Hiperaktiviteyi Tetikleyen Yiyecekler

Gıdaların Rengi Çocukların Hareketlerini Etkiliyor

Anne-babalar etiket okuma alışkanlığı edinmeli ve bu alışkanlığı çocuklarına da kazandırmalılardır.

Abur cubur yiyecekler renkleriyle göz alıyor ama içerdikleri katkı maddeleri çocukların sağlığını tehdit ediyor.. Besin maddelerine eklenen katkı maddeleri ve renklendiriciler sağlığınızı tehdit ediyor.
Çocukların yanı sıra yetişkinler tarafından da tercih edilen; cips, çikolata, şeker gibi gıdalar sanıldıkları kadar masum değil. Araştırmalar, gıdalardaki katkı maddelerinin çocuklardaki hiperaktivite ve dikkat eksikliği gibi psikolojik bozukluklarda rolü olabileceğini gösteriyor. Bu maddelerin çocuk gelişiminde olumsuz etkileri olduğunu söyleyen Memorial Hastanesi Beslenme ve Diyet Uzmanı Oya Yüksek, anne-babaları uyardı. Yüksek şöyle konuştu:

NE İŞE YARARLAR?

"Katkı maddeleri tek başına gıda olarak tüketilmeyen, gıda ham veya yardımcı maddesi olarak kullanılmayan, tek başına besleyici değeri olan veya olmayan, imalat sırasında kalıntı ve türevleri mamul maddede bulunabilen maddelerdir. Bunlar ayrıca, bir gıdanın üretilmesi, tasnifi, işlenmesi, hazırlanması, ambalajlanması, taşınması, depolanması sırasında gıdanın koku, tat, görünüş, yapı ve diğer niteliklerini korumak, düzeltmek veya istenmeyen değişikliklere engel olmak ve düzeltmek amacıyla kullanılmasına izin verilen maddelerdir." Gıda katkı maddelerini tanımlamak ve herhangi bir karışıklığa yol açılmaması için E harfi ve üç rakamlı sayıların kullanıldığını söyleyen Yüksek, "Avrupa Birliği tarafından her katkı maddesi için bir kod belirlenir. Katkı maddesi olarak tanımlanan tüm kimyasallar bu kodlama sisteminin içindedir" dedi. Gıda katkı maddelerinin işlevlerine göre de sınıflandırıldığını kaydeden Yüksek, sözlerini şöyle sürdürdü: "Koruyucular, tatlandırıcılar, antioksidanlar, renklendiriciler, taşıyıcı solventler, asitler, aroma arttırıcılar, jelleştiriciler, köpük oluşturucular, nişastalar ve daha birçok madde gıdaları istenen şekle ve renge getirir." İngiltere'deki Southampton Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırma ise, renklendirici denilen boya katkı maddelerinin hiperaktif çocukları olumsuz etkileyebileceğini gösterdi. Çalışma sonunda; 8-9 yaş arası çocukların boya katkılarından olumsuz etkilendiği tespit edildi. 3 yaş grubu çocuklarının ise bunların kana sadece bir kez karışmasıyla bile olumsuzluk yaşadıkları belirlendi.

ETİKETLER OKUNMALI

Çocuklardaki hiperaktivitenin; genetik faktörler, erken doğum ve çevresel nedenler gibi birçok faktöre bağlı olduğunu belirten Diyetisyen Oya Yüksek ekledi: "Katkı maddeleri hiperaktiviteyi tetikleyen etkenlerden sadece biridir. Çocuklara sağlıklı besin seçimi öğretilmelidir. Onları hazır gıdalardan uzak tutmakta yarar vardır. Anne-babalar etiket okuma alışkanlığı edinmeli ve bu alışkanlığı çocuklarına da kazandırmalılardır.


.ALINTIDIR.

Sigara hiperaktiviteyi tetikliyor!
 
Hamileyken sigara içen annelerin çocuklarının hiperaktif olma ihtimali yükseliyor. Hiperaktivite tedavi edilmezse ciddi sonuçlara neden olabiliyor.

Ayşegül Aydoğan Atakan

Milliyet

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun zekâ seviyesiyle bir ilişkisi var mı? Hastalığın ortaya çıkmasında hangi faktörler rol oynuyor? Hangi içecekler tetikleyici etkiye sahip?
Toronto Üniversitesi Tıp Fakültesi Profesörü ve Scarborough Hastaneleri Psikiyatrik Araştırmalar Direktörü görevlerini sürdüren, Scarborough Hastaneleri’nde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Kliniği, Eğitim ve Araştırma Enstitüsü Direktörlüğü ile Psikiyatri Bölümü Araştırma Direktörü ve Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Ana Bilim Dalı Başkanlığı görevlerini yürüten, Kanada Dikkat Eksikliği Eğitim ve Araştırma Örgütü Kurucu Üyesi ve Eğitim Direktörü Prof. Dr. Atilla Turgay, merak edilenler hakkında sorularımızı yanıtlamayı sürdürüyor.

DEHB bir beyin hastalığı mı?
Kesinlikle bir beyin hastalığı. Özellikle son 5 yıldır bu çocukların beyinlerinde nerede, ne gibi değişiklikler olduğunu görebiliyoruz. Bu hastalarda, iki beyin merkezini birleştiren yerlerde bozukluklar var. Green cevherinde azalmalar var. Bunlar doğumdan gelen sorunlar. Ayrıca beyinde glukoz yani şeker kullanımında bozukluklar ve elektrofizyolojik anormallikler var.

Teşhis için hangi tetkiklerin yapılması gerekiyor?
Beyindeki değişiklikler MR’la görüntülenebiliyor.

DEHB’nin zekâ seviyesiyle bir ilişkisi var mı?
Genel kanı olan 'hiperaktif çocuk zekidir’ anlayışı çok yanlış. Aynı şekilde hiperaktif çocuk eşittir geri zekâlıdır diye düşünmek de çok yanlış.

Hastalığın ortaya çıkmasında sigara, alkol kullanımı gibi çevresel faktörler etkili mi?
Harvard Tıp Fakültesi’nde yapılan bir çalışmaya göre sigara içen annelerle içmeyenleri karşılaştırdığınızda sigara içen kadınların DEHB’li çocuk doğurma olasılığı daha fazla. Anne aşırı alkol kullanıyorsa, çocukta fetal alkol sendromu dediğimiz bir beyinsel bozukluk görülüyor. Bu sendromun olduğu çocuklarda DEHB olma olasılığı da yüzde 90’ları buluyor. Türkiye’de yok denecek kadar az olan bu oran, Kuzey Amerika’da çok yüksek.

Hastalığı tetikleyen yiyecekler var mı?
Renkli, asitli içecekler DEHB’li çocuklarda tetikleyici rol oynuyor. Kafein de çarpıntı yaparak çocukların büyük bir çoğunluğunda hastalığın belirtilerini artırabiliyor veya ona benzer belirtiler gösterebiliyor.

Okul öncesi ve okula başlayan dönemdeki DEHB’li çocukların belirtileri nelerdir?
Erken çocuklukta, anaokul çağındaki çocuklarda en fazla görülen belirtiler yerinde duramama, oyuncak paylaşamama, kavgacı ve geçimsiz olma, arkadaşlık kuramamadır. Oysaki okul çağına gelince sınıfta oturamama, dersini bitirememe gibi belirtiler görülür.

DEHB’i olan çocuk okulda başarılı olabilir mi?
İlaçlar çocuklarda başkaldırı, agresiflik gibi davranışları da ortadan kaldırıp sosyalizasyonu sağladığı gibi okul başarısını da artırıyor. Yaptığımız çalışmada bir yıl içinde çocuğun eğitiminde, okul notlarında çok ciddi düzelmeler olduğunu gördük.
Eğer çok akıllı bir çocuk üniversite sınavlarına giriyor, kazanamıyorsa ve DEHB sorunu varsa, bu, çocuğun belirli bir süre içinde sınavlarını çok iyi yapamadığı anlamına gelir. Bu nedenle bu çocuklara sınavlarda daha fazla zaman verilmesi gerekiyor.

İlaçlar iştahı keser mi?
DEHB’in dört tipi var. Bir tanesinde hiperaktivite olmaksızın dikkat eksikliği bozukluğu var. Bu çocuklarda şişmanlık varsa uyarıcı ilaçlar, özellikle kısa etkili metilfenidat günde 3 kez ve yemeklerden bir saat önce alınıyorsa iştahı kesici etkileri var. Bu ilacı kullanan çocuklarda bir iki kilo kaybı olabiliyor.

Bu çocukların suç işleme riskleri var mı?
Saldırganlık, yangın çıkarma, hırsızlık gibi suçlara karışan, davranış bozuklukları gösteren ve hapse giren çocukların yüzde 80’inde DEHB bulduk. Ama bütün bu sorunu olan çocuklar kötü olacak diye ebeveynleri korkutmuyoruz. Büyük çoğunluğu devlet adamı, bilimadamı, sanatçı, müzisyen olabiliyorlar, bu da bir gerçek. Ama çocukta DEHB varsa ve bunun yanında saldırganlık, çalma gibi davranım bozukluğu görülüyorsa, bu çocukları izlediğimiz zaman iki yıl sonra baktığımızda ciddi sorunlar ortaya çıkıyor.

DEHB’e başkaldırı gibi isyankârlık, söz dinlememe eşlik ediyorsa bu çocuklarda bir yıl sonra kanunları çiğneme, hırsızlık, vurma kırma, yangın çıkarma gibi bozuklukların ortaya çıktığını görüyoruz.

Milliyet

Çocuğunuzun çok hareketli ve atak olduğundan, konsantrasyon bozukluğu yaşadığından şikayetçi iseniz mutlaka bir hekime danışın. Hiperaktivite tanısı konmuş çocuklarda, huzursuzluk, sabırsızlık, dikkat kaybı, unutkanlık, öğrenme güçlüğü gibi davranış bozuklukları saptanmıştır. Hiperaktif çocukların beyin kimyasındaki dengesizlikler sonucunda anormal davranışlar gösterebildiği görülmüş fakat hala tam anlamıyla nedeni tanımlanamamıştır.

Hiperaktivite kızlara oranla erkek çocuklarında daha çok görülüyor ve çocuklardaki dikkat dağınıklığı genelde 3 yaşında başlıyor. Bu dönemlerde önemsenmeyip kontrol altına alınmazsa çocuğunuzun ileriki yaşamını olumsuz yönde etkileyecek problemler ortaya çıkıyor. Bu da çocuğun özellikle ergenlik dönemini daha çalkantılı ve başarısız geçirmesine sebep oluyor.

Yapılan bilimsel çalışmalar, katkı maddeleri eklenmiş besinlerin ve aşırı şeker tüketiminden sonra çocuklardaki hiperaktifliğin arttığını kanıtlıyor. Ayrıca çalışmalar yeterli ve sağlıklı beslenmeyen çocukların hiperaktif olduklarını ortaya koyuyor.

Hiperaktif bir çocuğunuz varsa paniğe kapılmanıza gerek yok gözlemci olun ve dikkat edin. Bazı yiyecekleri özellikle şekerli besinleri tükettikten sonra daha hareketli olup yerinde duramıyorlarsa ve konsantrasyon bozukluğu yaşıyorsa bu tür besinlerin tüketimini sınırlandırmalısınız. Ayrıca hiperaktif çocukların bir çoğu, salisilatlar ve fenolik bileşiklere karşı çok daha duyarlılık göstermektedir bu sebeple salisilat oranı düşük olanlar tercih edilmelidir.

SONRAKİ YAZIÖNCEKİ YAZI

Dikkat eksikliği olarak tanımlanan, bir noktaya odaklanamayan, tek bir işe kafa yoramama durumunu sembolize eden nörolojik bir rahatsızlıktır. Nöronları alakadar eden bu rahatsızlığın bu kadar önemsenmemesi ise toplum genelinde az görülmesinden kaynaklanır. Hiperaktivite bozukluğu olarak tanımlanan ikinci ayağı ise çocuklarda sık sık gözlemlenir.

Ortalamalara bakıldığında genel toplumun %4’ünü ilgilendiren bir sorun olmakla birlikte çocuklarda sık görülür. Görüldüğü an teşhisi konularak tedavi edilirse önündeki uzun hayat boyunca bu problemle yaşamayı öğrenmek zorunda kalmayacaktır. Fakat ebeveynler bunu bir şımarıklık olarak tanımlayarak sanki çocuğun bunu bilerek ve kasti olarak yaptığını düşünmeleri tedaviyi güçleştirir.

Günümüzde diğer nörolojik rahatsızlıklardan daha fazla gündeme gelmesi 3 ile 7 yaş arasındaki çocukların hemen hemen %70 ‘inde görülmesinden kaynaklanmaktadır. Bu geçici bir süreç olarak bazı çocuklarda bu yaş grubunda görülüp dağılırken bazı çocuklarda hiperaktivite bozukluğu olarak devam etmektedir.

Tetikleyici nedenler arasında yaşanmışlıklar, kötü hatıralar, aşırı bir stres ya da ailevi tabanlı sorunlar büyük bir önem arz eder. Dikkat eksikliğine iyi gelen besinler arasında da doktorunuzun önerdiği, nöron sistemi başlı başına dengeleyebilecek yiyecekler vardır.

Dikkat Eksikliğine Hangi Besinler İyi Gelir?

Çok yoğun bir skalada değerlendirilemeyecek kadar kısıtlı olduğunu söyleyebileceğimiz nörolojik rahatsızlıklarda yiyecek ve besinler yalnızca sinirsel sistem üzerinde bariz bir düzelmeye işaret etmeye yarar. Daha fazla aktif kullanım, daha fazla enzimle bunun düzene oturmasına yardımcı olur. Tabi bunu her çocuk ya da her birey için kati suretle söylemek yanlış. Çünkü bu tip rahatsızlıklarda doktorun muayenesi, tanıları ve teşhisi, sonrasında uygulanabilecek medikal müdahale ve ilaç kullanımı çoğu zaman değişiklik gösterebilmektedir.

Deniz Ürünleri

Beyin ya da sinir sistemi gündeme geldiğinde değişmeyen enzimlerden birisi olan Omega 3 yağ asidi çok büyük önem teşkil ediyor. Genellikle deniz ürünlerinde fazlasıyla bulunan omega 3 yağ asidini vücudun ihtiyacının biraz daha üzerinde almak sinirsel sistemin yatışmasına ve daha dengeli çalışmasına sebep olabilir. Bunu doktorunuzun teşhisinin ardından alacağınız beslenme programında daha net görebilirsiniz.

Çinko yönünden de güçlü birer içeriğe sahip olan sardalye ve dil balığı en çok tavsiye edilen türlerdir. Aynı zamanda ton balık çocuklar için bir alternatif oluştururken alabalık ve pisi balığı diğer seçenekler arasındadır. Omega 3 yağ asidi dikkat eksikliğine iyi gelen besinler arasında bir numarada yer alıyor. Ancak vücudumuzda psikolojik ya da fizyolojik her sorun için çözüm üretebiliyor.

Omega 3 İçeren Alternatif Besinler

Omega 3 yönünden zengin olduğu bilinen ceviz, kanola yağı, keten tohumu gibi besinler tüketilebilir.

Çinko İçeren Besinler

Kabak çekirdeği, yağsız dana eti, susam, yer fıstığı ve tahin çinko yönünden en zengin yiyecekler arasındadır. Düzenli olarak tüketilmeleri ise hem hiperaktivite hem de dikkat dağınıklığı için mevcut çözümler üretir.

Meyve ve Sebze Tüketimi

Vitamin ve mineral açısından ne kadar zengin bir beslenme programı düzenlenirse o kadar faydalı olacaktır. Hemen her meyveyi tüketebilir, yemek alışkanlıklarınızı sebzeler üzerine yoğunlaştırarak dengede tutabilirsiniz.

Dikkat Eksikliğine İyi Gelmeyen Besinler

Dikkat eksikliği olanların tüketmemesi gereken yiyecekler arasında özellikle kola, kahve ve benzeri kafein içerikli ürünler gelmektedir. Bunun haricinde koruyucu içeren hiçbir besinin faydası olmayacaktır. Raflarda hazır gıdalardan tüketmek herhangi bir ihtiyacı karşılamayacaktır. Aksine sinir sistemine daha da zarar verecektir.

Diğer yandan trans yağ, doymuş yağ ve buna benzer konsantre içeriklerle bezenmiş yemekler ve abur cuburlar önerilmemektedir. Nöron yapısına doğrudan etki eden gıda boyalarının kullanıldığı alternatif içecekler ve yiyeceklerden ebeveynlerin uzak durması gerekir. Nedeni ise çocukların genellikle bu yaşlarda bu tip ürünlere fazla ilgi göstermesidir.

Etiketler: dikkat eksikliğine balık yağı • dikkat eksikliğine ilaçsız tedavi • dikkat eksikliğine iyi gelen oyunlar • dikkat eksikliğine iyi gelen şeyler • dikkat eksikliğine iyi gelen vitaminler • dikkat eksikliğine ne iyi gelir • dikkat eksikliğine ne yapılabilir