Halaf Kültürü Pdf

Dergi:  

Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi

DOI:  

/Turkiyat

Özet:

Halaph culture extends uninterrupted from Northern Mesopotamia and Syria to the Elazığ-Malatya Ovals north, to the Southeast Mediterranean, to the Central Anadolu and to the Van Bay. Studies in recent years show a number of clues that this culture has indirectly influenced far distant lands than it is known. From the early s to the present day, many suggestions are made about the spread, origin and chronology of the Halaf culture. The archaeological studies conducted in the underground of the Zagros mountains, in the inner regions of Anadolu and in the Mush-Van geography confirm the existence of a multi-component culture. Of course, in Eastern Anadolu, Northern Iran, the Caucasus and Central Asia, unforeseeable plates, scientific studies on natural road lines will help solve the shortcomings. Halaf Culture has found its spread as a nevi fashion with both ceramic and architectural and small buluntu characteristics in a fairly wide geography as seen. This culture has influenced the Obeyd culture, which has been influenced by its previous Hassuna-Samarra culture. This study we have received is scientifically supporting that the Halaf culture could have affected far distant lands than it is known. It was surprising that when this effect was revealed to what extent it penetrated to the Turkmenistan (Anav) borders, there was a number of clues that it reached. In this article, we will try to present the traces of the Halaph Culture in the possible geographical areas by staying faithful to the principles of the literature-backed result and comparative assessments.

Anahtar Kelimeler:

KUZEY MEZOPOTAMYA VE KUZEY LEVANT’TA “HALAF DÖNEMİ” (MÖ /): MADDİ KÜLTÜR, GEÇİM EKONOMİSİ VE KÜLTÜREL TEMAS

Makalenin konusu, MÖ / arasında Yukarı Mezopotamya ve Kuzey Levant’ta etkili olmuş, Halaf olarak bilinen maddi kültür evresidir. Halaf maddi kültürü, bu 6yüzyıl içinde, sayılan iki bölge dışında eskiden Samarra kültürünün merkezi olan Orta Mezopotamya’ya da girmiştir. Aslına bakılırsa, en eski Hassuna kapları ile boyalı Samarra ve Halaf kapları arasında kopuştan çok süreklilikler vardır. Halafçanak-çömleği, yıldır dönüşen çömlek işçiliğinde yakalanan yeni düzeyi temsil etmektedir. Halaf maddi kültürü, 7unsurun toplamından oluşur. 1- Kaliteli, ince cidarlı, boyalı vebezekli çanak-çömlekler. 2- “Tholos” adı verilen yuvarlakplanlı yapılar. 3- Temelleri taştan, duvarları tauf ya da kerpiçten yapılar. 4- Kil insan (özellikle kadın) figürinleri. 5- Damgamühürler. 6- Orta ve Doğu Anadolu menşeli obsidyen çekirdeklerinden üretilmiş yontmataş aletler. 7- Kil sapan taşları Bu maddi kültür unsurları etrafında türdeş bir dünyayı paylaşan Halaf toplumunun geçim kaynakları, sürekli-kalıcı yerleşimlerde yapılan tarım, yarı-göçebe çobanlık ve avcı-toplayıcılıktır. Genelde küçük köylerde ve mezralarda yaşayan Halaf toplumu, özel mülkiyete geçmiş, eşitlikçi ilişkilere sahip ama içinde hiyerarşi potansiyeli taşıyan bir toplumdur. Yazar, Halaf’ın eşitlikçilik ile hiyerarşi arasındaki ara konumunuaçıklamak için Aristoteles’in potansiyel-aktüel analizinden yararlanmış; Halaf devrinde hala eşitlikçi görünen toplumsal yapının hiyerarşi potansiyelini barındırdığını iddia etmiştir.

İlkçağlardan Osmanlıya DİYARBAKIR  ENSAR NEùRøYAT TøC. A.ù. ISBN : Sertifika No : Kitabın Adı İlkçağlardan Osmanlıya Diyarbakır Yayın Yönetmeni Hüseyin KADER Adem SAYDAN Editörler İbrahim ÖZCOŞAR Ali KARAKAŞ Mustafa ÖZTÜRK Ziya POLAT Yayına Hazırlayan Hüseyin KAHRAMAN Kapak Tasarım Halil YILMAZ Baskı - Cilt: Matsis Matbaa Hizmetleri San. ve Tic. Ltd. Şti. Tevfikbey Mah. Dr. Ali Demir Cad. No: 51 Sefaköy-İstanbul Tel: 21 11 pbx Faks: 21 17 Sertifika No: 1. Basım / adet basılmıştır. İletişim Adresi: Ensar Neşriyat Tic. A.Ş. Düğmeciler Mah. Karasüleyman Tekke Sk. No: 7 Eyüp Sultan / İstanbul Tel: () 66 67 seafoodplus.info İlkçağlardan Osmanlıya DİYARBAKIR Editörler İbrahim ÖZCOŞAR Ali KARAKAŞ Mustafa ÖZTÜRK Ziya POLAT İstanbul  İÇİNDEKİLER Takdim IX Önsöz XI NEOLİTİK DÖNEM ANADOLU’DA KUTSAL MEKÂN: DİYARBAKIR ÖRNEĞİ 1 Muammer Özdemir HALAF KÜLTÜRÜNÜN YUKARI DİCLE BÖLGESİ'NDEKİ DAĞILIMI 29 Bahattin İpek HALAF KÜLTÜRÜNDEN BÜYÜK İSKENDER’İN ASYA SEFERİNE KADAR DİYARBAKIR 53 Özlem Toğrul Kılıç GEÇ ANTİKÇAĞDA AMİDA’NIN DİNİ HAYATI VE MANASTIRLARI 71 Dirk Krausmüller CHALCEDON KONSİLİ’NDE () AMİDA KİLİSESİ 89 Bahattin Bayram İSLAM’IN İLK DÖNEMİNDE (H) DİYARBAKIR'DA İKTİSADİ DURUM Ararat Ahmed Ali ERKEN VE ORTA ÇAĞ MÜSLÜMAN COĞRAFİ KAYNAKLARDA AMİD VE DİYARBAKIR Khalid El-Awaisi NASRÜ’D-DEVLE AHMED B. MERVÂN DÖNEMİ İLİM ADAMLARI Arafat Yaz EMİR AHMED BİN MERVAN’IN AMİD’DE KÜLTÜREL, BİLİMSEL VE İNSANİ Hareketin Gelişmesinde Oynadığı Rol Ajgou Al-Dridi Wafa DİYARBAKIR’DA MERVANİLER KARŞISINDA BÜVEYHİLERIN İZLEDİKLERİ POLİTİKALAR Qader M. Hassan DİYARBEKİR’İN SELAHADDİN EYYUBİ’NİN HÂKİMİYETİNE GİRMESİ Ziya Polat MOĞOLLARIN DİYARBAKIR VE EL-CEZİRE BÖLGESİNDE YAPTIKLARI ZULÜMLER ÜZERİNE BİR İNCELEME Abdulkerim Öner ORIENS CHRISTIANUS’A GÖRE DİYARBAKIR SÜRYANİ KİLİSESİ PATRİKLERİ Selahattin Özkan İBN EBÛ USAYBİA’NIN ‘UYÛNÜ’L-ENBÂ’ FÎ TABAKÂTİ’L-ETİBBÂ’ ADLI ESERİNE GÖRE AMİD VE MEYYÂFÂRİKÎN’DE ÇALIŞAN TABİPLER Bedrettin Basuğuy İBNİ ŞEDDÂD’IN EL A’LAKU’L-HATÎRE ADLI ESERİNDE DİYARBAKIR (/) Darwash Yousf Hasean İLHANLILAR DÖNEMİNDE (/) DİYARBEKİR BÖLGESİNDE SİYASİ DURUM Rabîe Fetah Şêx Mıhemed HİCRİ / MİLADİ ASIRLAR ARASINDA YAZILMIŞ SEYAHAT VE COĞRAFİ KİTAPLARDA DİYARBAKIR'A MEDENİYET REFERANSLARI Hakeem Ahmed Mambakr VE YÜZYILLAR BOYUNCA DİYARBAKIR BÖLGESİNDE ÖĞRETİM MERKEZLERİ “TARİHİ BİR ARAŞTIRMA” Hilbeen Mohammad Ahmad  HALAF KÜLTÜRÜNÜN YUKARI DøCLE BÖLGESø'NDEKø DAöILIMI Bahattin øpek Mardin Artuklu Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Özet ~ 29 Halaf kültürü yaklaúÕk olarak M.Ö. / tarihleri arasÕnda Kuzey Irak, Kuzey Suriye, øran’Õn BatÕsÕ ve Güneydo÷u Anadolu’ya (Mardin’den, DiyarbakÕr, Siirt ve Van bölgesindeki Tilki Tepe yerleúimine; ùanlÕurfa’dan Kahramanmaraú’taki Domuztepe’ye kadar) kadar geniú bir bölgeye yayÕlan önemli bir Geç Neolitik Dönem kültürüdür. Halaf kültürünün en önemli özelli÷i çok kaliteli ve de÷iúik desenleri içeren çanak-çömlek üretim gelene÷idir. Söz konusu kaplar üzerinde yüzlerce farklÕ desen gözlemlenmekle birlikte iki veya üç katlÕ yapÕlarÕ betimleyen sahneler, baúlarÕ gövdelerinden ayrÕk olan insanlarÕ içeren tasvirler, dans eden insan motifleri, bo÷a baúlarÕ, bitki motifleri ön plana çÕkmaktadÕr. Halaf Kültürünün önemli bir parçasÕ olan YukarÕ Dicle HavzasÕnda bulunan Halaf yerleúimleri (örne÷in Boztepe-Bismil, Karavelyan-Bismil, Girikihaciyan-Ergani) bizlere Geç Neolitik Dönem kültürlerinin içerisinde bulundu÷u sosyo-kültürel ve ekonomik yapÕsÕ hakkÕnda bilgiler vermektedir.  GlkçaÂlardanȱOsmanlÍyaȱDiyarbakÍr SPREAD OF HALAF CULTURE IN THE UPPER TIGRIS REGION Abstract Halaf culture is one of the important Late Neolithic Period cultures that spread on a large area from Northern Iraq, Northern Syria, the West of Iran to the South Eastern Anatolia (from Mardin, DiyarbakÕr, Siirt provinces to Tilki Tepe site in Van province; from ùanlÕurfa province to Domuztepe in Kahramanmaraú province) approximately in between the dates / B.C. The most outstanding feature of Halaf culture is its tradition of producing high quality pottery with various 30 ~ motifs. Although hundreds of different patterns could be observed on these vessels, scenes depicting two-or three-storey structures, depictions containing people with heads shut off, dancing human motifs, bull heads and plant motifs come to the fore. The Halaf settlements in the Upper Tigris Basin, which are an important part of Halaf Culture (e.g. Boztepe-Bismil, Karavelyan-Bismil, Girikihaciyan-Ergani) tells us about the socio-cultural and economic structure of the Late Neolithic cultures not only about the Upper Tigris region but also about Halaf culture.  Halaf Kültürünün Yukarı Dicle Bölgesi'ndeki Dağılımı Giriú YakÕndo÷u'da Neolitik dönem genel olarak kendi içinde Erken, Orta ve Geç Neolitik olarak karúÕmÕza çÕkmaktadÕr. Fakat Mezopotamya'da Neolitik ve Kalkolitik dönemler veya bu bölgenin kronolojisi 'li yÕllarda yapÕlan kazÕlar sonucunda ilk ortaya çÕkÕú yerlerinden yola çÕkÕlarak Irak'taki Hassuna ve Sammarra yerleúimleri ile Kuzey Suriye'de Tell Halaf kazÕlarÕndan gelmektedir1. Bu Neolitik kültürlerinden bir tanesi olan Halaf kültürü YukarÕ Mezopotamya kültürleri arasÕnda önemli bir yere sahiptir. 'lÕ yÕllarÕn baúlarÕnda ilk kez Halaf dönemine ait çok renkli ve kaliteli çanak-çömleklerin ve bilgilerin Anadolu'daki Sakçegözü/Coba Höyük (), Tell Yunus () ve Kuzey Suriye'deki Tell ~ 31 Halaf'taki ( ve )2 kazÕlarÕnda ortaya çÕkmasÕyla günümüze kadar Halaf kültürüne ait yüzlerce kazÕ, yüzey araútÕrmasÕ ve bilimsel çalÕúma yapÕlmÕútÕr. Halaf kültürünün ismi (her ne kadar 'lu yÕllarÕn baúlarÕnda yapÕlan kazÕlarda bu kültüre ait buluntular ortaya çÕksa da) Kuzey Suriye'de yapÕlan Tell Halaf kazÕlarÕ sonucunda 'lardan önce arkeoloji dünyasÕnda 'Halaf Kültürü' olarak yer almaya baúlamÕútÕr3. Halaf kültürü yaklaúÕk olarak M.Ö. / tarihlerinde do÷uda Zagros Da÷larÕ'nda4, batÕda Akdeniz'den5 Toros Da÷larÕ'nÕn güneyine6, kuzeyde 1 Stuart Campbell, "Rethinking Halaf Chronology", Paléorient 33 (1), , 2 David Frankel, Archaeologists at Work Studies on Halaf Pottery, British Museum Publications Ltd, London, , ; Gabriela Castro Gessner, "A Brief overview of the Halaf Tradition", S.R. Steadman ve G. McMahon (eds.), The Oxford Handbook of Ancient Anatolia 10, B.C.E, Oxford University Press, Oxford, , ; Halil Tekin, "YukarÕ Mezopotamya Geç Neoliti÷inde (Hassuna, Samarra, Halaf) Terminoloji ve Kronoloji SorunlarÕ", APAD (Anadolu Prehistorya AraútÕrmalarÕ Dergisi/Journal of Anatolian Prehistoric Research), 1, , 3 Peter M.M.G. Akkermans ve Glenn M. Schwartz, The Archaeology of Syria: From Complex Hunter-Gatherers to Early Urban Societies (ca, BC), Cambridge University Press, , ; Campbell, Rethinking Halaf Chronology, ; Frankel, Archaeologists at Work Studies on Halaf Pottery, 2; Gessner, A Brief overview of the Halaf Tradition, 4 Jörg Becker, "Tell Halaf: New Results on the Late Neolithic Period in Northeastern Syria," O.P. Nieuwenhuyse, R. Bernbeck, P.M.M.G. Akkermans ve J. Rogasch (eds.), Interpreting the Late Neolithic of Upper Mesopotamia, Brepols Publisher, Turnhout, , ; Gessner, A Brief overview of the Halaf Tradition, ; øsmail Hijjara, The Halaf Period in Northern Mesopotamia. Nabu Publications, London, , 91; Savaú SarÕaltun, "A Halaf Settlement at Kerküúti Höyük", O.P. Nieuwenhuyse, R. Bernbeck, P.M.M.G. Akkermans ve J. Rogasch (eds.), Interpreting the Late Neolithic of Upper Mesopotamia, Brepols Publisher, Turnhout, , 5 Becker, Tell Halaf: New Results on the Late Neolithic Period in Northeastern Syria, 6 Gessner, A Brief overview of the Halaf Tradition,  GlkçaÂlardanȱOsmanlÍyaȱDiyarbakÍr Güneydo÷u'dan7 Van Gölü'ne8 ve Muú-ElazÕ÷'a ovasÕna9, güneyde ise Irak'Õn do÷u merkezine10 ve Kuzey Suriye'ye11 kadar yayÕlan Geç Neolitik kültürüdür. Halaf kültürü kendi içinde Erken, Orta ve Geç Halaf olmak üzere üç evreye ayrÕlmÕútÕr. Fakat son dönemlerde yapÕlan kazÕlar, yüzey araútÕrmalarÕ ve bilimsel çalÕúmalar bu kültürün sadece üç evreden oluúmadÕ÷ÕnÕ ve bu kültürün daha erken (Proto- Halaf/Halaf-Transitional) ve geç evreleri (Halaf-Ubaid Geçiú Evresi) oldu÷u arkeoloji dünyasÕnda yer almaya baúlamÕútÕr. Halaf dönemine ait topluluklar genel olarak kültüre alÕnmÕú tahÕl/hububat ve yabanÕ bitki türleri ile evcilleútirilmiú ve yabani hayvan türlerini tüketmektedir Temel ekonomisi tarÕm olan bu kültürde ayrÕca avcÕlÕk ve hayvancÕlÕk ile u÷raúan küçük gruplardan oluúan Halaf topluluklarÕ bulunmaktadÕr Yuvarlak planlÕ bazen dikdörtgen ekleme ile yapÕlan evler di÷er adÕyla 'Tholos' yapÕlar Halaf döneminde bilinen en yaygÕn yapÕ türüdür14 (Resim 1- 2). Ölü gömme geleneklerine baktÕ÷ÕmÕzda tekli ve çoklu basit çukur gömüler, 32 ~ kafatasÕ gömü türü, tekli ve çoklu kremasyon gömüler Halaf kültüründe görülen ölü gömme gelenekleri arasÕnda yer almaktadÕr 7 Peter M.M.G. Akkermans, "Northern Syria in the Late Neolithic, ca. – BC", W. Orthmann, P. Matthiae ve M. al-Maqdissi (eds.), Archéologie et Histoire de la Syrie I: La Syrie de l’époque néolithique à l’âge du fer, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden, , 22; Mehmet Özdo÷an, "Reconsidering the Late Neolithic Period in Southeastern Turkey: A Regional Perspective" O.P. Nieuwenhuyse, R. Bernbeck, P.M.M.G. Akkermans ve J. Rogasch (eds.), Interpreting the Late Neolithic of Upper Mesopotamia, Brepols Publisher, Turnhout, , 8 Gessner, A Brief overview of the Halaf Tradition, ; SarÕaltun, A Halaf Settlement at Kerküúti Höyük, 9 Özdo÷an, Reconsidering the Late Neolithic Period in Southeastern Turkey: A Regional Perspective, ; SarÕaltun, A Halaf Settlement at Kerküúti Höyük, 10 Gessner, A Brief overview of the Halaf Tradition, 11 Patty Jo Watson, "The Halafian Culture: A Review and Synthesis", T.C. Young, P.E.L. Smith ve P. Mortensen (eds.), The Hilly Flanks and Beyond: Essay on the Prehistory of Southwestern Asia. Present to Robert J. Braidwood, The Oriental Institute of the University of Chicago, Chicago, , 12 Gessner, A Brief overview of the Halaf Tradition; Hijjara, The Halaf Period in Northern Mesopotamia, Nabu Publications, London, ; Jak Yakar, Prehistoric Anatolia: The Neolithic Transformation and the Early Chalcolithic Period, Institute of Archaeology of Tel Aviv University, Publications Section, 13 Hijjara, The Halaf Period in Northern Mesopotamia, 14 Marcella Frangipane, "Different Types of Egalitarian Societies and the Development of Inequality in Early Mesopotamia", World Archaeology, 39 (2), , 15 Peter M.M.G. Akkermans, "Halaf Mortuary Practices: A Survey", O.M.C. Haex, H.H. Curvers, & P.M.M.G. Akkermans (eds.), To the Euphrates and Beyond: Archaeological Studies in Honour of Maurits seafoodplus.info Loon, A.A. Balkema, Rotterdam, , 83; Peter M.M.G. Akkermans ve Glenn M. Schwartz, The Archaeology of Syria: From Complex Hunter-Gatherers to Early Urban Societies (ca, BC), ; Stuart Campbell, "The Dead and the Living in Late Neolithic Mesopotamia", Scienze dell' Antichità: Storia Archeologia Antropologia, 14 (1), , ; Stuart Campbell, Sarah Whitcher, Rachel Bichener, ve Hannah Lau, "Burying Things; Practices of Cultural Disposal at Late Neolithic Domuztepe,  Halaf Kültürünün Yukarı Dicle Bölgesi'ndeki Dağılımı Halaf kültürünü kendinden önceki ve sonraki di÷er kültürlerden ayÕran en önemli özelli÷i oldukça çok kaliteli úekilde fÕrÕnlanmÕú ve yüzlerce deseni barÕndÕran renkli çanak-çömlekleridir. Bu kültüre ait çanak-çömlekler el yapÕmÕdÕr Tek renk kaplarÕn yanÕnda iki renkli ve üç renkli kaplar Halaf kültüründe ön plana çÕkmaktadÕr17 (Resim 3.a-b). Yüzlerce farklÕ geometrik desenlerin yanÕnda bo÷a baúÕ (bucrania)18, insan, de÷iúik türlerdeki kanatlÕ, dört ayaklÕ ve sürüngen hayvan ve yapÕ tasvirleri Halaf kültürünün yayÕldÕ÷Õ yerlerde görülen motifler arasÕnda yer almaktadÕr. YukarÕ Dicle Bölgesindeki Halaf Yerleúimleri Halaf kültürü Kuzey Suriye'de, Kuzey Irak'ta, Türkiye'nin Güneydo÷u’sunda oldukça geniú bir alana yayÕlan bir kültür olarak karúÕmÕza çÕkmaktadÕr. Bu kültürün yayÕlÕmÕ arasÕnda YukarÕ Dicle HavzasÕ19 da bulunmaktadÕr (Resim 4). ùimdiki verilere dayanÕlarak YukarÕ Dicle vadisinde yaklaúÕk 22 tane Halaf yerleúimi tespit ~ 33 edilmiútir20 (Resim 5). KazÕlar, yüzey araútÕrmalarÕ ve araútÕrmalar sonucunda YukarÕ Dicle’deki Halaf dönemine ait buluntular Çayönü, Yayvantepe, Girikihaciyan, Zengetil, DiyarbakÕr Merkez Höyük, Till Elek, Demirhan, ømam Akil, S , S , SÕhratepe, Aktepe, Harem, Hücceti, Üçtepe, Doruç, Boztepe, Gricano, Ziyeret Tepe, Karavelyan, Salat Tepe ve Abdullah’Õn Düzü TarlasÕ’ndan gelmektedir ùimdiki verilere göre DiyarbakÕr bölgesi için Halaf kültürüne ait en 16 Southeast Turkey", B. W. Porter ve A.T. Boutin (eds.), Remembering the Death in the Ancient Near East: Recent Contributions from Bioarchaeology and Mortuary Archaeology, University of Colorado Press, Boulder, , 17 Arthur Steinberg ve Diana C. Kamilli, "Paint and Paste Studies of Selected Halaf Sherds from Mesopotamia", In P. M. Rice (ed.), Pots and Potters Current Approaches in Ceramic Archaeology, Institute of Archaeology University of California (Monograph XXIV), Los Angeles, , 18 Gessner, A Brief overview of the Halaf Tradition, ; Olivier Nieuwenhuyse, "Halaf Settlement in the Khabur Headwaters", B. Lyonnet (ed.), Prospection Archéologique Haut-Khabur Occidental (Syrie du N.E.), Institut Français d'Archéologie du Proche-Orient [IFAPO], Beirut, , ; Rana Özbal ve Fokke Gerritsen, "Burnishing, Painting and Fenestrating: Social Uses of Pottery at Tell Kurdu", O . P. Nieuwenhuyse, R. Bernbeck, P.M.M.G. Akkermans ve J. Rogasch (eds.), Interpreting the Late Neolithic of Upper Mesopotamia, Brepols Publisher, Turnhout, , 19 "YukarÕ Dicle HavzasÕ, DiyarbakÕr'Õn birkaç kilometre güneyinden baúlayarak Dicle Nehri ile Batman Suyun birleúme noktasÕnÕn 5 km do÷usunda yer alan Dicle Bo÷azÕ’na kadar devam eden yaklaúÕk 60 kilometrelik bir alanÕ ifade etmektedir." (Mücella ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi, (YayÕnlanmamÕú Doktora Tezi) Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Ana Bilim DalÕ, øzmir, 20 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi, , 21 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi,  GlkçaÂlardanȱOsmanlÍyaȱDiyarbakÍr belirgin bilgilerimiz Bismil ilçesinde bulunan Boztepe ile Karavelyan kazÕlarÕ ve Hücceti köyü yüzey araútÕrmasÕ ve Ergani'de bulunan Girikihaciyan ve Yayvantepe kazÕsÕndan gelmektedir. AyrÕca Girikihaciyan, Yayvantepe, Boztepe, Karavelyan, Hücceti, Harem, Doruç, S ve S yerleúimlerinin Halaf dönemine ait çanak çömlekleri ErdalkÕran doktora tezinde çalÕúmalarda bulunmuútur Bu makalede YukarÕ Dicle bölgesi için Halaf dönemine ait en iyi bilgileri ve kazÕsÕ yapÕlan Boztepe, Karavelyan, Girikihaciyan ve Yayvantepe yerleúim yerlerine kÕsaca baktÕ÷ÕmÕzda: Boztepe Boztepe yaklaúÕk olarak Bismil'in 8 km do÷usunda yer almaktadÕr23 (Resim 6). Yerleúim yeri ilk olarak tarihinde Algaze'nin yaptÕ÷Õ yüzey araútÕrmasÕ sÕrasÕnda bulunmuú ve yÕlÕnda Bradley Parker tarafÕndan kazÕsÕ yapÕlmÕútÕr 34 ~ Yerleúim yeri küçük olup yaklaúÕk 4 m kültürel dolguya sahiptir KazÕlarda dönem olarak Hellenistik, Demir Ça÷ ve Halaf kültürü tabakalarÕ ortaya çÕkarÕlmÕútÕr yÕlÕnda A,B,C ve D olarak adlandÕrÕlan27 alanlarda onbir açma ve iki sondaj çalÕúmasÕ yapÕlmÕútÕr28 (Resim 7). Halaf dönemi höyü÷ün tepe noktasÕnda bulunan A AlanÕ’nda, höyü÷ün güneydo÷usundaki B AlanÕ’nda ve güneyindeki C AlanÕ’nda tespit edilmiútir A alnÕnda Halaf dönemine ait 4 adet mezar kazÕlmÕú olup ölü hediyesi olarak boyalÕ ve boyasÕz çanak-çömlekler ve bir adet baskÕ mühür 22 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi. 23 Bradley J. Parker , Andrew Creekmore, Chiara Cavallo, Rik Maliepaard, "The Upper Tigris Archaeological Research Project: A Final Report from the Field Season", Anatolian Studies, 52, , 24 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi, ; Parker ,v.d. , 21 25 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi, ; Parker ,v.d. , 26 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi, ; Parker, v.d. , 27 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi, 28 Bradley J. Parker, Andrew Creekmore, ve Charles Easton, "YukarÕ Dicle Arkeolojik AraútÕrma Projesi (UTARP) Boztepe Yüzey AraútÕrmasÕ ve KazÕlarÕ, Talavaú Tepe Yöntemli Yüzey AraútÕrmasÕ, Ön Rapor/The Upper Tigris Archaeological Research Project (UTARP) Excavations and Survey at Boztepe and Intensive Survey at Talavaú Tepe, ", J. Velibeyo÷lu, J. Öztürk ve N. Tuna (eds.), IlÕsu ve KarkamÕú Baraj Gölleri AltÕnda Kalacak Arkeolojik ve Kültür VarlÕklarÕnÕ Koruma Projesi YÕlÕ ÇalÕúmalarÕ/Salvage Project of the Archaeological Heritage of the IlÕsÕ and Carchamish Dam Reservoirs Activities in , TAÇDAM, Ankara, , 29 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi,  Halaf Kültürünün Yukarı Dicle Bölgesi'ndeki Dağılımı bulunmuútur30 (Resim 8.a-b). YapÕlan kazÕ ve sondaj çalÕúmalarÕnda her ne kadar Halaf dönemine ait dolgu tabakalarÕ ortaya çÕkartÕlmÕú olsa da bu döneme ait sa÷lam mimari tabakalara rastlanÕlmamÕútÕr EldalkÕran'a göre Boztepe çanak-çömlek verileri Erken ve Orta Halaf dönemine denk gelmektedir Girikihaciyan Girikihaciyan Ergani ilçesinin 20 km güneydo÷usunda yer alÕr Höyük yaklaúÕk olarak m çapÕnda34 ve yüksekli÷indedir Yerleúim yeri yÕlÕnda yapÕlan “Güneydo÷u Anadolu Tarihöncesi AraútÕrmalarÕ” projesi kapsamÕnda bulunmuútur ølk kazÕlar yÕlÕnda Redman ve Watson tarafÕndan yapÕlmÕútÕr Daha sonra yerleúim yerinde 'te Watson baúkanlÕ÷Õnda 3 haftalÕk kazÕ çalÕúmasÕ yapÕlmÕútÕr KazÕlar sonucunda iki tabaka tespit edilmiútir Bu tabakalar Watson ve Leblanc'a göre Halaf sonrasÕ (post-/epi-Halaf) ve Geç Halaf dönemleri olarak tanÕmlanmÕútÕr Fakat son çalÕúmalar yerleúim yerinin Orta Halaf dönemine ait ~ 35 oldu÷unu göstermektedir Halaf dönemine ait bulunan gömülerde ölü gömme gelene÷ine ait mezar buluntularÕna rastlanÕlmamÕútÕr Halaf dönemine ait boylarÕ 30 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi, ; Parker, Creekmore, ve Easton, YukarÕ Dicle Arkeolojik AraútÕrma Projesi (UTARP) Boztepe Yüzey AraútÕrmasÕ ve KazÕlarÕ, Talavaú Tepe Yöntemli Yüzey AraútÕrmasÕ, Ön Rapor/The Upper Tigris Archaeological Research Project (UTARP) Excavations and Survey at Boztepe and Intensive Survey at Talavaú Tepe, , 31 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi; Parker, Creekmore, ve Easton, YukarÕ Dicle Arkeolojik AraútÕrma Projesi (UTARP) Boztepe Yüzey AraútÕrmasÕ ve KazÕlarÕ, Talavaú Tepe Yöntemli Yüzey AraútÕrmasÕ, Ön Rapor/The Upper Tigris Archaeological Research Project (UTARP) Excavations and Survey at Boztepe and Intensive Survey at Talavaú Tepe, , 32 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi, 33 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi, 34 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi, ; Patty Jo Watson ve Steven A. LeBlanc, Girikihaciyan a Halaf Site in Southeastern Turkey, Institute of Archaeology University of California, 35 Patty Jo Watson ve Steven A. LeBlanc, "A Comparative Statistical Analysis of Painted Pottery from Seven Halafian Sites", Paléorient 1(1), , 36 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi, ; Watson ve LeBlanc, Girikihaciyan a Halaf Site in Southeastern Turkey, 5. 37 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi, ; Watson ve LeBlanc, Girikihaciyan a Halaf Site in Southeastern Turkey, 5. 38 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi, ; Watson ve LeBlanc, Girikihaciyan a Halaf Site in Southeastern Turkey, 39 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi, ; Watson ve LeBlanc, Girikihaciyan a Halaf Site in Southeastern Turkey, 40 Watson ve LeBlanc, Girikihaciyan a Halaf Site in Southeastern Turkey, 41 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi. 42 Watson ve LeBlanc, Girikihaciyan a Halaf Site in Southeastern Turkey,  GlkçaÂlardanȱOsmanlÍyaȱDiyarbakÍr m arasÕnda de÷iúen taú temel üstü çamur veya piséden toloslar ve dromos eklentiye sahip yapÕlar ortaya çÕkarÕlmÕútÕr43 (Resim 9). Yerleúim yerinin nüfusu yaklaúÕk olarak arasÕnda oldu÷u tahmin edilmektedir Buluntular arasÕnda tipik Halaf kültürüne ait boyalÕ ve boyasÕz çanak-çömlekler45, obsidyenden yapÕlmÕú aletler, kadÕn figürleri sayÕlabilir Evcilleútirilmiú (koyun, keçi, domuz vb.) ve yabani hayvan (yabani koyun, keçi, geyik, balÕk, kuú vb.) ile kültüre alÕnmÕú tahÕllar (bu÷day, arpa) ve yabani bitkiler tükettikleri besin kaynaklarÕ olarak karúÕmÕza çÕkmaktadÕr Karavelyan Karavelyan yerleúimi Bismil ølçesi, Tepe Beldesi, Merdan Köyü sÕnÕrlarÕ içerisinde yer almaktadÕr48 (Resim 10). ’lerin sonunda AmerikalÕ bir ekip tarafÕndan bulunan yerleúim yerinde49 Hacettepe Üniversitesi'nden Halil Tekin 36 ~ baúkanlÕ÷Õnda yÕllarÕ arasÕnda kazÕ yapÕlmÕútÕr KazÕ baúkanÕ Tekin'e göre yerleúim yeri sadece Erken Halaf dönemine ait 1 m kültürel dolguna sahip51 ve iki tabakalÕ evreden oluúan bir höyüktür ErdalkÕran’a göre Karavelyan’da Erken ve Orta Halaf dönemine ait çanak-çömlekler bulunmaktadÕr Buluntular arasÕnda Halaf dönemine ait kaba, boyasÕz ve boyalÕ sermikler, taú aletler, obsidyenden yapÕlmÕú aletler, damga mühür vb. yer almaktadÕr Özellikle bazÕ kaplarÕn üzerindeki insan ile birlikte yapÕlarÕ, dans eden figürleri ve hayvan motifleri Halaf 43 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi, ; Watson ve LeBlanc, Girikihaciyan a Halaf Site in Southeastern Turkey, 44 Watson ve LeBlanc, Girikihaciyan a Halaf Site in Southeastern Turkey, 45 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi, ; Watson ve LeBlanc, Girikihaciyan a Halaf Site in Southeastern Turkey. 46 Watson ve LeBlanc, Girikihaciyan a Halaf Site in Southeastern Turkey. 47 Watson ve LeBlanc, Girikihaciyan a Halaf Site in Southeastern Turkey, 48 Halil Tekin, "DiyarbakÕr’da Yeni Bir Halaf Yerleúimi: Karavelyan (HÕnçÕka) YÕlÕ KazÕlarÕ", KazÕ SonuçlarÕ ToplantÕsÕ, 32 (2), a, ; Halil Tekin, "Karavelyan KazÕlarÕndan ønsan ve YapÕ Betimli Bir Halaf KabÕnÕn TanÕtÕmÕ/A Halaf Vessel Recovered at Karavelyan Excavations Depicting a Human and a Building", TÜBA-AR, 14, b, 49 Tekin, "DiyarbakÕr’da Yeni Bir Halaf Yerleúimi: Karavelyan (HÕnçÕka) YÕlÕ KazÕlarÕ, 50 Halil Tekin, "Karavelyan'dan Bir Halaf MezarÕ/A Half Tomb from Karavelyan", A. Engin, B. Helwing ve B. Uysal (eds.), Engin Özgen'e Arma÷an/Studies in Honor of Engin Özgen, Asitan Kitap, Ankara, , 51 Halil Tekin, "Karavelyan DiyarbakÕr'da Bir Halaf Yerleúimi", M. Bezdan (ed.), Aktüel Arkeoloji 26, Pasifik Ofset, østanbul, , ; Halil Tekin, "Hakemi Use/DiyarbakÕr: Çiftçilerin Mührü", N. Karul (ed.), Bereketli Hilal: Dicle'nin Kurtarma KazÕlarÕ. ArkeoAtlas 8, Apa Uniprint, østanbul, , 52 Tekin, "Hakemi Use/DiyarbakÕr: Çiftçilerin Mührü, 53 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi. 54 Tekin, DiyarbakÕr’da Yeni Bir Halaf Yerleúimi: Karavelyan (HÕnçÕka) YÕlÕ KazÕlarÕ,  Halaf Kültürünün Yukarı Dicle Bölgesi'ndeki Dağılımı dönemine ait çanak-çömlekler üzerinde tasvir edilen sahnelere güzel birer örnektir (Resim a-d). TarÕmsal faaliyetlerden dolayÕ Halaf dönemine ait mimariye rastlanmasa da (sadece iki sa÷lam ocak kalÕntÕsÕ bulunmuútur) Tekin’e göre Karvelyan’daki yapÕlarÕn taú temel üzerinde yapÕldÕ÷Õ tahmin edilmektedir Yayvantepe Yayvantepe (Til Huzur) Ergani ilçesinin 6 km güneyinde yer alan ve yaklaúÕk olarak 9 m yüksekli÷inde bir höyüktür56 (Resim 12). "Güneydo÷u Anadolu Tarihöncesi AraútÕrmalarÕ" sÕrasÕnda tespit edilen höyük “R ” koduyla tanÕmlanmÕútÕr Üzerindeki modern köy höyü÷ü oldukça tahrip etmiútir yÕlÕnda Isabella Caneva bilimsel danÕúmanlÕ÷Õnda ve DiyarbakÕr Müzesi ile ortak kurtarma kazÕsÕ olarak kazÕ ve sondaj çalÕúmalarÕ yapÕlmÕútÕr yÕlÕnda yapÕlan kazÕ, sondaj ve yüzey araútÕrmasÕ sonucunda Demir Ça÷, Tunç Ça÷Õ, Halaf dönemi60 ve çanak-çömleksiz Neolitik döneme ait buluntular tespit edilmiútir ølk etapta ~ 37 höyükte yapÕlan sondaj ve açma çalÕúmalarÕnda Halaf dönemine ait çanak- çömleklere rastlanmasÕna ra÷men Halaf dönemine ait mimariye rastlanmamasÕ, Caneva tarafÕndan Halaf kültürüne ait malzemelerin baúka bir höyükten buraya taúÕndÕ÷Õ fikrine yöneltmiútir ErdalkÕran tarafÕndan incelenen Halaf dönemine ait çanak-çömlek çalÕúmalarÕ yerleúim yerinde bulunan Halaf buluntularÕn Erken, Orta Halaf ve Halaf-Ubaid geçiú dönemine ait oldu÷u anlaúÕlmÕútÕr 55 Tekin, DiyarbakÕr’da Yeni Bir Halaf Yerleúimi: Karavelyan (HÕnçÕka) YÕlÕ KazÕlarÕ, 56 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi, , 57 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi, 58 Isabella Caneva, "Salvage Excavations at Yayvantepe-Til Huzur", KazÕ SonuçlarÕ ToplantÕsÕ 14 (1), , ; ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi, 59 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi, ; Mehmet Özdo÷an, AslÕ Özdo÷an, Daniella Bar-Yosef, ve Willem Van Zeist, "Çayönü KazÕsÕ ve Güneydo÷u Anadolu Karma Projesi 30 YÕllÕk Genel Bir De÷erlendirme", KazÕ SonuçlarÕ ToplantÕsÕ 15 (1), , 60 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi, 61 Caneva, Salvage Excavations at Yayvantepe-Til Huzur, 62 Caneva, Salvage Excavations at Yayvantepe-Til Huzur, ; ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi, 63 ErdalkÕran, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi,  GlkçaÂlardanȱOsmanlÍyaȱDiyarbakÍr Sonuç 'lÕ yÕllarÕn baúlarÕnda ilk kez Halaf dönemine ait çok kaliteli ve renkli çanak-çömleklerin ve bilgilerin YukarÕ Mezopotamya'daki kazÕlarda ortaya çÕkmasÕyla günümüze kadar Halaf kültürüne ait yüzlerce kazÕ, yüzey araútÕrmasÕ ve bilimsel çalÕúma yapÕlmÕútÕr. Bu kültürün kökenine ait birçok teoride bulunulsa da bu kültürün Kuzey Suriye, Kuzey Irak ve Güneydo÷u Anadolu'da Halaf kültüründen önce var olan kültür/kültürler ve yerel kültürlerin ortak birleúimiyle geliúen topluluklar tarafÕndan oluútu÷u günümüzdeki kazÕlar, çalÕúmalar ve sempozyumlar sonucunda anlaúÕlmÕútÕr. YukarÕ Dicle Vadisine baktÕ÷ÕmÕzda yaklaúÕk olarak Halaf dönemine ait 22 yerleúim oldu÷u görülmektedir. Fakat sadece Bismil'deki Boztepe, Doruç, Harem, Hücetti, Karavelyan, Salat Tepe ve Ergani'deki Girikihaciyan ve 38 ~ Yayvantepe yerleúimlerinden Halaf kültürünün evreleri anlaúÕlmÕútÕr. Bu yerleúim verilerine baktÕ÷ÕmÕzda Halaf kültürünün tüm evrelerinin "Geçiú Evresi/Proto- Halaf, Erken Halaf, Orta Halaf, Geç Halaf ve Halaf-Ubaid Geçiú Evreleri" YularÕ Dicle HavzasÕnda var oldu÷u görülmektedir (Tablo 1). Biraz bölgesel farklÕlÕklar mimari ve çanak-çömlek geleneklerinde görülmesine ra÷men YukarÕ Dicle Vadisi'nde görülen tüm Halaf yerleúimlerinin oldukça geniú bir alana yayÕlan di÷er Halaf topluluklarÕndan faklÕ olmadÕklarÕ anlaúÕlmaktadÕr. Bu da bizlere Kuzey Suriye, Kuzey Irak ve Güneydo÷u'da oldukça geniú bir alana yayÕlan Halaf kültürüne ait yerleúimlerde fazla bir farklÕlÕk olmadÕ÷ÕnÕ göstermektedir. AyrÕca oldukça geniú bir alana yayÕlmasÕna ra÷men mimari, günlük yaúama ait kullanÕlan malzemeler veya ölü gömmek geleneklerinde farklÕlÕklarÕn olmadÕ÷ÕnÕ ve bu yerleúimler arasÕnda oldukça yakÕn iliúkilerin oldu÷unu görmekteyiz. Halaf kültürüne ait tüm evreler sadece YukarÕ Dicle HavzasÕnda de÷il, Dicle Nehri'nin geçti÷i tüm alanlarda karúÕmÕza çÕkmaktadÕr (Resim 13). Her ne kadar bu bölgede úimdiki verilere dayanÕlarak en az 22 yerleúimde Halaf izlerine rastlanÕlsa da kazÕlarÕn Güneydo÷u Anadolu Bölgesi'nde az olmasÕndan dolayÕ sadece Halaf dönemine ait bilgiler de÷il Halaf öncesi ve sonrasÕ dönemler hakkÕnda bilgilerim az olmaktadÕr. YapÕlacak yeni kazÕlar ve araútÕrmalar bizlere bu co÷rafyanÕn tarihi hakkÕnda daha fazla bilgi verecektir.  Halaf Kültürünün Yukarı Dicle Bölgesi'ndeki Dağılımı Kaynaklar Akkermans, Peter M.M.G., "Halaf Mortuary Practices: A Survey", O.M.C. Haex, H.H. Curvers, & P.M.M.G. Akkermans (eds.), To the Euphrates and Beyond: Archaeological Studies in Honour of Maurits seafoodplus.info Loon, A.A. Balkema, Rotterdam, , Akkermans, Peter M.M.G., Villages in the Steppe: Late Neolithic Settlement and Subsistence in the Balikh Valley, Northern Syria, International Monographs in Prehistory, USA, Akkermans, Peter M. M. G. ve Schwartz, Glenn M., The Archaeology of Syria: From Complex Hunter-Gatherers to Early Urban Societies (ca, BC), Cambridge University Press, Akkermans, Peter M.M.G., "Late Neolithic Architectural Renewal: The Emergence ~ 39 of Round Houses in the Northern Levant, C. BC.", D. Bolger ve L. C. Maguire (eds.), The Development of Pre-State Communities in the Ancient Near East: Studies in Honour of Edgar Peltenburg, Oxbow Books, Oxford, , Akkermans, Peter M.M.G., "Northern Syria in the Late Neolithic, ca. – BC", W. Orthmann, P. Matthiae ve M. al-Maqdissi (eds.), Archéologie et Histoire de la Syrie I: La Syrie de l’époque néolithique à l’âge du fer, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden, , Becker, Jörg, "Tell Halaf: New Results on the Late Neolithic Period in Northeastern Syria", O.P. Nieuwenhuyse, R. Bernbeck, P.M.M.G. Akkermans ve J. Rogasch (eds.), Interpreting the Late Neolithic of Upper Mesopotamia, Brepols Publisher, Turnhout, , Campbell, Stuart, "Rethinking Halaf Chronology", Paléorient 33 (1), , Campbell, Stuart, "The Dead and the Living in Late Neolithic Mesopotamia", Scienze dell' Antichità: Storia Archeologia Antropologia, 14 (1), , Campbell, Stuart, Kansa, Sarah Whitcher, Bichener, Rachel, ve Lau, Hannah, "Burying Things; Practices of Cultural Disposal at Late Neolithic Domuztepe,  GlkçaÂlardanȱOsmanlÍyaȱDiyarbakÍr Southeast Turkey", B. W. Porter ve A.T. Boutin (eds.), Remembering the Death in the Ancient Near East: Recent Contributions from Bioarchaeology and Mortuary Archaeology, University of Colorado Press, Boulder, , Caneva, Isabella, "Salvage Excavations at Yayvantepe-Til Huzur", KazÕ SonuçlarÕ ToplantÕsÕ 14 (1), , ErdalkÕran, Mücella, "Halaf KaplarÕ Üzerinde Görülen Hayvan Motifleri", H. Sa÷lamtimur, v.d. (eds.), Altan Çilingiro÷lu'na Arma÷an. YukarÕ Denizin KÕyÕsÕnda Urartu KrallÕ÷Õ'na AdanmÕú Bir Hayat/Studies in Honour of Altan Çilingiro÷lu. A Life Dedicated to Urartu on the Shores of the Upper Sea, Arkeoloji ve Sanat YayÕnlarÕ, østanbul, , ErdalkÕran, Mücella, Çanak Çömlek Verilerine Dayanarak Dicle HavzasÕndaki Halaf Döneminin Geliúimi. (YayÕnlanmamÕú Doktora Tezi) Ege Üniversitesi 40 ~ Sosyal Bilimler Enstitüsü Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Ana Bilim DalÕ, øzmir, Frangipane, Marcella, "Different Types of Egalitarian Societies and the Development of Inequality in Early Mesopotamia", World Archaeology, 39 (2), , Frangipane, Marcella, "Societies without Boundaries: Interpreting Late Neolithic Patterns of wide Interaction and Sharing of Cultural Traits: The Case of the Halaf Communities" O.P. Nieuwenhuyse, R. Bernbeck, P.M.M.G. Akkermans, and J. Rogasch, eds., Interpreting the Late Neolithic of Upper Mesopotamia, Brepols Publisher, Turnhout, , Frankel, David, Archaeologists at Work Studies on Halaf Pottery, British Museum Publications Ltd, London, Gessner, Gabriela Castro, "A Brief overview of the Halaf Tradition", S.R. Steadman ve G. McMahon (eds.), The Oxford Handbook of Ancient Anatolia 10, B.C.E, Oxford University Press, Oxford, , Hijjara, Ismail, The Halaf Period in Northern Mesopotamia. Nabu Publications, London,  Halaf Kültürünün Yukarı Dicle Bölgesi'ndeki Dağılımı Mallowan, Max Edgar Lucien, ve Rose, John Cruikshank, Prehistoric Assyria: Excavations at Tall Arpachiyah, , Oxford University Press, London, Nieuwenhuyse, Olivier, "Halaf Settlement in the Khabur Headwaters," B. Lyonnet (ed.), Prospection Archéologique Haut-Khabur Occidental (Syrie du N.E.), Institut Français d'Archéologie du Proche-Orient [IFAPO], Beirut, , Özbal, Rana, ve Gerritsen, Fokke, "Burnishing, Painting and Fenestrating: Social Uses of Pottery at Tell Kurdu", O.P. Nieuwenhuyse, R. Bernbeck, P.M.M.G. Akkermans ve J. Rogasch (eds.), Interpreting the Late Neolithic of Upper Mesopotamia, Brepols Publisher, Turnhout, , Özdo÷an, Mehmet, Özdo÷an, AslÕ, Bar-Yosef, Daniella, ve Zeist, Van Willem, "Çayönü KazÕsÕ ve Güneydo÷u Anadolu Karma Projesi 30 YÕllÕk Genel Bir ~ 41 De÷erlendirme", KazÕ SonuçlarÕ ToplantÕsÕ 15 (1), , Özdo÷an, Mehmet, "Reconsidering the Late Neolithic Period in Southeastern Turkey: A Regional Perspective", O.P. Nieuwenhuyse, R. Bernbeck, P.M.M.G. Akkermans ve J. Rogasch (eds.), Interpreting the Late Neolithic of Upper Mesopotamia, Brepols Publisher, , Turnhout, Parker, Bradley J., Creekmore, Andrew, ve Easton, Charles, "YukarÕ Dicle Arkeolojik AraútÕrma Projesi (UTARP) Boztepe Yüzey AraútÕrmasÕ ve KazÕlarÕ, Talavaú Tepe Yöntemli Yüzey AraútÕrmasÕ, Ön Rapor/The Upper Tigris Archaeological Research Project (UTARP) Excavations and Survey at Boztepe and Intensive Survey at Talavaú Tepe, ", J. Velibeyo÷lu, J. Öztürk ve N. Tuna (eds.), IlÕsu ve KarkamÕú Baraj Gölleri AltÕnda Kalacak Arkeolojik ve Kültür VarlÕklarÕnÕ Koruma Projesi YÕlÕ ÇalÕúmalarÕ/Salvage Project of the Archaeological Heritage of the IlÕsÕ and Carchamish Dam Reservoirs Activities in , TAÇDAM, Ankara, , Parker, Bradley J., Creekmore, Andrew, Cavallo, Chiara, Maliepaard, Rik ve Paine, R., "The Upper Tigris Archaeological Research Project: A Final Report from the Field Season", Anatolian Studies, 52, ,  GlkçaÂlardanȱOsmanlÍyaȱDiyarbakÍr SarÕaltun, Savaú, "A Halaf Settlement at Kerküúti Höyük", O.P. Nieuwenhuyse, R. Bernbeck, P.M.M.G. Akkermans ve J. Rogasch (eds.), Interpreting the Late Neolithic of Upper Mesopotamia, Brepols Publisher, Turnhout, , Schmidt, Hubert, Tell Halaf I: Die prahistorischen Funde, Walter de Gruyter, Berlin, Steinberg, Arthur, ve Kamilli, Diana C., "Paint and Paste Studies of Selected Halaf Sherds from Mesopotamia", In P. M. Rice (ed.), Pots and Potters Current Approaches in Ceramic Archaeology, Institute of Archaeology University of California (Monograph XXIV), Los Angeles, , Tekin, Halil, "DiyarbakÕr’da Yeni Bir Halaf Yerleúimi: Karavelyan (HÕnçÕka) YÕlÕ KazÕlarÕ", KazÕ SonuçlarÕ ToplantÕsÕ, 32 (2), a, 42 ~ Tekin, Halil, "Karavelyan KazÕlarÕndan ønsan ve YapÕ Betimli Bir Halaf KabÕnÕn TanÕtÕmÕ/A Halaf Vessel Recovered at Karavelyan Excavations Depicting a Human and a Building", TÜBA-AR, 14, b, Tekin, Halil, "Karavelyan DiyarbakÕr'da Bir Halaf Yerleúimi", M. Bezdan (ed.), Aktüel Arkeoloji 26, Pasifik Ofset, østanbul, , Tekin, Halil, "Hakemi Use/DiyarbakÕr: Çiftçilerin Mührü", N. Karul (ed.), Bereketli Hilal: Dicle'nin Kurtarma KazÕlarÕ. ArkeoAtlas 8, Apa Uniprint, østanbul, , Tekin, Halil, "Karavelyan'dan Bir Halaf MezarÕ/A Half Tomb from Karavelyan", A. Engin, B. Helwing ve B. Uysal (eds.), Engin Özgen'e Arma÷an/Studies in Honor of Engin Özgen, Asitan Kitap, Ankara, , Tekin, Halil, "YukarÕ Mezopotamya Geç Neoliti÷inde (Hassuna, Samarra, Halaf) Terminoloji ve Kronoloji SorunlarÕ", APAD (Anadolu Prehistorya AraútÕrmalarÕ Dergisi/Journal of Anatolian Prehistoric Research), 1, , Watson, Patty Jo, ve Leblanc, Steven A., "A Comparative Statistical Analysis of Painted Pottery from Seven Halafian Sites", Paléorient 1(1), , Watson, Patty Jo, ve Leblanc, Steven A., Girikihaciyan a Halaf Site in Southeastern Turkey. Institute of Archaeology University of California,  Halaf Kültürünün Yukarı Dicle Bölgesi'ndeki Dağılımı Watson, Patty Jo, "The Halafian Culture: A Review and Synthesis", T.C. Young, P.E.L. Smith & P. Mortensen (eds.), The Hilly Flanks and Beyond: Essay on the Prehistory of Southwestern Asia. Present to Robert J. Braidwood, The Oriental Institute of the University of Chicago, Chicago, , van As, Abraham. ve Jacobs, Loe, "Technological Aspects of the Prehistoric Pottery", P.M.M.G. Akkermans (ed.), Excavations at Tell Sabi Abyad Prehistoric investigations in the Balikh Valley, Northern Syria, Balikh Valley Archaeological Projects Monograph 1, , Yakar, Jak, Prehistoric Anatolia: The Neolithic Transformation and the Early Chalcolithic Period. Institute of Archaeology of Tel Aviv University, Publications Section, seafoodplus.info ~ 43  GlkçaÂlardanȱOsmanlÍyaȱDiyarbakÍr Resimler a b Resim 1 Halaf dönemine ait yuvarlak planlÕ 'Tolos' mimari örnekler. Resim a Kuzey Suriye'de Tell Sabi Abyad'ta Halaf dönemine ait mimari örne÷i (Akkermans, 44 ~ fig. ); Resim b (Frangipane, fig. ) Resim 2 Günümüz Harran evleri seafoodplus.info //4/reisearten-pilgerreisen-sanliurfa#prettyPhoto  Halaf Kültürünün Yukarı Dicle Bölgesi'ndeki Dağılımı ~ 45 a b Resim 3 Halaf dönemine ait kaliteli kap örnekler. Resim a Tell Halaf, Kuzey Suriye (EldalkÕran, Res. ; Schmidt, ); Resim b Tell Arpachiyah, Kuzey Irak (Mallowan ve Rose, Plate XIX A) Resim 4 Dicle Nehir HavzasÕ ve Bölümleri (ErdalkÕran, ùekil 43)  GlkçaÂlardanȱOsmanlÍyaȱDiyarbakÍr 46 ~ Resim 5 YukarÕ Dicle Vadisi’nde Halaf Dönemi tespit edilen yerleúimler (ErdalkÕran, ùekil 76) Resim 6 Boztepe'nin bulundu÷u konum (Parker, v.d. Figure 2).  Halaf Kültürünün Yukarı Dicle Bölgesi'ndeki Dağılımı ~ 47 Resim 7 Boztepe’nin topografik planÕ, araútÕrÕlan ve kazÕlan alanlar (ErdalkÕran, ùekil 63). a b Resim 8 Boztepe’de bulunan Halaf dönemine ait üzerinde sÕralÕ kuú motifi olan kap. Resim a (Parker, Creekmore, ve Easton, ùekil 12); Resim b (EldalkÕran, ùekil ; Parker, Creekmore, Cavallo, Maliepaard, ve Paine, fig. 8.D)  GlkçaÂlardanȱOsmanlÍyaȱDiyarbakÍr 48 ~ Resim 9 Girikihaciyan’daki Tolos 1, 6 ve 7’nin planÕ (ErdalkÕran ùekil 46; Watson ve LeBlanc Figure ) Resim 10 Karavelyan'Õn bulundu÷u konum (Tekin, a: Resim 2)  Halaf Kültürünün Yukarı Dicle Bölgesi'ndeki Dağılımı a b c d ~ 49 Resim Karvelyan kazÕsÕnda bulunan figürlü sahneler. a YapÕ ile tasvir edilen insan betimlemesi (Tekin, b: Resim ; Tekin, ; Tekin, ); b ønsan tasvirleri (Tekin, ); c Dans eden figürler 'Dancing Ladies' (Tekin, ); d Tilki tasviri (Tekin, ; Tekin, ); Resim 12 Yayvantepe kazÕsÕ (Caneva, Fig. 1b ; ErdalkÕran, ùekil 61)  GlkçaÂlardanȱOsmanlÍyaȱDiyarbakÍr Halaf Yerleúim Halaf Geçiú Halaf- Yerleri Evresi/Proto- Erken Halaf Orta Halaf Geç Halaf Ubaid Geçiú Halaf Evresi Boztepe (Bismil) Doruç (Bismil) Girikihaciyan (Ergani) Harem (Bismil) Hücetti (Bismil) Karavelyan (Bismil) Salat Tepe (Bismil) Yayvantepe (Ergani) Tablo 1 YukarÕ Dicle HavzasÕ'ndaki Halaf yerleúim yerleri ve Halaf evreleri 50 ~ Dicle Halaf Dönemi’nin Halaf’a Nehri Evreleri/Tarihleri Geçiú Erken Orta Geç Halaf- HavzasÕ Halaf Dönemi MÖ yak. 1). **Bu yerleúimlerin yeterince malzemesi görülmedi÷i için araútÕrmacÕlarÕnÕn önerisi kabul edilmiútir (Benedict ; Watson-LeBlanc Table ). Tablo 2 Dicle Vadisi'ndeki Halaf yerleúimleri (ErdalkÕran, Tablo 9) ~ 51 

Footer menu