Hormon Testi Yorumlama

Adetin 2. Günü FSH testi

Hipofiz bezi dediğimiz beyinde yerleşmiş minik bir bez yumurtalıklardan, yumurta hücrelerinin gelişimini uyaran hormonlar üretir.

Bu nedenle üreme sisteminin ‘orkestra şefi’ olarak adlandırılır. Hipofizden salınan 2 temel hormon , yumurtalıklarda yumurta hücresi gelişimini, östrojen ve progesteron üretilip kana salınmasını , normal adet kanamasını , gebeliğin oluşumunu ve devamını sağlar.

Bu iki hormon “luteinizan hormon (kısaca LH) ” ve “folikül geliştiren hormon(kısaca FSH) ” dur. LH ve FSH ‘ nın hipofizden üretilip kana verilmesinde herhangi bir nedenle bir aksaklık oluşursa bunun sonucu, tüm kadın üreme sisteminin çalışmasının bozulmasıdır.

Demek ki kadın üreme sisteminin düzenli ve sağlıklı çalışmasını sağlayan üç temel çark var:

• Hipotalamus (hipofizin çalışmasını düzenler)
• Hipofiz(yumurtalıkların yumurta hücresi üretimini düzenler)
• Yumurtalıklar—- yumurta hücresi geliştirir, Östrojen ve progesteron üretir.

Yumurta hücrelerinin gelişimini esas sağlayan hormon hipofizden üretilen FSH’dır. LH ise yumurtlamadan sorumludur.

Hipofizin yumurta hücresi gelişimini nasıl sağladığını açıklayabilmek için bir örnek verelim.

Farzedin ki çocuğunuz ödevlerini düzenli olarak yapıyor ve derslerini güzelce çalışıyor. Bu durumda ona sık sık ders çalış demek, görevlerini hatırlatmak zorunda kalmazsınız. Ama ödevlerini ve derslerini ihmal etmeye başlarsa ona yüksek sesle ve sık sık derslerini ihmal etme demek durumunda kalırsınız. Tıpkı bu örnekte olduğu gibi eğer yumurtalıklar düzgün çalışıyor ve düzenli olarak yumurta hücresi geliştirebiliyorsa, hipofiz de normal miktarda FHS üretir. FSH seviyesini yükseltmeye gerek kalmaz.

Ancak yumurtalıklar yaşlanmışsa, artık normal yumurta hücresi geliştiremiyorsa , hipofizden normalden daha yüksek miktarda FSH salgılanır. Amaç, tıpkı çocuğunu daha yüksek sesle uyaran anne örneğimizdeki gibi, yumurtalıkları daha fazla uyarmak, yumurta hücresi geliştirmeye teşvik etmektir.

Kısırlığın nedenini araştırırken en önemli hormon tahlili FSH’nın düzeyidir. Eğer, adetin 2. ya da 3.günü kadının kanında bakılan FSH hormon düzeyi yükselmişse anlarız ki, yumurtalıklar normal çalışamıyor ve bu nedenle hipofizden daha fazla FSH üretiliyor.

Eğer FSH düzeyi 12 ünitenin üzerinde ise bu kadınların yumurta hücreleri azalmış kabul ederiz ve direk tüp bebek tedavisi öneririz.

Eğer FSH düzeyi 25 ünitenin üzerinde ise o zaman yumurtalıklarda hemen hemen hiç yumurta hücresi kalmadığını anlarız . Bu kadınlarda tüp bebek tedavisi ile bile gebelik elde etmek oldukça güçtür. Çünkü yumurtalıklarda döllenmeye uygun yumurta hücresi neredeyse kalmamıştır.

Biyokimyasal testler, hastalık teşhis etmenin ve vücudun genel sağlığı hakkındaki bilgileri almanın en pratik yollarındandır. İnsanlardan alınan doku ya da sıvılar kullanılarak laboratuvarlarda yapılan testler, kişinin sağlık durumu ile ilgili detaylı bilgiler verir. Özellikle erken teşhis ve acil müdahale gerektiren hastalıklar için ciddi önem taşıyan bu tahlillerden biri de hormon testidir. Hastalık dışında hormon testi hamilelik gibi spesifik bir durum için de yapılabilir. Ayrıca çeşitli biyokimyasal parametrelerin ölçülebilmesini sağlayan genel hormon testi de doktorlar tarafından tercih edilebilir. Hormon testinin farklı çeşitleri vardır ve kişinin durumuna göre hangisinin yapılması gerektiğine doktorlar karar verir. 

Hormon Testi Nedir?

Hormonlar; vücudun yaşam fonksiyonlarının sağlıklı bir şekilde devam etmesini sağlayan, fizyolojik işlevleri düzenleyen ve genel mekanizmanın doğru çalışmasına yardımcı olan biyokimyasal maddelerdir. Hormon testi; başta idrar ve kan olmak üzere çeşitli vücut sıvılarının analizi ile yapılır. Vücuttaki hormon miktarlarını öğrenme amacıyla yapılan bir laboratuvar testidir. 

Her bir hormon tipi kendine özgü özellikler taşır. Ayrıca her birinin bulunduğu doku da farklıdır. Hormonlar, kan yoluyla başka dokulara ulaşarak etki gösterir. Kan dolaşımındaki hormonların miktarları mutlaka ideal seviyede olmalıdır. Fazlalık ya da eksiklik olduğu takdirde hormonların etkili olduğu mekanizmalar aksar ve bunun sonucunda çeşitli hastalıklar meydana gelir. Meydana gelen hastalığın hangi hormondaki dengesizlikten kaynaklandığı da bu testlerle tespit edilir. 

Hormon kan testi için alınan örnekteki her bir bileşen ayrı ayrı incelenir. Hormonların değerleri birbirinden bağımsız olarak ölçülür. Fakat çoğu zaman değerlendirme sürecinde ölçülen hormonlara birlikte bakılır. Testlerde farklı ölçüm yöntemi ve şekli tercih edilse bile bir tüpte alınan kan örneği üzerinden analiz yapılır. Bir hastalık ile ilgili tanı koymak için ilgili hormonu yeterli düzeyde içeren kan örneğindeki hormon seviyesinin tespit edilmesi yeterlidir. 

Test sırasında kullanılan tek sıvı kan değildir. Bazı hormonların seviyesini ve bu hormonların ilgili olduğu organların fonksiyonlarını doğru değerlendirebilmek için kana ihtiyaç duyulmaz. Kan yerine, söz konusu organa bağlı metabolik faaliyetler sonucunda ortaya çıkan maddelerin içerisindeki değerlere bakılır. Bu maddeleri önemli miktarda barındıran sıvı ise idrardır. Örneğin böbrek üstü bezine ait bir hormon olan kortizolun doğru bir şekilde ölçülebilmesi için idrar örneği kullanılır. Aynı şekilde adrenalin hormonu için de idrardaki metanefrin düzeyine bakılır. 

Hormonlar çeşitli faktörlere bağlı olarak değişkenlik gösterdiği için testin yapılacağı zaman doğru bir şekilde tespit edilmelidir. Doktorlar bu duruma çok dikkat eder; çünkü hormon düzeyini geçici olarak etkileyen bir unsurun bulunduğu dönemlerde test yapmak hatalı sonuçlar almaya sebep olabilir. Bu duruma örnek olarak erkeklerdeki testosteron hormonugösterilebilir. Çok miktarda alkol tüketildikten sonra yapılan hormon testi erkeklerde doğru sonuç vermez. Alkol, bu hormonun dengesiz bir şekilde az ya da fazla üretilmesine sebep olabilir. Kadınlarda hormon testi yapılacağında da adet döngüsü dikkate alınır. Bu durum da bazı hormonların seviyesini etkiler. 

Konu ile ilgili bilinmesi gereken bir başka detay da kısaltmaların ne anlama geldiğidir. En çok karşılaşılabilen hormon testi kısaltmaları şöyle sıralanabilir: 

• AFP (Alpha-Fetoprotein): Kötü huylu tümörleri belirleyebilmek için incelenir. 
• ß-HCG (Beta HCG): Hamileliğin teşhis edilmesinde ve tüp bebek tedavilerinin takibinde kullanılır. 
• TSH (Tiroid Uyarıcı Hormon): Tiroid ile ilgili fonksiyonları değerlendirmek ve tedavileri izlemek amacıyla incelenir.
• FOL (Folik Asit): Folat eksikliği ve kansızlık gibi hastalıkların tanı ve tedavi süreçlerinde kullanılır. 
• B12 (B12 Vitamini): Normal sinir sistemi fonksiyonları için gerekli bir vitamindir. 
• PSA (Prostat-Spesifik Antijen): Prostat hastalığının tanısında ve tedavi takibinde incelenir. 
• Free PSA (Serbest Prostat-Spesifik Antijen): Prostat hastalığının tanısında ve tedavi takibinde incelenir. 
• T3, T4, FT3, FT4 (Total T3, Total T4, Serbest T3, Serbest T4): Tiroid fonksiyonlarının değerlendirme sürecinde bakılır. 
• FERR (Ferritin): Demir eksikliği ya da kronik hastalık kaynaklı anemi (kansızlık) hastalıklarının teşhisinde incelenir. Ayrıca demir yükleme tedavisinin takibi için kullanılır. 
• CA 15–3: Meme kanserinin teşhisinde ve tedavisinin takibinde incelenir. 
• CA 19–9: Sindirim sistemi ile ilgili kanserlerin tanısında bakılır. 
• CA Yumurtalık kanserinin takibi için ve tümörleri belirleme amacıyla kullanılır. 
• CEA: Mide, karaciğer, akciğer, kolon, meme, prostat, rektum ve pankreas kanserleri için incelenir. 
• E2 (Estradiol): Vücuttaki en güçlü hücre içi östrojeni olarak bilinir.  

Hormon Testi Neden Yapılır?

Hormon testlerinin yapılmasındaki başlıca neden bir hastalığı teşhis etmektir. Genellikle endokrin sistemi ile ilgili çeşitli hastalıkların tanısında kullanılan bu teste tedavi süreçlerinde de başvurulur. Yani hormon testi yaptıranlar arasında sadece hastalık belirtisi gösterenler değil, tedavi olanlar da yer alır. Bazı uzun dönemli hastalıkların düzenli periyotlarla izlenmesi gerekir. Bu süreçte de teste başvurulur ve belirli hormonlardaki değişimler daha yakından incelenip değerlendirilir. Hormon testi normal değerleri, tahlile konu olan hastalıkla ilgili duruma bağlı olarak değişir. Semptom gösteren bir hastalıkla ilgili olabilecek tüm hormonların düzey ve fonksiyon açısından incelenmesi gerekir. 

Kadınlarda hormon testinin yapılmasına neden olan bazı özel durumlar vardır. Bunlardan biri düzensiz adet kanamasıdır. Kanamadaki düzensizliğin sebebi endokrin sistemindeki bir hastalık ise test sonuçlarında bu durum tespit edilir. Bu süreçte başta östrojen olmak üzere LH, FSH ve benzeri hormonlar incelenir. Kadınlarda olağan dışı tüylenme durumlarının sebebi de bu testlerle bulunur. Tüylenme problemlerinin teşhisinde genellikle androjen hormonu incelenir. Hormon testi gebelik tanısının konulmasında da başvurulan bir yöntemdir. Hamileliğin var olup olmadığının anlaşılabildiği bu testler gebelik sürecinde hem kadının hem de bebeğin sağlık durumunu takip etmek için de kullanılır. 

Hormon testinin yapılmasını gerektiren diğer durumlara şöyle örnekler verilebilir:

• Diyabete sebep olan kronik hastalıkları tespit etmek.
• Kemik erimesi gibi hastalıklar için; D vitamini, kalsitonin, parathormon ve benzeri hormonların düzeyini ölçmek.
• Hipertiroidi ve hipotiroidi gibi tiroid hastalığı durumlarının var olup olmadığını anlamak.
• Tiroid fonksiyonlarındaki bozulmalar sonucu ortaya çıkabilecek hastalıkları teşhis etmek.
• Conn sendromu, cushing ve akromegali gibi endokrin sistemini ilgilendiren hastalıkların tanısını koymak.

Hormon Testi Vermeden Önce Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

Hormon testi vermeden önce dikkat edilmesi gereken önemli detaylardan biri doktorun verdiği bilgilerdir. Doktorlar, sizin teste yeterli düzeyde hazır olmanızı sağlayabilmek adına gerekli bilgileri verip birtakım taleplerde bulunur. Bu talepleri eksiksiz bir şekilde yerine getirmeniz hâlinde çok daha doğru ve tutarlı ölçümlerin yapılabilmesi mümkün olur. Dolayısıyla doktor seçimi de dikkat etmeniz gereken detaylar arasında yer alır. Tercih edeceğiniz doktorun; alanında uzman, gerekli yetkinliklere sahip ve yeterince deneyimli olmasına dikkat etmelisiniz. Bu noktada hormon testi fiyatları bütçeniz açısından önem taşıyor olsa da ön plana koymanız gereken bir detay değildir. Doktor ve hastane tercihi size aitse seçim sırasında sağlıklı olana yönelmenizde fayda vardır. 

Test öncesi dikkat edilecekler, verilecek sıvının türüne göre farklılık gösterir. Kan ve idrar değerlerini etkileyen farklı faktörler vardır. Bu nedenle verilecek testin türüne göre izlenecek yol da değişkenlik gösterebilir. Sıvılardaki hormonların değerini etkileyen faktörler, bu etkileri kısa süreli gösterir. Dolayısıyla test sonuçlarının gerçek durumu yansıtması beklenemez. Gerçek durumu yansıtabilmesi için testten saatler, hatta günler önce dikkat etmeniz gereken pek çok detay vardır. 

Kan vermek suretiyle yapılacak olan testler için en uygun zamanın sabah saatleri olduğu kabul gören bir durumdur. Bu nedenle kendinizi sabah saatlerinde hastaneye gidecek şekilde hazırlamalısınız. Çalışıyorsanız izin almalısınız ve kan verme saatini değiştirmemelisiniz. Kanın özellikle sabah saatlerinde alınmasının nedeni günlük biyolojik ritimdir. Gün içerisindeki biyolojik değişiklikler hormon düzeylerini doğrudan etkileyebilir. En tutarlı sonuç ise sabah saatlerinde mümkündür. 

Doktorların ısrarla altını çizerek uyarıda bulunduğu konulardan biri de açlıktır. Kan vermeye mutlaka aç olarak gitmelisiniz. Bu açlığın süresi de çok önemlidir. Yani durum, kendinizi aç hissetmenizle alakalı değildir. Kan vermeden önce en az 10 &#; 12 saat kadar aç kalmalısınız. Fakat bu açlık süresinin 16 saatten uzun olmamasına da dikkat etmelisiniz. Dikkat etmeniz gereken bir diğer unsur da yediğiniz son yemeğin ağır olmamasıdır. Ağır yemeklerden sonra uzun süre aç kalmanızın etkisi de azalabilir. Kan glukozu için açlık gereklidir. Yemek yemek, lipemi oluşmasına ve test sonuçlarının hatalı çıkmasına sebebiyet verebilir. Test yaptıracağınızı uzun süre önceden biliyorsanız yaklaşık 3 hafta boyunca aynı düzende beslenerek hormonlarınızı dengede tutabilirsiniz. 

Kan vermeye gideceğiniz sabahın önceki günü, akşam saat 9’dan sonra herhangi bir yiyecek ya da içecek tüketmemelisiniz. Bu saatten sonra sadece su içmeniz uygundur. Özellikle çay ve kahve gibi içeceklerden ve her türlü yiyecekten uzak durmalısınız. Bu sürece sigaranın da dâhil olduğunu unutmamalısınız. Aç kalacağınız süre boyunca sigara da içmemelisiniz. Sigaradaki nikotinin bazı hormonlar üzerinde ciddi etkileri vardır. Sigara gibi alkol tüketimi de hormonlar üzerinde dengesiz bir etki yaratır. Alkole 12 saatlik ara vermek yeterli değildir. Kan vermeye gitmeden en az 48 saat önce alkol tüketimini bırakmanız gerekir. 

Hormonal dengeleri etkileyen önemli faktörlerden biri de fiziksel aktivitelerdir. Bu nedenle kan vermeden önceki süreçte fiziksel aktivitelerin durumuna da dikkat etmeniz gerekir. Düzenli bir şekilde spor yapıyorsanız test gününden bir süre önce tüm egzersizlerinize ara vermelisiniz. Kan vereceğiniz gün ve öncesinde kesinlikle zorlayıcı ve ağır egzersizler yapmamalısınız. Hastaneye gitme sürecindeki aktivitelerin de vücut için egzersiz gibi etki yarattığını unutmamalısınız. Bu nedenle kan alınmadan önce en az yarım saat dinlenip vücudunuzu rahatlatmalısınız.

Kan alınırken durduğunuz pozisyon önem taşır. Büyük ihtimalle doktorunuz sizi uyarır; fakat yine de dik bir pozisyonda oturduğunuzdan emin olmalısınız. Herhangi bir hastalık için kullandığınız ilaç varsa sizden test isteyen doktora bunları detaylı bir şekilde bildirmelisiniz. Doktorunuzun da kontrolü dâhilinde kan vermeden birkaç gün önce ilaç kullanmayı bırakmalısınız. 

Hormon testi için idrar örneği vermeniz de gerekebilir. İdrar örneği vermeden önce dikkat etmeniz gereken detaylar da vardır. En önemlilerinden bir tanesi, örnek vermek için kullanılacak olan kabın durumudur. Size verilen kabı detaylı bir şekilde inceleyip çatlak, kırık ya da delik olmadığından emin olmalısınız. 24 saatlik idrar örnekleri içinse toplama sürecinde dikkatli olmalısınız. İdrar örneklerini topladığınız kabın temiz ve kuru olmasına dikkat etmelisiniz. Bu kabı evin en serin noktasında muhafaza etmeniz gerekir. Ayrıca bu kap karanlık bir ortamda durmalı ve mümkünse karbon kâğıdına sarılı bir şekilde ışıktan korunmalıdır. 

Test için örnek toplayacağınız gün ilk idrarınızı tuvalete yapmalısınız. Sonrasında gün içerisinde ve gece boyunca tüm idrarı aynı kapta biriktirmelisiniz. 24 saatlik idrar örneklerinin tutarlı sonuç verebilmesi için çok fazla beklemeden teste alınması gerekir. Bu nedenle toplama sürecini hafta sonuna denk getirmemelisiniz. Toplama işlemi bittiği takdirde en kısa sürede örneği teslim etmelisiniz. 

Hormon Testinde Hangi Hormonların Değerlerine Bakılır?

Hormon testi çeşitleri, alınan örneklerde değerine bakılacak olan hormonlara göre de sınıflandırılabilir. Testlerde tüm hormonlara aynı anda bakılması söz konusu değildir. Test yapmayı gerektiren duruma bağlı olarak hangi hormonların değerlerine bakılacağı doktor tarafından belirlenir. Hastalık tanılarında ve tedavi takiplerinde değerine bakılması gereken hormonlar önceden bellidir. Buna göre bazı hormon testleri ve anlamları aşağıdaki gibidir. 

Tiroid Hormonu Değerleri

Tiroid hormon testi değerleri, tiroid bezinin fonksiyonlarını ölçümlemek için önemlidir. Tiroid bezinde üretilen tiroksin (T4) ve triiyodotironin (T3) gibi hormonların değerlerine bakılır. Ayrıca hipofiz bezi kaynaklı ve tiroidi uyarmakla sorumlu olan TSH (Tiroid Uyarıcı Hormon) hormonunun değerleri de bu süreçte önem taşır. 

Böbrek Üstü Bezine Ait Testler

Böbrek üstü bezleri farklı görevlere sahip çeşitli hormonlar üretir. Başta bu bezler olmak üzere bazı yapıların fonksiyonları, hormonların ölçülmesi ile incelenir. Böbrek üstü bezine ait testlerde incelenen bazı hormonlar şunlardır:

• ACTH
• Androjen
• Adrenalin
• Noradrenalin
• Kortizol
• Aldosteron

Hipofiz Hormon Testleri

Hipofiz bezi, vücuttaki endokrin yani hormon sisteminin düzenlenmesi ile görevlidir. Görevini yerine getirebilmek için de birtakım hormonlar üretir. Hipofiz hormon testleri ile incelenen hormonlara şöyle örnekler verilebilir:

• TSH (Tiroid Uyarıcı Hormon)
• GH (Büyüme Hormonu)
• ACTH
• FSH
• PRL
• ADH
• LH

Tüp Bebek Tedavisi İçin Yapılan Hormon Testleri

Tüp bebek tedavisi öncesinde mutlaka hormon testi yapılır. Adetin ilk 5 günü içerisinde yapılması gereken bu test ile PRL, TSH, E2, LH ve FSH gibi hormonların değerlerine bakılır. Bazı durumlarda testosteron hormonuna bakılması da gerekebilir. Tedavi süreci için, yumurtalık rezervi hakkında bilgi vermesinden dolayı özellikle AMH hormonu incelenir. Kadın doğum hormon testinde ise yumurtalık, hipofiz ve tiroid hormonlarına bakılır.

Diğer Hormon Testleri

Çoğunlukla hastalık tanısı koyabilmek adına değerlerine bakılması gereken farklı hormonlar da vardır. Bunlardan bazıları şöyle sıralanabilir:

• ß-HCG (Beta HCG)
• Vitamin D
• EPO
• PTH

Hormon Bozuklukları Nasıl Tedavi Edilir?

Tedavi yöntemi, hormon testi sonuçlarına bağlı olarak belirlenir. Test sonuçlarında bir hastalık tanısı konduysa söz konusu duruma özel spesifik tedavilere başvurulur. Hemen her durumda ilk yöntem olarak ilaç tedavisi tercih edilir. Ciddi oranda azalış gösteren hormonlar, ağız ya da enjeksiyon yoluyla vücuda takviye edilir. Artış durumu varsa ve ilaç tedavisi yeterli olmuyorsa ilgili hormonun aşırı miktarda üretilmesine sebep olan organın bir kısmı ya da tamamı vücuttan alınabilir. Bunun için ise cerrahi bir operasyon gerekir.