Hıristiyanların Orucu Ne Zaman

İyi yemek yemeği ve yapmayı seviyorum. Yemek hakkında düşünmeyi seviyorum ve yemeğin insanları bir araya getirmek, birleştirmek için önemli bir rol oynadığına inanıyorum. Güzel yemekler Tanrı’nın lutfü ve bolluğunu ifade eder ve kötü yemekse dünyanın bozukluğunun bir ifadesidir. Fakat, en temel anlamda bizi besleyen ve sağ tutan şey yemek değildir ve Tanrı bunu hatırlamamızı ister. Varlığımız için Tanrı’ya minnet borçluyuz ve her ihtiyacımızı karşılamak için Tanrı’ya bağlı kalmayı seçiyoruz. Bu gerçek Hristiyanlık’taki oruç kavramının temelidir.

Kutsal Kitap’ta oruç ile ilgili çeşitli örnekler var. Musa ve Daniel gibi Eski Antlaşma’daki peygamberler oruç tuttular. Yeni Antlaşma’da da oruç ruhsal bir disiplin olarak devam ediyor. Bunun en önemli sebebi Mesih İsa’nın oruç tutmasıdır. Matta 4. bölümde Mesih İsa, Şeytan tarafından denenmek üzere çöle götürüldüğü zaman oruç tutuyor. Şeytan, Mesih İsa’ya taşları ekmeğe çevirmesini söylüyor ama Mesih İsa, Yasa’nın Tekrarı 8:3’ten bir alıntı alarak şöyle yanıt veriyor: ‘İnsan yalnız ekmekle yaşamaz, Tanrı’nın ağzından çıkan her sözle yaşar.’

Oruç ile ilgili üç tane yaygın kavram yanılgısını açıklamak istiyorum ki doğru bir anlayış ortaya çıksın ve ondan sonra oruç disiplinine başlamak için bazı pratik adımları görelim. Umarım bu düşünceler Hristiyanlar olarak nasıl ve neden oruç tuttuğumuzu açıklamak için faydalı olur.

Oruç Ne Değildir?

1) Oruç dinsel bir mecburiyet değildir.

Hristiyan hayatının kural listesini tamamlamak için oruç tutmuyoruz. Oruç hakkında Kutsal Kitap’ta bir çok örnek olduğu halde bir buyruk olarak açıklanmıyor. Yeni Antlaşma’da imanlıların tapınmalarının bir ifadesi olarak oruç tutacakları varsayılıyor. Mesih İsa, Matta 6:16’da orucu açıklarken şöyle başlıyor: ‘Oruç tuttuğunuz zaman…’ Yani, ‘Oruç tutarsanız’ gibi bir ifade kullanmıyor. İmanlılar oruç tutacaktır diye varsayıyor. Ama yine de bir mecburiyet olarak oruç tutmuyoruz.

2) Oruç bir açlık grevi değildir.

Bazen cezaevindeki mahkumlar, taleplerini daha mutlak şekilde ifade etmek için yemek yememeye karar vererek yetkilileri zorlamaya çalışır. Bilirler ki halk yetkililere hesap soracak, mahkumlar ölürse de bir baskı aracı ortaya çıkacaktır. Kendi şehrimde birkaç sene önce bir grup devlet memuru daha yüksek bir maaş ve daha iyi sigorta poliçeleri almak için bir parkta kamp yapıp haftalar boyunda açlık grevi yaptılar. Açlık grevi çok ciddi bir protesto türüdür. Aç kalarak yetkilileri zorlamaya çalışmak için kullanılır. Bazen Hristiyanlar da orucu o şekilde anlıyorlar, sanki aç kalarak Tanrı’nın kolunu bükecekler. Ama Tanrı’yı manipule etmek için oruç tutmuyoruz. Tanrı’ya isteklerimizi duyurmak için aç kalmak gerekmiyor.

3) Oruç ruhsal bir puan sistemi değildir.

Bazı kredi kartlarını kullanarak ‘çip para’ kazanabilirsiniz. Zamanla bu çip para birikir ve sonra bir şeyler almak için harcayabilirsiniz. Sürekli gittiğim bir markette öyle bir sistem de var. Alışveriş yaptığım zaman puan kazanıyorum ve bir gün biriktirdiğim puanları kullanabileceğim. Oruç tutmak böyle bir şey değildir. Tanrı’dan bir şey istediğim zaman oruç tutarak ruhsal hesabımda kredi biriktirmiyorum.

Oruç Nedir?

Oruç bir tapınma şeklidir. İlahi söylerek veya dua ederek Tanrı’ya tapındığımız gibi, oruç tutarak da Tanrı’ya tapınıyoruz. Tanrı tapınılmaya layık olduğu için oruç tutuyoruz. Tanrı orucu bir tapınma şekli olarak bize verdi.

Doğru niyetle tapındığımız zaman, Tanrı’nın tapınmadaki tasarladığı avantajlardan da faydalanabiliyoruz ve bu oruç için de geçerlidir. Spor yapmak nasıl fiziksel kaslarımızı güçlendiriyorsa, oruç tutmak ruhlarımızı güçlendirir. Mesih İsa, Şeytan tarafından deneneceği zaman oruç tutarak kendini hazırladı. Bütün ruhsal disiplinlerde olduğu gibi, yaptıkça arzularımız değiştiriliyor ve yavaş yavaş Tanrı’nın istediği şeyleri istemeye başlıyoruz. Doğru bir şekilde yaparsak, oruç Tanrı’yı yüceltir ve bizi değiştirir.

Kutsal Kitap’ta oruç ile ilgili en kapsamlı bölüm Yeşaya 58’dir. Bu bölümde Tanrı oruç tutarak hayatlarımızda görmek istediği değişiklikleri anlatıyor. Ayrıca Tanrı az önce anlattığımız kavramsal yanılgıları yanıtlıyor. O dönemdeki halk, orucu dinsel bir mecburiyet, bir açlık grevi ve bir puan sistemi olarak kullanmaya çalışmıştı. Yanıt olarak Tanrı, asıl istediği orucun sonucu değiştirilmiş bir yaşam tarzı olduğunu açıklıyor:

“Benim istediğim oruç, Haksız yere zincire, boyunduruğa vurulanları salıvermek, Ezilenleri özgürlüğe kavuşturmak, Her türlü boyunduruğu kırmak değil mi? Yiyeceğinizi açla paylaşmak değil mi? Barınaksız yoksulları evinize alır, Çıplak gördüğünüzü giydirir…”

YEŞAYA 58:6-7

Oruç tutmanın temel mesajını, Mesih İsa’nın çöldeki deneyimindeki sözlerinde görüyoruz. Matta 4:4 şöyle diyor: İnsan yalnız ekmekle yaşamaz, Tanrı’nın ağzından çıkan her sözle yaşar. Böyle bir ders derin anlamda kebap yiyerek öğrenilmez. Binlerce yıldır imanlıların yaptığı gibi oruç tutarak Tanrı’ya olan bağlılığımızı ifade ediyoruz ve yürekten anlamaya devam ediyoruz.

Oruç Tutmak İçin Beş Adım:

Oruca başlamak için bu beş adım benim için oldukça yararlı oluyor;

1) Niyetinizi Tanrı’ya duyurun. Önce yüreğimize bakıp orucun bir tapınma şekli olduğunu anlamalıyız. Tanrı layık olduğu için, orucun bize kazandırdığı ruhsal faydalar için ve yürekten öğrenebildiğimiz dersler için oruç tutmalıyız. Yukarıda anlattığımız kavramsal yanılgılardan sakınmalıyız. Oruç dinsel bir mecburiyet değildir, bir açlık grevi değildir ve bir puan sistemi değildir. Bazen insanlar Tanrı’dan ancak belli bir talebi olduğu zaman oruç tutar. Belli bir talep veya belli bir durum için oruç tutmak yanlış değildir ve Kutsal Kitap’ta o tarz oruçların örnekleri vardır. Ester bu şekilde oruç tuttu mesela. Fakat belli bir talep olmadan da oruç tutabiliriz. Dua için aynı prensip geçerlidir. Sadece Tanrı’ya isteklerimizi sunmak için mi dua ediyoruz? Tabii ki hayır. Sonuçta Tanrı lâyık olduğu için tapınıyoruz, dua ediyoruz, oruç tutuyoruz.

2) Orucunuzın şeklini belirtiniz. Oruç tutmak için tek bir yöntem yoktur. Genelde, Kutsal Kitap oruçtan bahsederken yemekten sakınıp sadece su içmeyi ifade eder fakat önemli istisnalar da görüyoruz. Örneğin Musa 40 gün boyunca hiç bir şey yemiyor ve hiç bir şey içmiyor. Daniel sadece belli yemeklerden sakınıyordu. Siz sadece bazı yemeklerden mi yoksa bütün yemeklerden mi sakınmayı plânlıyorsunuz? Sadece su mu içeceksiniz yoksa başka içecekler de mi içeceksiniz? Yemek yemeyecekseniz başlangıç olarak çok zor veya çok kolay bir oruç olmasın. Başka şeylerden de sakınıp oruç tutabiliriz. Bugünlerde insanlar sosyal medya, kafeinli içecekler, şeker veya konuşmaktan sakınıp oruç tutarlar ve bunlar gayet etkili oruç şekilleri olabilir.

Ayrıca oruç bireysel veya toplumsal olabilir. Mesih İsa’nın uyardığı gibi oruç bir dinsel bir gösteri olarak tutulmamalıdır.  Başka insanları toplumsal bir oruca davet etmek çok verimli bir motivasyon olabilir ve böylece kilise topluluğuyla birlikte bir tapınma yöntemine dönüşür. Kutsal Kitap’ta çeşitli bireysel ve toplumsal oruç örnekleri vardır. Yunus’un döneminde, Ninovalılar oruç tutarak tövbelerini ifade ederken hayvanlar bile bu oruca katıldılar!

3) Orucunuzun süresini belirleyin. Kutsal Kitap’ta oruç tutmak için belli günler veya zamanlar yoktur. Genelde önceden bir süre belirtmek iyidir. Bir akşam yemeğinden ertesi günkü akşam yemeğine kadar 24 saatlik bir oruç yaygın ve uygun bir başlangıçtır. Böylece sadece iki öğünü kaçırmış oluyorsunuz. Oruca yeni başlıyorsanız yavaş yavaş süreleri uzatmak iyi bir fikirdir ve sağlığınız için dikkatli devam etmelisiniz. Oruç başlamadan önce ve oruç bittince ağır ve hazmedilmesi zor olan şeyleri yemememelisiniz. Bazen sabahtan akşama kadar her yiyecek ve içecekten sakınarak oruç tutuyorum. Bu iyi bir oruç şeklidir ve Müslüman komşularımın da kolay anlayabileceği bir yöntemdir. Geleneksel olarak Diriliş (Paskalya) Bayramından önceki dönemde (Lent) 40 günlük bir oruç tutulur. Bu dönemde imanlılar belli bir şeyden sakınarak oruç tutarlar. Bu çok eski bir oruç yöntemidir ve bu disipline başlamak için harika bir örnektir.

4) Dua edin. Oruç tutarken vaktimizi nasıl harcayacağımız ile ilgili bir kural yoktur. Fakat, amacımız Tanrı’ya tapınmak ve Tanrı’ya olan bağlılığımızı ifade etmek ise, o zaman dua etmek önemli bir rol oynamalıdır. Kutsal Kitap’taki örnekler de bu prensibi doğruluyor. Oruç tutarken belli bir ayet veya bir bölüm seçip üzerinde durabilirsiniz veya ezberleyebilirsiniz. Belli bir konu hakkında Tanrı’yla zaman geçirip onun sesini dinlemeye çalışabilirsiniz. Oruç tutarken daha genel olarak Matta 4:4’e dönüp tekrarlıyorum: ”İnsan yalnız ekmekle yaşamaz, Tanrı’nın ağzından çıkan her sözle yaşar.”

5) Şükredin. Orucumuzu kibirle bozmamak için ve oruç tuttuğumuz için Tanrı’nın bize borçlu olduğunu düşünmemek için sürekli şükretmeyi hatırlamalıyız. Tapınmak bir ayrıcalıktır ve dolayısıyla oruç tutmak da öyledir. Şükran kibire ve gurura karşı güçlü bir panzehirdir.

Kutsal Kitap’taki peygamberler, elçiler ve Mesih İsa’nın örneğine göre Tanrı’ya tapınmak için oruç tutalım. Orucumuz bizi güçlendirsin ve Ruh’un gücüyle bizi değiştirsin. Oruç tutarak Tanrı’ya olan bağlılığımızı anlayalım ve bedenlerimizle ifade edelim.

Yunanistan’da resmi tatil günü olan Temiz Pazartesi (Kathara Deftera) aslında Ortodoks Hristiyanların dini bir yortusudur. 40 günlük oruç süreci bugünle başlar.

Karnaval ve eğlencelerin sonunda dindar Ortodokslar 40 gün oruç tutarlar ve buna Paskalya Orucu da denir. Aslında oruçları 48 gündür. 40 günden maksat, Hazreti İsa’nın vaftizden sonra çölde aç kaldığı oruç günleri kadar olmasıdır. Bu günlerde Ortodokslar et ve hayvansal ürünler yemezler.  

Bahsettiğimiz bu hayvansal gıda yememe orucuna (perhiz) Paskalya Yortusu’ndan tam 7 hafta önce başlanmaktadır.

Hayvansal Gıdalar Yasak – Ahtapot ve kalamar serbest

Hayvansal ürünler demişken bu ürünler arasında peynir ve tereyağı dahil tüm gıdaların olduğunu belirtelim. Bu dönem İsa peygamberin çölde tuttuğu 40 günlük orucu temsil ettiği için Yunanca “Sarakosti” orucu denir. Peynir ve et ürünleri dışında, süt ve yumurta da tüketilmediğini ve bunları içeren hiçbir ürünü de yemediklerini söyleyelim.

Bu kadar fazla şart ve kural olunca, kek pasta dahil süt ve yumurta ve hayvansal hiçbir gıda içermeyen ürün bulmak oldukça zordur.  Bu yüzden Ortodoks orucuna uygun gıda ürünleri üretimi bir sektör haline gelmiştir. Bugün Yunanistan genelinde Sarakosti orucuna uygun yüzlerce gıda ürünü üretilmekte ve üstlerinde bu özelliği belirtilerek satılmaktadır.

Unutmadan söyleyelim bu oruç döneminde Ortodokslar deniz ürünleri yer dense de aslında balık da yemezler. Bu yüzden balık dışındaki deniz ürünlerini yoğun olarak tüketirler. Oruç sırasında havyar, kalamar, ahtapot, midye ve karides gibi deniz ürünlerine sınırlama yoktur.  Yiyebildikleri kadar yiyebilirler. Oruç döneminde balık sadede belirli günlerde yenebilir.

Ayrıca ve bu dönemde oruç tutan Ortodokslar için Yunanistan genelinde marketlerde patatesten imal edilmiş özel oruç kaşarı veya peynir türleri bile satılmaktadır.

Oruca başlanan Temiz Pazartesi günü fırınlarda “lagana” adı altında Ramazan pidesine benzeyen bir pide satılmaktadır. Üzeri bol susam ile kaplı bu pidenin asıl özelliği mayasız olmasıdır. Tadı gayet güzel olan pidenin Müslümanların Ramazan pidesinden farkı ise yumurtasız ve mayasız oluşudur. 

Lagana’nın tarihi antik çağa kadar uzanmakta günümüze kadar gelmektedir. Lagana yüzyıllar önce fakirlerin tatlısı ünvanını almıştır. Yüzyıllar boyunca neredeyse hiç değişmeyen lagana geleneği, bugün Yunanistan çapında her mahalledeki fırıncılar tarafından pide şeklinde üzerine bol susam serpilerek hazırlanmaktadır.

Temiz pazartesi günü havyar ile hazırlanan tarama ve yağsız fasulye çorbası yemek Yunan halkının sürdürdüğü gelenekler arasındadır. Fasulye yoksa başka bir sebze yemeği masalarda olur ama mutlaka yağsız yapılmaya çalışılır. Yağsız derken daha çok zeytinyağı kullanımı ile bu hayvansal yağ kullanamama telafi edilir.   

Son olarak Temiz pazartesi günü bir diğer gelenek de uçurtma uçurmaktır. Özellikle çocuklu aileler deniz kenarları veya açık alanlara giderek çocuklarıyla uçurtma uçururlar.,

Günümüz Yunanistan’ında 40 gün süren bu katı kurallara uyarak oruç tutan Ortodoks sayısı çok değildir.  Gençler arasında et ve hayvansal gıda kullanımı yaygındır. Ancak gelenek ve adetlerine sıkı sıkıya bağlı olan Yunan halkı dini yortuları ailelerin bir araya geldiği coşkulu törenlerle kutlamaktadır. 

Öte yandan 40 günlük hayvansal gıda yememe orucu öncesi Yunanistan’ın meşhur Çiknopmepti gününde bütün sokaklarda mangallar yakılır ve bol bol ızgara et ürünleri tüketilir. Tabii koronavirüs salgını nedeniyle insanların bir araya gelerek eğlenmeleri veya özel günlerini kutlamaları gibi gelenekler hükümetin uyguladığı koronavirüs yasaklarına takılmış durumda.

sss

Çiknopempti ne? Çiknopempti günü nedir?TIKLA ÖĞREN

Azınlıkça'yı Google Haberlerde takip et

Azınlıkça'yı Facebook'ta takip et

Azınlıkça'yı Twitter'da takip et