Hz Mevlana Ölüm Tarihi
Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî
| Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî مولانا جلالالدین رومى | |
|---|---|
İzmir'in Buca ilçesindeki bir Mevlânâ heykeli | |
| Doğum | Hüseyin 30 Eylül () Belh (günümüzde Afganistan) veya Vakhsh (günümüzde Tacikistan), Harezmşahlar Devleti |
| Ölüm | 17 Aralık (66&#;yaşında) Konya, Anadolu Selçuklu Devleti |
| Defin yeri | Mevlânâ Müzesi, Konya, Türkiye |
| Takma ad | Mevlânâ |
| Meslek | Şair, fâkih, âlim, ilahiyatçı, mutasavvıf |
| İkamet | Anadolu |
| Dönem | İslam'ın Altın Çağı ( yüzyıl) Anadolu Selçuklu dönemi |
| Konu | Tasavvuf şiiri, Hanefi fıkhı, Maturidi teolojisi |
| Edebî akım | Sufilik, Mevlevîlik |
| Çocuklar | Sultan Veled |
Etkilendikleri
| |
Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Celâleddin Muhammed Rumi (Farsça: جلالالدین محمد رومى), ayrıca Celaleddin Muhammed Belhî (Farsça: جلالالدین محمد بلخى) veya yaygın adlarıyla Mevlânâ veya Rumi (30 Eylül – 17 Aralık ), yüzyıldaAnadolu'da yaşamış bir Fars[1][2][3]tasavvufçu, ilahiyatçı ve Sufi bir mistikşairdir.[3][4] Mevlana'nın etkisi, ulusal sınırları ve etnik ayrımları aşar: İranlılar, Tacikler, Türkler, Yunanlar, Peştunlar, diğer Orta Asya Müslümanları ve Hint Yarımadası'ndaki Müslümanlar, son yedi yüzyıl boyunca onun manevi mirasını büyük ölçüde takdir ettiler.[5] Şiirleri, dünya dillerinin çoğuna geniş çapta çevrildi ve çeşitli biçimlere aktarıldı. Mevlana, Amerika Birleşik Devletleri'nde "en popüler şair" [6] ve "en çok satan şair" olarak tanımlanmıştır.[7][8]
Mevlana, eserlerini çoğunlukla Farsça yazmıştır, ancak nadir de olsa ifadelerinde bazen Türkçe,[9]Arapça,[10] ve Yunanca[11][12][13] da kullanmıştır. Konya'da toplanan "Mesnevi"si, Fars dilinin en büyük şiirlerinden biri olarak kabul edilir.[14][15] Eserleri bugün İran ve Farsça konuşulan ülkelerde geniş çapta okunmaktadır.[16][17] Eserlerinin çevirileri, özellikle Türkiye, Azerbaycan, ABD ve Güney Asya'da çok popülerdir.[18] Şiirleri sadece Fars edebiyatını değil, Osmanlı Türkçesi, Çağatayca, Urduca, Bengalce ve Peştuca dillerinin edebi geleneklerini de etkilemiştir.[19][20]
Mevlânâ'nın, bugün Afganistan toprakları içerisinde yer alan Belh kentinde, yılında doğduğu düşünülmektedir. Belh'den göç ettikten sonra, 21 yaşına geldiğinde, Anadolu Selçuklu Devleti'nin başkenti olan Konya’ya yerleşmiş ve hayatının geri kalanını burada geçirmiştir. 17 Aralık tarihinde Konya’da ölmüştür.
İsim[değiştir Hz. Mevlana Ne Zaman Doğdu, Ne Zaman Öldü?
HZ. MEVLÂNÂ NE ZAMAN DOĞDU, NE ZAMAN ÖLDÜ?
Başta temel kaynaklar olmak üzere, kaynakların çoğuna göre Hz. Mevlânâ, hicrî 6 Rebiülevvel , miladî 30 Eylül ’de doğmuştur. Ölüm tarihi üzerinde ise herhangi tartışma yoktur; hicrî 5 Cemâziyelâhir , miladî 17 Aralık ’tür.
Hz. Mevlânâ’nın oğlu Sultan Veled’a ait Dîvân’ın bir nüshasının son sayfasındaki bir notta, Mevlânâ’nın doğum tarihi 6 Rebiülevvel , ölüm tarihi ise 5 Cemaziyelâhir olarak kayıtlıdır. Sultan Veled, İbtidânâme adlı eserine, babasının ölüm tarihi hakkında şunları kaydetmiştir: “O övülmeye değer padişahın göçüşü, Cemâziyelâhir ayının beşinci günüydü. Yıl, sayı bakımından, Ahmed'in hicretinin altıyüz yetmiş ikinci yılıydı.”
Hz. Mevlânâ’ya yıllarca müridlik yapmış Feridun b. Ahmed Sipehsâlar (ö), Risâle-i Sipehsâlar be-Menâkıb-ı Hudavendigâr adlı eserine şunlar kaydetmiştir: “Evliyaların sultanı Hazreti Hudavendigâr Efendimiz, senesinde, mübarek bir saatte dünyaya gelmiştir. 68 yaşında yılında Cemâziyelâhir ayının 5. günü Rabb’in rahmetine kavuşmuşlardır.”[3]
Hz. Mevlânâ’nın oğlu Sultan Veled zamanına yetişen ve Sultan Veled’in oğlu Ulu Ârif Çelebi’ye müridlik yapan Ahmed Eflâkî (ö/), Menâkıbu’l-Ârifîn adlı eserine, “Mevlânâ hazretleri, 6 Rebiülevvel ’te Belh’te doğmuştur”, “Mevlânâ (ks) 6 Cemâziyelâhir Pazar günü, güneş batarken bu mülk âleminden melekût âlemine göçtü” bilgilerini kaydetmiştir.
Hz. Mevlana’nın hayatı ve eserleri hakkında yaptığı çalışmalarla dünyaca tanınan İranlı akademisyen Prof. Bediüzzaman Fürûzanfer’e (ö) göre de doğum tarihi 6 Rebiülevvel , ölüm tarihi 5 Cemâziyelâhir Pazar günüdür.
Abdülbaki Gölpınarlı (ö), “Mevlânâ Celâleddin Muhammed, rivayete göre 30 Eylül ’de (6 Rebiülevvel ) Belh’te doğmuştur” demekte, fakat Mevlânâ’nın Fîhi mâ fih adlı eserindeki çocukluk hatırasını dikkate alarak, onun / yılından daha önce doğmuş olması gerektiğini belirtmektedir:
“Fîhi mâ fih’te Mevlânâ’nın şöyle bir sözüne rastlıyoruz: “Semerkand’daydık. Harezmşah, Semerkand’ı kuşatmış, asker çıkarmış, savaşmaktaydı. Oturduğumuz mahallede pek güzel bir kız vardı. Öylesine güzeldi ki o şehirde eşi-benzeri yoktu. Her zaman o kızın şöyle dediğini duyuyordum: “Ya Rabbi! Beni zalimlerin eline vermeyi reva görür müsün? Biliyorumki reva görmezsin. Sana dayandım ben, güvencim sensin.” Şehri yağma ettiler, bütün halkı esir edip götürdüler, hatta o kadının cariyelerini bile esir alıp götürdüler de o kadar güzel olmasına rağmen kimse ona bakmadı ve kendisine hiçbir elem erişmedi.” Mevlânâ’nın bu olayı birisinden naklen anlatmadığına bakılırsa, çocukluk çağına ait bir hatırası bile olsa, Harezmşah’ın Semerkand’ı kuşatıp zaptetmesi /’de (İbnü’l-Esir, Mısır, , XII, ) yahut /’de (E. J. W. Gibb, , II, ) olduğundan, bu tarihte hiç olmazsa hatıralarını unutmayacak bir yaşta bulunması ve bu yıldan sene önce doğmuş olması icap ed er.”
Fîhi mâ fih’teki bu hatıranın yanı sıra Abdülbaki Gölpınarlı, Mevlânâ’nın Dîvân-ı Kebîr’indeki bazı ifadelerinden yola çıkarak, onun /’te doğduğunu, / yılının ise uydurulmuş bir yanlış olduğunu ileri sürmüştür:
“Bunlardan başka Mevlana, Divanındaki bir gazelinde, “Kırk yıllık akıl, beni düşüncelere baş aşağı daldırmıştı; altmış iki yaşımda av oldum da tedbirlerden kurtuldum” mealindeki beyitle, Şems’le 62 yaşında buluştuğunu apaçık bildiriyor. Bir başka beyitte de, “Tebrizli Şems” diyor, “altmıştan sonra şîveler göreyim diye beni yeni baştan gençleştirdi.” Gene bir beyitte, “Pir” diyor, “bizi yeniden gençleştirdi. Hasılı ben hem gencim, hem ihtiyar.” Şems, Konya’ya Cemâziyelâhir’in Cumartesi günü gelmiştir (26 Kasım ). Mevlânâ bu tarihte 62 yaşında olunca, hicri ’de doğmuştur () ve rivayet edilen tarih nasılsa biri tarafından uydurulmuş ve bu hata yıllar yılı sürüp gitmiştir… Mevlânâ, Semerkand istila edildiği zaman 24 yaşındadır.”
Gölpınarlı’ya göre de Mevlânâ’nın ölüm tarihi 5 Cemâziyelâhir , 17 Aralık ’tür.
Şefik Can (ö. ) da Mevlânâ’nın Fîhi mâ fih adlı eserindeki çocukluk hatırasını dikkate alarak, onun / yılından daha önce doğmuş olması gerektiğini belirtmiştir: “Semerkand şehri Mevlana’nın doğum tarihi olan tarihinde Harezmşah tarafından muhasara edilmişti. Bu muhasara vakası, kızın güzelliğini hatırlaması için Mevlana’nın o yıllarda en azından yaşında olması gerekir. Herhalde bu sebepten olacak ki tarihçi Will Durant Mevlana’nın doğum tarihini diye gösterirken, Maurice Barres de olarak kaydetmiştir.” Şefik Can, Mevlânâ’nın vefat tarihini ise 17 Aralık olarak kaydetmiştir.
Sonuç olarak; başta temel kaynaklar olmak üzere, kaynakların çoğuna göre Hz. Mevlânâ, hicrî 6 Rebiülevvel , miladî 30 Eylül ’de doğmuştur. Ölüm tarihi üzerinde ise herhangi tartışma yoktur; hicrî 5 Cemâziyelâhir , miladî 17 Aralık ’tür.
Mevlânâ’nın Fîhi mâ fîh’te bahsettiği Semerkand’daki hatırasını esas almak bazı yanlışlara yol açabilir. Herşeyden önce Fihi mâ fih bizzat Mevlânâ tarafından yazılmamıştır; genellikle onun sohbetlerinden tutulan notları içermektedir. Bu hatıranın kaydedilişinde de ifade hataları vuku bulmuş olabilir. Dolayısıyla Fihi ma fih’teki metne, ifadelere ve kelimelere çok fazla anlam yüklememek gerekir. Ayrıca; Harezmşahların Semerkand’ı hangi yıl işgal ettiği, Mevlânâ’nın kaç yaşında bu işgale şahit olduğu, Belh’te doğan ve yaşayan Mevlânâ’nın o tarihlerde Semerkand’da ne aradığı, kaç yıl Semerkand’da kaldığı, nasıl olup da kendisinin ve aile büyüklerinin esir alınmadığı vb. sorular, rivayeti/konuyu içinden çıkılamaz, tek başına delil olamaz hale getirecektir. Bununla birlikte; işgalin / yılında, Mevlânâ 5 yaşlarında bir çocukken olduğu, Mevlânâ’nın bu hadiseleri kısmen kendi gözlemi, fakat büyük ölçüde büyüklerinden işitip öğrendikleriyle harmanlayarak anlattığını düşünmek mümkündür. Hem doğum yılı olarak / daha makuldür. Çünkü doğum yılı yılı gibi çok gerilere çekilirse, bu sefer de ileriki yıllarla ilgili ciddi tarihlendirme çelişkileri ortaya çıkmaktadır.
Yorumlar- Yorum Yaz
kaynağı değiştir]
Hz. Mevlana Ne Zaman Doğdu, Ne Zaman Öldü?
HZ. MEVLÂNÂ NE ZAMAN DOĞDU, NE ZAMAN ÖLDÜ?
Başta temel kaynaklar olmak üzere, kaynakların çoğuna göre Hz. Mevlânâ, hicrî 6 Rebiülevvel , miladî 30 Eylül ’de doğmuştur. Ölüm tarihi üzerinde ise herhangi tartışma yoktur; hicrî 5 Cemâziyelâhir , miladî 17 Aralık ’tür.
Hz. Mevlânâ’nın oğlu Sultan Veled’a ait Dîvân’ın bir nüshasının son sayfasındaki bir notta, Mevlânâ’nın doğum tarihi 6 Rebiülevvel , ölüm tarihi ise 5 Cemaziyelâhir olarak kayıtlıdır. Sultan Veled, İbtidânâme adlı eserine, babasının ölüm tarihi hakkında şunları kaydetmiştir: “O övülmeye değer padişahın göçüşü, Cemâziyelâhir ayının beşinci günüydü. Yıl, sayı bakımından, Ahmed'in hicretinin altıyüz yetmiş ikinci yılıydı.”
Hz. Mevlânâ’ya yıllarca müridlik yapmış Feridun b. Ahmed Sipehsâlar (ö), Risâle-i Sipehsâlar be-Menâkıb-ı Hudavendigâr adlı eserine şunlar kaydetmiştir: “Evliyaların sultanı Hazreti Hudavendigâr Efendimiz, senesinde, mübarek bir saatte dünyaya gelmiştir. 68 yaşında yılında Cemâziyelâhir ayının 5. günü Rabb’in rahmetine kavuşmuşlardır.”[3]
Hz. Mevlânâ’nın oğlu Sultan Veled zamanına yetişen ve Sultan Veled’in oğlu Ulu Ârif Çelebi’ye müridlik yapan Ahmed Eflâkî (ö/), Menâkıbu’l-Ârifîn adlı eserine, “Mevlânâ hazretleri, 6 Rebiülevvel ’te Belh’te doğmuştur”, “Mevlânâ (ks) 6 Cemâziyelâhir Pazar günü, güneş batarken bu mülk âleminden melekût âlemine göçtü” bilgilerini kaydetmiştir.
Hz. Mevlana’nın hayatı ve eserleri hakkında yaptığı çalışmalarla dünyaca tanınan İranlı akademisyen Prof. Bediüzzaman Fürûzanfer’e (ö) göre de doğum tarihi 6 Rebiülevvel , ölüm tarihi 5 Cemâziyelâhir Pazar günüdür.
Abdülbaki Gölpınarlı (ö), “Mevlânâ Celâleddin Muhammed, rivayete göre 30 Eylül ’de (6 Rebiülevvel ) Belh’te doğmuştur” demekte, fakat Mevlânâ’nın Fîhi mâ fih adlı eserindeki çocukluk hatırasını dikkate alarak, onun / yılından daha önce doğmuş olması gerektiğini belirtmektedir:
“Fîhi mâ fih’te Mevlânâ’nın şöyle bir sözüne rastlıyoruz: “Semerkand’daydık. Harezmşah, Semerkand’ı kuşatmış, asker çıkarmış, savaşmaktaydı. Oturduğumuz mahallede pek güzel bir kız vardı. Öylesine güzeldi ki o şehirde eşi-benzeri yoktu. Her zaman o kızın şöyle dediğini duyuyordum: “Ya Rabbi! Beni zalimlerin eline vermeyi reva görür müsün? Biliyorumki reva görmezsin. Sana dayandım ben, güvencim sensin.” Şehri yağma ettiler, bütün halkı esir edip götürdüler, hatta o kadının cariyelerini bile esir alıp götürdüler de o kadar güzel olmasına rağmen kimse ona bakmadı ve kendisine hiçbir elem erişmedi.” Mevlânâ’nın bu olayı birisinden naklen anlatmadığına bakılırsa, çocukluk çağına ait bir hatırası bile olsa, Harezmşah’ın Semerkand’ı kuşatıp zaptetmesi /’de (İbnü’l-Esir, Mısır, , XII, ) yahut /’de (E. J. W. Gibb, , II, ) olduğundan, bu tarihte hiç olmazsa hatıralarını unutmayacak bir yaşta bulunması ve bu yıldan sene önce doğmuş olması icap ed er.”
Fîhi mâ fih’teki bu hatıranın yanı sıra Abdülbaki Gölpınarlı, Mevlânâ’nın Dîvân-ı Kebîr’indeki bazı ifadelerinden yola çıkarak, onun /’te doğduğunu, / yılının ise uydurulmuş bir yanlış olduğunu ileri sürmüştür:
“Bunlardan başka Mevlana, Divanındaki bir gazelinde, “Kırk yıllık akıl, beni düşüncelere baş aşağı daldırmıştı; altmış iki yaşımda av oldum da tedbirlerden kurtuldum” mealindeki beyitle, Şems’le 62 yaşında buluştuğunu apaçık bildiriyor. Bir başka beyitte de, “Tebrizli Şems” diyor, “altmıştan sonra şîveler göreyim diye beni yeni baştan gençleştirdi.” Gene bir beyitte, “Pir” diyor, “bizi yeniden gençleştirdi. Hasılı ben hem gencim, hem ihtiyar.” Şems, Konya’ya Cemâziyelâhir’in Cumartesi günü gelmiştir (26 Kasım ). Mevlânâ bu tarihte 62 yaşında olunca, hicri ’de doğmuştur () ve rivayet edilen tarih nasılsa biri tarafından uydurulmuş ve bu hata yıllar yılı sürüp gitmiştir… Mevlânâ, Semerkand istila edildiği zaman 24 yaşındadır.”
Gölpınarlı’ya göre de Mevlânâ’nın ölüm tarihi 5 Cemâziyelâhir , 17 Aralık ’tür.
Şefik Can (ö. ) da Mevlânâ’nın Fîhi mâ fih adlı eserindeki çocukluk hatırasını dikkate alarak, onun / yılından daha önce doğmuş olması gerektiğini belirtmiştir: “Semerkand şehri Mevlana’nın doğum tarihi olan tarihinde Harezmşah tarafından muhasara edilmişti. Bu muhasara vakası, kızın güzelliğini hatırlaması için Mevlana’nın o yıllarda en azından yaşında olması gerekir. Herhalde bu sebepten olacak ki tarihçi Will Durant Mevlana’nın doğum tarihini diye gösterirken, Maurice Barres de olarak kaydetmiştir.” Şefik Can, Mevlânâ’nın vefat tarihini ise 17 Aralık olarak kaydetmiştir.
Sonuç olarak; başta temel kaynaklar olmak üzere, kaynakların çoğuna göre Hz. Mevlânâ, hicrî 6 Rebiülevvel , miladî 30 Eylül ’de doğmuştur. Ölüm tarihi üzerinde ise herhangi tartışma yoktur; hicrî 5 Cemâziyelâhir , miladî 17 Aralık ’tür.
Mevlânâ’nın Fîhi mâ fîh’te bahsettiği Semerkand’daki hatırasını esas almak bazı yanlışlara yol açabilir. Herşeyden önce Fihi mâ fih bizzat Mevlânâ tarafından yazılmamıştır; genellikle onun sohbetlerinden tutulan notları içermektedir. Bu hatıranın kaydedilişinde de ifade hataları vuku bulmuş olabilir. Dolayısıyla Fihi ma fih’teki metne, ifadelere ve kelimelere çok fazla anlam yüklememek gerekir. Ayrıca; Harezmşahların Semerkand’ı hangi yıl işgal ettiği, Mevlânâ’nın kaç yaşında bu işgale şahit olduğu, Belh’te doğan ve yaşayan Mevlânâ’nın o tarihlerde Semerkand’da ne aradığı, kaç yıl Semerkand’da kaldığı, nasıl olup da kendisinin ve aile büyüklerinin esir alınmadığı vb. sorular, rivayeti/konuyu içinden çıkılamaz, tek başına delil olamaz hale getirecektir. Bununla birlikte; işgalin / yılında, Mevlânâ 5 yaşlarında bir çocukken olduğu, Mevlânâ’nın bu hadiseleri kısmen kendi gözlemi, fakat büyük ölçüde büyüklerinden işitip öğrendikleriyle harmanlayarak anlattığını düşünmek mümkündür. Hem doğum yılı olarak / daha makuldür. Çünkü doğum yılı yılı gibi çok gerilere çekilirse, bu sefer de ileriki yıllarla ilgili ciddi tarihlendirme çelişkileri ortaya çıkmaktadır.
Yorumlar- Yorum Yaz
Akademisyenler ve Mevlana bilginleri, Batı dünyasındaki popüler Mevlana tercümelerinin çoğu zaman şüpheli nitelikte olduğunu ve birçok hata ve yanlış tercüme içerdiğini uzun süredir iddia etmektedirler. Rumi'nin İngilizce çevirilerinin çoğu bilim adamları ve hatta İranlı okuyucular tarafından değil, Reynold A. Nicholson ve Arthur John Arberry gibi bilginler tarafından Viktorya dönemi çevirilerini yeniden yazan şairler tarafından yapılmıştır. Bu konu New Yorker'ın "İslam'ın Mevlana Şiirinden Silinmesi" başlıklı makalesinde vurgulanmıştır.[] Konuyla ilgili bir Twitter ileti dizisi @PersianPoetics kullanıcısı tarafından #rumiwasmuslim hashtag'i yayınlandığında viral hale geldi.[] Konu o zamandan beri geniş çapta ele alındı ve El Cezire ve diğer yayın organlarında yayınlandı.