Halk Hikayesi Nedir Ve Özellikleri
Halk Hikayelerinin &#;zellikleri Nelerdir? Halk Hikayeleri Nazım Mıdır, Nesir Mi?
Halk Hikayelerinin Özellikleri Nelerdir?
Halk hikayeleri, hikaye türünün en eski örneklerinden olan ve destandan modern hikayeye geçişi sağlayan anonim eserlere denir. Halk hikayelerindeki şiirler, daha çok hikayenin birinci derecede kahramanları ile söylenir.
Halk hikayelerinde karşılaştığımız nazım ve nesir karışımı olma özelliği Hazar Denizi’nin batısında bulunan Türkiye, Azerbaycan ve Balkanlarda ortaktır. Aynı zamanda bu durum az da olsa Türkistan coğrafyasında bulunan metinlerde de görülür. Ama bu metinlerin zaman zaman manzum olma özelliği ile de karşılaşılıyor. Halk hikayelerinin genel özellikleri ise şunlardır;
Türk edebiyatında bu özelliğe sahip olan ilk edebi örnek Dede Korkut Hikayeleridir.
Nazım ve nesir karışık bir şekilde anlatılan bu hikayelerin gelişip yayılmasında saz şairlerinin önemli bir fonksiyonu bulunur.
Genellikle aşk konusunun işlendiği halk hikayelerinde bazen kahramanlık konuları ile ilgili dini konuların işlendiği de görülüyor.
Halk hikayeleri, neşir ve nazım karışımı anlatmalardır. Bu yönü ile diğer halk anlatmaları bulunan efsane, masal ve fıkradan kolaylıkla ayırt edilebilir. Her ne kadar masal metinleri arasında, çok az da bulunsa, manzum bölümler bulunuyorsa, bunlar halk hikayelerinin yanında çok zayıf kalır.
Halk hikayelerindeki tasvirlerle duygusal bakımdan düşük yoğunluktaki kısımlar mensur bir şekilde anlatılır. Duygu yoğunluğunun daha çok arttığı yerler ile konuşmalar ise genellikle şiirlerle dışa vurulur.
Manzum parçalar ise önemli ölçüde hece vezni ile söylenir. 7, 8, 11, 14 ve 15’li hece ölçüsü ile karşılaştığımız bu şiirlerin vezin çeşitliliği anlatıcının ustalığından kaynaklanır.
Usta anlatıcılar ise, daha çok 7, 8 ve 11 heceli şiirlere daha çok ağırlık verirler. Tahir ile Zühre, Kamber ve Arzu gibi hikayelerde manzum bölümler daha çok 7 hecelidir.
Halk hikayesi anlatma geleneği, Doğu Anadolu’ya özgüdür ve başka bölgelerimizde çok daha az görülür.
Halk Hikayeleri Nazım mıdır, Nesir mi?
Türk Edebiyatı verimleri içinde bulunan asırdan itibaren görülmeye başlanan, genellikle aşıklar tarafından nazım ve nesir (şiir ve düz yazı) karışık bir ifade tarzı ile dinleyicilere anlatılarak nesilden nesle aktarılan, yer yer masal ve destan özellikleri de gösteren hikayelerdir.
İnanç konusunda mistisizm ve totem tapınmalarının; destan döneminde görüldüğü, genellikle göçebe bir hayat tarzını benimsemiş toplum türüdür. Bu tür toplumlarda ata kültü son derece önemli olup, ruh ve kutsal doğa figürleri son derece elzemdir. Bu tür animizme yakın toplumların en bariz örnekleri Moğollar ve Türklerdir. Bu toplumlar yazı ile geç dönemlerde tanışıp, daha ziyade sözlü ürün konusunda ileri bir düzeye gelmiş olsalar da; güçlü bir mitolojiye sahiplerdir. Ancak göçebe kültürler genellikle, yerleşik kültürlerle tanıştıklarında; kendi yapılarını revize ederek din dahil bu yeni atmosferin içine girmiştir. Örneğin Türkler, Talas Muharebesi'nden sonra Arabistan doğumlu bir yerleşik yaşam dini olan İslamiyet'i kabul etmeye başlamıştır.[19] Bu dönemin ardından; Türk geleneğinde var olan yapılar İslamiyet etkisinde İslami eserlerde kullanılmış; Türk kahramanları İslami edebiyata dair kişilerin vücudunda hayat bulmuştur. Örneğin; Ferhat ile Şirin gibi aşık tipleri, Arap ve Fars eserlerinden okunarak halk ağzında türevlendirilmiş ve bir halk hikâyesine dönüştürülmüştür. Bu oluşum sürecinde; 40 sayısının kutsallığı gibi Türklere özgü kavramlar da bu hikâyelerde İslami çizginin içerisine yerleştirilmiştir.[20]
Bu tür toplumlarda halk öykülerinin oluşmasındaki ikinci aktörler ozanlardır. Ozanların toplumca rağbet gören olayları konu alan şiirleri zamanla dilden dile dolaşarak, tamamen öz kültüre ait halk hikâyelerine dönüşmüştür. Örneğin Genç Osman Destanı bu sürecin yaşandığı eserlerden biridir. Ayrıca bu tür toplumlarda rastlanan halk hikâyeleri hem mensur hem de manzum ögeler içermektedir.[21]
Tabiat toplumları[değiştir kaynağı değiştir]
Mitolojik dönemi uzun süren ve bu dönemden günümüze yazılı ürünler bırakabilen toplumlardır. Bu tür toplumlar yerleşik yaşama erken dönemlerde geçmiş ve halk ürünlerinde tanrı motifini baskın bir hale getirmiştir. Genelde Hint-Avrupa halkları, özeldeyse Avrupa toplumlarının birçoğu bu kategoriye girer. Farslar ve Sanskrit halklar ise farklı kültür çevrelerinin yoğun tesirine maruz kaldığından; daha çok Semitik kavimleri etkileyen yazınsal kategoride değerlendirilir. Ancak Fars sahasında yazılmış Şehnâme gibi eserler; eski Pers söylencelerini hikâyeleştirmesi bakımından mitolojik toplum edebiyatıyla örtüşür.[12] Bu kategorinin en bariz örneği ise Yunanlardır. Mitolojik toplumlarda halk öykülerinin gelişim sürecinde mitolojik dönemlerden kalma ögeler çok kuvvetlidir. Din değişimi gibi önemli bir toplumsal değişim bile mitolojik altyapıdan beslenmeyi engelleyemez. Farklı tür kültürlerdeki birçok halk hikâyesi, güncel inanç şekilleri temelinde kurgulanıp geçmiş dönemlerden yalnızca arkaik kültürel kalıtlar taşırken; mitolojik kültürün baskınlığı geçmişten gelen karakterlerin güncellenerek sürekli işlenmesi sonucunu doğurur. Bunun için Arap, Türk ve Fars gibi toplumlarda halk hikâyeleri daha çok aşk hikâyelerine dayanırken; Avrupa kültüründe Athena ve Thor gibi aslında destan dönemine ait karamanlar ön plana çıkmıştır. Örneğin bugün anakara adı olarak kullanılan Europa ismi dahi Yunan mitolojisine dayanır.[13]
Halk hikâyesinin destansı dönemler ve çağdaş dönemler arasında bir bağ olduğu kuramına göre hareket ettiğimizde; bugün dahi Avrupa edebiyat dairelerinde özellikle Yunan mitolojisi ögelerinin ağırlıklı olduğu gerçeğiyle karşılaşırız. Hatta bu ağırlık, Avrupa edebiyatının temelini oluşturmakla kalmaz; birçok bağımsız medeniyeti de etkisi altına alır.[14] Örneğin Türkiye sahasında Nev Yunanilik akımı ortaya çıkmıştır.[15]
Yazınsal toplumlar[değiştir kaynağı değiştir]
- ^abOğuz, Öcal (). Halk Hikâyeleri. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı. 7 Şubat tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül &#;
- ^Boratav, Pertev Naili (). Halk Hikayeleri ve Halk Hikayeciliği.&#;
- ^"Kayıkçı Kul Mustafa"(PDF). seafoodplus.info 3 Mart tarihinde kaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül &#;
- ^abAlptekin, Ali Berat (). Halk Hikayelerinin Motif Yapısı. Akçağ Yayınları. s.&#;&#;
- ^Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.&#;, s
- ^Devellioğlu, s
- ^"Öykü". TDK. 11 Mayıs tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül &#;
- ^Alptekin, Ali Berat. Halk Hikayelerinin Motif Yapısı. Ankara: Akçağ Yayınları.&#;
- ^Elçin, Şükrü. Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.&#;
- ^abBulut, Faik (). Ordu ve Din. s.&#; Erişim tarihi: 22 Eylül &#;
- ^Özkırımlı, Atilla (). Türk Edebiyatı Ansiklopedisi III. 3. Cem Yayınevi. Erişim tarihi: 22 Eylül &#;
- ^Kabaklı, Ahmet (). Türk edebiyatı, 1. cilt. Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları. s.&#; ISBN&#; Erişim tarihi: 23 Eylül &#;
- ^Özer, seafoodplus.info (). Avrupa Birliği Yolunda Türk Kamu Yönetimi. Platin. ISBN&#;&#;
- ^Süheyla Yüksel (). Türk Edebiyatında Yunan Antikitesi. Asitan Yayıncılık.&#;
- ^"Nev Yunani Akımı". seafoodplus.info 9 Temmuz tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül &#;
- ^Aydın, Mehmet (). Ansiklopedik Dinler Sözlüğü. NKM. s.&#;&#;
- ^" Adımda İcatlar". Tudem. s.&#; Erişim tarihi: 25 Eylül &#;
- ^Ali Usta (). "Alternatif Bir Kuran Tefsiri". Havuz Yayınları. s.&#;&#;
- ^Hakkı Dursun Yıldız (). "Makaleler". Erişim tarihi: 25 Eylül &#;
- ^Atıf Kahraman (). "Cumhuriyete Kadar Türk Güreşi". Erişim tarihi: 25 Eylül &#;
- ^"Halk Hikâyeleri". seafoodplus.info 20 Nisan tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım &#;