geçmiş Zaman (-dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü )
- Babam iş için dün Ankara'ya gitti . ( 3. tk. şh. )
- Ahmet ödevlerinin hepsini bitirdi . ( 3. tk. şh. )
- Sen niçin gelmedin. ( 2. tk. şh. )
- Buraları daha öncede gezdim ( 1. tk. şh. )
2. Öğrenilen Geçmiş Zaman ( -mış, -miş, -muş, -müş )
- Buradaki evleri biz almışız . (1 . çğl. şh. )
- Soruların cevaplarına bakmışsınız . ( 2. çğl. şh . )
- Bizi görmeden gitmişler . ( 3. çğl . şh .)
3. Şimdiki zaman ( -yor )
- Derslerimi çok dikkatli dinliyorum . ( 1. tk. şh. )
- Evin önünde kapının açılmasını bekliyoruz . ( 1. çğl. şh. )
- Radyoda müzik dinliyorlar . ( 3. çğl. şh. )
4. Gelecek Zaman ( - ecek , - acak )
- Yarın yurt dışına gidecekler . ( 1. çğl. şh. )
- Gerekli evrakları almak için ne zaman gideceksin . ( 2. tk. şh. )
- Yarın iki saat kadar koşacağım . ( 1. tk. şh. )
5. Geniş Zaman ( -r, -ar, -er, -ır, -ir, -ur, -ür )
- Her akşam televizyon seyreder . ( 3. tk. şh. )
- Sorularıma mantıklı cevaplar verir . ( 3. tk. şh. )
- Konuşurken gözlerime bakarsın . ( 2. tk. şh. )
Dilek Kipleri İle İlgili Cümleler
1. Gereklilik Kipi ( -meli, -malı )
- Yolda yürürken etrafına dikkat etmelisin . ( 2. tk. şh. )
- Bu sorunu konuşarak çözmelisin . ( 2. tk. şh. )
- Büyüklerimize karşı saygılı olmalıyız . ( 1 . çğl . şh . )
2. İstek Kipi (-a, -e )
- Ben dışarı bakıp geleyim . ( 1. tk. şh. )
- Akşam burada buluşalım . ( 1. çğl. şh. )
- Yaşadığımız olayları iyi değerlendirelim . ( 1. çğl. şh. )
3. Şart Kipi ( -sa , -se )
- Buraları yeniden görsek . ( 1. çğl . şh. )
- Yanlışlarınıza dikkat etseniz . ( 2. çğl. şh. )
- Bir de söylenenleri anlasalar . ( 3. çğl. şh. )
4. Emir Kipi ( - )
- Yarın yanıma gel . ( 2. tk. şh. )
- Anlamadıklarını bize sorsun . ( 3. tk. şh. )
- Sağlıklı kalmak için koşun . ( 2. çğl. şh. )