Istanbul Çiftetellisi Nasıl Oynanır

Çiftetelli Oyunu - Çiftetelli Nasıl Oynanır

4 / 4 ritme sahip oldukça hareketli bir Balkan Halk oyunudur. Türkiye'de ve Balkan ülkelerinde oynanmaktadır. Türkiye'de oynanan çiftetellilere örnek olarak Bursa Çiftetellisi, Bahriye Çiftetellisi,Adana Çiftetellisi, Keban Çiftetellisi, Balıkesir Çiftetellisi, Kemalpaşa Çiftetellisi (Arap Çiftetellisi), İnegöl Çiftetellisi, Gaziantep Çiftetellisi, Trakya Çiftetellisi, Ada Çiftetellisi, Eskişehir Çiftetellisi, Bandırma Çiftetellisi, İstanbul Çiftetellisi verilebilir

Bir de Tsifteteli (τσιφτετέλι ) vardır ki bu da yunanistan'ın çiftetellisidir. çiftetelliden pek bir farkı yoktur. Hatta ismi de gayet Türkçe'dir. İsim bu oyunda genel olarak kullanılan " bağlama " çalgısından gelmektedir.
Çiftetelli Türkiye'de de, başta Yunanistan olmak üzere diğer tüm Balkan ülkelerinde de düğünlerin olmazsa olmazıdır.

Yunanlılar çiftetelli'ye " tsifteteli tourkiko ( türk tsifteteli'si)" demektedirler. Ve aynı adı taşıyan bir türküleri vardır. Bu rebetika türkü de siko horepse koukli mou ( kalk dans et bebeğim (?) ) diye başlayan buradaki " kalenin bedenleri " türküsünün tıpatıp aynısıdır.

Oynanışı: iki kol yanlara açılarak parmaklar şıklatılır. Müziğin ritmine uygun ayak hareketleri ile karşındaki partnerinle uyumlu sağa sola gidiş hareketleri yapılır.

ÇİFTETELLİ:

Çocukluğumuzda İstanbul'da Yahudi ve Çingene çengilerince Çırpıcı Çayırı gibi eğlenceli mesire yerlerinde ve düğünlerde pek sık yürütülmüş olan bu oyunun o yıllardaki yayılış sahası eski imparatorluk ölçüsünde olmuş olmalı ki hâlâ bir baştan Trabzon'da ve öbür uçtan Ege adalarında Türkçe adıyla izlerini haber alabiliyoruz. Bugün yurdun dört bir bucağında oynanmadığı anlaşılıyor. Başta İstanbul olduğu halde ekser yurt semtleri onu tamamiyle unutmuş, bazı bölgeler de şüphe yok ki hiç bir zaman tanımamışlardır. Çiftetelli İstanbul'da yerini Şehzadebaşı salaşpur şanolarının kantolarına bırakarak tarihe karıştığı gibi, "kanto" denilen sokak melezliği de şehrin surları dışına uğrayamadan soysuzluğu yüzünden sönüvermişti. Kanto, çiftetellinin sözüm yabana alafrangası olmuş, fakat Peruz ve Şamran'ın ömürleri kadar bile yaşayamamıştı. Çiftetelli'nin çok eskiliği manası çıkarılmamalıdır. Bilakis, Çiftetelli kantodan bir önceki nesilden ibarettir. Adı da kantodan daha manalı değildir. Keman oktavda akortlu çifte telde çalarken, ud beşli aralıkla güy' bir çeşit basso tutardı.

Yani, o da bir nevi alafrangalaşmışlık iddiasında idi. Baloz danslarından soysuzlaşma bir nevi oyun havası argosuydu. Çingene piyasacıların sazla alafranga da çalınabileceği iddiasından doğmuştu.

Çiftetelli'nin Anadolu'daki yayılabiliş gücünden bazı izler şurada burada zamanımıza kadar sürüklenebilmiştir. Tespit edilebildikleri yakın yıllardan günümüze kadar o hatıra izlerinin de haritamızdan silinmiş bulunmaları kuvvete muhtemeldir. Çünkü esası bir uydurmacılıktan ibaretti ve zevk mahsulü değildi.

Tekirdağ merkez ilçesinin İncir köyünde bu oyun yalnız kadınlar tarafından kendi aralarında darbuka eşliğiyle yürütülür.

Bilecik'ten Bozüyük ilçesinin Erekli köyünde görülen Çiftetelli'de beşer, onar erkeğin cura eşliğiyle oyun yürüttükleri olur. Gölpazarı ilçesinin Küçük Yenice köyünde de davul zurna veya keman sesleriyle Çiftetelli oynandığı biliniyor. Söğüt ilçesinin Dudaş köyünde bile çiftetelli vardır. Ahır köyünde de oynanıyor. Bozüyük ilçesinin Bozcaarmut köyünde sadece Çiftetelli bilinir. Davul ve kabazurna takımıyla ikişer ikişer oynanarak, kadınlar yalnız kendi aralarında yürütürler. (Buradaki Çifte sıfatı oyuncu ikişerliğiyle ilgili olabilir. Havası bulunamadığından İstanbul Çiftetellisi'yle ilişiği olup olmadığı anlaşılamamıştır.)

Tokat'tan Reşadiye ilçesinin Kızılcaviran köyünde de bir Çiftetelli oynanır. Bu köyde üç oyun vardır. Üçü de taşradan alınmışa benziyor: Tanzara, Çiftetelli, Hora. Üç beş bölge köyünü göçmenler kurmuşlardı. Reşadiye ilçesinin Çilehane köyünde "Çerkez müzikasıyla oyun" denilip ayrıca Türkçe adı bulunmayan oyuna Çerkes el müzikası eşlik eder. Kız ve erkek birlikte toplu olarak oynarlar. Bütün genç kız ve delikanlılar iyi oyunculardır. Bazı taşra oyunları böylelikle göçmenlikte yer değiştirmişlerse de, devede kulak miktarında kaldıkları için Orta Anadolu'da tutunmaları imkânsız addedilmektedir.

Ordu ilinin kasabalarında Çiftetelli klarnet eşliğiyle iki tarafından oynanır. Kadınlar kendi aralarında oynarlar. Kabadüy bucağında kez' biliniyor. Rize'ye kadar yer yer oynayan kasabalar biliniyor. Samsun merkez ilçesinde Aydın Zeybeği gibi Çiftetelli de oynanıyor. Güneyden meselâ İçel'de yürütülür.