Ilik Kanseri Belirtileri

Lösemi Nedir?

Lösemi diğer ismi ile kan kanseri, vücuttaki beyaz kan hücrelerinde meydana gelen bir kanser türüdür. Kemik içinde bulunan ve süngerimsi bir formda olan kemik iliği, beyaz ve kırmızı kan hücreleri ile kanın pıhtılaşması görevini yapan trombositlerin üretiminden sorumludur. Kemik iliğinde yer alan kök hücrelerin bazı nedenlerden dolayı kontrolsüz çoğalması veya gelişiminin durması sonucu oluşur. Anormal olarak gelişen bu beyaz kan hücreleri vücudun enfeksiyon ve hastalıklarla savaşmasını sağlayan sağlıklı beyaz kan hücrelerinin çalışmasına engel olur. Bu durum da kansızlık, bağışıklık sisteminde zayıflama, kanamaya yatkınlık ve soluk cilt gibi semptomlara neden olur. İlk olarak kemik iliğinde meydana gelen kan kanseri daha sonra tüm organlara yayılabilir. Kemik iliği kanseri diye de bilinen bu hastalık, her yaşta görülebilir. Ancak çocukluk çağı kanserleri arasında en sık görülen türdür.

Lösemi Çeşitleri Nelerdir?

Kan kanseri, hastalığın ilerlemesine göre kronik ve akut olacak şekilde 2 farklı başlık altında incelenir. Kısa süre içinde klinik belirtiler vererek hızlı ilerleyen türe akut, uzun yıllar içinde gelişen ve yavaş yavaş ilerleyen türe ise kronik denir.

Akut lösemide meydana gelen kanser hücreleri kronik seyirli olanınkine göre daha az olgundur ve hızlı çoğalır. Bu kanserli hücreler kemik iliğini hızlı bir şekilde terk eder. Blast denilen hücreler hızlı çoğalarak kemik iliğinde bulunan diğer sağlıklı hücrelerin yerini de işgal eder ve semptom gelişmesine neden olur.

Her iki lösemi tipi beyaz kan hücresinin çeşidine göre 2 alt türe ayrılır. Beyaz kan hücresi myelosit ise myeloid lösemi, lenfosit ise lenfoblastik lösemi olarak adlandırılır. Yetişkin bireylerde daha sık akut miyeloid ve akut miyeloid lösemi (AML) olarak gelişir. Lösemide genel olarak 4 alt tür bulunur:

Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL): En fazla 15 yaş altı çocuklarda görülen ve hızlı ilerleyen bir türdür.

Akut Miyeloid Lösemi (AML): En yaygın gelişen lösemi tipidir.

Kronik Miyeloid Lösemi (KML): Genel olarak yavaş ilerler ancak bazen akut hale gelebilir.

Kronik Lenfoblastik Lösemi (KLL): Yavaş ilerleyen ve ilk olarak kemik iliğinde meydana gelen lösemidir.

Lösemi Belirtileri Nelerdir?

Bebeklikten ergenliği kadar her yaş grubunda oluşabilen lösemi en sık yaş arası çocuklarda görülür. Bu yüzden morarmalar ve kansızlık gibi belirtilerin ebeveynler tarafından ciddiye alınıp hekim kontrolünden geçirilmesi oldukça önemlidir. Çocuklarda oluşan morarmalar şu durumlarda ciddiye alınarak hekime başvurulması gerekir:

• Vücudun yumuşak bölgelerinde olması
• Hiçbir darbe olmadan morarama meydana gelmesi
• Darbenin şiddetine oranla büyük bir morarma olması

Bu gibi hallerde hekim fiziki bir muayene yaparak morlukların yaygın olup olmadığını anlamaya çalışır. Ayrıca dalak ve karaciğer büyümesine, kan tetkiklerinde kan kanseri şüphesi olup olmadığına da bakılır. Çocukluk dönemi kanserleri tedavisi olan hastalıklardır. Bundan dolayı kan kanseri için erken tanı ve tedavi oldukça önemlidir. Lösemi belirtileri genel olarak şu şekilde sıralanabilir:

• Kansızlık (anemi) nedeniyle ciltte solgunluk
• Halsizlik, bitkinlik ve çabuk yorulma
• İştahsızlık
• Açıklanamayan kilo kaybı
• Diş etlerinde ağrı ve kanama
• Sık tekrarlayan yüksek ateş, terleme ve titreme
• Düşük trombosit düzeyi sebebiyle kolay kanama ve nedeni belli olamayan morluklar
• Koltuk altı, boyun veya kasık bölesinde ağrısız lenf bezi şişlikleri
• Burun kanaması
• Eklemler ve kemiklerde ağrı
• Çocuklarda sebebi belli olmayan bacak ağrıları
• Derinin altında küçük kırmızı lekeler ve morluklar
• Öksürük, göğüs darlığı ve nefes darlığı

Lösemide hastalığın kemik iliği dışındaki organlara metastaz yapması da bazı belirtilere neden olabilir. Örneğin; kanserin merkezi sinir sistemine sıçraması baş ağrısı, mide bulantısı, kusma ve nöbet gibi farklı semptomlara yol açabilir. Ayrıca hastalık akciğer, böbrekler, kalp ve testislere de yayılabilir.

Lösemi Nedenleri Nelerdir?

Lösemi vakalarının ortalama %90’ında altta yatan bir sebep bulunamaz. Fakat geriye kalan %10’luk kısımda bazı etkenler söz konusu olabilir. Lösemi oluşmasında neden olabilecek faktörler şu şekilde sıralanabilir:

• Kemoterapi ilaçları
• Sigara ve alkol kullanımı
• Radyosyona maruz kalma
• Bazı genetik hastalıklar
• Teknolojik aletlere fazla maruz kalma
• Hava kirliliği
• Katkılı gıda maddeleri
• Kimyasallara maruziyet
• Çürümüş gıda tüketilmesi

Bu etkenlerin hastalığa neden olduğu kesin olmamakla beraber, bir kısım hastada bulunan sonuçlara göre belirlenmiştir. Çocuklarda görülen lösemi ise yetişkinlerdeki gibi çevresel faktörlere bağlı gelişmez. Çoğunlukla genetik sebeplerden dolayı oluşur.

Lösemi Tanısı Nasıl Konulur?

Kan kanseri detaylı alınmış bir hasta öyküsü ve fiziki muayene ile teşhis edilebilir. Hasta bu aşamada genellikle bitkin, solgun, lenf bezlerinde şişlik veya vücudunda morlukla ile hekime gelir. Muayene sonrası tam kan sayımı ve periferik yayma testi yapılır. Bu testte kan hücreleri mikrop ile birlikte incelenir ve anormal kan hücresi görülürse lösemi teşhisi konulur. Fakat kemik iliğinden dolayı gelişen löseminin tam teşhisi için kemik iliğinin alınarak patoloji, genetik ve sitometri laboratuvarında incelenmesi gerekir.

Lösemi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Kan kanserinin tedavi edilebilmesi için ilk olarak türünün belirlenmesi gerekir. Basit bir tam kan sayımı ile anlaşılabilen lösemi belirtileri, kanda blast ismindeki kanser hücrelerinin artması ile saptanır. Kemik iliğinden alınan biyopsi örneği ise o bölgede kanser oluşup oluşmadığını gösterir. Tedavinin planlanması için önemli nokta ise kanserin alt türünün bilinmesidir.

Tedavide ilk uygulama kemoterapidir. Kemoterapi ilaçları kansere sebep olan kanser hücrelerinin ortadan kaldırılması için uygulanır. Kanserin alt türüne göre dozu ve türü belirlenir.

Işın tedavisi de denilen radyoterapi, yüksek enerjili ışınlar ile kanserli hücreleri hasara uğratır ve büyümelerini engeller. Bu tedavi vücudun sadece bir kısmına veya tamamına yapılabilir. Ayrıca kök hücre nakline hazırlık aşamasında da uygulanan bir tedavidir.

İmmünoterapi ve biyolojik ajanlar lösemi hastalarında kullanılan diğer ilaçlardır. Bu ilacalar, bağışıklık sisteminin kanser hücrelerini tanımasını sağlar.

Lösemi hastalarında en etkili yöntem ilik naklidir. Kök hücre nakli de denilen bu uygulamada hastanın kendi kemik iliği ile uyumlu olan akraba veya bağışçılardan ilik nakli yapılır. Bu nakilden önce hastaya yüksek dozda kemoterapi ve radyoterapi verilerek hasta iliğin yok edilmesi amaçlanır. Lösemi için yapılacak tedavi hematoloji ve onkoloji uzmanı hekimlerce planlanır.

Tedavi Başarısı

En yaygın olan akut lösemilerde tedavinin başarısı %45’ten %85’e kadar yükselebilir. Burada hücre tipi ve hastalığın risk grubu önemli faktörlerdir. Hastalığın tekrarlama özelliği bulunur. Çocukluk çağı kanserinin yetişkinlikte nüks etme riski vardır. Hastalık erken dönemde teşhis edilirse tekrarlama ihtimali azalabilir. Lösemi hastaları tedaviden sonra 10 yıl izlenir. İlk tedavide yanıt alınamayan veya yanıt alındığı halde tekrarlayan hastalarda kemik iliği nakli bir kısım hastada iyileşme sağlamıştır.

 Kemik iliğinde çeşitli kanser türleri gelişebilir, ancak asıl olanlar lösemi, akut veya kronik ve miyelomdur.

İlik Kanseri Nedir?

 Bu kanser, kemiklerin içinde bulunan bir madde olan kemik iliğinde (omurilik ile karıştırılmamalıdır) gelişir. Rolü, farklı kan hücreleri üretmektir. Kemik iliği farklı kanser türlerinden etkilenebilir. En sık görülenleri miyelomun yanı sıra akut veya kronik lösemidir.

 Kemik iliğinde kan hücreleri yani beyaz kan hücreleri, kırmızı kan hücreleri ve trombositler üretilir. Kanser vücudun bu bölgesine ulaştığında daha az işlevsel hale gelir. Bu, kırmızı kan hücrelerinin sayısında bir azalmaya neden olur.

İlik Kanseri Nasıl Belli Olur?

 En sık sırtta, göğsün önünde, kaburgalarda, kalçalarda veya kafatasında meydana gelen bir kemik kırığından kaynaklanan kemik ağrısı biçiminde semptom verir. Az sayıda kırmızı kan hücresinin neden olduğu yorgunluk, halsizlik, nefes darlığı, baş dönmesi ve solukluk ortaya çıkar.

 Beyaz kan hücrelerinin sayısındaki azalmaya (nötropeni) bağlı zatürre (akciğer enfeksiyonu) dahil sık görülen enfeksiyonlar bir diğer belirtidir. Burun veya diş etlerinde kanama, küçük kesik veya sıyrıklardan kaynaklanan ağır kanama veya azalan trombosit sayısıyla ilişkili çok sayıda morarma görülür.

 Aşırı susama, sık idrara çıkma ihtiyacı, dehidrasyon, böbrek yetmezliği gibi böbrek sorunları, kabızlık, iştahsızlık, karın ağrısı, halsizlik, uyuşukluk, konfüzyon, bulantı ve kusma veya kandaki yüksek kalsiyum seviyesinin neden olduğu uyuşukluk hallerinde doktora başvurmak gerekir.

İlik Kanserinin Tedavisi Nasıl Yapılır?

 Dikkatli gözlem sırasında sağlık ekibi, kanserin gizli veya sessiz multipl miyelomdan aktif multipl miyeloma ilerlediğini gösterebilecek herhangi bir belirti ve semptomu izler.

 Hedefli terapi, kanser hücrelerinin yüzeyindeki proteinler gibi belirli molekülleri hedeflemek için ilaçlar kullanır. Bu moleküller, hücrelere büyümesini veya bölünmesini söyleyen sinyaller göndermeye yardımcı olur. Bu molekülleri hedef alan ilaçlar, normal hücrelere verilen zararı sınırlarken, kanser hücrelerinin büyümesini ve yayılmasını durdurur.

 Kemoterapi, hedefe yönelik ajanlar veya kortikosteroidler gibi destekleyici ilaçlarla kombinasyon halinde verilebilir.

 Kök hücre nakli, multipl miyelomlu kişiler için birincil tedavidir. Kök hücre nakilleri, kanseri ilk tedavilerinden sonra (nükseden) veya diğer tedaviler artık işe yaramıyorsa (tedavi için başarısız) olan kişileri tedavi etmek için de kullanılabilir.

 Bazen omuriliğin sıkışmasını tedavi etmek veya kemik kırıklarını tedavi etmek veya önlemek için ameliyat kullanılır. Ekstramedüller bir plazmasitomu tedavi etmek için cerrahi de kullanılabilir. Ameliyat kullanılıyorsa, genellikle radyasyon tedavisinden sonra yapılır.

Tüm dünya koronavirüs salgınıyla mücadele ederken, kanser de çağın en büyük hastalıklarından biri olmaya devam ediyor. Son olarak sanatçı Hüner Coşkuner’in kemik iliği kanseri sebebiyle tedavi gördüğü hastanede 58 yaşında hayatını kaybetmesi sonrası, en ciddi türlerden biri olan kemik iliği kanseri gündeme geldi. Kemik iliğinin kan hücresi oluşturulan kök hücrelerinde gelişen bir kanser türü olan kemik iliği kanseri nedir? Belirtileri nelerdir? Tedavi yöntemleri nelerdir?

KEMİK İLİĞİ KANSERİ NEDİR?

Kemik iliği kanseri, kemik iliğinin kan oluşturan kök hücrelerinden kaynaklanan kanser türüdür. Kemiğin merkezinde bulunan sünger benzeri bir malzeme olan kemik iliğinin derinliklerinde, kırmızı kan hücrelerine, beyaz kan hücrelerine ve trombositlere dönüşebilen kök hücreler bulunur. Kemik iliği kanseri, ilikteki hücreler anormal şekilde veya hızlandırılmış bir oranda büyümeye başladığında meydana gelir. Kemik iliğinde başlayan kansere kemik iliği kanseri veya kan kanseri denir. Bu grup kanserlerden en sık görüleni multiple miyelomdur. Multipl myeloma nedeni henüz tam olarak bilinmemektedir. Hastalık kemik ağrıları, tekrarlayan enfeksiyonlar, böbrek sorunları, halsizlik, kilo kaybı gibi belirti ve bulgularla seyreder. Diğer kanser türleri de kemik iliğine yayılabilir, ancak bunlar kemik iliği kanseri olarak adlandırılmaz. Kemik iliği kanserlerinden başlıcaları multiple myeloma, lösemi ve lenfoma şekilde sıralanabilir. 

EN SIK GÖRÜLEN KEMİK İLİĞİ KANSERİ: MULTİPL MİYELOM

En sık görülen kemik iliği kanseri türü olan multipl miyelom; sıklıkla omurga, kafatası, kalça ve kaburga gibi vücudun çok sayıda bölgesini etkilediği için multipl miyelom olarak adlandırılır. Plazma hücresi adı verilen kan hücrelerinden gelişir. Bu hücreler, vücudu yabancı istilacılardan korumak için antikor üreten beyaz kan hücreleridir. Kemik iliği çok fazla miktarda plazma hücresi üretmeye başladığında tümörler oluşur. Bu tümörler de kemik kaybına ve enfeksiyonlarla mücadelede sorunlara neden olur.

KEMİK İLİĞİ KANSERİ BELİRTİLERİ NELERDİR?

Hastalık erken evrelerde herhangi bir belirti göstermeyebileceği için, genellikle rutin kan veya idrar testinden sonra hastalıktan şüphelenilir.

İleri aşamada ise kendini gösteren belirtiler şu şekilde sıralanabilir:

-Kemiklerde ağrı ve hassasiyet: Genellikle sırt, kaburga veya kalça kemikleri etkilenir. Ağrı süreklidir ve hareketle artar.

-Kolay kırılan zayıf kemikler: Multipl miyelom, kemikleri zayıflatabilir ve kırılma olasılığını arttırır. Omurga, kol ve bacaklardaki uzun kemikler bu durumdan en sık etkilenir.

-Omurilik sıkışması: Omurganın kırıkları omurlarda çökmeye, ağrıya ve bazen de omurilikte sıkışmaya neden olur. Bu durum bacaklarda uyuşma, kuvvet kaybı, mesane ve bağırsak kontrolünde kayıp gibi ciddi problemlerle kendini gösterir.

-Kansızlık: Multipl miyelom, kemik iliğindeki kırmızı kan hücre üretimini etkileyebilir ve bu da kansızlığa yol açabilir. Kansızlık miyelom tedavisinin bir yan etkisi olarak da ortaya çıkabilir. 

-Tekrarlanan enfeksiyonlar: Hastalık, bağışıklık sistemini etkileyerek vücudun enfeksiyon ve hastalıklara karşı doğal savunmasını engellediği için, hastalarda sık tekrarlayan ve uzun süren enfeksiyonlar görülür.

-Kan kalsiyum düzeyinde yükseklik (Hiperkalsemi): Etkilenen kemiklerden çok fazla kalsiyum kan dolaşımına salındığı için kan kalsiyum düzeyinde yükseklik görülebilir. Aşırı susuzluk, sık sık idrara çıkma ihtiyacı, kabızlık, karın ağrısı, zihinsel karışıklık ve sersemlik gibi belirtilerle kendini gösterir. 

-Böbrek sorunları: Böyle bir durumda kilo kaybı, iştahsızlık, ayak bilekleri, el ve ayaklarda şişme, halsizlik, nefes darlığı, ciltte kaşıntı, dirençli hıçkırıklar gibi belirtiler görülür.

-Olağan dışı kanamalar: Bazı hastalarda cilt altında morluklar, sık sık burun, diş eti kanamaları ve ağır adet kanamaları gibi beklenmeyen kanamalar görülebilir. Bunun nedeni kemik iliğindeki aşırı kanser hücrelerinin, trombosit adı verilen kanın pıhtılaşmasından sorumlu hücre üretimini engellemesidir.

-Kan akışkanlığında azalma: Bu durum sıklıkla miyelom hücrelerinin ürettiği fazla proteinlerden kaynaklanır. Hiperviskozite olarak bilinen bu belirti; baş dönmesi, nefes darlığı, baş ağrısı, kanın normalden daha kalın olması ve görmede bulanıklık gibi şikayetlere neden olur.

-Kilo kaybı

KEMİK İLİĞİ KANSERİNDE TEDAVİ YÖNTEMLERİ NELERDİR?

Kemik iliği kanserinde belirtileri kontrol altına almaya yönelik çeşitli ilaçlar kullanılsa da tam iyileşme sağlayan bir tedavisi yoktur. Tedavi ile belirtileri hafifletmek, hastalığın komplikasyonlarını kontrol altına almak ve ilerlemesini yavaşlatmak mümkündür. Herhangi bir belirti göstermeyen hastalarda tedaviye ihtiyaç olmayabilir. Fakat hastanın düzenli aralıklarla periyodik kan ve idrar testleri yapılarak takip edilmesi gerekir. Belirli veya bulgular varsa ya da takipler sırasında hastalıkta ilerleme tespit edilirse tedaviye başlanır.

Multipl myelomda kullanılan çeşitli tedavi seçenekleri de bulunur:

-Hedefe yönelik tedavi: Bu ilaç tedavisi, kanser hücrelerinde belirli anormalliklere odaklanır. Bu ilaçlar koldan bir damar yoluyla veya ağızdan hap şeklinde verilebilir.

-Biyolojik tedavi: Bu grup ilaçlar, miyelom hücreleri ile savaşmak için vücudun bağışıklık sistemini kullanır. Biyolojik tedavi kanser hücrelerini tanımlayan ve saldıran bağışıklık sistemi hücrelerini güçlendirir.

-Kemoterapi: Miyelom hücreleri ile birlikte sağlıklı vücut hücrelerine de zarar verir ve hızlı büyüyen hücreleri öldürür. Kemoterapi ilaçları damardan veya hap şeklinde ağızdan verilebilir. Kemik iliği nakli yapılacaksa öncesinde yüksek doz kemoterapi ilaçları kullanılır.