Ikilemeler Nasıl Yazılır
Bu Yazıyı Paylaşın! Yazı Ayrıntıları
İkilemeler
- Cümledeki anlamı kuvvetlendirmek, pekiştirmek ya da zenginleştirmek amacıyla aynı sözcüğün ya da ilişkili sözcüklerin tekrarıyla oluşturulan sözcük gruplarıdır.
- İkilemeler, tekrar grubu olarak da bilinir.
İkilemelerin Oluşumu
Aynı sözcüğün tekrarı: adım adım, ağır ağır, akın akın, aval aval (bakmak), çeşit çeşit, derin derin, gide gide, güzel güzel, karış karış, kucak kucak, takım takım, yavaş yavaş.
Aynı sözcüğün ek alarak tekrarı: art arda, baş başa, diz dize, el ele, göz göze, iç içe, omuz omuza, yan yana; baştan başa, daldan dala, elden ele, günden güne, içten içe, yıldan yıla; başa baş, bire bir (ölçü), dişe diş, göze göz, teke tek; ardı ardına, boşu boşuna, günü gününe, peşi peşine, ucu ucuna.
Yansıma sözcüklerin tekrarı: cır cır, kıs kıs, şıp şıp, şıpır şıpır, tak tak, tıkır tıkır.
Yakın anlamlı sözcüklerle: ev bark, günlük güneşlik, salkım saçak, sere serpe, yana yakıla, yarım yamalak, yalan yanlış.
Biri anlamlı biri anlamsız sözcüklerle: çoluk çocuk, eğri büğrü, eciş bücüş, eski püskü, konu komşu, pılı pırtı, soy sop, süklüm püklüm
Zıt anlamlı sözcükler ile: acı tatlı, altı üstü, aşağı yukarı, irili ufaklı, içli dışlı, iyi kötü, düşe kalka, dosta düşmana
İkinci sözcüğün başına getirilen "m" sesi ile: at mat, çocuk mocuk, dolap molap, kapı mapı, kitap mitap, oyun moyun.
Özellikleri
- İkilemeler; cümleye pekiştirme, çokluk, süreklilik, yaklaşıklık veya beraberlik gibi anlamlar katar.
Siz uslu uslu oturun. (zarf / pekiştirme)
Günden güne zayıflıyor. (zarf / süreklilik)
Kucak kucak elbise attılar. (sıfat / çokluk)
Aşağı yukarı üç yıl önce başladık. (zarf / yaklaşık)
Omuz omuza çalıştık. (zarf / birlikte)
- İkilemeler cümlede farklı görevlerde bulunabilir.
Çocuk mocuk gelmesin. (özne)
Pılı pırtıyı toplamış. (nesne)
Konu komşuya haber veremedik. (dolaylı tümleç)
Çoluk çocuk tatile çıktık. (zarf tümleci)
Dün baktıklarımız eğri büğrüydü. (yüklem)
İkilemelerin Yazılışı
- İkilemeler ayrı yazılır.
- İkilemelerin arasına hiçbir noktalama işareti konmaz.
- Bazı ikilemeler zaman içinde kalıplaşarak bitişik yazılmaktadır: altüst, cızbız, gitgide, hoşbeş, şipşak
- Ünlü düşmesi görülen kimi sözcüklerle oluşturulan ikilemelerde ikinci kelimenin dar ünlüsü düşmez: ağız ağıza, burun buruna, koyun koyuna (yatmak), omuz omuza, göğüs göğüse gibi. (TDK- güncel)
İkilemelerin Yazımı
1. Türkçede ikilemeler, genellikle ayrı yazılmaktadır. Çünkü ikilemeleri oluşturan sözcükler, genellikle anlamlı iki ayrı sözcükten oluşmaktadır. Bu sözcükler de aralarına noktalama işareti almadan, bir kelime grubu gibi ayrı olarak yazılırlar.
Örnek: adım adım, ağır ağır, akın akın, allak bullak, aval aval (bakmak), cır cır (ötmek), çeşit çeşit, derin derin, gide gide, güzel güzel, karış karış, kös kös (dinlemek), kucak kucak, şıp şıp (damlamak), şıpır şıpır, tak tak (vurmak), takım takım, tıkır tıkır, yavaş yavaş.
2. Sözcük tekrarıyla oluşan ikilemeler gibi, zıt veya eş anlamlı sözcüklerin tekrarlanmasıyla oluşan ikilemeler de ayrı yazılır.
Örnek: bata çıka, çoluk çocuk, düşe kalka, eciş bücüş, eğri büğrü, enine boyuna, eski püskü, ev bark, konu komşu, pılı pırtı, salkım saçak, sere serpe, soy sop, süklüm püklüm, yana yakıla, yarım yamalak.
NOT:İkilemelerin arasında kesinlikle hiçbir noktalama işareti konulmamaktadır.
3. m ile yapılmış ikilemeler de ayrı yazılır:
Örnek: at mat, çocuk mocuk, dolap molap, kapı mapı, kitap mitap.
4. İsim durum ekleri ve iyelik ekiyle yapılan ikilemeler de ayrı yazılır:
Örnek: baş başa, diz dize, el ele, göz göze, iç içe, omuz omuza, yan yana; baştan başa, daldan dala, elden ele, günden güne, içten içe, yıldan yıla; başa baş, bire bir (ölçü), dişe diş, göze göz, teke tek; ardı ardına, boşu boşuna, günü gününe, peşi peşine, ucu ucuna.
5. Bazı ikilemeler birleşik yazılmaktadır. Genellikle arka arkaya gelen sözcüklerde bir ses veya anlam olayı meydana geliyorsa, ikilemeler birleşik yazılabilir.
Örnek: cırcır (böceği), cızbız, civciv, çıtçıt, dırdır, fırfır, fısfıs, hımhım, hoşbeş, şıpşıp (terlik), yüzgöz (olmak), darmadağınık, darmaduman, karmakarışık&#;