Hayattan Yorulmak Psikolojisi

'YORGUNLUĞUN ÜSTÜNE GİDİN'

Ağır depresyon aslında insanın ruh halini anlatan bir sözcüktür. Ancak psikiyatrik bir rahatsızlığı tanımlamak maksadıyla da kullanıldığından zamanla bir hastalık adına dönüşmüştür. Bir birey için depresyonda ifadesi kullanıldığında o kişinin bir çeşit ruhsal çöküntü halinde olduğunu anlamak gerekir. Günlük hayatta herkes dönem dönem kendisini mutsuz, üzgün, hatta karamsar hissedebilir. Ağır depresyon aslında beyni etkileyen bir hastalıktır. Beynin belirli bölgelerinde meydana gelen kimyasal dengesizlik, hastalığı ortaya çıkarır. Depresyon, bazılarının düşündüğü gibi bir kişilik özelliği ya da “şımarıklık” hali değildir. Kişinin kendisinin halledebileceği basit bir durum olarak da görülmemelidir.

Depresyon Nasıl Sınıflandırılır?

Toplumda “depresyon” kelimesi sıkça hatalı olarak kullanılır. Ancak tıbbî bir terim olarak depresyonun sanılandan farklı anlamları vardır. Tüm depresyon çeşitleri aynı şiddette değildir. Depresyonun farklı türleri vardır. Depresyon;

• Hafif depresyon
• Orta şiddette depresyon
• Ağır (majör) depresyon

olarak sınıflandırılır. Depresyon türleri bireyin hayatını farklı şekillerde etkiler. Depresyon, farklı faktörler dikkate alınarak sınıflandırılır. Bu faktörler arasında; belirtilerin şiddeti ve ne kadar sıklıkta ortaya çıktığı yer alır. Bazı durumlarda depresyon, belirtilerin birden şiddetini arttırıp sonra yatışmasıyla da seyredebilir.

Depresyonda Cinsiyet Farklılığı Nasıl Açıklanabilir?

Kadınlarda depresyon erkeklere göre iki kat fazla görülür. Bunun nedeni erkeklerin depresyon belirtilerini farklı eylemlere başvurarak ifade etmeleridir. Kadınların ise bu tür davranışlara genellikle başvurmaz. Bu nedenle stres etkeni ortaya çıktığında kadınların daha yoğun belirtiler göstermesi beklenir. Diğer önemli nedenler ise hormonsal ve alışılmış kadın rolü ile bağlantılıdır. Ayrıca kadınlarda görülen ve depresyona yatkınlık yaratan gebelik, doğum, premenstrüel dönem gibi biyolojik ve psikolojik etkenler vardır. 

Kadın ve erkeklerde depresyon sıklığı ile ilgili olarak; evli kadınlar evli erkeklerden, bekar veya dul erkekler bekar veya dul kadınlardan, ayrı yaşayan ve boşanmış erkekler hepsinden daha sık depresyona yakalanır şeklinde sıralama yapılabilir.

Ağır Depresyon Nedenleri

Ağır depresyonun nedenleri bilimsel olarak tam anlamıyla açıklanabilmiş değildir. Yine de ağır depresyon nedenleri; biyolojik, psiko-sosyal ve genetik olmak üzere üç grupta incelenir.

Biyolojik Nedenler:

Yapılan araştırmalar sonucunda beyinde bulunan norepinefrin, serotonin gibi bazı hormonların depresyon ile ilişkisi olduğu kanıtlanmıştır.

Psiko-sosyal Nedenler:

Günlük hayatta devamlı strese maruz kalan bireylerin depresyona girmeye daha yatkın oldukları görülmüştür. Küçük yaşta anne baba ölümü, şiddete maruz kalma ve travmalar ilerleyen yaşlarda depresyona girme ihtimalini arttırır. Yine küçük yaşlarda ihtiyaç duyulan sevilme, ait olma, güven duyma, başarı gibi duyguların karşılanamaması, ileriki yıllarda depresyona girmeye sebep olan durumlardır.

Genetik Nedenler:

Yapılan bilimsel araştırmalar hastalığın genetik bir yatkınlığı olduğunu ortaya çıkarmıştır. Ağır depresyon hastalarının birinci derece akrabalarında da depresyon sıklıkla görülür. Bu durumun diğer nedeni de psikolojik rahatsızlığı olanların sorunlarını aile yaşantısına yansıtmaları olduğu değerlendirilmektedir.

Ağır Depresyon Belirtileri Nelerdir?

Ağır depresyon ciddi ve tedavi edilebilir ruhsal bir hastalıktır. Bedensel, zihinsel ve duygusal belirtilerle kendini gösterir. En belirgin özelliği yaşamdan zevk almada azalma ve kötü ruh halidir. Depresyonda olan kişi karamsar, ümitsiz ve mutsuz olur. Her zaman kendini yalnız ve hüzünlü hisseder. Çevresindekilere karşı ilgisizleşmeye başlayan bireyde, huzursuzluk ve iç sıkıntısı gibi duygular hemen ön plana çıkar. Günlük yaşantısını engellemeye kadar giden bu duygu durumları aylarca sürebilir. Bireyin zihinsel faaliyetlerinin yanında genel sağlığını da olumsuz etkilemeye başlar. Ağır depresyon belirtileri kapsamında aşağıdaki durumları sıralayabiliriz. 

1. Kişi kendini değersiz hisseder. Çaresizlik, suçluluk hissi ve anksiyete bozukluğu görülür.
2. Günlük hayatta her konuda ilgi kaybı yaşanır.
3. Hastalar günün çoğunda, özellikle de sabahları depresiftir. Bununla birlikte boşluk hissi olur. Her şey anlamsız gelir.
4. Aşırı isteksizlik ve halsizlik nedeniyle günlük aktivitelerde yavaşlama başlar. Kişi hayattan zevk alamaz.
5. Umutsuzluk, çaresizlik, kötümser düşünce, karamsar ve kederli duygu durumu yaşar.
6. Motivasyon kaybı yaşanır. Bu nedenle gelecekle ilgili hedef belirleyebilmek ve hedefe odaklanabilmek zorlaşır.
7. İştahsızlığa bağlı olarak kilo kaybı yaşanır. Aşırı yeme eğilimine bağlı olarak kilo alma görülür.
8. Unutkanlık, dikkat dağınıklığı ve panik atak durumları artar.
9. İç huzursuzluk, kaygı ve korkular ve gerginlik hisleri olabilir. Ağlama nöbetleri olabileceği gibi bazı hastalar ağlayamamaktan şikâyetçidir.
10. Aşırı uyku isteği ve sabahları uyanmada zorluk çekme çok sık rastlanır. Uykusuzluk ve uykuya dalmada güçlük çekilebilir.
11. Kişi kendine ve çevresindeki insanlara güvenmekte zorlanır. Yalnızlık hissedilir.
12. Alınganlık artar ve sorunlarını paylaşmaktan kaçınma ve sosyal ilişkilerden uzaklaşma görülür.
13. Enerji düşer, kişi çabuk yorulur ve yeni bir şeyler öğrenmek zorlaşır.
14. Hastalıkla birlikte mide ve bağırsak problemleri, boyun, sırt, baş ve eklem ağrıları artar.
15. Cinsel isteksizlik yaşanır.
16. Eskide yaşanmış olumsuz olaylar sürekli akla gelmeye başlayabilir, pişmanlık hissi yoğunlaşabilir.
17. Ağır depresyonda kişi kendine zarar verme planları yapabilir ya da zarar verebilir. Ölümü ya da intiharı düşünme durumları sıklaşır.

Ağır Depresyon Tedavisi

Ağır depresyon tedavisi, insanların ruh halini ve duygu durumunu etkileyen olumsuzlukların ortadan kaldırılmasını amaçlayan tedavi planına verilen isimdir. Günümüzde insanların çoğu dönem dönem kendini üzgün ya da depresyonda hisseder. Zor hayat şartları mücadelesi içerisinde bu, normal bir durum olarak karşılanabilir. Ancak aşırı mutsuz, yoğun üzüntü içerisinde kendini değersiz hissediyor, bu duygular günlerce sürüyorsa, durum artık tıbbi bir rahatsızlık halini almıştır. Bu durumdaki kişilerin depresyon tedavisi alması gerekir. 

Ağır depresyon uzman doktor tarafından teşhis ve tedavi edilmesi gereken ciddi bir hastalıktır. Yapılacak ilk iş, teşhis ve tedavi için uzman bir doktora gitmektir. Tedavide anti-depresan veya alternatif ilaçlar kullanılabilir. Antidepresan ilaçlar, psikiyatri dalında uzmanlaşmış hekim tarafından uygun dozajlarda hastaya verilir. Yaşam biçimi değişiklikleri ve yüz yüze terapi yapılabilir. Ağır depresyon ilaçları ile psikoterapinin beraber kullanıldığı bütüncül tedavi yöntemi kullanılır. Düzenli olarak kullanılan antidepresanlar, genellikle hafta sonra etki göstermeye başlar. 

İlaçların yanı sıra uygulanan psikoterapi ile bireyi olumsuz düşünce ve davranışlardan uzaklaştırmak ve bireyin daha aktif olması amaçlanır. Hipnoz yöntemi de bu uygulamalara ek olarak uygulanan depresyon tedavisi yolları arasında yer alır. Hafif ve orta şiddetteki depresyonun teşhis edilmesi daha zordur. Belirtiler genellikle hastanın yakınlarını rahatsız etmez. Hastanın belirtilere aldırış etmemesi ihtimali vardır.

Ağır Depresyon Geçer Mi?

Etkili bir tedavi ile haftalar içinde kısmi düzelme, ay aralığında da tam olarak düzelme yakalanabilir. Dolayısıyla ağır depresyondan nasıl çıkılır? diye düşünmenize gerek yok. İlk kez depresyon yaşayanlarda tedaviye en az altı ay devam edilir. Sonra hastanın durumuna göre sonlandırma yoluna gidilebilir. Birkaç kez depresyon geçiren hastalarda ise koruyucu amaçlı, tedavinin daha uzun yıllar sürdürülmesi gerekebilir. Ağır depresyon bireylerin günlük hayatını etkileyerek, verimliliğin düşmesine, ilişkilerin bozulmasına neden olur. Hatta sıklıkla da sağlık durumunun bozulmasına neden olabilir. Ağır depresyon tedavisi olmayan kişilerde kanser, astım, kalp ve damar rahatsızlıkları, diyabet, obezite gibi hastalıkların ilerlediği ifade edilir.

Ağır depresyon tedavisi kişiye özel yapılmalıdır. Çünkü kişiler depresyondan aynı şekilde etkilenmez. Herhangi bir kişi için işe yarayan tedavi başka biri için işe yaramayabilir. Depresyon zihinsel bir rahatsızlıktır. Ancak tedavi edilebilir. Depresyon yaşayan kişilerin yaklaşık % 85’inin tedavisi olumlu sonuçlanır. Neredeyse tüm hastaların tedavi sonrasında şikayetlerinin azaldığı ve yaşam kalitelerinin arttığı gözlemlenir.

Günümüzün en büyük problemlerinden biri &#;ngilizce konu&#;ulan dünyan&#;n deyimiyle 'burn-out' olmak ya da Türkçele&#;mi&#; haliyle tükenmi&#;lik. Burn out nedir? Yanmak, y&#;k&#;lmak, çökmek, tükenmek, ifl as etmek, zihinsel ve duygusal olarak tamam&#;yla kopma noktas&#;na gelmek.

 
Bugünün ya&#;am ko&#;ullar&#;nda herkes çok fazla i&#;i bir arada yapmak, i&#;te, evde, özel hayat&#;nda her yerde olmak, her i&#;i üstlenmek ve dur durak bilmeden çal&#;&#;mak zorunda. Bu bitmek tükenmek bilmeyen insan&#;n yoruldu&#;unu, susad&#;&#;&#;n&#;, ac&#;kt&#;&#;&#;n&#;, durup nefes almas&#; gerekti&#;ini unuttu&#;u düzende birço&#;umuz öyle bir seviyeye geliyoruz ki, bir anda gözlerimiz karar&#;yor, dü&#;üp bay&#;l&#;yoruz, kalp krizi veya panik atak gibi ciddi sa&#;l&#;k problemleri ya&#;&#;yoruz, ya da vücudumuz bize yorgunluk, isteksizlik, s&#;k&#;nt&#; gibi uyar&#;lar veriyor. Tempomuzu hafifl etmezsek öyle bir noktaya ula&#;&#;yoruz ki, can&#;m&#;za tak ediyor ve her &#;eyi geride b&#;rak&#;p hayat&#;n sundu&#;u en basit zevklerin tad&#;n&#; ç&#;karmak için inzivaya çekiliyoruz.

Burn-out veya tükenmi&#;lik sendromu nedir? 

Tükenmi&#;lik sendromunu psikoloji uzmanlar&#; kronik stres, dü&#; k&#;r&#;kl&#;&#;&#; ve engellenmi&#;lik durumu &#;eklinde tan&#;mlamakta. Burnout olan veya Türkçe deyimiyle tükenmi&#;lik sendromu ya&#;ayan ki&#;iler kendilerini fiziksel ve duygusal olarak yorgun hissediyorlar. &#;&#;lerine kar&#;&#; ilgileri gün geçtikçe azal&#;yor, kimi zaman umursamaz, kimi zaman da ele&#;tirel bir yakla&#;&#;m geli&#;tiriyorlar. Ne kadar çal&#;&#;salar, ne kadar çok &#;ey ba&#;arsalar da, büyük bir tatminsizlik duyuyorlar. Bu duygu baz&#;lar&#;nda hiçbir i&#;e yaramad&#;klar&#; hissine kadar gidiyor. Huzursuzluk, gev&#;eyememe, sakinle&#;ememe, geceleri uyuyamama, sürekli yorgun hissetme devam ettikçe ki&#;inin kendini iyi hissetmemesi, sürekli sinirli bir ruh hali içinde olmas&#; ve genel sa&#;l&#;&#;&#;n&#;n bozulmas&#;na sebep oluyor. Ki&#;i tam anlam&#;yla k&#;s&#;r bir döngünün içinde buluyor kendini.

Tükenmi&#; miyim nas&#;l anlar&#;m?

Psychology Today dergisi tükenmi&#;lik sendromunuz var m&#; sorusuna kendi kendinize cevap vermeniz için basit testler öneriyor. Test bir yandan durum tespiti yapman&#;za yard&#;m ederken, di&#;er yandan ufak denemelerle kendinizi daha iyi hissetmeniz ve normale dönmeniz için sa&#;lam birkaç ad&#;m atman&#;za olanak sa&#;l&#;yor.

Sözü edilen ilk test; sa&#;l&#;&#;&#;n&#;z için ufac&#;k bir mola vermek. Stresten uzak, rahatlat&#;c&#; bir hafta sonu planlay&#;n. E&#;er hafta sonu i&#;inizin ba&#;&#;nda olman&#;z &#;artsa, hafta aras&#; birbirini takip eden iki günü kendinize tatil ilan edin. Bu iki günde 'hiçbir' i&#; yapmay&#;n. &#;&#;le ilgili telefon görü&#;melerine cevap vermeyin, email veya teks mesaj&#; atmay&#;n. E&#;er aileniz size stres veriyorsa, bu iki günde onlardan da uzakla&#;aca&#;&#;n&#;z bir program yap&#;n. K&#;sacas&#;, hedefiniz size stres veren tüm devreleri kapatmak olsun. Stres kaynaklar&#;na izin vermedi&#;iniz gibi, sizi rahatlatan, keyif ald&#;&#;&#;n&#;z aktiviteleri yapmaya yönelin.

&#;ki günde de en az 8'er saat seafoodplus.info&#;ru beslenin. Uzun zamand&#;r yapamad&#;&#;&#;n&#;z ah ke&#;ke &#;öyle yapabilsem dedi&#;iniz size mutluluk veren, sizi rahatlatan aktiviteleri yap&#;n. Kitap okumay&#; seviyorsan&#;z, kitap okuyun. Yemek yapmak sizi mutlu ediyorsa, yemek yap&#;n. Yaz&#; yazmak, kafan&#;z&#; da&#;&#;t&#;yorsa, yaz&#; yaz&#;n. 

Hiçbir&#;eyle u&#;ra&#;mak istemiyorum diyorsan&#;z, hiçbir &#;ey yapmay&#;n. Ne yap&#;n edin stresten uzak kal&#;n.

Böyle her &#;eyden uzakla&#;t&#;&#;&#;n&#;z bir hafta sonunun ard&#;ndan hala pazartesi sabah&#; kendinizi yorgun hissediyor, i&#;e gitmek istemiyorsan&#;z, büyük ihtimal tükenmi&#;lik sendromunuz var demektir. Rahats&#;zl&#;&#;&#;n seviyesini tespit etmek isterseniz, daha uzun soluklu ikinci bir test yapabilirsiniz. Kendi kendinize çözüm üretmeye ba&#;lay&#;n. O hep ertelemek zorunda kald&#;&#;&#;n&#;z tatilleri hemen planlamaya ba&#;lay&#;n. Hatta planlamayla zaman harcamay&#;n. Hemen atlay&#;n araban&#;za, birkaç günlü&#;üne uzakla&#;&#;n &#;ehrin gürültüsünden. Bu sefer 2 haftaya yay&#;n tatilinizi. &#;lk testteki kurallara sad&#;k kal&#;n. &#;&#;le ilgili hiçbir giri&#;imde bulunmay&#;n, kimseyle i&#;le ilgili konu&#;may&#;n. Size stres veren her &#;eyi hayat&#;n&#;zdan ç&#;kar&#;n. Ne fiziksel ne de duygusal anlamda sizi yoran &#;eyler yapmay&#;n. Sa&#;l&#;kl&#; beslenin, bedeninizi dinleyin, kendinizi zorlamay&#;n, rahat b&#;rak&#;n.

E&#;er 2 haftan&#;n sonunda, kendinizi güçlenmi&#; ve canlanm&#;&#; hissetmiyorsan&#;z, problemlerinizin ciddi oldu&#;u sonucuna varabilirsiniz. Ya&#;am tarz&#;n&#;z&#; kökünden de&#;i&#;tirmenin zaman&#; geldi demektir. De&#;i&#;tirmeyi redderseniz ya da de&#;i&#;tirmekte gecikirseniz, ruh ve beden sa&#;l&#;&#;&#;n&#;z&#; korumak için çok geç olabilir. Unutmay&#;n kimse hiç dinlenmeden ko&#;amaz. 

Kendi kendinize yapt&#;&#;&#;n&#;z bu pragmatik testlerde tükenmi&#;lik sendromuna yakaland&#;&#;&#;n&#;z&#; ke&#;federseniz, bu sizin için dünyan&#;n sonu de&#;il, bilakis ba&#;lang&#;c&#; olacakt&#;r. Mevcut durumunuzu saptayarak i&#;iniz ve ya&#;am temponuzla ilgili önlemleri alacak, ne kadar zor da görünse, gönüllü bir de&#;i&#;im ba&#;latacaks&#;n&#;z. 

Kendi kendinizi &#;una ikna edin: Profesyonel ya&#;ama ba&#;lad&#;&#;&#;n&#;zdaki siz ile bugünkü siz ayn&#; ki&#;isiniz. Özünüz ayn&#;. Sadece y&#;llar sizi daha bilgili, deneyimli, ak&#;ll&#; ve olgun yapt&#;. Hala ayn&#; inançlar&#;, do&#;rular&#;, sonuna kadar savunaca&#;&#; fikirleri olan sa&#;lam bir karaktersiniz. Sadece y&#;llarla ta&#;&#;d&#;&#;&#;n&#;z stres size bu nitelikleri ta&#;&#;d&#;&#;&#;n&#;z&#; unutturmu&#; olabilir. Onlar&#; yeniden hat&#;rlay&#;n.

Avrupa'da i&#; hastal&#;klar&#; giderleri t&#;rman&#;yor

Independent gazetesinde Nisan 'te yay&#;nlanan habere göre, &#;ngiltere'de çal&#;&#;anlar&#;n üçte biri depresyon ve tükenmi&#;lik sendromundan yak&#;nmakta. Sa&#;l&#;k kurulu&#;lar&#;n&#;n tahminlerine göre, Avrupa genelinde çal&#;&#;anlar&#;n bu tür hastal&#;klar&#;n&#;n maliyeti 77 milyar sterlin ( milyar TL) olarak saptanm&#;&#;. Çal&#;&#;anlar&#;n ruh sa&#;l&#;klar&#;n&#; inceleyen çal&#;&#;maya kat&#;lan &#;irketler aras&#;nda Barclays, BT ve Royal Mail gibi devler var. Rapor çal&#;&#;anlar&#;n karars&#;zl&#;k, unutkanl&#;k ve konsantrasyonbozuklu&#;u gibi semptomlara dikkat edilmesi gerekti&#;i, depresyonun habercileri olabileceklerinin alt&#; çiziliyor. &#;leri gelen &#;irketler çal&#;&#;anlar&#;n duygusal sa&#;l&#;&#;&#;n&#; iyile&#;tirmek için, tam zamanl&#; psikologlar&#; i&#;e al&#;yor, çal&#;&#;anlar&#;n egzersiz yapmalar&#; için te&#;vik ediyor. London School of Economics ve King's College London'&#;n ortak gerçekle&#;tirdikleri bir çal&#;&#;man&#;n sonuçlar&#;na göre, çal&#;&#;anlar&#;n ruh sa&#;l&#;klar&#;ndaki bozukluklar Avrupal&#; &#;irketlere maliyeti milyar TL. Depression Alliance vakf&#;n&#;n ara&#;t&#;rmas&#;na göre ise, &#;ngiltere genelinde çal&#;&#;anlar&#;n üçte biri depresyon, stres ve tükenmi&#;lik sendromundan &#;ikayetçi. Özellikle depresyon çal&#;&#;anlar&#;n içine kapanmas&#;na, di&#;er çal&#;&#;anlardan ki&#;inin kendini soyutlamas&#;na sebep oluyor. Bugünün beyin merkezli ekonomisi entelektüel bir çal&#;&#;ma gerektirmekte. Verimlilik ve inovasyonu alevlendiren insan&#;n zihinsel yetileri. Depresyon gibi hastal&#;klar do&#;rudan çal&#;&#;an&#;n zihnini, duygu ve dü&#;üncelerini öldürmekte. Çal&#;&#;man&#;n sonuçlar&#;, bu tür hastal&#;klarla sava&#;ma konusunda &#;irketlerin fazla önlem almad&#;&#;&#;n&#; göstermekte. Zihinsel sa&#;l&#;&#;&#; ve çal&#;&#;anlar&#;n kendini iyi hissetmesini sa&#;layacak politikalar yok denecek kadar az veya uygulamada ciddi aç&#;klar var. Örne&#;in, uluslararas&#; reklam firmas&#; Ogilvy 18 bin çal&#;&#;an&#;na ö&#;le aralar&#;nda beslenme, uyku ve zaman yönetimi konular&#;nda e&#;itimler veriyor ve çal&#;&#;anlar için psikolog hizmeti sa&#;l&#;yor. &#;ngiltere Unilever'in insan kaynaklar&#; alan&#;nda ba&#;kan yard&#;mc&#;s&#; Tim Munden depresyonu gidermenin i&#;letmenin geneline ve çal&#;&#;anlar&#;na büyük yarar sa&#;lad&#;&#;&#;na inan&#;yor. Al&#;nan önlemler sayesinde, i&#;le ilgili zihinsel hastal&#;klar&#;n ve bu hastal&#;klar yüzünden i&#;e gelmemelerin itibar&#;yla %10 oran&#;nda dü&#;ece&#;i öngörülüyor.

TÜKENM&#;&#;L&#;K SENDROMU SEMPTOMLARI NELERD&#;R?

- Kronik yorgunluk - Uykusuzluk
- Konsantrasyon bozuklu&#;u
- Uyar&#;c&#; fiziksel semptomlar
- S&#;kla&#;an hastal&#;klar
- &#;&#;tah kayb&#; -  Anksiyete
- Depresyon -  K&#;zg&#;nl&#;k
- Hayattan zevk alamama
- Karamsarl&#;k - Sosyalle&#;meme
- &#;çine kapanma - Kendini çaresiz ve umutsuz hissetme
- Kolayl&#;kla irite olma
- Verimlilikte dü&#;ü&#;

seafoodplus.info

Büyükşehirlerde yaşam şartları, ekonomik dengeler, yoğun iş temposu ve teknoloji kullanımı sonucunda yalnızlaşmanın artması, insanoğlunun doğadan ve kendi doğasından uzaklaşması ve daha çok kariyer yapma zorunluluğu gibi nedenler tükenmişlik sendromunu arttırıyor, oluşan farkındalık nedeniyle de bu kavramı etrafımızda daha sık duyar hale geliyoruz. Tükenmişlik sendromu konusunda merak edilenleri uzman psikologlara sorduk.

“Tükenmişlik” kavramı ilk kez yılında Bradley, sonra yılında daha ayrıntılı olarak Amerikalı psikolog Herbert Freudenberger tarafından ortaya kondu. Freudenberger, tükenmişlik sendromunu başarısız olmak, yorulmak, gücü ve kaynakları aşırı zorlamak olarak tanımlıyor. Herbert’in ardından konu üzerinde çalışan Maslach ve Jackson tarafından bu kavram geliştiriliyor. Günümüzde kabul gören tükenmişlik sendromu tanımında Maslach, tükenmişlik sendromunu; kişinin iş yaşamında ve diğerleriyle ilişkilerinde olumsuzluklara yol açan özsaygı yitimi, kronik yorgunluk, çaresizlik ve umutsuzluk duygularının gelişimi ile birlikte seyreden fiziksel tükenme, duygusal tükenme ve entelektüel tükenmeyle karakterize bir sendrom olarak tanımlıyor.

Bir başka tanıma göre ise tükenmişlik, aşırı stres ya da doyumsuzluğa tepki olarak psikolojik geri çekilme durumu. Tükenmişlik, duygusal tükenme, duyarsızlaşma boyutlarında artış ve kişisel başarı boyutunda azalma olarak üç alt boyuttan oluşuyor. Ayrıca çalışma isteği yüksek olan bireylerin, çalışma isteklerini kaybetmeleri son aşama. Kısacası bu sendrom bir hastalık değil sadece bir durum ve süreç olmakla birlikte iş yaşamında yoğun baskı sonucu kişinin duygusal ve fiziksel çöküntü yaşaması olarak özetleniyor.

DBE Davranış Bilimleri Enstitüsü’nden Uzman Klinik Psikolog Zeynep Zat, tükenmişlik sendromunun belirtilerini şöyle özetliyor:

Psikolojik belirtiler; duygusal olarak bitkin hissetme, kolayca küçük şeylere bile öfkelenme, kronik sinirlilik, hatırlama, karar verme, odaklanma ve dikkati sürdürmede güçlük, hayal kırıklığı, çaresizlik, çökkünlük, endişe, huzursuzluk, düşük özsaygı, değersizlik inancı, eleştirilere kapalı olma, apati (duygusuzluk, kayıtsızlık), anlamsızlık hissi, yabancılaşma ve ümitsizlik.

Psikofizyolojik belirtiler; fiziksel yorgunluk, halsizlik, enerji kaybı, yeme ve uyku düzeninin bozulması, gastrointestinal bozukluklar, psikosomatik (psikolojik kökenli bedensel ağrılar) hastalıklar, solunum güçlüğü ve koroner kalp hastalıkları.

Davranışsal belirtiler; dikkatsizlik, erteleme, nihai karara varmayarak sürüncemede bırakma, işe geç kalma, hata yapma, istifa etmenin sık dile getirilmesi, motivasyon eksikliği, performans düşüklüğü, diğer insanlara karşı negatif tutum (ör. alaycı tavırlar), iş saatini farklı aktiviteler ile geçirme eğilimi, kuruma duyulan ilginin ve aidiyet duygusunun azalması, aktif olarak içe çekilme, umurumda değil tutumu, alkol ve madde kullanımında artma.

Tükenmişliği Tetikleyen Faktörler

• İş yaşamından memnun olmama, mesleğini kendine uygun bulmama, meslek seçiminde isteksizlik
• Kişinin yaşamdan ve işinden aşırı beklenti içinde olması,
• Kişinin bireysel tatmin sağlayacağı başka kaynaklarının olmaması ve iş doyumunun benlik algısı için tek kaynak olması,
• Sosyal destek azlığı,
• Yoğun çalışma temposu, aşırı iş yükü
• İş yerinde adaletsizlik,
• Mobbing’e maruz kalma
• Sürekli iyi performans sergileme gerekliliği,
• Kendisini düşünmeksizin kendisini işe adama,
• İdealistlik,
• Üzerindeki sorumluluğu başka bir kişi ile paylaşamama,
• Takdir edilmeme,
• Mükemmeliyetçilik,
• ‘Kazanmak Yok’ (No Win) durumu (kişi her ne yaparsa yapsın, biri(leri)nin mutlaka memnuniyetsiz kalması,
• Eleştirel ve yargılayıcı bir çalışma ortamı,
• Belirsiz roller ve sorumluluklar,
• Sonu gelmeyen, gerçekleşmesi imkansız görevler,
• Kişilerarası çatışmalar, çalışma zamanlarının planlanmasındaki hatalar tükenmişlik sendromunun ortaya çıkmasında rol oynayabiliyor.

Herhangi bir profesyonel de tükenmişlik sendromu yaşayabilir ancak doğrudan insana hizmet veren, geniş kitleler tarafından değerlendirilen ve eleştirilebilen meslek elemanlarının bu sendroma yakalanma ihtimalinin yüksek olduğu söyleniyor.

Zeynep Zat, bu sendromun genellikle başka insanlara iyi gelmeyi gerektiren (yardım eden profesyoneller) meslek gruplarında da görülme sıklığının yüksek olduğuna işaret ediyor. Tıpkı ruh sağlığı uzmanları, sosyal çalışmacılar, hemşireler, öğretmenler, özel eğitimciler gibi.

Şirketlere İş Düşüyor

Şirketler tükenmişliği önlemek için organizasyonlar yapabilir, belirsiz ücret ve görev tanımını netleştirebilir, uzun çalışma saatlerini kısaltabilir, kişinin özel yaşam dengesini bozmamaya özen gösterebilir. Ayrıca, tükenmişlik sendromu yaşayan kişinin, stres yönetimi eğitimi alması da bir çözüm olabilir.

Kişiler de farklı görevler ve farklı çalışma düzenleri ile iş yerindeki monotonluğu kırmaya çalışabilirler.
Zeynep Zat, “Kişi, tükenmeye başladığını fark ettiğinde, ona göre hayat tek bir şeyin etrafında, şekillenir olmuş demektir. Dolayısı ile ‘Bu hayatta beni ben yapan başka neler var? İş dışındaki ben kimim? Neler yapmaktan hoşlanırım? Kimler ile buluşmaktan hoşlanırım?’ sorularını sormak ve gelen yanıta göre yaşamı yeniden düzenlemek kendisine yardımcı olabilir.” diyor ve şu tavsiyelerde bulunuyor:

• İş dışındaki yaşam renklendirebilir. Hobilerine ve arkadaşlarına vakit ayırmaya özen gösterebilir.
• Ailesi, eşi ve çocukları ile belirli süreleri mutlaka beraber geçirmeye ve bu saatleri beraber yapmaktan hoşlandıkları şeylerle uğraşarak geçirmeye dikkat edebilirler.
• Spor gibi fiziksel aktiviteler yararlı olabilir. Bedenin hareket etmesi çökkün hissedilen durumlarda zorlayıcı bir aktivite gibi gözükse de bu hissin ortadan kalkması için de iyi bir yol olabilmektedir.
• Bu süreçte, aile önemli bir rol oynayabilir; kişinin işteki rolü dışında da kendisi olarak da sevildiğini hissettirebilir.
• Nefes ve gevşeme egzersizleri ve meditasyon teknikleri öğrenilebilir.
• Yaşamında mizaha daha fazla yer açabilir.
• Hayattaki kişisel ve kariyer hedeflerini tekrar gözden geçirebilir. Bu hedefe giden adımları daha gerçekçi, küçük, uygulanabilir ve somut şekilde planlayabilir.
• Tüm sevdiklerinden destek istemek için iyi bir zamanlama olabilir.

Tükenmişlik sendromunun panzehiri, kişinin kendini güçlü hissetmesidir. Tedavi söz konusu olduğunda, literatürde sıklıkla kişinin uzaklaşıp ‘istirahat etmesi’ tavsiye ediliyor. Ayrıca, kişiye psikoterapi desteği de verilebiliyor. Zeynep Zat, “Psikoterapi kişinin hayatının kontrolünü etkin bir şekilde yapabilmesi, özel yaşamı ve iş yaşamındaki olumsuz durumlar ile daha kolay baş edebilmesi için gerekli becerileri edinebilmesi, stresli durumları daha iyi yönetebilmesi ve kaynaklarının güçlendirilmesi için kişiye yardımcı olabilir.” diyor.

Burcu Özçelik Sözer, Hürriyet İK

DBE Yetişkin ve Aile Psikolojik Danışmanlık Merkezi
Bizi Arayın  Terapistlerimiz