Sanayi tesislerinin kuruluşunda yanlış yer seçimi, çevrenin korunması açısından gerekli tedbirlerin alınmaması (baca filtresi, arıtma tesisi olmaması vb.), uygun teknolojilerin kullanılmaması, enerji üreten yakma ünitelerinde vasıfsız ve yüksek kükürtlü yakıtların kullanılması, hava kirliliğine sebep olur.[6]
Hava kirliliğinin sonuçları[değiştir kaynağı değiştir]
Kirli hava, insanlarda solunum yolu hastalıklarının artmasına sebep olmaktadır.[7] Örneğin; kurşununkan hücrelerinin gelişmesini ve olgunlaşmasını engellediği, kanda ve idrarda birikerek sağlığı olumsuz yönde etkilediği, karbon monoksit (CO)'in ise, kandaki hemoglobin ile birleşerek oksijen taşınmasını aksattığı bilinmektedir. Bununla birlikte kükürt dioksit (SO2)'in, üst solunum yollarında keskin, boğucu ve tahriş edici etkileri vardır. Özellikle duman akciğerden alveollere kadar girerek olumsuz etki yapmaktadır. Cilt hastalıkları, saç dökülmesi, akciğer hastalıkları ve kansere yol açtığı somut bir gerçektir.[8] Ayrıca kükürt dioksit ve ozon bitkiler için zararlı olup; özellikle ozon, ürün kayıplarına sebep olmakta ve ormanlara zarar vermektedir. Kirli hava kilo yapar [9] ve genleri etkiler.[10]Azot dioksit(NO2) çocuklarda astım ve akciğer hastalıklarına yol açabiliyor.[11]
Sanayi, endüstri ve ısınmada kullanılan fosil yakıtlar ile ormanların tahribi ve arazi değişmesi sonucu, atmosferdeki karbondioksit miktarının %5 oranında arttığı tespit edilmiştir. Bunun ise küresel ısınmaya yol açabileceği öngörülmektedir.
milyon çocuk 'zehir soluyor'.[12]
Hava kirliliğini önlemek için alınabilecek tedbirler[değiştir
Hava Kirliliği Nedenleri Ve Sonu&#;ları Nelerdir? Maddeler Halinde Hava Kirliliği
Hava kirliliği günümüzde en sık karşılaşılan sorunların arasında yer almaktadır. Pek çok kişiye rahatsızlık vermektedir.
Hava Kirliliği Nedenleri
Hava kirliliğinin pek çok nedeni vardır. Bunlardan bahsetmemiz gerekir ise genel olarak aşağıdaki gibidir.
Kalitesiz yakıt kullanımı, Olumsuz hava koşulları, Egzoz gazları, Soba ve ya kalorifer gibi ısıtıcıların nedeni ile uygun koşullarda yakılmaması, Doğaya olan zararlı kozmetik kullanımı, Sanayi tesislerinin yanlış bir şekilde konumlanması nedeni ile ortaya çıkan hava kirliliği, Trafikten kaynaklanan hava kirliliği olmaktadır.
Hava Kirliliği Nasıl Oluşur?
Hava kirliliği havada katı, sıvı ve ya gaz halindeki yabancı olan maddelerin insan sağlığına, canlıya ve tüm ekolojik dengeye bir zarar verecek yoğunlukta olmasıyla oluşur. Üretim ve ya tüketim aktiviteleri esnasında ortaya çıkan atıklar ile hava tabakası kirlenir, yeryüzündeki canlıların hayatında önemli tehdit oluşturur.
Hava yaklaşık % 78 azot, % 21 oksijen ve % 1 oranında gazlardan ve de su buharı bileşiminden oluşur. Zararlı maddelerin birikmesi ve bileşimi bozması ile hava kirliliği oluşur. Ayrıca hızla artan nüfuslar, yanlış kentleşmeler, tarım ilaçları kullanımında göz ile görülür artış ve de kullanılan kimyasal maddeler hava kirliliği için neden sayılır.
Hava Kirliliğinin Sonuçları Nelerdir?
Genel olarak yaşlı ve ya kronik akciğer ve kalp rahatsızlığı olan hastalar her daim hava kirliliğinden olumsuz etkilenir. Bu etkilenme de akciğerlerde zedelenme ortaya çıkan belirtilerden, kişilerde ölüm oranının artımına kadar da değişen etkiler yapabilmektedir. Bütün kirletici öğelerin bir arada etkilerine bağlanmaktadır. Hava kirliliğinde ölüm genelde bebeklerde zatürree ölümleri biçimi, kronik akciğer ve ya anfizemi olan yaşlılarda kardiyopulmoner problemlerden olmaktadır.
Hava kirliliğine yol açmakta olan çeşitli gaz ve ya parçacıklar orta derecede olan astımlı kişilerde ve de daha yüksek dozlarda astımlı olmayan kişiler üzerinde hava keseciklerinin daralmasına sebep olmaktadır. Kükürt dioksit açısından duyarlı kişilerde astım ortaya çıkar.
Hava Kirliliğinin Çözüm Yolları Nelerdir?
İhtiyacımız olan hemen ilk şey aslında çevre bilincidir. Özel araç kullanımının azaltması, özellikle büyük şehir içinde yaşayanlar için de ulaşım ciddi sorundur. Eğer kişiler özel araçları ile işe ya da herhangi bir yere gitmeleri gerekir ise aracınızdan çıkan egzoz gazı içinde filtre kullanmak her daim çok önemli ve de avantajlı olmaktadır.
Gelişen ve gelişmekte olan sanayi ile ivme kazanılmaktadır. Örneğin, sanayi yerleşimlerini olan yerler mümkün olduğunca yerleşim yerlerinden daha uzağa yapılmalıdır. Ayrıca yeşil alanlar her daim arttırılmalıdır ve nefes alan alanlar arttırılmalıdır. Hava kirliliği ile de mücadele etmede en çok önemli konu yeşil alanlardır. Günümüzde bu yeşil alanları artırmak için fidan dikmeye önem vermeliyiz ve de ağaçlandırma çalışmaları da yapmalıyız. Buna ek olarak çatı yalıtımlarına ve apartman bacası gibi konularda temizliğe ekstra özen gösterilmelidir. Isınma sorununun da önüne geçebilmek adına bina yalıtımları yaptırılması da önemlidir.
Hava kirliliği nedir bilmek için, ilk olarak kısaca &#;hava&#; nedir bilmemiz gerekiyor. Hava, kısaca atmosferin durumu olarak tanımlanabilir. Çevresel etmenlerin bir araya gelmesi ile atmosferde değişimler, yani hava da değişimler olur. Hava kirliliği nedenleri ve sonuçları ancak hava hakkında detaylı bilgiler sonucunda netleşir.
Burada hava denildiğinde, hava durumu olarak adlandırdığımız kısa dönemli (bir kaç gün veya bir kaç hafta) meteorolojik oluşumları anlamamız lazım. Uzun dönemli değişimler ise bize iklim hakkında bilgiler vermektedir. Atmosferde gerçekleşen her türlü hareket ve oluşum, hava, iklim ve akabinde hava kirliliği ile ilgili gerçeklikleri bize vermektedir.
yılı ile beraber gündemimize giren Korona (corona) virüs, yani bir diğer adıyla Covid pandemisi bize nefes almanın ne kadar kıymetli olduğunu bir kez daha gösterdi. Akciğerlerimizi uzun vadeli korumak ve sağlıklı kalabilmek için mutlaka hava kirliliği ile mücadele etmemiz ve temiz havaya sahip bir dünyada yaşamak için çalışmamız lazım. Bu sağlıklı ve uzun bir ömür için şart oldu diyebiliriz.
Yazının içeriği
Hava Kirliliği Nedir?
Havada ki gaz, sıvı ve katı formlarda bulunan maddelerin insan ve diğer canlıların sağlığını olumsuz yönde etkilemeye başladığı ve ekolojik ve çevresel dengeleri bozan durumlara sebebiyet vermesi durumuna hava kirliliği denir.
Başka bir tanımıyla, hava kirliliği nedir kısaca dersek; hem dış hem de iç ortamda zararlı konsantrasyonlara ulaşabilen parçacık, sıvı ve gazların karışımının sonucudur. Hava kirliliğine sebep olan maddelerin etkileri, yüksek hastalık risklerinden, artan sıcaklıklara kadar değişebilir. Kurum, duman, küf, polen, metan gazı, toz, is, ozon, uçucu organik bileşikler, kükürtdioksit, karbonmonoksit, azotdioksit, sülfürdioksit ve karbondioksit yaygın kirletici maddelerden sadece bir kaç tanesidir. Hava kirliliğine sebep olan yüzlerce gaz ve madde vardır.
İstanbul, Ankara, İzmir, Zonguldak gibi büyükşehirlerde başta trafik kaynaklı olmak üzere Türkiye&#;de birçok şehirde hava kirliliği vardır ve artış göstermektedir.
Konuyla ilgili yazılarımız: Karbon ayak izi nedir? &#; Karbonsoksit gazı kömüre dönüştürüldü! &#;
Hava kirliliği haritası
T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı&#;na bağlı SİM (Sürekli İzleme Merkezi), Ulusal Hava Kalite İzleme Ağı tüm Türkiye&#;yi illerimizde farklı noktalardan izlemektedir. Bu izleme neticesinde Hava Kirliliği Haritası çıkarılmaktadır. Bu sayede sağlık ve çevre açısından olumsuzluk yaşanan bölgelerin tespit edilmesi sağlanabilmektedir.
NO2, SO2, CO, O3, PM10 gibi kirletici parametreleri istasyonlarda anlık ölçümler ile saptanmakta ve değerleri paylaşılmaktadır. yılında Türkiye&#;de de yüksek oranda hayatı etkileyen korona virüs sebebiyle azalan insan hareketi, taşıt kullanımında yaşanan düşüşler ve evde izolasyon sebebiyle tüm dünyada olduğu gibi özellikle büyük şehirlerde hava kirliliği yüksek oranda azalmış ve daha sağlıklı bir ortam ortaya çıkmıştır. Bu sonuçta göstermektedir ki, insanoğlunun kendisi hava kirliliğinin asıl sebebidir.
Hava kirliliğinin kaynakları (nedenleri) nelerdir?
Yapay kaynaklar ile oluşan hava kirliliği
Kentleşme: Nüfusun artmasıyla beraber, şehirleşmede artış göstermektedir. Yeni binaların yapılmaya başlanmasıyla, inşaat yapımı kaynaklı partikül maddeler hem inşaat sahasında hem de yapının yapılması için yoğun bir şekilde işleyen hafriyat ve malzeme taşınması sırasında fazlaca oluşmaktadır. Ayrıca, kentsel dönüşümün artması ile de eski binaların yıkılması sırasında oldukça fazla hava kirliliğine sebep olan toz ve kimyasal madde atmosfere çıkabilir. İnsanların yerleşmesiyle beraberde ısınma gibi ihtiyaçlar sebebiyle havaya karbondioksit ağırlıklı kirleticiler salınmaktadır.
Sanayi: Nüfus artışı ve insanların ihtiyaçlarının gün geçtikçe değişmesi sonucunda farklı endüstri kolları ortaya çıkmış ve üretime başlamıştır. Her farklı ürün üretilmesi sırasında farklı kirleticiler havaya verilmeye başlanmıştır. Yeterli arıtma sistemlerinin kurulmamasıyla da yüzlerce çeşit kirletici gaz atmosfere ulaşıp havayı kirletmektedir.
Araçlar: Motorlu taşıtlara olan talep yine nüfus ile paralel olarak artmakta ve en yüksek noktasına ulaşmış durumdadır. Dünyanın her yerinde, özellikle şehirlerde fosil yakıt kullanan bu araçların atmosfere saldığı karbon ve azot içerikli kirletici gazlar sebebiyle şehirler yaşanamaz bir hal almaya başlamıştır.
Tarım faaliyetleri: Tarım faaliyetleri sırasında kullanılan gübreler, böcek ilaçları ve diğer kimyasal maddeler havayı kirletir.
İklimlendirme ve ısıtma sistemleri: Isıtma, havalandırma ve iklimlendirme sistemleri, havayı kirleten mikropların, mantarların ve diğer zararlı maddelerin yayılmasına neden olabilir.
Atık yönetimi: Atık yakma ve depolama alanları, havayı kirleten tehlikeli kimyasalların yayılmasına neden olabilir.
Doğal kaynaklar ile oluşan hava kirliliği
Doğal kükürt dioksit kaynaklarının en başında volkanların patlaması gelmekte olup, biyolojik bozulmalar ve orman yangınları da diğer sebepleridir.
Doğal azot oksit kaynakları arasında ise volkanlar, okyanuslar, biyolojik bozulma ve yıldırım düşmeleri yer almaktadır.
Ozon, güneş ışığı sayesinde meydana gelen kimyasal reaksiyonların bir sonucudur ve ikincil bir fotokimyasal kirleticidir. Motorlu taşıtların yoğun olarak çalıştığı zamanlarda yoğun olarak gözlenmektedir.
Doğal partikül madde kaynakları volkan patlamaları ve toz fırtınalarıdır.
Uçucu organik bileşikler (VOC) doğal olarak bitki ve ağaçlar tarafından üretilir. İzopren bitki örtüsü ile yayılan yaygın bir VOC&#;dir ve astımı tetikleyi özelliği vardır. Bitkiler ve ağaçlar da bazı astımlılarda tetikleyici olarak hareket edebilen birer polen kaynağıdır.
Hava kirliliğinin sonuçları ve etkileri nelerdir?
Hava kalitesinin olumsuz etkilenmesi
Hava kirliliği sonuçları içinde hava kalitesinin bozulması ilk sırada yer alır. Bu bozulmayla beraber solunum yolları rahatsızlıklarında da artış gözlenmektedir. Bu durum farklı hastalıkların ortaya çıkmasına, ileri aşamalarda olan kirliliklerde zehirlenmelere ve ölümlere yol açabilmektedir.
Asit yağmurları
Doğal ve özellikle de yapay kaynaklardan çıkan kirleticilerin atmosferde sülfürik ve nitrik asiti oluşturarak yer yüzüne inmesiyle sonuçlanan asit yağmuru, canlı ve cansız varlıklar olmaz üzere zararlı etkiye sebep olmaktadır.
Sıcaklık değişimleri ile hava kirliliği artar
Küresel ısınma ve iklim değişikliğinin ana sebeplerinden bir tanesi de karbondioksit, metan (biyogaz) vb. kirletici gazların atmosfere yoğun olarak verilmesidir. Yerel ve özellikle küresel ölçekte sıcaklıklarda değişimler olmuş, ve Dünyamız genel olarak ısınma eğilimine girmiştir. Orman yangınlarında da bu sebeple bir artış gözlenmektedir. Türkiye&#;de özellikle Ege ve Akdeniz bölgeleri başta olmak üzere, Dünya genelinde ise Amazon ormanları yangınları önemli hava kirliliği sebeplerindendir.
Hava Kirliliği Nasıl Önlenir?
Bugün soluduğumuz hava maalesef zehirli ve tehlikeli kirleticilerle dolu. Çevre kirliliği, Dünya&#;nın sahip olduğu güzellikler ve biyolojik çeşitlilik açısından büyük olumsuzluklar yaratmaktadır. Her yıl milyonlarca insan kirlilikle ilgili farklı sorunlar nedeniyle ölüyor. Sağlıklı bir yaşam sürmenin anahtarı, hava kirliliğinin kaynaklarını tanımlamak ve hava kirliliğinin durdurulmasına yardımcı olabilmek için pratik yollar uygulamaktır.
1 &#; Toplu Taşımayı tercih Edin
Aracınızı daha az sıklıkta kullanmayı tercih etmelisiniz. Metro, otobüs, tamvay gibi toplu taşıma araçlarını kullanarak zararlı gazların atmosfere salınmasının azalmasını sağlarsınız. Ayrıca bisiklet kullanımınızı da arttırmak büyük oranda katkısı olacak bir aktivite olacaktır. Hem hava kirliliği önlenmiş olacak hem de sağlığınız bundan olumlu etkilenecektir.
2 &#; Akıllı Sürüş ile Hava Kirliliğinin Önlenmesine Yardımcı Olun
Düzenli olarak sürüş yapıyorsanız, gaz israf etmek yerine akıllı sürüş yaptığınızdan emin olun. Hız sınırı dahilinde sürün ve düzenli olarak kullanacağınız gaz miktarını korumak için elinizden geleni yapın. Bir kaç dakika geç gitmek sizin daha az kirletici gaz salınımı yapmanızı sağlayacaktır.
3 &#; Düzenli Araç Kontrolü Yapın
Ekstra yakıt tüketmediğinden emin olmak için arabanızı düzenli olarak kontrol etmeniz önemlidir. Bu sadece paradan tasarruf etmekle kalmaz, aynı zamanda aracınız da daha uzun süre dayanır.
4 &#; Araç Lastiklerini Doğru Şişirilmiş Olarak Tutun
Lastikler uygun şekilde şişirilmediğinde ve hizalanmadığında araç daha fazla yakıt tüketir. Onları uygun şekilde şişirilmiş tutmak çevre üzerindeki etkinizi azaltacaktır.
5 &#; Enerji Verimli Araçlar Satın Alın
Çevreye faydalı araçlar ve ürünleri satın alın. Yeni bir araba arıyorsanız, mümkünse enerji tasarruflu olmasına özen gösterin. Elektrikli yada hibrid araçların kullanımı etkili olacaktır. En yüksek katkı ile güneş veya rüzgar gibi yenilenebilir enerji ile üretilmiiş elektrik enerjisi kullanımı ile olur.
6 &#; Hava Kirliliği Önlemek için Bahçe Yapın
Havayı temizlemesi için bir bahçe oluşturun. Dışarıda atmosferdekikirliliği yiyecek çok fazla bitki var. Araştırmanızı yapın ve hangilerinin kolayca büyüyebileceğini ve çevrenizdeki dünyaya yardımcı olabileceğini tespit edin. Bölgeye has çeşitleri seçmek en uygun tercih olabilir.
7 &#; Düşük VOC veya Su Bazlı Boyalar Kullanın
Yağ değil su bazlı boyalar kullanın. Ne kadar az petrol ürünü kullanırsanız o kadar iyi olur.
8 &#; Kullanmadığınızda Işıkları Kapatın
Işıkları veya diğer elektrikli cihazları açık tutmayın. Ne kadar güç kullanırsanız, o kadar fazla enerji harcar ve havayı kirletirsiniz. Bu sebeple özellikle elektrik enerjisini tasarruflu kullanmamız, hava kirliliğini önlemek için faydalı bir eylem olacaktır.
9 &#; Yeşil Elektrik Satın Alın
Biyokütle, hidroelektrik, rüzgar veya güneş enerjisi gibi yenilenebilir enerjilerden üretilen elektriği satın alın. Bu sayede daha az zararlı gaz üretilmesine katkıda bulunmuş olursunuz.
10 &#; Güneş Enerjisinden yararlanın
Klasik elektrik tüketimi yerine güneş enerjisi kullanmayı düşünün. Güneş enerjisi sizin için bir ton enerji tasarrufu sağlayabilir ve bunun da ötesinde, uzun vadede de size çok para kazandırabilir.
Kömür yerine doğal gaz kullanın Hava Kirliliği Son Bulsun!
Kömür yerine propan veya doğal gaz kullanın. Bu şekilde kömür kaynaklı kirliliğin önüne geçmiş olursunuz. Geçmiş zamanda ve hatta günümüzde özellikle kalitesiz kömürlerin uygun olmayan şekilde yakılmasıyla ciddi hava kirliliği sorunları ortaya çıkmıştır.
Ağaç dikin
Hava kirliliğine sebep olan gazlardan biri olan karbondioksiti azaltmak için ağaç dikmek en ucuz ve etkili yöntemlerden bir tanesidir. Bahçenize yada çevrenizde bulunan bir araziye ağaç dikebilir yada Orman Bakanlığı veya TEMA gibi bir kuruluş üzerinden ağaç dikebilirsiniz. Bakınız&#;> AĞAÇ DİKMEK ÖNEMLİ! AĞAÇ DİKMELİ!
Kaynak: Climate Air pollution &#; Air pollution &#; Natural Air Pollution &#; Air Pollution: Everything You Need to Know &#; 41 Super Easy Ways To Stop Air Pollution &#; Air pollution &#; Air Quality and Climate Change &#;
ÇEVRE, SÖZLÜK içinde Hava kirliliği, hava kirliliği çeşitleri, hava kirliliği çözümleri, hava kirliliği kaynakları, hava kirliliği nasıl önlenir, hava kirliliği nedenleri, hava kirliliği nedir, hava kirliliği önlemleri, Hava kirliliği sonuçları, hava kirliliğinin tanımı, türkiye de hava kirliliği etiketleriyle tarihinde recep tarafınadan gönderildi.
