Cülus Bahşişi Nedir?
Dilimize Arapçadan geçmiş olan cülus kelimesi oturmak ve tahta çıkmak anlamına gelir. Cülus etmek ve cülus-ı hümayun gibi tamlamalarda da kullanılan bu kelime, asker ve memurlara verilen bahşiş için de kullanılıyordu.
Osmanlı tarihi boyunca, cülus bahşişi iki şekilde verilmiştir:
1- Padişah tahta çıktığında.
Bu bahşiş sadece bir kez verilirdi. Ancak Osmanlı tarihi boyunca başta Fatih Sultan Mehmet olmak üzere birçok padişah, iki kez tahta çıkmıştır. İki kez tahta çıkan sultanlar için düzenlenen cülus törenlerinde bu bahşiş yeniden verilirdi.
2- Askerlerin ve memurların maaşlarına zam yapıldığında.
Bu cülus ise yılda bir kez verilirdi.
Cülus Bahşişi Kimlere Verilir?
Cülus bahşişi Yeniçeri, topçu, Cebeci ve süvarilerden oluşan Kapıkulu askerlerine ve memurlara verilirdi.
Cülus Bahşişini Kim Kaldırdı?
Tarih boyunca birçok padişah cülus bahşişini kaldırmak için girişimde bulunmuştur.. Bunun nedeni Yeniçerilerin sık sık isyan çıkarması ve padişahları tahttan indirmesidir. Çünkü tahta yeni bir padişahın çıkması, yeniden cülus bahşişi verilmesi anlamına geliyordu. Bu nedenle kapıkulu askerleri, birçok farklı bahaneyle ayaklanma çıkarmış ve ülkede iç karışıklık çıkarmıştır.
Cülus bahşişini 21 Ocak tarihinde tahta çıkan ve Osmanlı Devletinin padişahı olan I. Abdülhamid kaldırmıştır.
Cülus Bahşişi; Padişahın ölümü veya tahttan indirilmesi üzerine tahta geçen yeni padişah tarafından askerler ve memurlara verilen hediyenin adıdır. Osmanlılarda iki çeşit cülûs bahşişi vardı. Birisi bir defaya mahsus olmak üzere verilir diğeri ise askerlerin ulûfelerine zam yapılmasıyla gerçekleştirilirdi. Tahta çıkan padişahın “kullarımın bahşiş ve terakkileri makbulumdur” şeklindeki karar ve bu kararın açıklanmasını askerin işitmesi kural olmuştur. Cülûs bahşişi her asker için aynı değildi. Yeniçeriler üçer bin, sipahiler biner, acemi oğlanları ikişer, cebeciler ve topçulara biner akçe verilmesi kanundu. Memurlardan sadrazama otuz bin, müderrislere üç bin, defterdara yirmi bin, nişancıya otuz bin, reisü’l-küttaba yedi bin akçe cülûs bahşişi verilirdi.
Cülûs bahşişi uygulamasına Yıldırım Bayezid devrinde başlandığı iddia edilmekte ile de kanun haline Fatih Sultan Mehmet zamanında getirilmiştir.
XVI. yüzyıl sonunda dönem dönem, cülûs bahşişini yeterli bulmayan Yeniçeriler sık sık ayaklanmışlar, çeşitli olaylara sebep olmuşlardır. Bu olaylar Osmanlı maliyesini zor durumlara sokmuştur.
Cülus, Osmanlı Devleti'nde padişah tahta çıkarken Babüssaade önünde yapılan törene verilen addır.