Çisil Sık

ÖZET 1517 yılında fethi tamamlanan Mısır yaklaşık 400 yıllık bir Osmanlı idaresi geçmişine sahiptir. Mısır, tarih boyunca dinamik bir siyasi geçmişe sahiptir. 1798 yılından itibaren Fransız işgali ile başlayan yeni süreç, Mısır’ı sorunlu bir coğrafya yaparken Mehmed Ali Paşa isyanları, İsmail Paşa’nın çalkantılı ve yanlış idaresi ve bunun sonucunda işgale evrilen siyasi karmaşa Osmanlı Devleti’ni hem iç siyasette zor durumda bırakmıştır. Devletin Mısır’daki otoritesinin aşınması, 1882 yılında Mısır’da İngiliz işgalini doğurmuştur. Bu yıl başlayan İngiliz işgali Mısır’da İngiliz sömürge rejiminin kurulması ile sonuçlanmıştır. 1914 yılına gelindiğinde ise bu sömürgenin hukuki olarak da temelleri oluşturulmuştur. İngilizler, bu işgali geçici bir hareket olarak ifade ediyor ve Mısır’ın askerî, mali, ekonomik ve siyasi olarak kendini müdafaa edecek duruma gelmesi şartlarını ileri sürüyordu. Mısır’daki İngiliz sömürge sisteminin mimarları ki, başta Lord Cromer (Sir Evelyn Baring) gelmektedir, bu denetim mekanizmasının kendilerine verdiği hareket alanı sayesinde Osmanlı Devleti’nin Mısır’daki hüküm ve nüfuzunu ortadan kaldıracak fırsatları birer birer yakalamışlardır ve Osmanlı Devleti’nin Mısır’daki konumunun üstünde-hukuki olarak olmasa da- fiilî bir konum elde etmişlerdir. 1883 yılında Mısır’a geldikten sonra Mısır’daki bütün sisteme nüfuz etmiş ve İngiltere’nin buradaki eli ayağı olmuştur. Mısır’a uzun vadeli bir programa göre yönettiği anlaşılan Lord Cromer’in bu programı oldukça geniş bir yelpazeye yaymıştır. Mısır’da kurulan sistem tam anlamıyla Lord Cromer’in eseri olmuştur. 1914 yılına kadar süren bu sistemin ana mimarı Lord Cromer olmuştur. 1890’lı yılların ortalarına gelindiğinde sistem tam anlamıyla oturmuş ve Mısır’ın İngiliz sömürge sisteminin bir parçası haline getirilmesini sağlamıştır. Bunu, Cromer’in belirli aralıklarla hazırladığı raporlardan açıkça anlamaktayız. Biz de bu raporlardan 1892, 1893, 1898,1899 ve 1904 tarihlileri ışığında İngiliz sömürge sisteminin paradigmaları üzerinden Mısır’daki değişimi ele alacağız. Bu değişimleri tablolarla destekleyeceğiz. Anahtar Kelimeler: Mısır Meselesi, 1982 Mısır’ ın İşgali, Osmanlı Devleti, İngiltere, Lord Cromer, Mısır’ da İngiliz Yapılanması. ABSTRACT Egypt, since its conquest in 1517, was under Turkish administration for 400 years, with its political dynamism throughout the history. While the new period starting with French invasion of 1798 made Egypt a problematic geography, rebellions of Mehmed Ali Pasha and unsteady, and erroneous administration of Ismail Pasha and as a result of these, rising political turmoil left Ottoman Empire in a different situation in both national and international politics. Also, the weakness of the state authority in Egypt paved the way for the British invasion in 1882 and this invasion turned into the establishment of the colonial regime. When it comes to the year 1914, the legal base for this colonization had already been created. British Empire was evaluating this invasion as a temporary situation and stipulating Egypt’s military, economic and political advancement. The notables of the British colonization of Egypt, one of which was Lord Cromer (Sir Evelyn Baring), with the opportunities that were given by this control mechanism, were able to diminish Ottoman’s authority and influence on Egypt and therefore, they were also able to create a superior legal position to Ottoman’s. In addition to these, with the year 1883, they had already penetrated to the whole system in Egypt. Lord Cromer, whose intention was apparently to administrate Egypt with a long run plan, was the key person in integrating Egypt into the British colonial system, as it could be easily understood from the reports that were prepared by him at certain intervals. In this paper, we will be using some of these reports which are the ones dated 1892, 1893, 1898, 1899, and 1904, and in the light of these we will try to understand the changes in Egypt with respect to British colonial system’s paradigms and we will support our study with the charts prepared by Lord Cromer. Keywords: Egypt Issue, 1982 Invasion of Egypt, Ottoman Empire, Britain, Lord Cromer, British Structuring in Egypt.