Hatay Sorunu Pdf

Anavatan’a Katılan Son Toprak “Hatay” Çok uzun yıllar Osmanlı Devleti’nin yönetiminde olan Hatay I. Dünya Savaşı esnasında Suriye bölgesinin ve Güney Anadolu topraklarının ilk önce İngilizler ardından Fransızlar tarafında işgal edilmesi ile Türk hâkimiyetinden çıkmıştı. Ancak Mustafa Kemal önderliğinde başlatılmış olan Milli Mücadele neticesinde bu bölgede Fransız kuvvetlerine karşı direniş gerçekleştirilmiş ve Fransızların içinde bulundukları zor durumdan da faydalanarak 20 Ekim tarihinde Türkiye ve Fransa arasında Ankara antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşma doğrultusunda Suriye toprakları içerisinde bulunan İskenderun Sancağı’na (Hatay) özerklik tanınacaktır. Bu bölgede halkın çoğunluğunun Türk kitlelerinden oluşuyor olması ileride buranın Anavatana katılımını kolaylaştırması bakımından son derece önemli olmuştur. Bu özerk bölgede resmi dil Türkçe, resmi para birimi Türk parası, kanunlarının Türkiye hukuk sistemi hatta milli bayrağının Türk bayrağına benzeyen ay ve yıldızdan oluşuyor olmasına bölgede yaşayan insanların sosyal ve kültürel yönden geliştirilmelerinin önünün açılmasına karar verilmiştir. Avrupa’daki siyasi gelişmeler Fransa’nın bu topraklar üzerinden yavaş yavaş çekilme zamanının geldiğini göstermekteydi. Fransa Suriye bölgesinden çekilirken geriye iki bağımsız devlet Suriye ve Lübnan’ı bırakmıştı. Dönem itibarı ile Hatay Suriye’ye bağlı özerklik durumunu muhafaza etmekteydi. Fransa’nın bu bölgeden çekildiği esnada Türkiye’nin diplomatik hamlesi gecikmedi ve Hatay meselesini Milletler Cemiyeti’ne taşıdı. Burada görüşülen bu konu Türkiye’nin lehine sonuçlandı. Atatürk üstün askeri kabiliyetinin yanı sıra son derece başarılı bir devlet adamı olduğunu bu noktada bir kez daha ispatlamıştır. Hatay meselesi tüm vatan toprağında birinci derecede önemli bir konuma getirtilip halkın bilinçlendirilmesi ve bu konuda duyarlı olunması adına mitingler düzenlettirdi. Kendisi de bu konuya verdiği önemi göstermek ve bu esnada Hatay’da meydana gelen bazı olumsuz durumların düzeltilmesi Fransız ve Suriye yönetimlerine gözdağı verilmesi adına güney illerinin teftişi adı altında bu bölgelere ziyaretler gerçekleştirmiştir. Neticede Hatay’da gerçekleştirilen seçim sonucunda toplamda 40 milletvekili olan meclisin 22 si Türk vekillerden oluşmaktaydı. Yeni kurulacak hükümet Türk yanlısı kişilerin çoğunluğu sağlaması son derece önemli olmuştur. Devlet başkanlığına Tayfun Sökmen, Başbakanlığa Abdurrahman Melek’in getirilmesi adına girişimlerde bulunuldu. Dış siyasette de artık II. Dünya Savaşı çanları çalmaya başlamıştı. Konumunu sağlama almak isteyen Fransa ile Hatay meselesi üzerine yoğun çalışmalar yürüten Türkiye Cumhuriyeti sıcak temaslarını bu noktada uzlaşmacı bir seviyeye çekmiştir. 23 Haziran yılında Paris’te Fransızlar ile Ankara’da Suriye ile Hatay’ın Türkiye Cumhuriyeti sınırlarına dâhil edilmesini söz konusu edinen antlaşmalar imza edilmiştir. Mustafa Kemal Atatürk’ün kişisel meselem dediği Hatay onun ölümünün ardından çok kısa bir süre sonra Anavatana katılmıştır. Hatay Türkiye Cumhuriyetinin Vilayeti, halkı ise Türk halkı olarak resmi kayıtlara geçmiştir. 

Teşekkür
Sunuş / Mete Tunçay
Önsöz
Giriş
Genel Olarak Hatay Sorunu ve Sorun Hakkındaki İncelemelere Bir Bakış
Türk-Fransız İlişkilerinin Temeli: Fransa’nın Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Çıkarları

BİRİNCİ BÖLÜM Birinci Dünya Savaşı Sonrası Türk-Fransız İlişkileri ve İskenderun Sancağı ()
I. Savaştan Barışa ()
A. Mondros’tan Ankara Anlaşması’na ()
1. Mondros Ertesinde Fransız İşgali ve Direniş
a. Fransız İşgaline Karşı Arap Hükümeti
b. İskenderun-Antakya’da Fransız İşgali ve İlk Direniş
c. Müttefiklerin Türkiye Konusunda Görüş Ayrılıkları
2. Paris ile Ankara Arasında Yakınlaşma
a. Misak-ı Milli Tartışmaları ve Hatay
b. Kilikya ve Suriye’de Fransa’ya Karşı Direniş
c. Fransa ile Ankara Arasında İlk Barış Girişimi: Londra (“Bekir Sami Bey”) Anlaşması (10 Mart )
3. Fransa ile Ankara Hükümeti Arasında “Kesin” Barış: Ankara (Franklin-Bouillon) Anlaşması (20 Ekim )
a. Ankara-Paris Arasında Yeni Temaslar
b. Franklin-Bouillon’un Ankara Ziyareti ve İlk Uzlaşma
c. Franklin-Bouillon Anlaşması (20 Ekim ), Tepkiler ve Sonuçları
B. Ankara Anlaşması’ndan Türk-Fransız Dostluk ve İyi Komşuluk Sözleşmesi’ne ()
1. Ankara Anlaşması’ndan Lozan Antlaşması’na: Fransa’nın Ankara ile Müttefikleri Arasında
Arabuluculuk Çabaları
a. Büyük Taarruz ve Türk Ulusal Kurtuluş Savaşı’nın Zaferi
b. “Çanak Bunalımı” ve Fransa’nın Arabuluculuk Çabaları
c. Mudanya Mütarekesi (11 Ekim )
d. Lozan Konferansı Hazırlıkları
e. Lozan Barış Konferansı’nda Türk-Fransız Anlaşmazlığı
f. Lozan Antlaşması’nda Kapitülasyonlar ve iskenderun Sancağı
2. Lozan’dan Türk-Fransız Dostluk ve İyi Komşuluk Sözleşmesi’ne
a. Lozan’dan Sonra Türkiye ile Fransa Arasındaki Görüş Ayrılıkları
b. Musul Sorunu’nun Türk-Fransız Yakınlaşmasına Etkisi
II. Fransız Mandası Altında Suriye ve İskenderun Sancağı
A. Ortadoğu’da Mandalar
1. Genel Olarak Manda Rejimi ve İngiliz Manda Uygulaması
a. Birinci Dünya Savaşı Sonrası Ortamın Ürünü Olarak Manda
b. İngiltere’nin Uzlaşmacı Manda Yaklaşımı
2. Suriye ve Lübnan’da Fransız Mandası
a. Kuruluş Dönemi ()
b. Dürzi Ayaklanması ve Sonrası
c. Fransa’nın Tutarsız ve Baskıcı Manda Politikası
B. Manda Yönetimi Altında Sancak
1. Siyasal ve İdari Yapı
a. Sancak’ta Özerk Yönetim
b. Sancak’ta Bağımsızlık Girişimi() ve Sonrası
2. Nüfus, Ekonomi ve Kültür
a. İskenderun Sancağı’nda Türkler ve Nüfus
b. Sancak’ta Ekonomi ve İskenderun Limanı
c. Eğitim ve Kültür’de Türk Etkinliği

İKİNCi BÖLÜM Sorunun Ortaya Çıkışı ve Bağımsız Hatay’da Seçimler ()
I. Sorunun İlk Evresi
A. İskenderun Sancağı’ndan Hatay Sorunu’na
1. ’ların Revizyonist Ortamında Fransa ve Türkiye
a. Dünya Ekonomik Bunalımı Karşısında Fransa ve Türkiye
b. ’larda Fransız Dış Politikası
c. ’larda Türk Dış Politikası: MC Üyeliği () ve Montreux Boğazlar Konferansı ()
2. Fransa-Suriye (Bağımsızlık) Antlaşması (9 Eylül )
a. ’larda Türk-Fransız İlişkileri ve İskenderun Sancağı
b. Suriye’de Karışıklıklar ve İlk Antlaşma Taslağı
c. Fransa’da Halk Cephesi ve Antlaşma’nın İmzalanması
3. Türkiye’nin Antlaşma’ya Tepkileri ve Sorunun İlk Belirtileri
a. Sancak’ın Suriye’ye Bırakılması ve Türkiye’nin Tepkisi
b. Türkiye’nin Ulusal Sorunu: İskenderun Sancağı
c. Soruna “Hatay” Adının Konulması
d. Hatay Sorunu ve ’likler
4. Suriye Seçimleri ve Sancak’ta Karışıklıklar
a. Türk Tarafının Boykot Kararı, Sancak’ta Olaylar ve Sıkıyönetim
b. İkinci Derece Seçimler ve Gerginliğin Tırmanması
B. Hatay Sorunu Milletler Cemiyeti’nde
1. Türkiye ve Fransa’nın Tezleri
a. MC’nde İlk Görüşmeler ve Sandler Raporu
b. Paris’teki İkili Görüşmeler
c. Atatürk’ün Konya-Ulukışla Seyahati ve Léon Blum’un Mektubu (Ocak )
2. Milletler Cemiyeti’nde Uzlaşma
a. Sancak’ın “Ayrı Bir Varlık” Olması (27 Ocak )
b. Yeni Sancak Statüsüne Tepkiler
3. Sancak Temel Yasası: 29 Mayıs
a. Fransa ile Türkiye’nin Görüşlerinin Yakınlaşması
b. MC’nin Sancak Düzenlemeleri: 29 May›s
c. Türk-Fransız Anlaşmaları (29 Mayıs )
II. Bağımsız Sancak’ta Seçim Dönemi
A. Milletler Cemiyeti Denetiminde Seçim Hazırlıkları
1. Milletler Cemiyeti’nin Uluslararası Seçim Komisyonu
a. Suriye’de ve Sancak’ta Tepkiler
b. Fransa’nın Zorlukları ve Türkiye’nin Etkin Politikası
c. Türkiye’de Hükümet Değişikliği (Eylül )
d. MC Seçim Komisyonu’nun Çalışmaları
e. Sonunda Avrupa’daki Gelişmeler
2. Yeni Seçim Komisyonu ve Sancak’ta Seçim Hazırlıkları
a. 29 Kasım “Bayrak Olayı” ve Türk-Fransız Askeri Temasları
b. Türkiye’nin MC’ne İtirazı ve Yeni Seçim Komisyonu
c. Suriye’nin Bağımsızlığının Ertelenmesi ve Sancak’ta Taksim Önerisi
3. Sancak’ta Seçimler İçin Örgütlenme
a. Türk Örgütleri: Ankara-Hatay Koordinasyonu
b. Arap Örgütleri ve Diğerleri
B. Seçimlerle İlgili Türk-Fransız Anlaşması (Mart ) ve Seçimler
1. Anlaşma’nın Hatay Sorunundaki Önemi
a. Türk-Fransız İlke Anlaşması (Ocak ) ve İngiltere ile Suriye’nin Tavrı
b. Anschluss ve Fransa’da İkinci Blum Kabinesi
c. Hatay Seçimlerinde Türk Çoğunluğu Garantisi: 10 Mart Memorandumu ve Mart (Centilmenler) Anlaşması
2. Seçmen Yazımı ve Karışıklıklar
a. Anlaşma’nın Uygulanmasında Karşılaşılan Güçlükler
b. Dönemin Avrupa Gelişmelerinin Etkisi: Çekoslovak Bunalımı Karşısında Fransa ile İngiltere’nin Almanya’yı Yatıştırma Politikası
c. Suriye’nin Mart Anlaşması Karşısındaki Yumuşak Tutumu
d. Delege Garreau’nun Ankara Gezisi ve Yazımlarda Türk Çoğunluğunun Sağlanamaması
e. Atatürk’ün Adana-Mersin Gezisi ve Türkiye’nin Askeri Hazırlıkları
f. Sancak’a Türk Vali Atanması
3. Türk-Fransız Askeri Anlaşması (3 Temmuz )
a. Seçim Komisyonu’nun Çalışmalarını Durdurması
b. Türk-Fransız Askeri Anlaşması (3 Temmuz ) ve Dostluk Antlaşması (4 Temmuz )
4. Sancak’ta Seçimlerin Sonuçlanması
a. Temmuz Anlaşmaları Karşısında Suriye, İngiltere ve İtalya
b. Yerel Seçim Komisyonu ve Seçimlerin Sonuçlanması
c. Hatay Konusunun MC Dışında Kalması

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Hatay Sorununun Çözümü ve Sonrası ()
I. Bağımsız Devletten Hatay Vilayetine
A. Bağmsız Hatay Devleti
1. Hatay Devletin Kuruluşu (2 Eylül )
a. Hatay Yönetiminin İlk Kararları
b. Suriye ile Sürtüşmeler
2. Hatay Devleti’nin Suriye’den Kopma Süreci
a. Dönemin Avrupa Gelişmelerinin Etkisi (İngiltere ve Fransa’nın Barışı Kurtarma Çabaları: Münih Konferansı, Eylül )
b. Hatay Devleti’nin Türkiye ile Yak›nlaflmas›
c. Türkiye’nin Hatay’da Mandayı Sona Erdirmeye Yönelik Muhtırası (30 Eylül )
d. Fransa’nın İkilemi: Türkiye’ye Taviz ile Kendi Sömürgeci Çıkarları Arasında Denge
e. Atatürk’ün Ölümünün Etkisi
f. Ankara’nın Türk-İngiliz-Fransız Paktı Önerisi
3. Hatay’ın Türkiye’ye Katılma Süreci
a. Fransa-Suriye Antlaşması’nın Ertelenmesi
b. Türkiye’nin İlhak Talebi: 20 Ocak
c. Dönemin Avrupa Gelişmelerinin Etkisi: Hitler’in “Doğu’ya Yürüyüşü”
d. Fransa’nın İlhak Görüşmelerine Başlaması
B. Hatay’ın Türkiye’ye Katılması ve Sonrası
1. Hatay’ın Türkiye’ye Katılması
a. Dönemin Avrupa Gelişmelerinin Etkisi: İngiltere’nin Yatıştırma Politikasını Bırakması (Mart )
b. Hatay Görüşmelerinde Zorluklar ve Türkiye-Fransa Gerginliği (Nisan )
c. İttifaka Yönelik Türk-İngiliz Deklarasyonu (12 Mayıs )
d. Hatay’ın Türkiye’ye Katılması ve ve İttifaka Yönelik Türk-Fransız Deklarasyonu (23 Haziran )
2. Türkiye’ye Katılma Sonrasındaki Tepkiler
a. Türkiye, Fransa, İngiltere ve Suriye’nin Tepkileri
b. Almanya ve İtalya’nın Tepkileri
c. Diğer Ülkelerin Tepkileri
d. Sorunun Çözümden Sonra MC’ne Götürülmesi
II. Çözümden Sonraki Gelişmeler
A. Türkiye’ye Katılmadan Sonra Kalan Sorunlar
1. Genel Olarak
2. Ekonomik ve Mali Sorunlar
3. Ermeni Göçü ve Diğer Göçler
B. Hatay’ın Çözümünden Sonraki Uluslararas› ve Bölgesel Geliflmeler
1. Türkiye-İngiltere-Fransa Karşılıklı Yardım Antlaşması (19 Ekim )
2. Suriye’deki Gelişmeler ve Türkiye-Fransa (Suriye ve Lübnan İçin) Dostluk ve İyi Komşuluk Sözleşmesi (30 Mart )
SONUÇ
Ek 1: ’de Suriye’nin İdari Yapısı
Ek 2: Fransız Mandası Döneminde Suriye’nin İdari Yapısı
Ek 3: ’larda İskenderun Sancağı
Ek 4: Hatay İli
Ek 5: Fransız Sermayesi ve Yatırımları
Kaynakça
Dizin

Ada’nın çalışması ise, Hatay sorununa ilişkin basit bir olaylar derlemesinden ibâret
değildir. Zâten kanımca tezi değerli kılan nokta da buradadır: Ada, çalışmasını, olaylar
sıralamasından çıkararak, analiz edilecek bir süreç olarak tasarlamıştır.
Cemil Koçak

seafoodplus.info

Özet

Hatay Sorunu, Fransa'nın Suriye'ye bağımsızlık verme kararı üzerine yılında ortaya çıkmış ve 'da II. Dünya Savaşı'nın başlamasından kısa bir süre önce, Hatay'ın Türkiye'ye katılması ile sonuçlanmıştır. İskenderun Sancağı (Hatay) Suriye ile birlikte I. Dünya Savaşı sonrasında Fransa'nın nüfuz bölgesine eklenmiştir. İskenderun Sancağı (Hatay), Misak-ı Millî sınırları içerisinde olmasına rağmen 20 Ekim tarihli Ankara İtilafnamesi ile bu sınırların dışında kalmıştır. Söz konusu antlaşma sonucu Sancak özel bir statü ile Fransız mandası altında bulunan Suriye topraklarına dahil edilmiştir. Ankara Antlaşması'nın Sancak'a ilişkin hükümleri Lozan Barış Antlaşması'nın 3. maddesi ile de teyit edilmiştir. Hatay, yılından itibaren Türk dış politikasının birinci derecede önemli meselesi haline gelmiştir. Fransa'nın 'da Suriye'ye bağımsızlık vereceğini açıklaması üzerine, Türkiye Hatay Sorunu'nu, Fransa ile ikili görüşmelerle çözmek için girişimlerde bulunmuş ancak bu görüşmelerden sonuç alınamamıştır. Bunun üzerine Fransa'nın teklifinin Türkiye tarafından da kabul edilmesiyle Hatay'ın bağımsızlığı için Milletler Cemiyeti'ne başvurulmuştur. Türkiye'nin yoğun çabaları üzerine Hatay, 'de anayasası ile birlikte "ayrı bir varlık" olarak kabul edilmiş, 'de de "Hatay Devleti" kurulmuş ve yaklaşık bir yıl bağımsız bir devlet olarak varlığını sürdürmüştür. II. Dünya Savaşı yaklaşırken, Almanya ve İtalya'nın yayılmacı politikaları karşında Türkiye'nin jeopolitik önemini kavrayan Fransa, Hatay'ı Türkiye'ye vermeye razı olmuştur. Bu kapsamda 23 Haziran günü Türkiye ile Fransa arasında imzalanan "Türkiye ile Suriye Arasında Toprak Sorunlarının Kesinlikle Çözümüne İlişkin Antlaşma" ile Hatay, Türkiye Cumhuriyeti'ne katılmıştır. Fransa ile Hatay Sorunu'nun çözümü üzerine aynı gün Türk-Fransız ortak deklarasyonu imzalanmış ve Türkiye, II. Dünya Savaşı öncesi politikasını anti-revizyonist devletlerle işbirliği içinde olacağı yönünde belirlemiştir. Dönemin şartlarını çok iyi değerlendiren Türkiye, Atatürk'ün ifadesi ile şahsi davası olan Hatay Sorunu'nu uluslararası hukuk ve diplomasi yolu ile çözüme ulaştırmayı başarmıştır. Bu çalışmada Hatay Sorunu'nun tarihsel arka planı üzerinde durulmuş; tarafların hangi tezleri savundukları ve bunun için nasıl politikalar izledikleri değerlendirilmiş; Milletler Cemiyeti nezdinde yapılan görüşmelerden başlayarak Suriye ve Hatay özelinde yaşananlar ile bunların arası basına yansımaları incelenmiştir. Bu dört yıllık bir zaman diliminde Türk kamuoyunun oluşmasında, başta Atatürk olmak üzere devlet adamlarının tutumları ortaya konmuştur. Hatay issue emerged France's decision on granting independence to Syria in and resulted in the participation of Hatay to Turkey shortly before the start of the Second World War, The Sanjak of Alexandretta (Hatay) was added to the sphere of influence of France in addition to Syria in the aftermath of the First World War. Although the Alexandretta Sanjak (Hatay) was within the borders of the Misak-i Milli, it remained outside this borders by the Ankara Agreement, dated 20 October As a result of this treaty, Sanjak was included by a special status in the Syrian territory under French mandate. The provisions of the Ankara Agreement concerning the Sanjak were also confirmed by Article 3 of the Lausanne Peace Treaty. Since , Hatay became the first important issue of the Turkish foreign policy. Upon France decision that it would give independence to Syria in , Turkey made attempts to solve the Hatay issue in bilateral talks with France, but no result was obtained from these negotiations. Thereupon the adoption of the France's proposal by Turkey, it was applied to the League of Nations for the independence of Hatay. Hatay was accepted as a "distinct entity" by the its constitution in by Turkey's intense efforts, also "Hatay State" was established in and lasted as an independent state for approximately one year. Approaching the Second World War, France, understanding Turkey's geopolitical importance against Germany and Italy's expansionist policies, willed to give Hatay to Turkey. In this context, Hatay joined to the Republic of Turkey on 23 June by "the Final Settlement of Territorial Questions between Turkey and Syria" signed between Turkey and France. Thereupon the solution to the Hatay issue with France, the Turkish- French joint declaration was signed on the same day and Turkey has set the policy direction that it would be in cooperation with the anti-revisionist states before the Second World War. Turkey considering the conditions of the time, managed to deliver solutions the Hatay issue, which was the Atatürk's personal cause by his own expression, by international law and diplomatic way. In this study, the historical background of the Hatay issue was dwelt on; it was analyzed that which theses the parties defended and for it which policies they followed; starting from the meetings before the League of Nations, the events in Syria and Hatay, and their reflections to the press between were examined. In the formation of the Turkish public, the attitudes of statesmen, especially Atatürk's, were revealed in this period of four years.