Paylaşın:
Ultrason hangi yollardan uygulanabilir?
Özellikle son 35 yıldır yapıla gelen ultrason muayeneleri, günümüz modern tıbbında gebelik izlemlerinin vazgeçilmez bir parçası
haline gelmiştir.
Ultrason, halen dünyadaki pek çok merkez tarafından hamilelere uygulanabilen non-invaziv (hastaya zararı olmayan) bir yöntem olarak kabul edilmektedir. Esas olarak ana gövde, prob (tansducer), monitör, kamera ve printer gibi parçalardan oluşur.
Ultrasonun temel prensibi; yüksek frekanstaki ses dalgalarının hasta üzerine uygulanan prob aracılığı ile doku ve organlara gönderilmesiyle, bu dokulardan yansıyan dalgaların yine aynı prob ile alınarak bir ekran üzerine yansıtılmasıdır.
Son yıllarda üretilerek sağlık marketine giren 4 boyutlu (4d) ultrasonlar ile görüntüleme kalitesi oldukça artmış ve özellikle obstetrik izlemlerde adeta yeni bir çığır açılmıştır.
Direkt batından (transabdominal) uygulanabileceği gibi (Yandaki resim), vaginal (transvaginal) veya rektal (transrektal) uygulamalar da söz konusu olabilir.
Transvaginal (vajen içi) uygulamalar; transvajinal probla genelde infertilite, jinekolojik problemlerle, ilk trimester gebeliklerinde uygulanır (yandaki resimde).
Normal gebelik takiplerinde ise transabdominal yolla (karından) konveks ve lineer (düz) problar kullanılır.
İnfertilite ve jinekolojik problemler için transvaginal yolla yapılan ultrasonlarda mesanenin dolu olması gerekmediği için daha rahat ve daha net görüntü almak mümkündür.
Gebelik ultrasonografisi kimler tarafından uygulanır?
Gebelik ultrasonografileri (Obstetrik ultrason, obstetrik USG) bu konuda deneyimli kadın doğumcular (jinekologlar) ve radyoloji uzmanları (radyologlar) tarafından uygulanmaktadır.
Gebelerin temel ultrasonografik değerlendirmelerinde nelere bakılır?
İlk ultrason muayenesi hamilelikte ne zaman yapılmalıdır?
Son adet tarihinden (SAT) itibaren 40 hafta süren hamilelikler özellikleri yönünden üç ayrı döneme ayrılır:
1. trimester (ilk 13 hafta, ilk üç ay)
2. trimester ( haftalar arası, ikinci üç ay)
3. trimester ( haftalar arası, son üç ay) olmak üzere.
İlk ultrason muayenesi, amacına uygun olarak hastaya göre değişiklik gösterebilir. Örneğin fetüsün gestasyonel yaşa uygunluğunu görmek için en doğru zaman ilk trimester iken, konjenital (doğuştan gelen) anomalilerin saptanması için bu haftalar arasıdır. Çünkü midgestasyon (gebeliğin orta dönemi) olarak anılan bu dönemde "organogenesis (organların gelişimi)" tamamlanmış ve anatomik oluşumlar doğru değerlendirme için uygun büyüklüğe ulaşmıştır.
Genel olarak, hasta doktoruna geldiği ilk muayenesinde ultrasona alınmasında fayda vardır.
Ultrasonografik Görünümler:
|
|
|
İkiz gebelikler ile ilgili detaylı bilgi için tıklayınız >>>
Ayrıca günümüzde, son üç ay içinde bebeğe ultrason ile birlikte yapılan Non- stres test (NST), Doppler USG ve Biyofizik skorlama gibi ilave tetkiklerle fetal iyilik hali daha yüksek güvenirliliklerle değerlendirilebilmektedir.
Bebeğin rahim içindeki gelişiminin değerlendirilmesinde sıklıkla kullanılan parametreler :
İlk trimesterde nelere bakılır?
Normal gebeliklerde gebeliğin ilk bulgusu, uterusun orta kısmında yer alan gestasyonel kesenin görülmesidir.
Gebeliğin ilk dönemlerinde rahim içine yuvalanan embrio, Human Choriyonik Gonadotropin (HCG) adı verilen gebeliğe özgü hormon salgılanmaya başlar. Gebelik ilerlemeye devam ettikçe bu hormonun önce kandaki ve sonrasında da idrardaki miktarları artar. İdrarda saptanabilmesi için kan düzeylerinin yüksek değerlere ulaşması gerekir.
HCG hormonu düzeyi genelde IU/mL miktarına ulaştığında gebelik kesesi alttan yapılan “vajinal ultrasonografi” ile görülebilir.
Karından yapılan (transabdominal) ultrasonlarda ise gebeliğin görülmesi daha geç olacaktır ve bunun için kanda gebelik testi (Beta HCG) değerinin IU/ml değerlerine yükselmesi gereklidir.
Karından yapılan ultrasonografi ile bir embriyonun 6 hafta 4 günlükken kalp atışları ve 8 haftalıkken de hareketleri görülebilir. Transvaginal (vajenden) yaklaşım ile bu ölçümler ortalama olarak 6 gün daha öncedir.
CRL (Crown-rump lenght); yani embrionun baş-popo uzunluğu ilk trimesterde bebeğin yaşını belirlemede en önemli kriterdir. Bu trimesterde gestasyonel kesenin düzenliliği, bebeğin kalp atım hızı ve hareketleri ile yolk sac’ın (gebelik halkası) büyüklüğüne bakılır.
Ayrıca bebek sayısı, plasenta yerleşimi ve serviks (rahim ağzı kısmı) uzunluğunun ölçümüne yapılır. Rahim veya yumurtalıklarla ilgili patolojiler (myom, kist gibi) değerlendirilir.
İlk trimester sonunda bazı fetal organlar rahatlıkla izlenebilir. Bu dönemde ultrason yapılmasındaki en önemli amaç gebelik yaşının belirlenmesi, bebeğin kalp atışlarının ve vücut hareketlerinin görülmesidir.
CRL ölçümü, ilk üç ayda bebeğin yaşının saptanmasında kullanılan en güvenilir yöntemdir. Ancak gebelik haftasından sonra değerini yitirerek yerini diğer parametrelere bırakır.
İlk üç ayı tamamlayan fetüs minyatür bir insan görünümündedir. 3. trimesterler büyüme dönemi olup bu dönemlerde fetüsün tüm iç organlarını görmek mümkündür.
Bize en sık olarak sorulan sorulardan birisi de gebelik süresince, özellikle ilk üç ayda yapılan vajinal ultrasonların bebek veya gebelik üzerine zararlı bir etkisinin olup olmadığıdır. Gebelikte yapılan vajinal ultrasonlar bebeğe veya gebeliğe hiç bir şekilde zarar vermez, düşük nedeni olmaz. Tam aksine, özellikle ilk üç ayda yapılan vajinal ultrasonlar fetus (bebek) ve gebelik ile ilgili bize önemli ip uçları vericidir.
İlk üç ayda yapılan sonografilerde bebeğin gebelik haftasından başka, gebeliğin normal rahim içinde mi yoksa rahim dışında mı (dış gebelik) oluştuğu, hamilelik haftasının S.A.T (Son adet tarihi) ile uyumlu olup olmadığı, yumurtalıklar (over) ve rahimde (uterus) bir kist veya myom'un olup olmadığı gibi parametreler de değerlendirilir.
haftalar arasında ise fetusun (bebeğin) ense kalınlığı (NT) ve burun kemiği de değerlendirilir. NT değerleri özellikle bu haftalar arasında yapılacak ikili tarama testiiçin önem taşımaktadır.
İkinci ve üçüncü trimester ultrasonunda nelere bakılır?
Bu dönemde yapılan ultrasonlardaki ana sebepler; bebeğin gelişimi görmek, organ yapılarını izlemek ve iyilik halinin tespitidir.
Ayrıca amniyon mayisi (amniyon sıvısı), plasenta ve kordonu da yine değerlendirme kapsamındadır. Özellikle amniyon sıvısının miktarı bebek için hayati önem taşımaktadır.
Öncelikle bebeğin geliş şekline bakılır. Gelen kısım baş, makad veya diğer kısımlar olabilir. Ayrıca bebek oblik (çapraz) veya transvers (enlemesine) duruşta olabilir. Genelde değerlendirmeye başın çap ölçümleri ile başlanır.
BPD ölçümleri, ikinci trimesterin hemen başından itibaren gebelik yaşı belirlemesinde güvenirliliği ve kolay uygulanabilirliği yönünden altın standarttır. 2. trimesterin hemen başlarında yalnızca 6 günlük yanılgı payı mevcuttur.
Fetal organlar baştan başlanılarak aşağıya doğru inilmek suretiyle gözlemlenir. Bebeğin omurga yapısı boyundan popoya kadar ayrıntılıca incelenir. Fetüsün tüm kemik yapıları, el, kol ve bacaklar parmaklara kadar gözden geçirilir.
Özellikle haftalar arası yapılan ultrasonlarda bebeğin kalbini tam olarak değerlendirmek mümkündür.
Yalnızca kalbin düzgün "dört odacık görünümü"nü, ana damarların kalpten çıkışlarını ve normal ritmini görmek bile pek çok belirgin anomalileri ekarte ettirir. (Yandaki Resim: Kalbin Dört Odacık Görünümü)
Ayrıntılı kalp muayeneleri gerektiğinde Fetal EKO (Ekokardiografi) ile konjenital anomaliler teşhis edilebilmektedir.
Ayrıca gebe ultrasonlarında fetüs dışındaki rahim içi diğer yapılar da incelenir. Amniyon sıvı miktarı ve görünümü, amniyotik bant varlığı, plasental yaş ve yerleşimi, umblikal kord ve içindeki damar yapılar da izlem kapsamındadır.
Tam bir gebe ultrasonunda fizyolojik yönden bebeğin hareketleri, tonusu (kas gerginliği), solunumu ve duruşu da incelenmelidir.
3. trimesterde, normal biyolojik değişkenliklerden ötürü gebelik yaşını saptamak zorlaşabilir. Yine de abdominal çevre (AC), BPD, FL ve baş çevreleri ölçümleri yardımıyla bebeğin tahmini ağırlığı saptanabilmektedir.
Ultrasona ek olarak bebeğin iyilik halini gösteren diğer testler nelerdir?
Ultrasonografi gebelik takiplerinde fetal anomali ve gestasyonel yaş belirlemesinde her ne kadar çok önemli bir yere sahip olsa da özellikle yüksek riskli gebeliklerin izlemindeki ultrasonografi muayenelerine ek olarak, gebelik haftasına uygun biçimde yapılacak olan Non-stres test (NST), Biyofizik skorlama, Doppler USG, bebek hareket izlemleri gibi yöntemlerle de desteklendiğinde alınan sonuçlardaki başarı daha da artacaktır.
Tüm bu çalışmaların amacı dünyaya sağlıklı yüzlerle bakacak bireyler getirmek ve daha sonralarda ortaya çıkabilecek tehlikelerin önüne geçmektir.
"Unutulmamalıdır ki sağlıklı toplumlar ancak sağlıklı bireyler ile oluşturulabilir".
Ultrasonun Kadın Hastalıklarındaki Önemi
Ultrason;
İlgili Linkler:
4 Boyutlu (4D) Ultrasonografi
Fetal EKO (Ekokardiografi)
Ultrasonda normalden iri ve küçük bebekler >>>
Rahim İçi Gelişim Geriliği >>>
Makrozomi (İri bebek) ve komplikasyonları >>>
Jinekolojik ultrasonografi >>>
İnfertilite'de ultrasonografi >>>
Çou zaman aylk gittiiniz kontrollerde doktorlar ultrason ile bebeinizin geliimine bakar. Size bebeinizin boyu, kilosu, kaç haftalk olduu ksacas salyla ilgili bilgiler verir. Daha sonra ultrason çktlarn alrsnz. Üzerinde anlamn bilmediiniz birçok terim vardr. Bu yüzden ultrason görüntüleri ve anlamlar örenmeniz gereken bilgiler olarak karnza çkar.
BPD (Ba Çap) ne demek: Bebeinizin akaklar hizasndan alnan kesitin yatay milimetrik çapn ifade ediyor. Hamileliinizin haftasndan haftasna kadar olan gebelik tespitinin en güvenilir ölçüsü olarak biliniyor. Ancak 7 hafta sapma gösterdii de olabilir. Gebeliin haftasnda normal bir bebekte cm uzunlua ular. haftaya kadar ölçümdeki saynn, son adet tarihine göre hesapladnz gebelik tarihine ne kadar yakn olduuna bakmak gerekir. ki ölçüm beraber ilerliyorsa herhangi bir sorun yok, bebeiniz hzla geliiyor diyebiliriz.
HC (Ba Çevresi) ne demek: Ba çevresinin ölçümü olarak ifade ediliyor. Kontrol yapld zaman BPD deerinin çok küçük veya çok büyük çkmas durumunda HC ölçülür. Bebein geliiminde bir sorun olup olmad böylece anlalmaya çallr. HC deeri BDP VE OFD deerleri kullanlarak otomatik olarak ölçülür.
AC (Karn Çevresi) ne demek: Bebeinizin hemen kalbinin altndan alnan ölçü olarak ifade edilir. Yani bebeinizin karn çevresinin milimetrik ölçümü olup hata pay yüksek bir ölçüm olarak karmza çkar. Gebeliin son dönemlerinde ölçülür. Gebelik yandan daha çok bebein büyüklüü ve arl hakknda bilgi verir. Ölçümü hassas yaplr, bu yüzden dier deerlerle beraber deerlendirilir.
FL (Femur Uzunluu) ne demek: nsan vücudunda en uzun kemik olan femur, kalça kemii ile diz eklemi arasnda yer alr. FL ölçüsü ise femur yani uyluk kemiinin uzunluunu ifade eder. Ultrasonda bakldnda sizin tarafnzdan da anlalr bir veri olarak karmza çkyor. Gebeliin haftasnda cm uzunluu ile gözle rahatça görülebilir. gebelik haftasndan sonra gebelik haftasnn ölçümünde en güvenilir sonuçlar verir. Femur ksal görüldüü zaman bebekte cücelik ve down sendromu olma ihtimali olabilir.
EFW (Tahmini Bebek Arl) ne demek: Bebeinizin kontrole gittiiniz zamandaki kilosu olarak ifade ediliyor. BPD, FL ve AC kullanarak hazrlanan formül tahmini fetüs arln veriyor. grama kadar hata pay olabiliyor.
CRL ne demek: Bebeinizin popo ve ba arasndaki mesafesi anlamna gelir. Hata paynn en az olduu ölçüm olarak bilinir. Özellikle hamileliin haftalar arasnda ölçüm yaplr. Son adet döneminde hesaplanan gebelik haftas ile karlatrlr ve dorulamas yaplr. Gebelik dönemizin üpheli ise yani bebeinizde gelime gerilii var ise bu ölçümle belirlenir.
FHR ne demek: Ultrason kadnda bebeinizin kalp at hzn gösteren terim olarak ifade edilir. Bebeinizin kalp at hz dakikada ila atm arasnda deiir. Bu ölçüm gebeliin yaklak 6. hafta içerinde yaplabilir.
GS ne demek: Gebelik kesesi olarak ifade edilir. Yaplan ultrasonda gebelik 6 haftaya ulatnda görülebilir. Gebelik kesesinin ekli düzensiz ise yani yuvarlak bir büyüme izlemiyorsa, gebelik düük ile sonuçlanabilir. Gebelik kesesi cm ulatnda embriyo izlenebilir bir büyümeye erimi olur.
YS ne demek: Yolk kesesi olarak ifade edilir. Plasenta gelimeden önce anne ve bebek arasnda alverii salamaya yarar. Yolk kesesi, gebelik kesesinin yannda ufak bir kese olarak görülür. Gebelik kesesi 1 cm ulatnda yolk kesesi görünmüyorsa gebelik düükle sonuçlanabilir. Ayn zamanda yolk kesesi fazla büyük ise sonuç düük olabilir.
DD ne demek: Bebeinizin tahmini doum tarihini verir.
EDD ne demek: Tahmini doum tarihinin, dier ultrason terimleriyle birlikte kullanlmasn ifade eder.
EDD(LMP) ne demek: Son adet tarihinize göre doum tarihini verir.
EDD(AUA) ne demek: Doktorunuzun yapt ölçümlerle belirlenen doum tarihini ifade eder.
GA(AUA) ne demek: Bebeinizi yaplan ölçümlere göre tahmini bebek yan verir.
GA(LMP) ne demek: Anne adaynn son adet döneminden ölçüm yaplan güne kadar geçen zaman verir.
HL ne demek: Kolun uzun kemii tbbi terimiyle humerus uzunluunu ifade eder. Down sendromlu bebeklerde bu ölçüm daha ksadr. Anne karnndaki bebein bu hastal tayp tamad bu ölçümle anlalabilir.
LMP ne demek: Son adet tarihinizin ilk günü olarak ifade edilir. Hamileliin balangc olarak da ifade edilebilir. Yumurtann döllendii gün deil olgunlat gün olarak ultrason terimleri arasnda yerini alr.
OFD ne demek: Bebeinizin ba ksmdan uzun olan ön ve arka çap ifade eder. BPD ile ölçülen hamilelik süresi arasnda uyumsuzluk olduu zamanlarda OFD ölçümü yaplr. Böylece doru hamilelik süresine ulalr.
NC ne demek: Bebeinizin ba çevresinin uzunluunu verir.
NT ne demek: Bebeinizin ense pillisi kalnln ifade eder. 11 hafta 1 gün ile 13 hafta 6 gün arasndaki gebelik haftalarnda uygulanr. Ense kalnlnn normalden fazla olmas durumunda, down sendromu bata olmak üzere bebeinizde kromozom anormallikleri görülebilir. Ense kalnlnn 3 mm’den fazla olmas normal d bir durum olarak deerlendirilir.
RV ne demek: Kalbin sa karncn ifade eder.
LA ne demek: Kalbin sol kulakçn ifade eder.
LV ne demek: Kalbin sol karncn ifade eder.
RA ne demek: Kalbin sa kulakçn ifade eder.
AO ne demek: Bebeinizin kalbinden çkan atardamar yani aort damarn ifade eder.
Doppler toplumda bilinen adyla renkli ultrason diye anlan görüntüleme yöntemini ifade eder. Bu yöntem ile bebeinizde kan akmlar deerlendirilir ve akmdaki hzlarda azalmalar farkedilebilir. Renklendirilmi ultrasonla kan akmlarn tespit etmek daha kolay olur. Kann ak yönü ultrasonda mavi ve krmz renkle görülebilir.
D ne demek: Diastol sonu akm hz olarak ifade edilir. Yani kalbin gevemesi safhasnn en sonundaki damarda kan akm hzna denir.
S ne demek: Doppler dalga eklinin tepe noktasn ifade eder. Bu tepe noktas kan akm hznn büyük olduu nokta olarak bilinir.
A ne demek: Ortalama kan akm hzn ifade eder.
PI ne demek: Pulsatilite indeksini ifade eder.
RI ne demek: Direnç indeksi olarak ifade edilir.
S/D ne demek: Sistol ve diyastoldeki kan akm hznn oranlarn ifade eder.
Bebeiniz karnnzda gün geçtikte yer deitirir. Büyümenin etkisiyle karnnzdaki hareketleri artar ve yer deime istei oluur. Doum yaklatkça bebek doum kanalna doru ilerler.
ROA ne demek: Bebeinizin ense bölümünün sa tarafta öne doru olduu ifade eder.
ROP ne demek: Bebeinizin ense bölümünün sa tarafta geriye doru olduunu ifade eder.
LOA ne demek: Bebeinizin ense bölümünün sol tarafta öne doru olduunu ifade eder.
LOP ne demek: Bebeinizin ense bölümünün sol tarafta geriye doru olduunu ifade eder.
ANASAYFAYA DÖNMEK ÇN TIKLAYINIZ
Ultrason, pek çok hastalığın görüntülenmesinde kullanılan tıbbi bir alettir. En önemli kullanım alanlarından bir tanesi de anne karnındaki bebeklerin görüntülenmesidir. Yeni bir bebeğe sahip olma heyecanı içerisinde olan ebeveynler ultrason yapıldıktan sonra verilen kağıtta yazan terimler ve anlamlarını merak ederler. Bu nedenle pek çok ebeveyn adayı bebek ultrasonundan sonra; bebek ultrason terimleri ne anlama gelir sorusunun yanıtını araştırır.
Ultrason ile muayene uzun yıllardır gebelik sırasında yapılan rutin muayenelerde kullanılmaktadır. Ultrason aleti ile bebeğin zarar vermeden ve radyasyon yaymadan güvenli bir şekilde görüntü elde edilir. Görüntüden yola çıkılarak alınan raporlarda ise bazı terimler bulunur. Bu terimler ve anlamları şu şekilde karşımıza çıkar:
AC: Bebeğin karın çevresi ölçüsüdür.
AD: Bebeğin karnının çapıdır.
AFI: Amniyotik sıvı miktarını gösterir.
CRL: Bebeğin poposu ile başı arasındaki mesafeyi belirtir.
DD: Tahmini olarak bebeğin doğum tarihidir.
EDD (LMP): Son regl dönemine göre doğum zamanını gösterir.
EDD (AUA): Bebeğin anne karnında yapılan ölçümlerine bağlı olarak doğum zamanını gösterir.
FHR: Anne karnındaki bebeğin kalp atış hızını belirtir.
EFW: Bebeğin anne karnındaki ağırlığının tahmini göstergesidir.
FL: Bacakta bulunan uyluk kemiğiinin uzunluğudur.
GS: Gebelik kesesi.
BPD: Başın kulakların üzerindeki bölümünden ölçülen çap.
HC: Baş çevresi uzunluğu.
YS: Yolk kesesi.
HL: Humerus (uzun kol kemiği) uzunluğu.
NT: Ense pilisi kalınlığı.
RA: Kalbin sağ kulakçığı.
LA: Kalbin sol kulakçığı.
RV: Kalbin sağ karıncığı.
LV: Kalbin sol karıncığı.
AO: Aort damarı.
W: Bebeğin içerisinde bulunduğu hafta.
Detaylı ultrason, gebelik için yapılan tetkikler arasında en önemli olanıdır. Bu incelemeye her gebe en az iki defa girmelidir. İlk yapılması gereken zaman haftadır ve daha sonrasında haftalarda bir kez daha yapılması gerekir. Detaylı ultrasonda bebek incelenmesine baş bölgesinden başlanır. Baş ve baş içi yapıların anatomik olarak bütünlüğü incelenir. Ardından omurga bütünlüğüne bakılır. Dudak damak yarıkları varlığı, burun kemikleri, küçük çene gibi anormal durumların var olup olmadığı hakkında detaylara ulaşılır. Karın sahası içerisinde karın duvar zarının sağlam olup olmadığı, diyaframın durumu, idrar torbası ve göbek kordonu damarlarının durumuna bakılır. El, ayak, kol ve bacak kemikleri incelenir. Kalp atım hızının normal olup olmadığı, kalbin üzerinde delik olması ve ritim bozuklukları değerlendirilir.