Türkçede üç tane ki vardır; bunların özellikleri ve imlâsı (yazımı) şöyledir:
1) İlgi zamiri -ki ve özelikleri
-ki ilgi zamiri;
Örnekler:
» benim kalemim ⇒ benimki
» onun eli ⇒ onunki
» Orhanın puanına nazaran Hakanınki daha yüksek.
» Cemalin defteri seninkinden daha düzenli.
» senin kalemin ⇒ seninki
» Alinin eli ⇒ Alininki
» onun düşüncesi ⇒ onunki
2) ki Bağlacı
ki bağlacı;
Örnekler:
» ki ile başlayan bir ara cümle asıl cümlenin içinde kısa çizgiler arasında verilebilir:
3) -ki Yapım Eki
-ki yapım eki;
Örnekler:
"Kİ" BAĞLACI
Cümlelere çeşitli anlam ilgileri kurar. Çoğunlukla cümleleri bağlama göreviyle kullanılır. "ki" bağlacından sonra gelen cümle genellikle önceki cümlenin açıklayıcısı durumunda olur. "ki" bağlacı sözcüklerden daima ayrı yazılır ve ünlü uyumlarına uymaz. Yani "kı, ku, kü" şekilleri yoktur. Yalnızca "ki" biçimi vardır. Türkçe değil Farsça bir bağlaçtır.
Örnek
Çok çalışmadı ki istediği yeri kazansın. (neden-sonuç)
Akşam, odama okulun bekçisi girebilmiş mi ki? (kuşku)
Eve vardım ki her tarafı su basmış. (şaşma)
Anlatsam da beni dinlemez ki (yakınma)
Sabah geç uyanmış olmalı ki derslerine yetişmemiş. (tahmin)
Sen ki dağlara ferman yazdıransın. (özneyi pekiştirme)
Ödevlerini yapmalı ki onu sinemaya götürebileyim. (koşul-şart)
Kar ki ölümü hatırlatır fanilere. (açıklama)
Mustafa diyor ki (Alıntılarda kullanılır.)
Adam terbiyesiz ki terbiyesiz biriydi. (pekiştirme)
Bu akşam öyle yorgunum ki (abartma)
Uyarı: "ki" eki hem bağlaç hem sıfat yapan ek hem de ilgi zamiri olarak kullanılır. Bu özellik çokça karıştırıldığı buna için dikkat etmek gerekir.
İlgi Zamiri "ki"
Sözcüğe her zaman bitişik yazılır. Bir ismin yerini tutar. "tamlanan"ın yerini tutar. Büyük ünlü uyumu ile küçük ünlü uyumu kuralına uymaz. "-ki" şeklinden başka şekli yoktur.
Örnek
Senin baban sizi unutmuş; bizimki yine bizi unutmamış.
(bizim babamız: belirtili isim tamlaması)
Senin için rahat edebilir benimki kan ağlıyor.
(benim içim: belirtili isim tamlaması)
Sıfat Yapan "ki"
İsimlere gelerek onlara yer ve zaman anlamı katan bir ektir. Sözcüğe her zaman bitişik yazılır. Ek durumunda olup eklendiği sözcüğe sıfat özelliği kazandırır. Yer bildiren isimlere gelip onlara sıfat özelliği kazandırdığında "-de, -da" hâl ekiyle birlikte kullanılır. Zaman bildiren sözcüklerin sonuna da doğrudan gelir.
Örnek
Çarşıdaki hesap evdeki hesaba uymaz.
Yoldaki işaretler bize her şeyi öğretir.
Dildeki yozlaşma okuldaki eğitimle önlenir.
Bağlaç "ki"
Farsça bir bağlaç olup Türkçenin cümle yapısına aykırı bir şekilde kullanılır. Sözcükten her zaman ayrı yazılır. Bir sözcük olarak kabul edilir. Vurgu ve bağlama amacıyla kullanılır. Cümleden çıkarıldığında diğer "-ki" ekleri kadar cümle anlam ve yapı bakımından bozulmaz. Sadece "ki" şekli vardır.
Örnek
Sen ki özlemin diğer adı oldun benim için.
Geçmiş zaman olur ki hayali cihan değer.
Demek ki dediklerimizi yapmamış.
"ki" Eki ile İlgili Önemli Uyarılar
1. "ki" bağlacı kaynaştığı kimi sözcüklerle bitişik yazılır.
Örnek
Çünkü, mademki, halbuki, belki, sanki, meğerki, oysaki (Bunların hiçbirisinde "-ki" eki değişmez sadece "çünkü" bağlacı küçük ünlü uyumuna uyup bağlaçtaki "ki" eki "kü" şekline dönüşür.)
2. "ki" bağlacı kaynaştırmanın oluşmadığı sözlerde her zaman ayrı yazılır.
Örnek
Diyelim ki, demek ki, öyle ki, elbette ki, tut ki, ne var ki
3. "ki" nin yer aldığı kelimeye "-ler, -lar" eklerini getirdiğimizde anlamlı bir sözcükle karşılaşırsak "ki" bağlaç; anlam bozulup anlamsızlaşır ise ek, ilgi zamiri veya sıfat yapan "-ki" ekidir.
Örnek
Kalpteki sızı kolay kolay geçmez.
Cümleye "-ler" ekini getirdiğimizde; "Kalptekiler sızı kolay kolay geçmez." şekline dönüşür ki cümle yapı bakımından dil bilgisine aykırılık teşkil eder. Öyleyse buradaki "-ki" eki sıfat yapan yani yapım eki olan "ki" ekidir.
Bil ki sizin de saltanatınız bir gün bitecektir.
Cümleye "-ler" ekini getirdiğimizde; "Bil kiler sizin de saltanatınız bir gün bitecektir." şekline dönüşür ki bu da yapı bakımında doğru bir cümle değildir. Öyleyse burada yer alan "ki" bağlaç olan ki ekidir.
Ek hâlinde kullanlan zamirlerin banda ilgi zamiri gelmektedir. “-ki” eki ile gösterilen ilgi zamiri özellikle ÖSYM tarafndan sorulan sorularda örencilerin karsna çkma ihtimali yüksek olan konulardan bir tanesidir. lgi zamirinin kullanm alanlarndan en önemlisi belirtili isim tamlamalarnda tamlanann yerini tutmasdr.
lgi zamirinin bir dier ad ilgi adldr. ÖSYM önceki yllarda ilgi zamiri yerine “ilgi adl” eklinde bir kullanm yapmtr. lgi zamirinin eki “-ki” dir. Bu ek belirtili isim tamlamalarnda tamlanann yerini tutmaktadr. lgi zamiri konu anlatm u ekildedir:
lgi zamiri olan -ki zaman zaman balaç olan “-ki” ve sfat yapan “-ki” ile kartrlabilmektedir. Aralarndaki benzerlikler ve farklar konusunda unlar söylemek mümkündür:
Örnek: Bizimki çok yalnz.
Örnek: Güzelliin on par'etmez u bendeki ak olmasa.
Örnek: Desem ki vakitlerden bir nian akamdr.
lgi zamiri olan -ki genellikle belirtili isim tamlamasnda yer alan tamlayana eklenmektedir. lgi zamiri olan -ki her zaman eklendii sözcüe bitiik olarak yazlmaktadr. Bu ilgi zamiri olan “-ki” yi balaç olan “-ki” den ayrt etmenin en önemli noktasdr. lgi zamiri olan -ki örnekleri ve ilgi zamiri ile ilgili örnek cümleler:
Son yllarda ÖSYM TYT snavnda sözcük türlerine daha da arlk vermitir. Bu yüzden bu konularla ilgili geçmi yllarda çkan sorular çözmek büyük önem arz etmektedir. ÖSYM’nin geçmi yllarda ilgi zamiri ile ilgili sormu olduu sorular u ekildedir:
ÖSYS
Aadaki cümlelerin hangisinde bir sözcük, ilgi adlndan (ilgi zamirinden) sonra yaklama durumu eki almtr?
A) Masadakilerden yalnzca birini al.
B) Bugünkünü ötekilerden daha çok beendim.
C) Benimkinin sayfalarnda renkli resimler var.
D) Bu da her yönüyle seninkine benziyor.
E) Bizimkinde hiçbir eksiklik yok.
Çözüm:
A) Masadakilerden yalnzca birini al. (Masakilerden sözcüü sfat görevinde kullanld için buradaki -ki eki sfat yapan -ki’dir.)
B) Bugünkünü ötekilerden daha çok beendim. (Bugünkünü sözcüü sfat görevinde kullanld için buradaki -ki eki sfat yapan -ki’dir.)
C) Benimkinin sayfalarnda renkli resimler var. (Benimkinin sözcüü ilgi zamiri alan bir sözcüktür. Fakat ilgi zamirinden sonra tamlayan eki gelmitir.)
D) Bu da her yönüyle seninkine benziyor. (Seninki sözcüü ilgi zamiri alan bir sözcüktür. lgi zamirinden sonra –e yaklama (yönelme) hâl eki ald için cevap D kkdr.)
E) Bizimkinde hiçbir eksiklik yok. (Bizimkinde sözcüü ilgi zamiri alan bir sözcüktür. Fakat ilgi zamirinden sonra bulunma hâl eki kullanlmtr.)
ANASAYFAYA DÖNMEK ÇN TIKLAYINIZ