Aacnn görünüü ve kokusuyla dikkatleri üzerine çeken DE, kendine has tadyla da ilgiyi hak ediyor. Birçok farkl kullanm ekli olan idenin yararlar da oldukça fazladr. Azda brakt hafif mayho tadyla adndan söz ettiren ide meyvesi, vitamin açsndan da oldukça zengindir. Taze olarak yemenin yan sra, reçelini ya da kompostosunu da yaparak kahvalt ve akam yemei sofralarna zenginlik katabilirsiniz.
Besin deeriyle öne çkan ideyle yeni tantysanz, bu meyvenin tad ilk balarda biraz deiik gelebilir. Eer özgün aromasna ve kvamna alrsanz en sevdiiniz meyveler arasna rahatlkla girecektir.
de, oval ve kabuklu meyvelere sahip bir bitki türüdür. de bitkisi, ülkemizin karasal iklime sahip bölgelerinde sklkla yetitirilmektedir. de rengi, sar ve kahverengi tonlarndadr ve aac da kn yapraklarn döker.
de kelimesinin anlam konusunda net bir bilgi yoktur. Dünyann birçok yerinde yetien bu bitkinin bilimsel cins ad Elaeagnus’ tur. Elaeagnaceae familyas içerisinde yer alan bu bitkinin deiik çeitleri vardr. En yaygn türlerinden birisi ku idesidir. Krmz ide ve japon idesi gibi birçok alt türü de mevcuttur.
Güzel kokmasyla ünlü olan bitkiden ide esans ya da ide parfümü yaplabilmektedir. de kokulu parfüm, bu bitkinin enfes kokusunu bilen herkesin sevecei özgün bir aromaya sahiptir. de çiçei kokusu kadar görüntüsü ile de beeni toplamaktadr. Yararl yönleriyle göz dolduran ide aac hikayesi ile de adndan söz ettirir. Zor koullara baarl bir ekilde adapte olabilen ide, güzellii ile de bahçelere renk katar.
de aac, kökünde azot depolayabilme özelliine sahip olduundan verimsiz topraklarda da yetiebilir. de aac özellikleri arasnda kurakla dayankl olmas da ilk sralarda yer alr. Bu özellii dolaysyla erozyonla mücadele edilen alanlarda dikimi yaplmaktadr. de aac çiçei ve ho kokusu nedeniyle sklkla bahçe kenarlarna dikilmektedir.
Ülkemizde ide yetitiricilii genellikle ç Anadolu bölgesinde gerçekletirilir. Soluk yeil bir renge sahip olan yapraklar oldukça güzel bir görünüm ortaya çkarr. Birçok hava kouluna uyum salayabilen ide aaçlar yaklak 7 metreye kadar uzayabilir ve haziran ay civarnda çiçek açan idelerin yapraklar yeil renklerini muhafaza edebilir. de, güzel kokusu ve sala faydasnn yannda estetik görünümüyle de oldukça ünlü bir bitkidir.
de yetitiricilii, ide aac fidan ya da ide tohumu ile yaplabilir. Tohumla yetitiricilik için tohumlara uygun ekilde katlama ilemi gerçekletirilir. Katlanan tohumlar ise ilkbahar mevsiminde ekilir. de krsal alanlarda kendiliinden de yetiebilir.
de meyvesi olgunlanca d tarafndaki kabuk toprak rengini alr. Bu evrede olgunlama sürecini tamamlayan meyve yenilebilir hale gelir. de aacnn krlm dallar, güzel kokulu bir süs bitkisi olarak evlerdeki vazolarda suya konularak muhafaza edilebilir. de aacnn tomurcuklar ksa, sürgünleri dikenlidir. Çal eklinde türleri de olan ide aac pek uzun ömürlü bir aaç deildir. lkbahar sonlarnda çiçeklenen ide aacnn yaz ortalarnda budanmas yararl olacaktr.
de hamilelere zararl m, ide süt yapar m ya da ide ekere iyi gelir mi benzeri sorulara cevap bulmak için uzman doktorlardan görü almak gerekir. Çeitli rahatszlklar ya da alerjik reaksiyonlar yaamamak için ide yemeden önce doktorunuza bavurunuz.
de safra kesesi problemlerini azaltmaya destek olduu düünülen bir bitki türüdür. Safra kesesi ta gibi sorunlar yaayanlar, ide kürü benzeri doal tedavileri deneyebilmektedir. de meyvesi sindirim sistemi için oldukça faydal bir besin olsa da tedavi için yeterli deildir.
Safra kesesi sorunu yaayanlar, doktorlar tarafndan hastanelerde tedavi edilmelidir. de ve benzeri bitkilerin kürleri de sadece uzman doktor tavsiyesi ile kullanlmaldr.
de aac meyvesi taze olarak yenilebilir ve kendine has buruk bir tad vardr. çi hafif unu andran yapya sahip olduu için yerken azda farkl bir his brakr. Meyvesinden ya da yapraklarndan çay yaplabilir. Salk açsndan hem taze tüketimi hem de kurusu faydaldr.
Reçeli yaplp, özgün lezzetinin kahvaltlara elik etmesi salanabilir. Kompostosu da kvam ve aromasyla ana yemeklere elik edecek güzel bir alternatif olacaktr. Zor koullara ayak uydurabilmek konusunda oldukça yetenekli olan ide aacnn meyvelerinden yapraklarna ve çiçeklerine kadar her unsuru kullanlabilmektedir.
Çiçeklerinin kokusu da oldukça sevilen ide, dünyann çeitli yerlerinde birçok farkl ekilde tüketilebilmektedir. Uzak douda yaplan ide sirkesi gibi örneklerin yan sra ide unu benzeri yenilikçi kullanm ekilleri de ortaya çkmaktadr.
Genellikle taze olarak tüketilir ama birçok farkl meyve çeidi gibi kurusu da mevcuttur. de kurusu, temiz ve havadar bir ortamda hazrlanmaldr. Oldukça bereketli bir meyve olan ideden deiik ürünler çkarlabilmektedir. Kokusu ve görünüü süs aac olarak da tercih edilmesine olanak tanr.
de ya yapmnn yan sra ide çekirdei ya da üretilebilmektedir. Kurakla olan dayanakll ile dikkat çeken ide Anadolu’nun birçok köesinde karnza çkabilir. de reçeli de idenin bol yetitii yörelerde sklkla tüketilen bir kahvaltlk çeididir. Bir kilo taze meyve eklindeki ide fiyat, yaklak 20 TL olabilmektedir.
Verimli verimsiz birçok toprakta yetişebilen iğde, ülkemizin çoğu bölgesinde büyütülmektedir. Böbrek hastalıklarından damar rahatsızlıklarına kadar birçok derde deva olan bu meyvenin insan vücuduna olan katkıları bir hayli fazladır. Çok zengin vitamin ve mineral kaynağı olan iğde, ayrıca meyve olmasına rağmen içerisinde yağ asitlerini bulundurmaktadır.
Meyve konuları konuşulduğunda iğde pek akıllara gelmese de iğdenin faydaları hakkında bilgi sahibi olanlar, bu meyvenin ne kadar önemli olduğunun farkındalardır. Tüketim bakımından da son derece kolay olan bu meyve, alınması gereken gıdalar arasında olmalıdır.
İğdeyi direk meyve olarak tüketebileceğiniz gibi, iğde yapraklarından çay yaparak da yararlanabilirsiniz. Bunun dışında cilt sağlığı için macun şekilde de tüketimi oldukça yaygındır. Her ne kadar ismi duyulmasa da zamanla faydaları ve kolay tüketilebilmesi sayesinde kullanımı sıklaşmaya başlamıştır.
İğdenin bir başka kullanım şekilleri ise reçel ve komposto türleridir. Güçlü aroması sayesinde komposto yapılabilen iğde, çeşitli yerlerde un haline çevrilip kullanılmaktadır. Kür olarak da yapılan bu meyve, böbrek taşı sorunu gibi problemler için uygulanmaktadır.
Küçükten büyüğe iğde tüketiminin bir sakıncası yoktur. Fakat aşırı tüketiminde çoğu gıda gibi bazı yan etkileri bulunabilmektedir. Bu yan etkilerinden bazıları kabızlıktır. Bunun dışında iğde tüketiminden sonra su içilmesi önerilmektedir. İğde susuz bir meyve olduğundan dolayı ağızda kuruluk hissi oluşmasını yol açmaktadır. Aynı zamanda içeriğindeki şeker oranı bakımından makul değerlerde olan bu meyvenin şeker hastaları tarafından tüketimi dikkatli bir şekilde yapılmadır.
Bu şekilde düzenli ve bazı hususlar dikkate alınarak tüketildiğinde herhangi bir yan etkisi görülmemektedir. Çoğu hastalığın tedavi sürecini hızlandıran ve olumlu bakımdan destek olan iğdeyi, farklı bir hastalığınız varsa doktorunuza danışarak tüketmeniz sağlınızı riske atmamanız demektir.
Uzm. Diyetisyen Tuğba Yaprak