Faiz Nedir Nasıl Hesaplanır?
Faiz Nedir?
Piyasa açısından bakarsak faizi, tasarruf sahibinin, tasarrufunu, ihtiyacı olana belirli süre için kullandırmasının karşılığı olarak aldığı bedel olarak tanımlayabiliriz. Ekonomi bilimi açısından faiz iki farklı biçimde tanımlanır: (1) Bir borç anlaşmasının satışı sonrasında elde edilen getiri miktarı, (2) Üretim amaçlı olarak kullanılan sermayenin getiri oranı.
Faiz Hesapları
Basit Faiz: Belirli bir dönem için yatırılan mevduatın o dönem sonunda kazandığı faiz getirine basit faiz deniyor. Basit faiz getirisi şöyle bir formülle hesaplanıyor:
Basit Faiz = Anapara x Faiz Oranı x Süre
Bir yıl vade ve yüzde 8,0 (= 0,08) faiz oranıyla TL mevduat yatırdığımızı düşünürsek basit faiz getirisi şöyle hesaplanır:
Basit Faiz Getirisi = x 0,08 x 1 = TL
Bileşik Faiz: Geçmiş dönem faizinin de anaparaya eklenmesiyle yeni dönemde elde edilen faiz getirisine bileşik faiz deniyor. TLnin aylık % 0,8 faizle bir yıl sonunda ne kadar faiz getirdiğini aşağıdaki tablo yardımıyla şöyle hesaplayabiliriz:
Anapara (TL) | Aylar | Anapara + Faiz |
1 | ||
2 | ||
1 + Aylık Faiz | 3 | |
1, | 4 | |
5 | ||
6 | ||
7 | ||
8 | ||
9 | ||
10 | ||
11 | ||
12 |
Nominal Faiz: Bankaların mevduata uygulayacaklarını açıkladıkları faiz nominal faizdir. Örneğin bir banka 1 yıl vadeli mevduata yüzde 8,0 faiz vereceğini açıklamışsa bu nominal faizdir. Net Nominal Faiz: Bankaların açıkladıkları nominal faizden vade sonunda gelir vergisi stopajı yapılır. Mevduat sahibinin eline geçen faiz getirisi bu kesintiden sonraki tutardır. Buna net nominal faiz diyoruz. Türkiyede mevduat faizlerine vadeye göre değişen gelir vergisi stopajı uygulanıyor. Bir yıl vadeyle yatırılan mevduata % 12 gelir vergisi stopajı söz konusu oluyor. Bir bankaya yüzde 8,0 nominal faizle bir yıllığına TL yatıran bir kişinin net nominal faiz getirisi şöyle hesaplanacaktır:
x 0,08 = TL
- ( x ) = TL
Ya da net nominal faiz oranını hesaplamak istersek:
0, (0, x 0,12) = 0, yani yaklaşık olarak yüzde 7.
Reel Faiz: Nominal faizden enflasyonun etkisinin giderilmesi yoluyla hesaplanan faizdir. Bir anlamda dönem sonunda ele geçecek olan faizin satınalma gücündeki değişimden arındırılmasıyla hesaplanmış faiz demektir. Burada hesaba katılması gereken enflasyon oranı paranın yatırıldığı anda geçerli olan enflasyon oranı değil dönem sonunda geçerli olması beklenen enflasyon oranıdır. Buna beklenen enflasyon deniyor.
Bu hesaplama piyasada genellikle nominal faizden enflasyon etkisi arındırılarak yapılıyor. Oysa doğrusu net nominal faizden enflasyonu arındırarak hesaplama yapılmasıdır.
Reel faiz şöyle bir formülle hesaplanır:
Reel faiz = (1 + Net Nominal Faiz) / (1 + Beklenen Enflasyon) -1
Bir kişinin bankaya yüzde 8,0 nominal faizle bir yıl vadeyle TL yatırdığını, paranın yatırıldığı tarihte 12 aylık enflasyon oranının (TÜFE) yüzde 8 olduğunu ve bir yıllık vadenin sonunda bu oranın yüzde 7,5 (0,) olmasının beklendiğini düşünelim. Söz konusu yüzde 8,0 oranındaki nominal faiz oranından yüzde 12 stopajı düşersek net nominal faiz oranı yüzde 7 olarak bulunur. Bu durumda reel faiz hesabı şöyle yapılır:
Reel Faiz = (1 + 0,07) / (1 + 0,) 1 = - 0, yani yaklaşık olarak eksi yüzde 0,5.
Bu örnekte reel faiz eksi çıkmıştır. Oysa hesaplamayı piyasanın yaptığı gibi nominal faiz (yani stopaj öncesi oran) üzerinden yapsaydık:
Reel Faiz = (1 + 0,08) / (1 + 0,) 1 = artı yüzde 0,5 olarak bulacaktık.
Reel faizi hesaplarken doğru olan nominal faizi değil net nominal faizi esas almaktır. Çünkü gelir vergisi stopajı tasarruf sahibinin eline geçen tutarı azaltır.
Faiz Çeşitleri
Banka Faizleri
Bankaların uyguladığı faizler başlıca iki gruba ayrılıyor: Mevduat faizi, kredi faizi. Mevduat faizi: Bankalarda mevduat hesabı açtırıp da bu hesaba para yatırırsanız alacağınız faizin adı mevduat faizidir. Vadelerine göre sınıflandırırsak iki türlü mevduat vardır: Vadesiz mevduat, vadeli mevduat. Bankalar ilkine faiz vermiyor, ikincisine ise miktara ve vadeye göre değişen oranlarda faiz veriyorlar. Bankalar, şubeye gitmeden açılan ve adına e-mevduat denilen mevduat hesaplarını desteklemek için genellikle bu hesaplara biraz daha yüksek faiz veriyorlar. Türkiyede vadeli mevduatın ağırlığı (toplam mevduatın % 87si) ortalama ay arası vadeye sahiptir. Bu aralıkta vadeler için de günümüzdeki faiz ortalama olarak oranı yıllık % 7,5 dolayındadır. Bu faiz nominal faizdir. Nominal faiz oranı; görünürdeki faiz demektir. 6 aya kadar vadeli mevduat hesabından elde edilen faizden % 15 gelir vergisi stopajı yapılıyor. Bu durumda ele geçen üzerinde hesaplarsak gerçek faiz oranı yaklaşık olarak % 6,4e geliyor. Gerçek faiz oranı; nominal faizden stopaj yoluyla kesilen gelir vergisi düşülerek hesaplanan faizdir. Bunların dışında bankalar ticari mevduat adı altında kurumlardan da mevduat kabul eder ve faiz öderler. Kredi faizi; bankaların açtıkları kredilere uyguladıkları faizlere verilen addır. Bankaların çeşitli adlar altında farklı kesimlere açtıkları krediler söz konusudur. Bunları; kurumsal/ticari krediler, kobi kredileri ve bireysel krediler (tüketici kredileri ve kredi kartları) olarak sınıflandırmak mümkün. Tüketici kredileri de başlıca taşıt kredileri, konut kredileri ve diğer krediler olarak üçe ayrılıyor. Kredilerin her birinin faiz oranı farklıdır. Bugün için tüketici kredileri için ortalama olarak % 1,3 dolayında aylık ortalama faiz oranından söz etmemiz mümkündür. Ticari faiz oranları ise kurumlara göre farklı oranlar taşıyabilmektedir.
Tahvil ve Bono (DİBS) Faizleri ve Gösterge Faiz
Hazine, kamu kesimi açıklarını kapatmak ve geçmiş yıllardan gelen anapara ve faiz borçlarını ödeyebilmek için iç ve dış borçlanma yapmaktadır. İç borçlanmayı Devlet Tahvili (vadesi 1 yıl ve daha uzun kağıtlar) ya da Hazine Bonosu (vadesi 1 yıldan kısa kağıtlar) ile yapmaktadır. Bu borçlanma kağıtlarının hepsine Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS) adı verilmektedir. Hazine iç borçlanmayı ağırlıklı olarak ihale yöntemiyle yapmakta ve faiz de bu ihalelerde belirlenmektedir. Hazinenin iç borçlanma ihalelerinde belirlenen faize DİBS faizi Hazine Faizi adı veriliyor. DİBSleri ihale sırasında yani birinci elden bankalar alıyorlar. Bankalar daha sonra bu kağıtları piyasada satıyorlar. Böylece piyasada bir ikinci el fiyatı ve faizi oluşuyor. Gösterge faiz; Vadesine 2 yıl kalmış olan ve 3 ayda bir kupon ödemeli olan alım satım olarak çok işlem gören Devlet Tahvilinin ikincil piyasadaki faizine verilen addır. Bugün için gösterge faiz TRTT11 numaralı Devlet tahvilinin faizidir ve oranı % 9,25dir. Bu faiz, pek çok işlem için referans olarak alındığı için adına gösterge faiz deniyor.
TCMBnın Faizleri
Bir hafta vadeli repo işlemlerine uygulanan faiz (politika faizi): TCMB, 1 hafta vade ile repo ihalesi açıyor, bankalar ellerindeki tahvil ve bonoları TCMBye verip karşılığında para alıyorlar ve vade sonunda parayı iade edip kağıtlarını geri alıyorlar. TCMB bu araçla banka ve finans kurumlarının piyasada uyguladığı faiz oranlarını, bankalardan alınan kredilerin miktarını, hisse senedi ve döviz gibi varlıkların fiyatlarını etkileyebiliyor. Bu işleme uygulanan faiz oranı bugün itibariyle yıllık % 4, Gecelik işlemlerde uygulanan faiz (gecelik faiz, fonlama faizi): TCMBnin, hesaplarını kapatabilmek için gecelik olarak borç almak ya da ellerinde kalan paraları gecelik olarak borç vermek isteyen bankalara uyguladığı faize bu adlar veriliyor. Piyasada gecelik faizlerin oluşturduğu açıklığa faiz koridoru buradan giderek bu faizlere koridor faizi de deniyor. TCMB, bu yolla ikincil piyasada oluşan kısa vadeli faiz oranlarını, döviz kurlarını ve kredilerin büyüme hızını etkileyebiliyor. TCMBnin gecelik borç almada uyguladığı faiz oranı bugün için yıllık % 3,5, gecelik borç vermede uyguladığı faiz oranı yıllık yüzde 6,5 (piyasa yapıcısı bankalara repo karşılığı % 6.)
Geç likidite penceresi faizi: Hesaplarını kapatmak ya da ellerinde bulunan parayı borç vermek için son ana kadar bekleyen bankalara uygulanan caydırıcı faiz oranlarını kapsayan bir uygulamadır. Bu uygulamada saat ile arasında TCMBye gecelik borç vermek isteyenlere bugün için yıllık % 0, gecelik olarak TCMBden borç almak isteyenlere yıllık % 9,5 faiz uygulanıyor.
Doğrulanmış Yorum
"Konut kredisi ihtiyacımı karşılamak için kredi aramaktaydım. Arama yaparken sitenizi keşfettim ve mükemmel bir site olduğunu farkettim. 1,18 oranla kredi alacakken, sayenizde 0,98 oranla krediyi bulma şansı yakaladım. Çok çok teşekkür ederim."
Cüneyt ErdoğanOtel YöneticisiDoğrulanmış Yorum
"Çalışmalarınız çok güzel tebrik ederim."
Levent AksuReklam Tanıtım UzmanıDoğrulanmış Yorum
"Teşekkür ederiz çalışmalarınız çok başarılı emeğinize sağlık."
İbrahim SevenerKafe İşletmecisi"Kesinlikle tavsiye ediyorum, öğrenmek istediklerinize anında imkan sağlıyor."
Arzu SağdıçDoğrulanmış Yorum
"Teşekkür etmek için bu mesajı atıyorum. Sayenizde bir çok bilgiye ücretsiz erişim sağlıyoruz. Kazancınız ne bunda bilmiyorum ama bir çok insana zamandan çok kazanç sağlıyorsunuz. Teşekkür ederim."
Yağız Ali AydoğduDoğrulanmış Yorum
"Tüketici için oldukça faydalı ve kapsamlı bir web sitesi. Teşekkürler Hesapkurdu!"
Beril EvginBölge Satış Müdürü"Hizmet kaliteli teşekkürler"
Erkan Türkmen"Bankalarla birebir. Yani ne denir teşekkürler. Süper bir uygulama. Bravo, tebrikler"
Adem KılıçTürkiye'nin en çok yatırım alan Fintech şirketi - Fintech Forum
Türkiye'nin en hızlı büyüyen ilk 50 teknoloji şirketi - Deloitte
BDDK tarafından denetlenen kurum
bit SSL ile şifreleme
Mevduat Kullanıcı Soruları
Mevduat, bankalara belli bir vade ya da ihbar süresi sonunda çekilmek üzere yatırılan paradır. Bankaların halktan faiz veya kur farkı ödeyerek topladıkları kaynaklar olarak da tanımlanabilir.
Bankaya yatırılan para belirli bir süre boyunca bankada tutulur. Vade sonunda anaparaya faizi eklenir.
Mevduat hesabı türleri aşağıdaki gibidir:
Vadeli hesap, yatırılan paranın belirli bir zaman içinde faiz getirisi sağladığı bir mevduat hesabı çeşididir. Vadeli hesapta, hesaba yatırılan anapara; 1 ay, 3 ay, 6 ay veya 1 yıl gibi belirli periyotlarda belirlenen faiz oranı kadar getiri sağlar.
Öncelikle bankaların mevduat faiz oranları incelenerek en uygun banka mevduatı seçilerek mevduat hesabı açmaya karar verilmelidir. Ayrıca, bankaların müşteri çekmek için mevduat faizi kampanyanları değişebilir bu yüzden banka kampanyalarının incelenmesi gerekir.
Vadesiz mevduat hesabı, hesaba yatırılan tutarın herhangi bir vade ya da sözleşmeye gerek olmaksızın kullanılabildiği, buna karşılık da ek bir getirisi olmayan hesap türüdür.
Vadesiz mevduat hesabı açarken işlemleri sorunsuz, hızlı ve pratik halledebileceğiniz bir banka seçmelisiniz. Vadesiz mevduat hesabı açarken bankanın şube ve ATM sayısı, yıllık kart ücretleri, kampanyalar ve EFT ücretlerine dikkat edebilirsiniz.
Mevduatın sahibinin, mevduatını çekeceği tarihi belirli bir süre önce bankasına bildirmek durumunda olduğu mevduat türüdür.
Döviz mevduatı, Dolar, Euro ve Sterlin başta olmak üzere birçok para birimi üzerinden açılarak faiz getirisi elde edilen vadeli mevduat hesaplarıdır. Faiz oranları kur hareketlerine göre de belirlendiği için genel olarak döviz mevduatı hesaplarının faiz getirileri yüksek değildir. Ayrıca faiz kazancı üzerinden vadeye göre ortalama olarak %15 stopaj kesintisi de yapılır.
Altın hesabı, birikimlerini altında değerlendirmek isteyen yatırımcıların mevcut altınlarını veya nakit paralarını bankalara gram altın olarak yatırdıkları bir banka hesabı türüdür.
Enflasyon korumalı mevduat hesabı, hesap açılışında taahhüt edilen faiz oranı ile vade sonunda oluşan TÜFE Endeksi yıllık değişim oranı + ilave oran karşılaştırıldığında yüksek olan tarafın faiz oranını kazandıran mevduat ürünüdür.
Kur korumalı mevduat hesabı, TL faiz oranında getiri ya da kurun faiz oranından daha fazla artması durumunda kur farkı koruması sunan bir mevduat üründür.
Kur korumalı mevduat hesapları gerçek kişilerce TL vadeli hesaplar üzerinde işler. Ürünü sunan bankaların şartları incelenerek istenilen tutar ve vadede hesap açılışı gerçekleştirilir.
Standart vadeli mevduat hesabı banka şubelerinden açılabilir. Birikim hesabı ise yine şube üzerinden yaptırılabilir. Bu işlemler için şube hesap işletim ücreti ve ek masraflar talep edilebilir. Ayrıca, vadeli mevduat hesabının faiz oranı e-mevduat hesabına göre daha düşük olabilir.
e-Mevduat hesabı (internet bankacılığı mevduat hesabı) açtırmak için hesap açılacak bankanın internet bankacılığına üye olmak gerekir. Bankanın internet şubesi aracılığıyla hesap açılabilir, mevduat bu hesap üzerinden takip edilebilir. Buna ek olarak bankaların e-mevduat müşterisi olmak için internet üzerinden başvuru yapıp, bu hizmeti sunan bankaların müşterisi olunabilir. Uzaktan banka müşterisi olmak için şubeye gitmeden hesap aç sayfamızı ziyaret edin.
Mevduat hesabı açmak vadesiz hesap açmak ile benzerdir. 18 yaşını tamamlamış herkes mevduat hesabı açabilir.
Vadesiz hesap açabileceğiniz her bankada mevduat hesabı açabilirsiniz.
Mevduat hesabı açarken hesap ücreti olmayan bankaları tercih edebilirsiniz. Banka seçilirken, dikkat edilmesi gereken önemli bir konu da eğer online bankacılığı çok tercih etmiyorsanız banka şubesinin konumunuza yakınlığıdır. Daha detaylı bilgi için mevduat hesabı için banka seçimi yazımızı ziyaret edin.
Bankaların mevduat faiz oranları, kredi faiz oranlarına da bağlı olarak rekabet içerisinde kalmak için tutar ve vadeye göre sürekli değişkenlik gösterir. Bu sebeple en yüksek mevduat faiz oranını bulmak için bankaları her mevduat yatırma veya yenileme döneminde yeniden karşılaştırmak gerekir. Ayrıca bankaların kredilere uyguladığı güncel faiz oranlarını görmek için kredi faiz oranları sayfasını ziyaret edin.
Vadeli hesaptan para belirlenen vade sonunda çekilirse, anapara ve belirlenen oranda faiz de çekilebilir. Örneğin; bir yıllık vadeli hesaba yatırılan 20 bin TL, bir yıl dolmadan da hiçbir kayıp olmadan çekilebilir ancak faiz getirisi olmaz. Bu para, vade dolduktan sonra yani bir yıl sonunda çekilirse 20 bin TL’nin yanı sıra faizden elde edilen kazanç da çekilebilir. Detaylı bilgi için vadeli hesaptan para çekme yazımızı inceleyin.
Evet, vadesinden önce mevduat hesabından para çekilebilir. Ancak vadeye göre faiz getirisini kaybedebilirsiniz.
Vadeden önce anaparanın çekilmesi durumunda ise kazanılan faizden kayıplar yaşanabilir. Ancak son dönemde bankalar rekabette avantaj sağlaması açısından vadeleri günlük olarak belirleyerek, vadeden önce paranın bozdurulması durumunda bir kayıp yaşanmayacağı sistemler de geliştirdi.
Mevduat faiz oranı, bankaların belirli bir vadede yatırılan para üzerinden faiz kazandırdığı orandır. Mevduat faiz oranı seçilen vade, anapara ve döviz cinsine göre belirlenir.
Mevduat faiz hesaplaması, “anapara*faiz oranı*vade (gün)/” formülü ile brüt olarak hesaplanır. Örneğin, yıllık %15,09 faiz oranı ile 30 gün vadeli mevduat hesabına TL para yatırılması durumunda: TL*15,09*30/ = ,02 TL 30 günlük brüt faiz getirisi elde edilir.
Net mevduat getiri ise brüt faiz getirisinden mevduat vadesine göre denk gelen stopajın (gelir vergisinin) düşülmesi ile hesaplanır. Yukarıdaki örneğin vadesi 30 gün olduğu için stopajı %15’dir. Bu durumda net kazanç ise ,02 TL - (,02 TL*%15) = ,42 TL olur.
Vade | 6 Aya Kadar | 6 Ay - 1 Yıl | 1 Yıl Üzeri |
---|---|---|---|
Türk Lirası (TL) | 5% | 3% | 0% |
Dolar, Euro | 20% | 20% | 18% |
Altın Katılım | 15% | 15% | 15% |
Enflasyon doğrudan faiz oranlarına etki eder. Bankaların faiz oranı belirlenmesinde temel etkenlerden biri de gerçekleşen enflasyondur. Bunun nedeni yatırımların enflasyon karşısında erimemesi için üzerinden bir faiz oranı belirlenmesi gerekliliğidir. Ayrıca temel olarak bankalar mevduat için ödedikleri faiz oranı üzerine gider ve kazançlarını ekleyerek kredi faiz oranlarını da belirlediği için hem mevduat hem kredi faiz oranları üzerinde enflasyon doğrudan etkilidir.
Copyright © BHL Turkey Teknoloji A.Ş.
Tüm Hakları Saklıdır.
Sigorta aracısı seafoodplus.info, seafoodplus.info iştirakidir.
Merdivenköy Mah. Bora Sok. Nidakule
Göztepe Blok No İç Kap No/61
Kadıköy/İSTANBUL
MERSİS Numarası:
0() [email protected]
Sosyal Medyadan Bizi Takip Edebilirsiniz
FacebookMediumTwitterInstagramLinkedInYoutubeseafoodplus.info anlaşmalı olduğu bankalarla “Destek Hizmet Kuruluşu” olarak çalışmaktadır. Sunulan destek hizmeti BDDK’nın tarihli yönetmeliğine göre denetlenmektedir.