Şibumi Film
Fantastik Gerçekliğin Usta Yazarı Trevanian
Yaşamı boyunca ortaya çıkmayan, sadece yayıncısı tarafından bilinen gerçek ismiyle dünya edebiyatının en çok okunan yazarlarından biri olan Trevanian -asıl adı Rodney William Whitaker- 10 yıl önce bugün hayata veda etti.
Bir üniversitede profesör olduğu ve akademik makaleler yayınladığı için gerçek ismini romanlarında kullanmayan yazar Trevanian adı dışında "Nicholas Seare" ve "Benat LeCagot" gibi birçok takma isimle değişik konularda eserler de yayımladı.
En bilinen eseri Shibumi (Şibumi) ile dünyada satış rekorları kırdı. Eserde yarattığı Nicholai Hel karakteri yarı Rus yarı Alman asıllı Şangay’da doğmuş ve bir Japon general tarafından büyütülmüş, “Go” oyununu çok iyi oynayan, yedi dili anadili gibi konuşabilen ve hoda korosu’na(çıplak elle öldürme yöntemi) hakim, kalem ve kartla çok basit biçimde insanları öldürebilecek yeteneğe sahip özgün ve karmaşık bir karakter. Yazarın ayrıca Katya’nın Yazı, Kasaba, İnci Sokağı ve İnfazcı da Türkçe’ye çevrilen ve çok bilinen kitapları arasında.
Okuyucusunu paranoyadan paranoyaya sürükleyen, hiç bilinmeyen konularda verdiği ayrıntılarla fantastik bir gerçeklik çukuruna çeken yazarın Shibumi’de anlattığı müze soygunu tekniğini uygulayan iki soyguncu tarafından geçmişte Milano Müzesi’nden iki resim çalındı. Aynı zamanda eserlerinde kullandığı ileri cinsel teknikler, öldürme yöntemleri pek çok kişi tarafından denendiği ve kötü sonuçlar yarattığı için bu bölümler sonraki yayınlarda sansürlendi.
“İnsanı en mutlu eden şey, ihtiyaçlarıyla varlıkları arasında bir denge bulunmasındadır. &#;akıllı bir adam dengeyi, ihtiyaçlarını azaltarak yani onları varlıklarının düzeyine indirerek sağlar. Bunu yapmanın en iyi yolu, bedava olan şeylerin değerini bilmektir. Dağların, kahkahanın, şiirin, bir dostun verdiği şarabın…”
Nicholai Hel, ustası Otake-San’dan Şibumi felsefesini yani bilginin basit, sıradan görüntülere indirilmesi felsefesini öğrendikten sonra hayatı Go oyunu gibi yaşamaya başlar. Şibumi felsefesini Trevanian, romanın ilk bölümünde şöyle açıklar:
“Bildiğin gibi Şibumi, sıradan, olağan görünümlerin altında yatan gizli üstünlükleri anlatır. Şöyle düşün: O kadar doğru bir söz ki, cesaretle söylenmesine gerek yok. O kadar dokunaklı bir olay ki, güzel olmasına gerek yok. O kadar gerçek ki, sahici olmasına gerek yok. Şibumi demek, bilgiden çok anlayış demek. İfade dolu bir sessizlik demek. Kendini kanıtlama gereği duymayan bir alçakgönüllülük demek. Sanatta şibumi zarif bir basitliği ifade eder. Buna sabi denir. Felsefedeyse kendini wabi olarak gösterir. Büyük bir ruhsal rahatlıktır ama pasiflik değildir. Bir insanın kişiliğindeyse&#;nasıl söylemeli&#; Hakimiyet peşinde olmayan otorite mi? Onun gibi bir şey.”
Japonya’da, 20 yaşında ve kimliksiz olarak yaşamakta zorlanan Nicholai, Amerikan karşıtı olsa da Tokyo’da Amerikalılara tercümanlık yapmaya başlar. Tokyo’ya yerleşen Nicholai, bu sırada oldukça farklı bir dövüş sanatına ilgi duyar: Hoda Korosu. Çıplak elle veya günlük eşyalarla öldürme yöntemlerini içeren bu dövüş sanatında Nicholai, oldukça başarılı ve yaratıcıdır.
Savaş tutuklusu olarak Tokyo’ya getirilen General Kishikawa’yı görmeye giden Nicholai, Kishikawa&#;nın isteğiyle onu tutuklu olduğu cezaevinde çıplak elle öldürür. Çıplak elle insan öldürme yöntemleri, romanda o kadar detaylı ve çarpıcı biçimde işlenmiştir ki gelen uyarılar üzerine kitabın sonraki baskılarında bu detaylar sansürlenmiştir. Generali öldürdüğü için tutuklanan Nicholai, tutukluyken yakın algılama yeteneğini keşfeder ve bu yeteneğini geliştirir. Hapiste kendisine sadece Bask dilinde yazılmış bir kitap verilmiştir. Nicholai, bu kitap sayesinde artık Bask dilini de öğrenmiştir ve yedi dil biliyordur.
“Ne de olsa rastlantı dediğiniz şey kaderin bir numaralı silahıdır.”
Hapisten üst düzey birini öldürmesi şartıyla çıkan Nicholai, yetenekleri sayesinde kısa sürede bir terörist avcısı olur. CIA başta olmak üzere gizli örgütlerle suikastler planlayan ve suikastleri engelleyen Nicholai, tam da emekliliğini yaşarken eski bir arkadaşının kızının ona sığınmasıyla CIA ile karşı karşıya gelecek ve Go oyununda taşlar yeniden masaya dizilecektir.
Romanda, ana karakter 20 yaşına geldiğinde bir kimliği yoktur ve bu durum onu kimliksiz yaptığı kadar çok kimlikli de yapmaktadır. Çok kimlikli olmanın getirdiği objektiflik, güçlü, zeki ve yetenekli bir karakterle birleşince yazarın toplum eleştirisi yapması da kaçınılmaz olur. Ancak romanın üzerine oturduğu zemin o kadar sağlamdır ki hayata ve topluma dair yapılan eleştiri ve çıkarımların tümü yine Go oyununun felsefesini ve karakterin Şibumi yolculuğunu ifade eder.
Yazar, romanda “Ana Şirket” göndermesi ile &#;li yıllarda yaşanan petrol krizi sonrası güçlenen petrol endüstrisinin, Batı dünyasını kontrol ettiği tezini başarılı şekilde okuyucuya aktarır. Ayrıca romanda yer alan derin politik, toplumsal tespitler ve suikast teknikleri yazarın ortalarda görünmeyen bir yazar olması gerçeğiyle birleşince yazarın asıl mesleğinin akademisyenlik olup olmadığı değerlendirmesinin okurlara bırakıldığı söylenebilir.
Trevanian, “Amerikanizm” diye özetlediği Batı toplumunu politik, ekonomik ve toplumsal açıdan eleştirirken sözünü sakınmamıştır. Kitlelerin yetersiz, zayıf yığınlardan oluştuğunu söyleyen yazarın Platon benzeri klasik elitist söylemlerini, Otake-San şöyle ifade eder:
“Senin orta düzeydeki kimselere karşı duyduğun aşağılayıcı nefret, onlardaki geniş, kapsamlı kuvveti görmene engel oluyor. Sen kendi parlaklığının orta yerinde dururken, gözlerin öylesine kamaşıyor ki, odanın kuytu, karanlık köşelerini göremiyorsun. Oralarda kalabalıkların, beyinsiz insan kalabalığının ne tehlikeler hazırladığını görecek şekilde gözlerini ayarlayamıyorsun. Ben sana bunları söylerken bile, sevgili öğrencim, sen kendinden yeteneksiz kişilerin, sayıları ne kadar çok olursa olsun, seni yenebileceklerine inanmakta güçlük çekiyorsun. Oysa biz artık orta düzeydeki insanların çağında yaşıyoruz. Orta düzeydeki insan sıkıcı, renksiz, aptal gibi görünür. Fakat ölümsüz tekdüzeliğine devam eder… Hiç bıkmaz. Amipler her zaman kaplanlardan çok yaşar. Çünkü durmadan bölünür, yenilenirler. O ölümsüz tekdüzelikleriyle. Kalabalıklar zorbaların en sonuncusu olacaktır.”
Yazar emperyalizmin ekonomik, politik, toplumsal ve kültürel etkilerini işlerken doğu ile batı arasında bir tercihte bulunmuştur. Emperyal güçlerin türlü yanlışları, suçları ve bunların topluma yansımaları bazen detaylı bazen okurun anlayışına terk edilerek anlatılmıştır. Japonya ya da Japon kültürüyle ilgili olumsuz veya negatif olgu ise neredeyse yok gibidir. Ancak özellikle yıllarında Çin’in işgali ve yılları arasında gerçekleşen Pasifik Savaşı&#;nda, Japonya’nın en az Nazi Almanyası kadar savaş suçu işlediği bilinmektedir. Yazarın bu hususlara neden yer vermediği sorusuna cevabı ise belki de sadece yılgın bir “boşver” olacaktır.
“Hannah: &#;Bir ulus için böyle genellemeler yapmak doğru mu sizce?&#;
Nicholai Hel: &#;Genelleme ancak bireylere, kişilere uygulandığı zaman yanlış sonuçlar verir. Kalabalıkları tanımlarken her zaman gerçekçi bir yöntemdir. Senin ülken de demokrasi ile yönetiliyor. Yani kalabalığın diktatörlüğü ile.&#;
Hannah: &#;O havaalanında dökülen kanlardan Amerikalıların sorumlu olduğunu reddediyorum. Masum çocuklar, ihtiyarlar…&#;
Nicholai Hel: &#;6 Ağustos tarihi sana bir şey ifade ediyor mu?&#;
Hannah: &#;6 Ağustos mu? Hayır. Neden?&#;
Nicholai Hel: &#;Boşver&#;”
6 Ağustos tarihinde Amerikan Donanması&#;na ait iki adet B tipi uçak Tinian Adasından Hiroşima’ya doğru havalanmıştır. İki uçaktan biri Hiroşima kent merkezinin üzerine Uranyum tipi atom bombasını bırakırken diğerinin görevi ise bu anın havadan en net görüntüsünü yakalayabilmektir.
Kaynakça:
Trevanian. Şibumi. İstanbul: E Yayınları,
web