Hacivat Karagöz Kuklası Nasıl Yapılır
kaynağı değiştir]
Yazılı bir metne dayanmayan yani doğaçlama (tulûat) sahnelenen ve bazıları halk efsanelerinden esinlenilen Karagöz oyunlarının otuz kadarı günümüze kadar gelmiştir. Genel olarak "Kâr-ı Kadîm" (eski oyunlar) ve "Nev icad" (yeni oyunlar) olarak iki ana gruba ayrılsalar da tamamının bugüne kalan metinleri Tanzimat sonrası döneme aittir.[9] Belli başlı Karagöz oyunları şunlardır:
- Aptal Bekçi
- Bahçe
- Balık
- Bursalı Leyla
- Büyük Evlenme
- Cambazlar
- Cazular
- Cincilik
- Eczane
- Ferhat ile Şirin
- Hain Kahya
- Hamam
- Hekimlik
| - Kağıthane safası
- Kanlı Kavak
- Kanlı Nigar
- Ağalık
- Aşçılık
- Bakkallık
- Ters Evlenme
- Şairlik
- Kırgınlar
- Kütahya Çeşmesi
- Leyla ile Mecnun
- Mak Çıkarma
- Mandıra safası
| - Meyhane
- Orman
- Ortaklar
- Ödüllü
- Sahte Esirci
- Salıncak Oyunu
- Sünnet oyunu
- Tahir ile Zühre
- Tahmis
- Tımarhane
- Yalova safası
- Yazıcı
|
Karagöz'ün konuları[değiştir kaynağı değiştir]
Dış bağlantılar[değiştir kaynağı değiştir]
Ana madde: Gölge oyunu
"Gölge oyunları", ya da "gölge tiyatrosu" "Karagöz ve Hacivat"tan yüzyıllar önce ilk kez Çin'de ortaya çıkmış, buradan diğer Uzak Doğu ülkelerine yayılmış, oradan da İran, Mısır, Osmanlı İmparatorluğu yoluyla nihayet Avrupa'ya gelmişti. Bu yayılışı sırasında gösteriler, yörenin yaşam tarzları ve kültürlerine bağlı olarak form ve tarz değiştirmiştir. Bu ülkeler gölge tiyatrosunun ilk kez ortaya ortaya çıktığı zaman ve özelliklerine göre şöyle sıralanabilir:
- Çin: Gölge oyunlarının esasen Doğu ülkelerine özgü bir sanat olduğu ve bu sanatın ilk kez Çin İmparatorluğu'nda ortaya çıktığı söylenmektedir. Rivayete göre göre Han Hanedanı'ndan yedinci imparator Wu Ti MÖ yılında çok sevdiği karısının zamansız ölümü üzerine büyük bir üzüntüye kapılmış ve devlet işlerini ihmal etmeye başlamıştı. Bu sırada Şav Wong adlı bir Çinli İmparatorun üzüntüsünü hafifletmek için ölen karısının hayalini bir perde arkasından ona gösterebileceğini söyler.[13] Bu saray sanatçısı eşek derisinden ve renkli kumaşlardan yaptığı tasvirlerle ipek bir perde arkasından ses taklitleri eşliğinde imparatora ilk gösterisini sunar. Genelde saraylarda gösterim şansı bulan Çin gölge oyunları tarihi olaylar üzerine kuruludur ve bu temsillerde genellikle aristokrasi betimlenir.
- Hindistan: Dinsel temalara ağırlık verilen Hint gölge oyunları konularını Mahabharata ve Ramayana gibi ulusal Hint destanlarından alıyordu. Batı'da "danseden tanrılar" olarak da bilinen Hint gölge oyunları ilk kez yüzyılda ortaya çıkmışlardır. Gösteriler Hinduizm'de kuklaların koruyucu tanrısı Şiva'nın tapınaklarının etrafında yapılıyordu.
- Endonezya (Cava): Konularını tarihi Cava destanlarından alan bu gölge tiyatrosu "wayang kulit" olarak anılmaktadır. Cava dilindewayang ruh, kulit de kuklaların yapıldığı bizon derisi anlamına gelir. Temsiller Gamelan müziği eşliğinde yapılmaktadır. UNESCO 'te "wayang kulit"i "Manevi Kültürel Miras Listesi"ne aldı.[14] ("Karagöz ve Hacivat" da aynı listeye 'da girecektir). Bali’ye, Siyam’a, Malaya ve Birmanya’ya da buradan geçti.
- Malezya: Gölge tiyatrosuna Endonezya'da olduğu gibi bu bölgede de "wayang kulit" denilmektedir. Oyunlar konularını mitolojik ve töreye dayalı öykülerden almaktaydı ve sonunda mutlaka ahlâki bir kıssa bulunmaktaydı. Oyunlara Gamelan müziği eşlik etmekteydi.
- Tayland (Siyam): Gölge oyunlarına bu diyarda "Nang Yai" adı verilmektedir. Figürler meşin ve duvar yosunundan yapılmaktaydılar. Perdedeki görüntülere şarkılar ve ilâhiler eşlik ederdi. Nang dramaları Tayland sinemasına da ilham vermiştir.
- Mısır: "Karagöz ve Hacivat"ın yüzyılda Osmanlı topraklarından Mısır'a geldiği şeklindeki görüş ağır basmaktadır.
- İtalya: Avrupa'da ilk kez yüzyılda bu ülkede görüldü. Diğer Avrupa ülkelerine de buradan yayıldı.
- Fransa: En çok ilgi gördüğü ve önemsendiği Fransa'da "Ombre Chinoises" (Çin gölgeleri) olarak adlandırılan bu oyunlar tiyatronun bir dalı olarak kabul edildi, kabarelerde gösterildi, üzerine eserler yazıldı.[15]
Sahte folklor[değiştir
nest...
188410 188411 188412 188413 188414