Istanbul Teknik Üniversitesi Kısaltması

ЛИНГВИСТИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ НАУЧНОЙ ТЕРМИНОЛОГИИ VOL.3 №2 ISSN - (Print) ТЮРКСКИХ ЯЗЫКОВ В СРАВНИТЕЛЬНОМ АСПЕКТЕ ISSN - (Online) ФИЛОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ: ВОПРОСЫ СОВРЕМЕННОГО ЯЗЫКОЗНАНИЯ / Минсафина А. И., Хаяти Девели. / [email protected] / УДК Linguistical structures of scientific terminology of the Turkic languages in a comparative aspect2 Лингвистические особенности научной терминологии тюркских языков в сравнительном аспекте1 Karşılaştırmalı olarak Türk dillerinde bilimsel terimlerin dil yapıları3 Минсафина Алина Ильдаровна, Хаяти Девели Стамбульский университет [email protected] DOI: / АННОТАЦИЯ ABSTRACT Терминология — это особыи лексическии Terminology is a specific part of lexicology. пласт, используемыи в определеннои научнои They prevent ambiguity and help in organizing and сфере. Термины, как правило, однозначны preserving the knowledge. Till the 19th century и служат для оформления, упорядочения и со- the Turkic languages were developing in the same хранения научных знании. Тюркские языки до cultural environment, so their terminology also XIX века развивались в едином культурном went through the same development stages. With континууме, поэтому терминология в каждом the establishment of the Soviet Union in and из тюркских языков до XIX века прошла анало- the Republic of Turkey in , the development гичные этапы развития. С образованием Совет- of terminology in the Turkic languages continued ского Союза в и Турецкои Республики in different directions since the languages were в году развитие тюркских языков продол- involved in different language politics and lan- жилось в разных направлениях. Развитие тер- guage planning processes. This article focuses on минологии также стало приобретать отличи- the ways of creating terminology in the Turkic lan- тельные черты. В даннои статье рассматрива- guages since the beginning of the 20th century to ется процесс развития терминологии в тюрк- the present day. The basic material of this research ских языках c начала XX века до сегодняшних is linguistic and physics-mathematics terminology 1 Данное исследование было проведено в рамках докторскои диссертации «Возможности и методы созда- ния общей терминологии в тюркских языках» (Çağdaş Türk Dillerinde Ortak Terminoloji Geliştirme İmkân ve Yöntemleri). 2 This research was carried out as a part of doctoral dissertation “Possibilities and Methods for Creating Common Ter- minology for the Turkic Languages” (Çağdaş Türk Dillerinde Ortak Terminoloji Geliştirme İmkân ve Yöntemleri). 3 Bu araştırma, Çağdaş Türk Dillerinde Ortak Terminoloji geliştirme İmkân ve Yöntemleri adlı doktora tezi çerçevesinde yapılmıştır.  VOL.3 №2 ISSN - (Print) ISSN - (Online) INTERNATIONAL SCIENCE JOURNAL / МЕЖДУНАРОДНЫЙ НАУЧНЫЙ ЖУРНАЛ днеи. Материалом для исследования послужи- of five Turkic languages (Azerbaijani, Kazakh, Ta- ла лингвистическая и физико-математическая tar, Turkish, Uzbek). In order to analyze the lin- терминология пяти тюркских языков (азер- guistic structures of terminology in the Turkic lan- баиджанскии, казахскии, татарскии, турецкии, guages, four main ways of creating terminology узбекскии). Для анализа лингвистических осо- were identified. The results provide the infor- бенностеи терминологии в упомянутых языках mation on how often each of the ways of terms for- были выделены четыре основных способа об- mation is used in every language and examines разования научнои терминологии. В результа- common and distinctive linguistic features of sci- тах дается информация о том, насколько часто entific terminology in five Turkic languages. используется каждыи из способов создания Keywords: Turkic languages, terminology, терминологии, рассматриваются общие и отли- ways of creating terminology чительные языковые черты научнои термино- логии в пяти тюркских языках. For citation: Minsafina A. I., Develi H. Lin- guistical structures of scientific terminology of the Ключевые слова: тюркские языки, терми- Turkic languages in a comparative aspect. Modern нология, способы образования терминологии oriental studies. ; 3(2): Для цитирования: Минсафина А. И., Де- вели Х. Лингвистические особенности научной терминологии в тюркских языках в сравни- тельном аспекте. Современные востоковедче- ские исследования. ; 3(2): ÖZET Terimler, belli bir konu alanında ozel anlama Kazakça, Tatarca, Turkiye Turkçesi, Ozbekçe) dilbilim sahip olan sozcuklerdir. Anlam bulanıklıgını onleyen ve fizik-matematik terimleri oluşturmaktadır. Adı terimler, tek anlama sahip olup uzmanlık alanındaki geçen beş Turk dilindeki terimlerin dil yapılarını konuların duzenlenmesinde, bilginin biçim- incelemek amacıyla 4 temel terim yapma yolu belir- lendirilmesinde ve ona ulaşılmasında yardımcı olan lenmiştir. Çalışmanın sonuç kısmında, bu terim yap- unsurlardır. XIX. yuzyıla kadar aynı kulturel ma yollarının hangi dilde ne kadar çok kullanıldıgı, çerçevede gelişen Turk dillerinin bilimsel termi- Turk dillerindeki terimlerin dil yapılarının ortak ve nolojileri de bu doneme kadar aynı gelişme evrelerin- ortak olmayan ozellikleri gosterilmiştir. den geçmiştir. yılında Sovyetler Birligi’nin ve Anahtar kelimeler: Turk dilleri, terminoloji, yılında Turkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla terim yapma yolları Turk dillerinin gelişimi farklı yollardan gitmiş ve Atıf için: Minsafina A. I., Develi H. terimbilimin gelişme sureçleri de farklılaşmaya Karşılaştırmalı olarak Türk dillerinde bilimsel başlamıştır. Bu çalışmada gunumuzden XX. yuzyılın terimlerin dil yapıları. Modern oriental studies. ; başlarına kadar olan sureçte Turk dillerinde terim 3(2). yapma konusunda hangi yolların takip edildigi ana hatlarıyla degerlendirilecektir. Çalışmanın temel malzemesini beş Turk dilinin (Azerbaycan Turkçesi, ЛИНГВИСТИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ НАУЧНОЙ ТЕРМИНОЛОГИИ VOL.3 №2 ISSN - (Print) ТЮРКСКИХ ЯЗЫКОВ В СРАВНИТЕЛЬНОМ АСПЕКТЕ ISSN - (Online) ФИЛОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ: ВОПРОСЫ СОВРЕМЕННОГО ЯЗЫКОЗНАНИЯ / Минсафина А. И., Хаяти Девели. / [email protected] / УДК GİRİŞ Turkçe eklerle terim turetilmiş; kimi zaman da Terimler, bir bilim alanındaki uzmanlar Latin – Grek menşeli terimler alınmıştır. Sovyetler arasında etkin bir iletişim saglamak için gereken Birligi’ndeki Turk dillerinde ise terim leksik unsurlardır. Dilbilim Sözlüğü, terimi “belli bir standartlaşma çalışmaları başlamıştır. Baskakov konu alanında özel bir anlamı olan sözcük” olarak []’a gore Azerbaycan Turkçesi, Kazakça, tanımlar ve terimlerin uzmanlar arasında “anlam Tatarca ve Ozbekçe gibi Turk dillerinde ana dil bulanıklığını” onledigini, “kavramların kullanımı orta ogretim ile sınırlı oldugu için bu saydamlaşmasını ve tekanlanlamlığını” saglayarak dillerde tum bilim alanlarında terminoloji “uzmanlık alanındaki konuların düzenlenmesinde, geliştirilmesi zorunlu degildi. Ihtiyaç duyulan bilginin biçimlendirilmesinde ve ona ulaşılmasında” sosyo-politik ve ilmi-teknik terminolojiye ek olarak rol oynadıgını dile getirir [Imer, Kocaman, Ozsoy, soz konusu Cumhuriyetin ekonomisi veya , S. ]. kulturunde geniş bir şekilde temsil edilen ozel alanlar için terminoloji geliştirilmesi yeterliydi, Turk dilleri XIX. yuzyıla kadar aynı kulturel mesela Ozbekistan’da pamuk ve ipekbocegi çerçevede geliştigi için bu çalışmada ele alınacak yetiştiriciligi, Azerbaycan’da petrol, Kazakistan’da Turk dillerindeki (Azerbaycan Turkçesi, Kazakça, sıgır yetiştiriciligi gibi. Arapça ve Farsça kokenli Tatarca, Turkiye Turkçesi, Ozbekçe) bilimsel kelimelerin kavrama tekabul ettigi durumlarda bu terminolojinin de XIX. yuzyıla kadar aynı gelişme kelimeler terim olarak bırakılsa da Turk dillerine evrelerinden geçtigini soylemek mumkundur. X. Rus dilinden ve Rus dili aracılıgıyla Batı dillerinden yuzyıla kadar toplumsal hayat tarzları, dinı pek çok yeni terim girmiştir. Bu alıntı terimler Turk inançlar çerçevesinde farklı terminolojik soz dillerinin kurallarına uyularak alınmış olsa da bu varlıklarının geliştigi gunumuze kadar gelebilen sureç içinde terimlerle birlikte bazı yapım ekleri de belgelerden anlaşılsa da4 bu yuzyıldan itibaren odunçlenmiş; Turk yapım ekleri nadir Turk halkları arasında Islamlıgın yayılmasıyla kullanılmıştır. birlikte esasen Arapça temelli bilim terminolojisi yerleşmeye başlamış, bu ortak Islamı bilim Bu çalışmada yer alan beş Turk dilinden terminolojisi XIX. yuzyılın ortalarına kadar birçok dordu (Azerbaycan Turkçesi, Kazakça, Tatarca ve bilim dalında varlıgını surdurmuştur. Ozbekçe) terminoloji geliştirme surecinde Sovyet politikalarına paralel olarak Rusçadan etkilenmiş yılında Sovyetler Birligi’nin ve oldugundan, Rus dilindeki terim oluşturma yılında Turkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla Turk yontemlerinin gozden geçirilmesi onemlidir. Rus dillerinin gelişimi farklı yollardan gitmiş ve terimbilimci S. Grinev-Grineviç [] terim terimbilimin gelişme sureçleri de farklılaşmaya oluşturma yontemlerini dort başlık altında başlamıştır. Yeni kurulan Turkiye Cumhuriyeti’nde toplamış olup bunlar, semantik, morfolojik, terimbilim, ’den itibaren başlatılan Turk Dil sentaktik ve morfo-sentaktik yontemlerdir Devrimi sureci çerçevesinde gelişmiştir. Bu donem içinde Arapça ve Farsçanın Turkiye Turkçesi Azerbaycanlı bilim adamı Gasımov [], uzerindeki etkisi azaltılmış, Turkçe koklerden terim oluşturma yontemlerinin sozcuk turetme 4 Eski Turk inanç sistemi ve hayat tarzı ile Budist ve Manihaist Uygurların inanç ve hayat tarzları Islamlaşmadan onceki başlıca iki kultur havzasını oluştururlar. Dolayısıyla bilhassa dinı literaturde onemli farklılaşmalar gorulur. Bk.: Arat, R. R. Uygurlarda Istılahlara Dair // Turkiyat, VII-VIII/1, S.  VOL.3 №2 ISSN - (Print) ISSN - (Online) INTERNATIONAL SCIENCE JOURNAL / МЕЖДУНАРОДНЫЙ НАУЧНЫЙ ЖУРНАЛ prensiplerine benzedigini dile getirerek, aktarma; 7) yaşayan Turk lehçelerinden Azerbaycan dilinde beş terim oluşturma yolunu yararlanma. Zulfikar’a gore terim soz varlıgının gostermektedir: 1) semantik yol; 2) morfolojik yol; geliştirilmesi için standart dil soz varlıgı dışında, 3) sentaktik yol; 4) kopya5 (yabancı dilden terimi halk agzı, tarihı Turkçe metinler ve yaşayan Turk birebir çevirme); 5) kısaltma. S. Sadıqova [] da dillerinden de istifade edilmelidir [Zulfikar, , Azerbaycan dilinde aynı terim oluşturma S. ]. yontemlerini vermektedir. Turkiye’de terimbilim uzerine yayımlanan en Tatarcada bilişim terimleri uzerine yapılan son çalışma da Karaman []’ındır. Bu çalışmada çalışmada 5 terim yapma yontemi sıralanmıştır: 1) Turkiye’de terim yapma yolları şoyle sıralanmıştır: dilin mevcut soz varlıgındaki sozcukleri terim 1) Yeniden adlandırma; 2) takılama veya turetme olarak kullanma; 2) dilin iç kaynakları temelinde (Turkçe koklerden ekleme yoluyla yeni terim terimler oluşturma (kok+ek; kok+kok); 3) diger turetilmesi); 3) birleştirme veya birleşik terim (en Turk dillerinden terim alma; 4) Turkçe dışındaki az iki sozcugun bir araya getirilmesiyle terim dillerden terim alma; 5) çeviri (kopya) yoluyla oluşturma); 4) ornekseme (yeni terimi, var olan bir terim oluşturma [Сулеиманов, Галимянов, ]. terimin morfolojik yapısına uygun şekilde Kazakçada altı temel terim oluşturma oluşturma); 5) birebir çevirme (terimlerin başka yontemi mevcuttur: 1) semantik (Kazakça dilden Turkçeye birebir çevrilmesi); 6) sozcuklerin terim kavramını açıklamak için uluslararasılaştırma (bazı terimlerin, kaynak kullanılması); 2) morfolojik yontem; 3) sentaktik dildeki şekliyle Turkçeye aktarılması) [Karaman, yontem; 4) kısaltma; 5) kopya; 6) odunçleme , S. ]. [Аитбаиулы, ]. Goruldugu gibi, terim yapma yolları, kuçuk H. A. Dadaboyev [], Ozbek dilinde terim detaylar dışında, inceledigimiz Turk dillerinde yapma yolları olarak morfolojik (ekler yardımıyla), aynıdır. Bu baglamda açıklanması gereken iki terim sentaktik ve semantik yolların kullanıldıgını dile yapma yontemi kopya ve kısaltmadır. Kopya getirmektedir. yontemi, yabancı dilin leksik birimleri ile ifade edilen bilimsel kavramların ana dilde anlamca Turkiye Turkçesinde terim yapma yolları uç karşılıgı olan leksik birimlerle ifade edilmesidir. Bu farklı kaynakta açıklanmıştır. Terim uretilmesi yontem, anlam duzeyinde yeni bir terim oluşturma uzerine yapılmış ilk teorik çalışmada Ozdemir yontemi olarak gorulse de yeni kavramların [, S. 23] terim yapma yollarını dort başlık karşılanması için dilin iç imkanları kullanıldıgından altında toplamıştır: Turetme, birleştirme, birden dolayı yapı bakımından ya turetme ya da soz çok sozcukle karşılama ve anlam aktarımı. birleşmesidir. Kısaltma sırasında ise yeni bir Zulfikar [], Terim Sorunları ve Terim kavramın karşılanması için yeni bir terim Yapma Yolları adlı çalışmasında 7 farklı terim oluşmadıgı için yapısal bakımdan kısaltmalar bu yapma yolu tespit etmiştir: 1) Yapım ekleriyle kok çalışma baglamında yeni terim oluşturma yolu ve govdelerden terim turetme; 2) kelime olarak sayılamaz. birleştirme; 3) kelime turlerini degiştirme; 4) genel Ilk aşamada yapılan araştırma sırasında dilden kelime aktarma; 5) halk agızlarından kelime terimlerin yapı bakımından tek sozcukten (Orn.: aktarma; 6) tarihı Turkçe metinlerden kelime 5 LarsJohanson, diller arasındaki çeviri için ‘kopya’ terimini kullanmıştır. Bk.: Johanson L. Turkçe dil ilişkilerinde yapısal etkenler, Çev. Nurettin Demir. , Ankara. s. ЛИНГВИСТИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ НАУЧНОЙ ТЕРМИНОЛОГИИ VOL.3 №2 ISSN - (Print) ТЮРКСКИХ ЯЗЫКОВ В СРАВНИТЕЛЬНОМ АСПЕКТЕ ISSN - (Online) ФИЛОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ: ВОПРОСЫ СОВРЕМЕННОГО ЯЗЫКОЗНАНИЯ / Минсафина А. И., Хаяти Девели. / [email protected] / УДК alfabe, harf, zaman, ek, boğaz vs.) veya birden fazla leksikal (odunçleme) yolla yapılan terimler olarak sozcukten (Orn.: gelecek zaman, yapım eki, ses ele alınmıştır. telleri) oluştugunu soyleyebiliriz. Tek sozcukten Boylece bu çalışma çerçevesinde terimlerin oluşan terimler, yalın sozcuk (Orn.: alfabe, zaman, dil yapıları dort terim yapma yoluna gore boğaz) ve turemiş sozcuk (Orn.: boğumlanma, incelenmiştir: çokanlamlılık). Ozellikle Turkiye Turkçesinde Morfolojik yol (turetme yolu): Taban+ek gorulen lehçebilim, atasözü, yantümce gibi terimler yapısında olan, tabanın turetme eklerin birleşik sozcuklerdir. Bunların bitişik yazılması eklenmesiyle oluşturulmuş terimler; onları tek sozcuk haline getirmez; bitişik veya ayrı yazılması, bir imla sorunudur. Bu tur yapılar Sentaktik yol (soz birleşmesi yolu): birden fazla sozcugun bir araya gelmesi ile Yapısında birden fazla sozcuk barındıran, oluşmakta ve sentaktik yolla yapılan terimler birleşik sozcuk veya soz obegi yapısında olarak degerlendirilmiştir. Yalın sozcuk olan terimler; yapısındaki terimler çogu durumda anlam Semantik yol (anlam degişmesi): Dilin genel degişmesine ugramış sozcukler olup bunlar soz varlıgında bulunan sozcuklerin terim semantik yolla yapılan terimlerdir. Yapı itibariyle işlevinde kullanılması; turemiş olan terimler degişik eklerin yardımıyla Leksikal yol (odunçleme yolu): Grek-Latin turetilmiş olup bunlar morfolojik yolla, yani kokler bazında oluşan terimler. turetme yoluyla yapılmış terimlerdir. Birden fazla sozcugun bir araya gelmesiyle oluşan terimler ise ARAŞTIRMA YÖNTEMİ sentaktik yolla, yani soz birleşmesi yoluyla yapılan Bu çalışmanın temel malzemesini 5 Turk terimlerdir. dilinin (Azerbaycan Turkçesi, Kazakça, Tatarca, Turk halkları, ortak terminoloji kaynagı Turkiye Turkçesi, Ozbekçe) bilim terminolojisi olarak esasen Arapça ve Farsça soz varlıgını oluşturmaktadır. Terminoloji tahlilini yapmak kullanmışlardır. Bu iki dilden kadim zamanlarda uzere sosyal bilimlerden (dilbilim) ve fen dile giren ve Turk dilinin soz varlıgına dahil olan bilimlerden (fizik-matematik) yuz ellişer kavram kelimeler terim yapımında kullanılmaya devam seçilerek Rusça terim listeleri hazırlanmıştır. Bu etmektedir. Bundan dolayı yalın sozcuk yapısındaki terimler Arapça ve Farsça kokenli kavramların beş Turk dilinde de karşılıkları oldugu durumlarda bu terimler semantik yolla bulunmuştur. Turk dillerindeki karşılıkları yapıldıgını kabul edecegiz (Orn.: zaman, harf, seçilirken ilgili bilim alanında oturmuş, surekli alfabe)6. kullanılan ve anlaşılan terimlerin ele alınması onemliydi. Bundan dolayı terim kaynakları olarak Turk dillerinde terimlerin buyuk kısmı Batı ikidilli terim sozlukleri kullanılmıştır. Ikidilli terim dillerinden giren kelimelere dayanmaktadır. Bu çalışmada genel olarak Grek-Latin kokleri bazında sozluklerine ulaşamadıgımız durumlarda ilgili oluşan ve yalın sozcuk yapısında olan terimler bilim alanının tek dilli terminolojik sozluklerden ve 6Turkiye’de Dil Devrimi surecinde tamamen farklı anlayışlar hakim olmuş, dildeki butun Arapça ve Farsça kokenli kelimeler ‘yabancı’ sayılarak ‘tasfiye’ edilmeye çalışılmıştır. Ciddi anlamda amacına ulaşan bu surece ragmen Turkiye Turkçesinde hala Arapça ve Farsça kokenli pek çok kelime ve bunlardan turemiş terimler vardır. Biz dilbilimsel yaklaşım geregi bu gibi kadim alıntıları Turk dillerinin kendi sozvarlıgına dahil olarak degerlendirdik. Bu çalışmada Turk dilleri için alıntı (yani yabancı) sayılan kelimeler esasen Grek ve Latin kokenli, Batı dillerinden alınma kelimelerdir.  VOL.3 №2 ISSN - (Print) ISSN - (Online) INTERNATIONAL SCIENCE JOURNAL / МЕЖДУНАРОДНЫЙ НАУЧНЫЙ ЖУРНАЛ ansiklopedik sozluklerden istifade edilmiştir. Bazı Tur.: tekterimli – monom, yerçekimi – gravite, durumlarda terimin yaygın kullanılan biçiminin benzeşme – asimilasyon. Azerbaycan Turkçesinde yapı ve işlev ozelliklerini ortaya koymak için egitim bazı kavramların birisi Arapça kokenli olup, oburu materyallerine (orta okul, lise ve universite ders de Grek-Latin kokenlidir: gravitasiya – cazibә, kitapları, okul sozlukleri) baş vurulmuştur. Belli bir inersiya – әtalәt, minus – mәnfi. Turkçe terimlerde terimin ders kitaplarında bulunması, terimin ilgili aynı kavramı karşılamak uzere birden fazla bilim alanının temelini kurdugu, çoktandır karşılıgının bulunmasının başka sebebi de, farklı kullanıldıgını ve oturmuş oldugunu Turkçe koklerin kullanılması ya da aynı koke farklı gostermektedir. eklerin gelmesidir. Ornegin, Morfolojik, yani turetme yoluyla yapılan Kaz.: жұту – жұтылу, сығылу – қысылу, terimlerde tabana getirilen ekler tespit edilmiş, en күшейткіш – нығайтқыш ve yaygın kullanılan ekler ortaya konulmuştur. Soz Ozb.: ютиш – ютилиш, парчалаш – birleşmesi yoluyla meydana gelen terimlerde, парчаланиш. terimi oluşturan soz obegi unsurlarının hangi sentaktik ilişkilere girdikleri incelenmiştir. Uçuncu neden olarak da bir kavramın Semantik yolla yapılan terimler Turkçe ve Arapça- karşılanması için birden fazla Turkçe kokenli veya Farsça kaynaklı olarak ayrılmıştır. Odunçlenmiş Turkçeleştirilmiş terimlerin kullanılması terimlerde kaynak dil tespit edilmiştir. gosterilebilir. Ornegin, Terim listeleri Rusça olarak hazırlandıgı için Tat.: калын сузык – арткы рәт сузыгы, bazı kavramların Turk dillerinde birkaç karşılıgının туган тел – ана теле; bulundugu gorulmuştur. Bu durumlarda butun Azb.: incә sait – dilönü sait, çıxışlıq hal – karşılıklar incelenmiştir. bölüşdürücü hal; Kaz.: сөз тудырушы аффикс – сөзжасам ARAŞTIRMA SONUÇLARI аффикстері; Rusça olarak belirledigimiz temel Ozb.: орқа қатор – қаттиқ қатор. bilimsel kavramı karşılamak için Azerbaycan Turkçesinde (Azb.) , Kazakçada (Kaz.) , Bu durum ozellikle Turkiye Turkçesinde Tatarcada (Tat.) , Turkiye Turkçesinde (Tur.) yaygındır: belirsiz geçmiş zaman – öğrenilen geçmiş , Ozbekçede (Ozb.) karşılık bulunmuştur. zaman, duyulan geçmiş zaman, hece düşmesi – hece Inceledigimiz terimler arasında bazı kavramları yutumu, sedalı ünsüz – ötümlü ünsüz – yumuşak karşılamak için birden fazla terimin kullanıldıgı ünsüz – tonlu ünsüz, kalın ünlü – art ünlü, ince ünlü gorulmuştur. Genel olarak bazı kavramların iki – ön ünlü. karşılıgı mevcuttur. Bu durumun başlıca sebebi, Çalışmamızın temel sorunsalına cevap yabancı kokenli terimin yanında Turkçe ya da bulabilmek için terimlerin dil yapılarının Turkçeleştirilmiş karşılıgının da bulunmasıdır. incelenmesi onemliydi. Bu amaçla derlenen Ornegin, terimlerin dil yapıları incelenmiş, tespit edilen Tat.: икебуын – бином, колач – амплитуда, yapılar ve bunların oranları aşagıdaki tabloda алфавит – әлифба veya gosterilmiştir: ЛИНГВИСТИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ НАУЧНОЙ ТЕРМИНОЛОГИИ VOL.3 №2 ISSN - (Print) ТЮРКСКИХ ЯЗЫКОВ В СРАВНИТЕЛЬНОМ АСПЕКТЕ ISSN - (Online) ФИЛОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ: ВОПРОСЫ СОВРЕМЕННОГО ЯЗЫКОЗНАНИЯ / Минсафина А. И., Хаяти Девели. / [email protected] / УДК Azb. Kaz. Tat. Tür. Özb. semantik %20,2 %8,5 %10,2 %10,9 %13 ödünçleme %17,4 %22,5 %21,8 %27,6 %20,6 morfolojik %25,1 %29 %29,5 %13,4 %30,5 sentaktik %37,3 %40 %38,5 %48,1 %35,9 Таблица 1. Способы создания терминов и коэффициенты использования (%) Table 1. Ways to make terms and usage rates (%) Tablo 1. Terim yapma yolları ve kullanım oranları (%) Tablodan da goruldugu gibi sıraladıgımız Morfolojik yontemle yapılan terimlerin sayısı dort terim yapma yolundan en nadir kullanılan her beş dilde de neredeyse aynıdır (≈%25). yontem semantik yontemdir. Semantik yontemde Turemiş kokler çogu zaman çatı eklerini almış fiil genel dil soz varlıgında kullanılan sozcuk yan veya tabanlarıdır. Turetme sırasında kullanılan ekler mecaz anlam kazanarak terim kavramını aşagıdaki tabloda ozetlenmiştir: karşılamaya başlamıştır. Ornegin, Azb. dalğa – Kaz. толқын – Tat. дулкын – Tur. dalğa – Ozb. тўлқин. Azb. Kaz. Tat. Tür. Özb. 3 №2 ISSN - (Print) ISSN - (Online) INTERNATIONAL SCIENCE JOURNAL / МЕЖДУНАРОДНЫЙ НАУЧНЫЙ ЖУРНАЛ Azb. Kaz. Tat. Tür. Özb. -ма/-ме/ +mA +ma/+mә -ба/-бе/ -ма/-мә -ma/-me +ма -па/-пе -(ı)m/-(i)m/ -(ı)m/-(i)m/ - -(и)м/ -(X)m -ым/-ім -ым/-ем -(u)m/-(u)m (u)m/-(u)m -(у)м -(y)ış/-(y)iş/ -(y)ış/-(y)iş -(y)uş/-(y)uş -(X)ş -ыш/-еш -ыш/-еш -(и)ш -(y)uş/-(y)uş Таблица 2. Обычные суффиксы, используемые при создании терминов Table 2. Common attachments used during term creation Tablo 2. Terim oluşturma sırasında kullanılan ortak ekler Leksikal yontemle yapılan terimlerin sayısı Turkçe kokenli sozcuklerle degiştirilmiştir (katsayı, Kazakça, Tatarca ve Ozbekçede yaklaşık aynıdır. çizgi, düzlem, ek, özne, yüklem). Azerbaycan Turkçesinde rakam biraz daha da Uzun zamandır Rusça etkisi altında kalan kuçuktur. Turkiye Turkçesinde ise diger Turk Azerbaycan Turkçesi, Kazakça, Tatarca ve Ozbekçe dillerine gore bu rakam en duşuk orandadır. Bunu, bu dilden çok sozcuk almıştır. Bu terimler, Latince XX. yuzyılda dilde Turkçeleştirme faaliyetlerinin ve Eski Yunanca koklere dayanmaktadır. Turkiye yogunlugu ile açıklamak mumkundur. Diger Turk Turkçesinde de aynı kokler kullanıldıgı için bu dillerinde yabancı kokenli terimler kullanılmaya terimler bakımından beş dilde de ortaklık devam ederken Turkiye Turkçesinde bu kavramlar saglanmaktadır: Azb. Kaz. Tat. Tür. Özb. aksiom аксиома аксиома aksiyom аксиома absis абсцисса абсцисса apsis абсцисса elektroliz электролиз электролиз elektroliz электролиз faktorial факториал факториал faktöriyel факториал akustika акустика акустика akustik акустика morfem морфема морфем morfem морфема etimologiya этимология этимология etimoloji этимология argo арго арго argo арго Таблица 3. Общие термины, образованные с греко-латинскими корнями Table 3. Common terms formed with Greek-Latin roots Tablo 3: Grek-Latin kökleri yardımıyla oluşan ortak terimler ЛИНГВИСТИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ НАУЧНОЙ ТЕРМИНОЛОГИИ VOL.3 №2 ISSN - (Print) ТЮРКСКИХ ЯЗЫКОВ В СРАВНИТЕЛЬНОМ АСПЕКТЕ ISSN - (Online) ФИЛОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ: ВОПРОСЫ СОВРЕМЕННОГО ЯЗЫКОЗНАНИЯ / Минсафина А. И., Хаяти Девели. / [email protected] / УДК Sentaktik yolla yapılan terimler çogu En çok başvurulan terim yapma yontemi soz durumda iki sozcugun birleşmesiyle turetilmiştir. birleşmesidir. Her beş Turk dilinde de belirtisiz Herhangi bir biçimbirimsel gosterge isim tamlaması ve sıfat tamlaması en yaygın bulunmadıgında iyeliksiz tamlama (Tur.: açıortay, 7 yapılardır. gamma-bozunma, ışıl akım, kökenbilim) ve sıfat Morfolojik yolla yapılan terimler her Turk tamlaması (Tur.: elektrik akım, diferensiyel dilinde taban+ek yapılarındadır. Taban olarak, denklem, şimdiki zaman) yapıları soz konusudur. yalın kok, turemiş kok, birleşik sozcukler Kazakça ve Tatarcada az sayıda olsa da isim-fiil kullanılmıştır. Her Turk dilinde de sıkça grubunun ornekleri mevcuttur (Tat.: парга әйләнү, başvurulan ekler +lXK isimden isim yapma eki ve - җылылык күчү, сүз ясау; Kaz.: сәуле шығару, (X)ş, -(X)m, -MA fiilden isim yapma ekleridir. жылу беру). Soz birleşmesi sonucunda ekler Turkiye Turkçesi ve Azerbaycan Turkçesinden kullanıldıgında belirtisiz isim tamlaması yapıları farklı olarak Kazakça, Tatarca ve Ozbekçede -Uw soz konusudur. fiilden isim yapma eki yaygın kullanılmaktadır SONUÇLAR (Kaz.: жұмсару, тарылу, бөлу, өшу, балқу, кеңею; Tat.: нечкәрү, тараю, бүлү, сүнү, эрү, киңәю; Ozb.: Turk dillerinde terimlerin dil yapıları ile ilgili ундов). Ozbekçede bu ek nadir kullanılır. Genelde aşagıdaki sonuçlara varılmıştır: Kazakça ve Tatarcada -Uw eki ile olan terimler Her beş dilde de semantik yolla yapılan Ozbekçede aynı kok ve -(i)ş eki ile karşılanır terimlerin sayısı duşuktur. Bu terimler ya oz (юмшаш, тораиш, бўлиш, сўниш, эриш, Turkçe koklere ya da Arapça-Farsça koklere кенгайиш). dayanmaktadır. Turk dilli topluluklarda Arapçanın Odunçleme terimler Latince ve Grekçe X. yuzyılında din ve bilim dili olarak, Farsçanın ise koklere dayanmaktadır. Bu terimler Azerbaycan edebiyat dili olarak kullanılması Turk dillerine çok Turkçesi, Kazakça, Tatarca ve Ozbekçeye Rusça sayıda sozcuk kazandırmıştır. Bu sozcukler genelde aracılıgıyla geçip Rusça yapılara sahiptir. -ия ile bilim alanlarında temel kavramları karşılamaktadır biten terimler Turkiye Turkçesinde Latince asıllı (Tur.: harf, alfabe, zaman, nokta, madde; Azb.: hәrf, terimlerde aynı kok ve -s(z)yon eki ile (диффузия әlifba, zaman, maddә, nöqtә; Kaz.: әріп, әліпби, – difüzyon, ассимиляция – asimilasyon), Yunanca нүкте, зат; Tat.: хәреф, әлифба, заман, нокта, asıllı terimlerde aynı kok ve -i eki ile (энергия – матдә; Ozb.: ҳарф, алифбо, замон, нуқта, enerji, фонология – fonoloji) karşılanmaktadır. модда). Azerbaycan Turkçesinde semantik yolla Rusça aracıgıyla alınan terimlerde sonu dişilik eki - yapılan terim sayısı diger Turk dillerine gore biraz а Turkiye Turkçesinde dogal olarak duşmektedir daha yuksektir. Bu, Azerbaycan Turkçesinde (теорема – teorem, акустика – akustik, формула Arapça ve Farsça kokenli sozcuklerin daha fazla – formül). olmasından kaynaklanmaktadır (sait, samit, ünsiyyәt, hal, mübtәda, cәm, müqavimәt, cәrәyan, Turkiye Turkçesinde, diger Turk dillerine rәqәm). gore dilbilim alanında bir kavramın karşılanması için birden fazla karşılıgın buluma durumu daha 7 Tamlanan unsurun iyelik eki almadıgı tamlamalara ve bazı sıfat tamlamalarına Turkiye Turkçesi dilbilgisi kitaplar- ında ‘takısız tamlama’ ifadesi kullanılmaktadır. Cumhuriyet doneminde bazı bilim dallarında iyelik eksiz olarak oluşturulmuş terimler mevcuttur. Dilbilim, katsayı, izduşum gibi yapılar Turkçenin isim tamlaması sentaksına aykırı olsalar da dile yerleşip yaygın kullanılmaktadır. Turkiye Turkçesinde ve bazı Turk dillerinde gorulen bu yapıları iyeliksiz tamlama olarak ele alınmıştır.  VOL.3 №2 ISSN - (Print) ISSN - (Online) INTERNATIONAL SCIENCE JOURNAL / МЕЖДУНАРОДНЫЙ НАУЧНЫЙ ЖУРНАЛ fazladır. Bu durum akademik kurumların veya bilim Ozdemir E. Terim hazırlama kılavuzu. insanların farklı tercihleri ve bilim anlayışların Ankara, s. zamanla degişmesi ile açıklanabilmektedir. Bu Sadıqova S. A. Azerbaycan dilinde durum Turk dillerindeki terim ortalıgını olumsuz terminologiyanın teşekkulu ve inkişafı. Bakı, etkilemektedir. Aynı şekilde Kazakçada da gorulen s. lehçeye özgülük Turk dilleri için ayırıcı tesir yaratmaktadır (Turk dillerinde kullanılan fiil yerine Zulfikar H. Terim sorunları ve terim yapma Tur. eylem, Kaz. етістік gibi). yolları. Ankara, s. Levend A. S. Turk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Литература Evreleri, 3. Baskı. Ankara, s. 1. Аитбаиулы У. А. Основы казахскои терми- References нологии. Алматы, с. 1. Ajtbajuly U. A. Osnovy kazahskoj termi- 2. Баскаков Н. А. Современное состояние nologii. Almaty, s. терминологии в языках народов СССР. Москва, 27 с. 2. Baskakov N. A. Sovremennoe sostoyanie ter- minologii v yazykah narodov SSSR. Moskva, 3. Гринев-Гриневич С. В. Терминоведение 27 s. учеб. пособие для студ. высш. учеб. заве- дении. Москва, с. 3. Grinev-Grinevich S. V. Terminovedenie ucheb. posobie dlya stud. vyssh. ucheb. 4. Дадабоев Ҳ. А. Замонавии узбек zavedenij. Moskva, s. лексикографиси ва терминологияси модули буиинча уқув-услубии мажмуа. 4. Dadaboev Ҳ. A. Zamonavij уzbek leksikografisi Тошкент, с. va terminologiyasi moduli bуjincha уқuv- uslubij mazhmua. Toshkent, s. 5. Сулеиманов Д. Ш., Галимянов А. Ф. Система татарских терминов в компьютерных техно- 5. Sulejmanov D. SH., Galimyanov A. F. Sistema логиях и информатике // Обработка тюрк- tatarskih terminov v komp'yuternyh ских языков. Первая международная конфе- tekhnologiyah i informatike // Obrabotka ренция: Труды. Астана, С. tyurkskih yazykov. Pervaya mezhdunarodnaya konferenciya: Trudy. Astana, S. 6. Arat, R. R. Uygurlarda Istılahlara Dair // Turkiyat, VII-VIII/1, S. 6. Arat, R. R. Uygurlarda Istılahlara Dair // Tu- rkiyat, VII-VIII/1, S. 7. Gasımov M. Ş. Azerbaycan dili terminologiyasının esasları. Bakı, s. 7. Gasımov M. Ş. Azerbaycan dili termi- nologiyasının esasları. Bakı, s. 8. Imer K., Kocaman A., Ozsoy A. S. Dilbilim sozlugu. Istanbul, s. 8. Imer K., Kocaman A., Ozsoy A. S. Dilbilim sozlugu. Istanbul, s. 9. Johanson L. Turkçe dil ilişkilerinde yapısal etkenler, Çev. Nurettin Demir. , Ankara. s. 9. Johanson L. Turkçe dil ilişkilerinde yapısal etkenler, Çev. Nurettin Demir. , Ankara. Karaman B. I. Terimbilimi. Istanbul, s. s. ЛИНГВИСТИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ НАУЧНОЙ ТЕРМИНОЛОГИИ VOL.3 №2 ISSN - (Print) ТЮРКСКИХ ЯЗЫКОВ В СРАВНИТЕЛЬНОМ АСПЕКТЕ ISSN - (Online) ФИЛОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ: ВОПРОСЫ СОВРЕМЕННОГО ЯЗЫКОЗНАНИЯ / Минсафина А. И., Хаяти Девели. / [email protected] / УДК Karaman B. I. Terimbilimi. Istanbul, Information about the Authors s. Assistant Professor, PhD Alina Minsafina Ozdemir E. Terim hazırlama kılavuzu. Anka- ra, s. Department of Modern Turkic Languages Sadıqova S. A. Azerbaycan dilinde termi- Istanbul University nologiyanın teşekkulu ve inkişafı. Bakı, , Istanbul, Balabanaga, Ordu str., 6 s. Turkey Zulfikar H. Terim sorunları ve terim yapma [email protected] yolları. Ankara, s. Professor, PhD Hayati Develi Levend A. S. Turk Dilinde Gelişme ve Department of Linguistics Sadeleşme Evreleri, 3. Baskı. Ankara, s. Istanbul University , Istanbul, Balabanaga, Ordu str., 6 Информация об авторе Turkey Минсафина Алина Ильдаровна, PhD [email protected] Кафедра современных тюркских языков Статья одобрена рецензентами: Стамбульскии университет Статья принята к публикации: , Стамбул, Балабанага, ул. Орду, д.6 Reviewed: Турция Accepted: [email protected] Хаяти Девели, профессор Кафедра лингвистики Стамбульскии университет , Стамбул, Балабанага, ул. Орду, д.6 Турция [email protected] 

ÖZ GEÇMİŞ
Adı Soyadı: Ranetta GAFAROVA
Unvan: Doç. Dr.
Doğum Yeri ve Tarihi: Özbekistan/Namangan -
Medeni Durumu: Evli
Öğrenim Durumu:
Tel: +
E-posta: [email protected] ; [email protected]


Derece Bölüm/Program Üniversite Başlama -Bitirme Yılı
Lisans Rus Dili ve Edebiyati Namangan Devlet Eğitim Üniversitesi (Özbekistan) ()
Y. Lisans Rus Dili ve Edebiyati Namangan Devlet Eğitim Üniversitesi (Özbekistan) ()
Doktora Rus Dili ve Edebiyati
Harkov Devlet Eğitim Üniversitesi (Ukrayna) ( – )
PHD Doktora Rus Filolojisi

Çalıştığı Kurumlar:
Görev/Unvan Görev Yeri Yıl
Öğretmen Namangan ş. 49 Lise (Özbekistan)
Personel Müdürü Kırım Mühendislik ve Pedagoji Üniversitesi (Kırım)
Doç. Dr. Kırım Mühendislik ve Pedagoji Üniversitesi (Kırım)
Kırım Tatar ve Türk Filoloji Fakültesi Dekan Kırım Mühendislik ve Pedagoji Üniversitesi (Kırım)
Doç. Dr. Ardahan Üniversitesi (Türkiye)
Müdür İsmail Gaspıralı adına Avrasya İnkişaf Enstitüsü (Moskova/ Rusya) bugüne kadar


Akademik Görevler:
Görev/Unvan Görev Yeri Yıl
Personel Müdürü Kırım Mühendislik ve Pedagoji Üniversitesi (Kırım)
Doç. Dr. Kırım Mühendislik ve Pedagoji Üniversitesi (Kırım)
Kırım Tatar ve Türk Filoloji Fakültesi Dekan Kırım Mühendislik ve Pedagoji Üniversitesi (Kırım)
Doç. Dr. Ardahan Üniversitesi (Türkiye)
Müdür İsmail Gaspıralı adına Avrasya İnkişaf Enstitüsü (Moskova/ Rusya) bugüne kadar
Doktora Tez Konusu ve Tez Danışmanı:
“Rus dilinde sonek univerblerin semantik ve kelime yapısının özellikleri”, Danışman: Prof. Dr. Aleksandr PETROV
Projeler:
1. "Cengiz Dağcı müze-kütüphanesi", müdürü/ Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği İstanbul Şubesi (araştırma projesi), , Kırım / Simferopol
2. “Noman Çelebicihan müze kütüphanesi'; müdürü / Emel Kırım Vakfı (araştırma projesi), , Kırım / Simferopol)
3. İsmail Gaspıralı araştırma merkezi , yöneticisi/ Türk Ocakları İstanbul Şubesi (araştırma projesi. , Kırım Simferopol)
4. Uluslararası çalışma projesi “Türk Dillerin dijital kılavuzu” (Türkiye/Rusya: )
5. Video Dersler You Tube kanalı “Rusça Akademisi”, “Rusça Grameri”

Çağrılı Konferans ve Seminerler
1. 2. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu (Dil ve Üslup İncelemeleri), Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Isparta (Türkiye) Ekim
2. I. Uluslararası Türkoloji Çalıştay: Yunus Emre Enstitü, İstanbul (Türkiye) Nisan
3. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi, Kırım Mühendislik ve Pedagoji Üniversitesi, Simferopol (Kırım), 28 – 2 Ağustos/Eylül
4. VI Uluslararası sempozyum “ADAM: Karadeniz Bölgesel İşbirliği Bağlamında Türkiye, Kırım ve Ukrayna İlişkilerinin Dünü, Bugünü ve Geleceği Konferansı, Kırım Mühendislik ve Pedagoji Üniversitesi, Simferopol (Kırım), Eylül
5. Uluslararası Sempozyum «Vefatının Birinci Yıldönümünde Cengiz Dağcı Uluslararası Sempozyumu», Simferopol (Kırım) 21 – 23 Eylül
6. III. Uluslararası Türkoloji Sempozyumu “Kırım Tatarlarının Dünü, Bugünü Yarını” 15–17 Ekim
7. Uluslararası Kongre «“İslam’la Yenilenme ve Birlik: İsmail Bey Gaspıralı Kongresi”nde» Istanbul (Türkiye) – Simferopol (Kırım) 01 Kasım/Aralık,
8. VI Uluslararası Bilim Sempozyum ‘Modern Slav dillerinde sözcük ve gramer yenilikler’ Dneproperovsk (Ukrayna), 18 –19 Nisan
9. Х Uluslararası Sempozyum «Çok ırklı bir dünyada Kültürlerin Diyaloğu» Simferopol, Kırım (24 – 27 Nisan г.);
I Uluslararası Kadın Sempozyumu ve Sanat Çalıştayı “Cinsiyetlerarası Eşitsizliğin ve Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesinde Devlet Politikaları ve Sivil Sorumluluk’, Giresun (Türkiye) Mayıs
Uluslararası Sempozyum "Sürgünün acılarını sarmak için; çok çalışmak ve öğrenmek" Simferopol, Kırım 16 – 18 Mayıs
Uluslararası Sempozyumu “Tastarakay’dan Keloğlan’a Türk Masalları’ Simferopol, Kırım 04– 06 Haziran
III. Uluslararası Konferansı ‘Tatarların Tarihi Mirası’, Eskişehir (Türkiye), Ekim
‘Uluslararası Türk Kültürü Kongresi’ Eskişehir (Türkiye) Kasım
Uluslararası Konferans ‘Açık öğretimde 30 yıl’ Eskişehir (Türkiye) Kasım.
VI. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu, Bursa (Türkiye) Aralık
Panel ‘Cengiz Dağcı Paneli’. İpek Üniversitesi (İstanbul), 7 Mart
‘Ateş Çemberinde bir Millet: Kırım Türkleri tarihinde Büyükşehir Belediyesi (Eskişehir), 22 Mart
‘Kırım I Konuşuyor Konferans serisi’ İstanbul Aydın Üniversitesi-Florya Yerleşkesi Tarihi Ve Güncel Varlığıyla Kırım Üniversiteler, 24 Nisan
‘Kırım ve Ukrayna’ İstanbul Üniversitesi Avrasya Enstitüsü, Maltepe Türk Ocağı Gençlik kolları ile Panel, 24 Nisan
Konferans ‘Soy Kırım’, Ardahan Üniversitesi, 23 Mayıs
‘İSMAİL BEY GASPIRALI ve Türk Dünyası Konferans’, Ege Üniversitesi (İzmir), Mayıs
Kafkasya Üniversiteler Birliği (KÜNİB) IV. Olağan Kongresi(Ankara), 29 Mayıs
Konferans ‘Soy Kırım’, Karadeniz Teknik Üniversitesi (Trabzon), 13 Haziran
Konferans ‘Soy Kırım’, Türk Ocakları (Rize) 14 Haziran
Uluslararası Sempozyumu Gaspıralı ‘İsmail Bey,in ölümünün Yılında Dilde, Fikirde, İşte Birlik,te neredeyiz?’ İstanbul Üniversitesi(İstanbul), Ekim
Konferans ‘Kırım, Kırım Türkleri: geçmişi, bugünü…’. Süleyman Demirel Üniversitesi (Isparta), 20 Ekim
Uluslararası Sempozyumu Tarihte Ahıska Türkleri Sorunu: Dünü, Bugünü, Yarını, Uludağ Üniversitesi, Kasım (Bursa)
Konferans ‘İsmayil Bey Gaspıralı: aydınlanma ve adalet arayışı’, Ardahan Üniversitesi (Ardahan), 27 Kasım
Konferans ‘Kırım ve Gaspıralı’, Aydın Ocakları (Konya) 09 Aralık
Konferans ‘İsmail Bey Gaspıralı: aydınlanma ve adalet arayışı’, Necmettin Erbakan Üniversitesi (Konya), 10 Aralık
Konferans ‘İsmail Bey Gaspıralı: aydınlanma ve adalet arayışı’, Anadolu Üniversitesi (Eskişehir) 13 Aralık
Konferans ‘İsmail Bey Gaspıralı: aydınlanma ve adalet arayışı’,. Recep Tayıp Erdoğan Üniversitesi (Rize), 15 Aralık
Konferans ‘İsmayil Bey Gaspıralı: aydınlanma ve adalet arayışı’, Gebze Belediyesi, Gebze Kent Konseyi, Türk Dünyası Akraba Toplulukları Çalışma Komisyonu, Gebze Kırım Türkleri Derneği (Gebze) 20 Aralık
Uluslararası Sempozyum ‘Halk Kültüründe kadın Uluslararsı’, Harran Üniversitesi, Motif Vakfı, Şanlıurfa, Mart
Panel 'Kırımın gözyaşları' Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta, 16 Mart
Panel ‘Navrez bayramı Türk dünyasında’, Ardahan Üniversitesi, 23 Mart
Konferans ‘Kırım bizim kaderimiz’, Güneş Vakıf, Erzurum, 27 Mart
Konferans ‘Dünden bugüne Kırım’. Çankırı Karatekin Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Çankırı, 06 Nisan
Panel ‘Rus Modernizmi Özellikleri ve Avrasyacılığa kadar. Gumilev. Oğul ve baba’, Ardahan Üniversitesi, 16 Nisan
Uluslar arası Bilim Konferans ‘Yüksek Eğitim: Bugünkü gelişmeler’, Çerkas Üniversitesi (Ukrayna), 24 Nisan
Uluslararası Avrasya Eğitim Federasyon kongresi ‘Türk Dünyası Eğitimcilerinin problemleri’, Ankara, 27 Nisan
Konferans ‘Slav şiir Dünyası’, Ardahan Üniversitesi, 29 Nisan
Konferans ‘Kırım konusu bugünde’, Fırat Üniversitesi, Öğrenci Konseyi, Elyaziğ, 14 Mayıs
Devletlerarası Kırım, sürgün ve İsmail Gaspıralı kongresi, Yurtdışı Türkler Toplulukları, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, İstanbul, Mayıs,
Konferans ‘Kırım Tatarların sürgünü’, Giresun Üniversitesi Türk Dünya Araştırmaları Topluluğu, KARASAM, Giresun, 18 Mayıs,
Uluslar arası Bilim Sempozyum ‘VI İ. Gurji – tarihçi ve felsefeci’, Çerkas Üniversitesi (Ukrayna). Eylül
III Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi ‘Dede Korkut ve Türk Dünyası’, Çeşme/İzmir/Türkiye, 19 Ekim
Uluslararası “İpek Yolu’nun Yükselişi ve Türk Dünyası” Bilgi Şöleni/ Ankara/Türkiye, Mart
Halk Aile Kültüründe Uluslararası Sempozyumu, Edirne/Türkiye, Mart
IV Uluslar arası Bilim Konferans “Eğitimin gelişmesi ve durumu: aktüel soruları” Kiev/ Ukrayna, Nisan
Uluslararası II Ortadoğu Sempozyumu Kırıkkale/Türkiye, Mayıs
Konferans “İsmaıl Gaspıralı ve Cengiz Dağcı: Kırım gayesi”, Pecep Tayıp Erdoğan Üniversite, Rize/Türkiye, 11 Mayıs
seafoodplus.inforarası Türk Şöleni, Erzurum/Türkiye, Mayıs
Uluslararası Sürekli Altay Araştırmaları Konferansı (PIAC), Ardahan Üniversite, Ardahan/Türkiye, Haziran
4 Kazan Uluslararası Halk Kültürü Sempozyumu, Hacettepe Üniversite/ Türkiye, 29 Eylül-1 Ekim
Konferans “1 Türkoloji Kongre ve Bekir Çobanzade”, Ardahan Üniversite, Ardahan/Türkiye, 01 Aralık
I Uluslar arası Demokrasi Sempozyum ‘Darbeler ve Tepkiler’, Giresun Üniversite/ Türkiye, Aralık
Konferans “Gaspıralı’nın izinde”, Gaziosmanpaşa Üniversite, Tokat/Türkiye, 11 Mayıs
Konferans “geçmişten Günümüze Kırım”, Ordu Üniversite, Ordu/Türkiye, 18 Mayıs
Uluslararası Çalıştay ‘Bolu’dan Türk Dünyasına Köroğlu çalışmalarının dünü, bugünü, yarını’, Abant İzzet Baysal Üniversite/ Bolu, eylül,
6 Uluslararası Türkiyat Araştırma Sempozyumu ‘ Yılında Sovyet İhtilali ve Türk Dünyası’, Hacettepe Üniversite/ Ankara, Ekim,
Yılında Kırım Halk Cumhuriyeti, Kurultay ve Numan Çelebicihan’ın Şehadeti Uluslararası Sempozyumu, Şubat / Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği İstanbul Şubesi
Milli Birlik ve Beraberlik 2 Uluslararası Sempozyumu, İLESAM, Ankara, Mart
IX Türk Dünyası Edebiyat Dergileri Kongresi, Kastamonu/Türkiye, Nisan,
Uluslararası İlişkiler Sempozyumu ”Uluslararası Göç ve Ulusal Güvenlik”, Ardahan Üniversitesi/Türkiye, Mayıs,
VII Uluslararası sempozyumu “TURKLANG ”, Simferopol/ Kırım,
Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi, İstanbul Üniversitesi (Türkiye),
Uluslararası online forum “MMCO ”, Moskova, 1 kısmı, 2 kısmı.
Neriman Nerimanov yıl dönemi Uluslararası Sempozyum, Batum/ Gürcistan,
Uluslararası online sempozyum “Kültür arasında komünikasyon ve turizm”, Taşkent / Özbekistan,
Yayınlamış Makaleler:
A. Uluslar arası
1. “Türkçe Konuşan Öğrencilere Modern Rus Dilinin Çalışma Dersin Özellikleri” (Специфика изучения курса современного русского языка в тюркоязычной аудитории), Karadeniz Bölgesinin halklın kültürü Bilimsel Dergisi,, Simferopol, , S.
2. “Deyimlerin yapısında millilik ve Kültürel özellikleri” (Национально-культурные компоненты в структурах фразеологических единиц), Tavriya Üniversitesinin Bilimler Dergisi, Cilt 15 (54), Sayı 1, , S.
3. “Hassa ve Nitelik İnsanın karakterini açıklayan Deyimler” (Фразеологические единицы, характеризующие свойства и качества характера человека в русском языке), KMPÜ Bilimler Dergis, 5. S., , Simferopol, S.
4. “Kırım Tatar ve Rus dilinde Kadın kavramı karşılaştırması (Аксиологические особенности концепта «женщина» в крымскотатарском, русском языках), Cilt 18 (57), 3 S., Simferopol, , S.
5. “Univerbasyon – kelime yapısının bir tipi (Универбация как один видов компрессивного словообразования), Karadeniz Bölgesinin halklın kültürü Bilimsel Dergisi, S., Simferopol, , S.
6. «Univerblerin emsile nispetleri» (Парадигматические отношения универбатов), Dnepropetrovsk Üniversitesi Bilimler Dergisi, 4/2 S., Dneproperovsk, , s.
7. “Univerblerin Rus Dilinde Leksikoloji betimlemesi” (Лексикографическое описание универбов в русском языке), Karadeniz Bölgesinin halklın kültürü Bilimsel Dergisi, S., Simferopol, s.
8. “Univerblerin Sentaks temeli” (Синтаксическая база универбатов), Lugansk Üniversitesi Bilimsel Dergisi, 11() S., Lugansk, , s.
9. “Karışık Univerblerinin Form ve Semantik nispetleri” (Формально-семантические отношения в структуре составных универбатов), Nejin Üniversitesi Bilimsel Dergisi, 17 S., Nejin, , s.
“Sonek Univerblerin kelime yapısının sentagma tipi” (Типовые словообразовательные цепочки суффиксальных универбов русского языка), Harkov Üniversitesi Bilimsel Dergisi, 1(38) S., Harkov, , s.
“Rus Dilinde Univerblerin Bir konuda üstünde grupları” (Тематические группы суффиксальных универбов русского языка), Dnepropetrovsk Üniversitesi Bilimsel Dergisi, Dnepropetrovsk, , s.
“Sıfırlı sonekli Kısaltma univerblerin usul yapımı (Усечение с нулевой суффиксацией как способ образования универбов), Karadeniz Bölgesinin halklın kültürü Bilimsel Dergisi, S., Simferopol, s.
“Rus Dilinde Univerblerin Bir konuda üstünde alan ve mekân anlatan grupları” (Тематическая группа суффиксальных универбов русского языка «наименование места»), KMRÜ Bilimsel Dergisi, 21 S., Simferopol, s.
“Rus Dilinde Sonekli Univerblerinin nispetleri gerekçesini göstermesi” (Мотивационные отношения суффиксальных универбов русского языка), Harkov Üniversitesi Bilimsel Dergisi, 1(38) S., Harkov, , s.
“Sonekli Univerblerin üslûpbilim tefrik” (Стилистическая дифференциация суффиксальных универбов), KırımUçpedgiz, Simferopol, , s.
“Rus Dilinde Sonekli Univerblerin kelime yapısının çekim örneği” (Словообразовательные парадигмы суффиксальных универбов русского языка), Berdansk Üniversitesi Bilimsel Dergisi, 23 S., Cilt 2, Berdansk, , s.
“Rus Dilinde Üniverblerin Kullanan ve kullanmayan sonekleri” (Продуктивные и непродуктивне суффиксы универбов русского языка), Tavriya Üniversitesi Bilimsel Dergisi, Cilt 23 (62), 3 S., Simferopol, , s.
“Sonek Univerbler Cümle ve takım temel yapısı” (Суффиксальные универбы, образованные на базе словосочетаний с предикатными актантами), Dnepropetrovsk Üniversitesi Bilimsel Dergisi, 16 S., Cilt 18, Dnepropetrovsk, , s.
“Rus Dilinde Sonekli Univerblerin üslûpbilim özellikleri” (Стилистические особенности суффиксальных универбов русского языка), Donesk Üniversitesi Bilimsel Dergisi, 1 S., Donesk, , s.
“Bir Konuda Üstünde Grupların Aşama Sırası: Rus dilinde sonekli Univerbler” (Иерархия тематических групп (на материале суффиксальных универбов русского языка), Kiev Milli Eğitim Üniversitesi Bilimsel Dergisi, 9 S., Cilt 9, Kiev, , s.
“Rus Dilinde Sonekli Univerblerinin kelime seçilmesi” (Избирательность суффиксальных универбов русского языка), Karadeniz Bölgesinin halklın kültürü Bilimsel Dergisi, S., Simferopol, , s.
“Pragmatizm Bakımında Okazionalizm Yapıları: reklam metinlerin örneklerinde” (Окказиональные образования в прагматическом аспекте (на материале рекламных текстов и номенклатурных знаков), Karadeniz Bölgesinin halklın kültürü Bilimsel Dergisi, S., Simferopol, , s.
“Rus Dilinde Sonekli Univerblerin deyimleşmesi” (Идиоматичность суффиксальныхунивербов русского языка), Batı Slav Filolojisi Donesk Üniversitesi Bilimsel Dergisi, 22 S., Gorlovka, , s.
“Cengiz Dağcı edebi dilinde renk kelimelerin semantik özellikleri: O Topraklar bizimdi eserinin metinleri” (Лексико-семантическое поле цвета в художественной речи Дженгиза Дагджи: на материале романа «Эти земли были наши»), Çardaş Filoloji: sorular ve gelişmeler. KMPÜ Bilimsel Dergisi, , Simferopol, s.
“Kırım Tatar Folklor metinlerinde renk kelimeleri milli kimliği özellikleri” (Этнокультурнеы особенности цветообозначения в крымскотатарском фольклоре на материале пословиц и народных песен), Karadeniz Bölgesinin halklın kültürü Bilimsel Dergisi, S., Simferopol, , s.
“Kırım Tatar Halk Edebiyatında Renk Belirtilerini Etnokültürel özellikleri (Halk Türküleri ile Deyimler)”, Karadeniz Uluslar arası Sosyal Bilimler Dergisi, 6 S., Volume 21, Ankara, , s.
“Kırımın Çok etnik mekanında Türk ve Slav dillerinin işlemesi” (Функционирование тюркских и славянских языков в полиэтничном пространстве Крыма: на примере крымскотатарского и русского языков), KMPÜ Bilimsel Dergisi, Simferopol, , s.
“A. Puşkin eserinde «Erzurum Yoluculukları» Türkiye kavramı” (Турция в языковом сознании А.С. Пушкина на материале произведения «Путешествие в Арзум»), Çerkas Üniversitesi Bilimsel Dergisi, Çerkas, , s.
“Türkiye’nin A.S. Puşkin’in Dil Bilicindeki Yeri (‘Erzurum Yolculuğu’ eserin materiyalleri esasında)”, Prof. Dr. Hacali Necefoğlu’na Armağan, İzmir, , s.
‘Kırım Tarihi’nde İpek Yolu’na Dayanan Miras’, Yükselen İpek Yolu İPEK YOLU’NDA KÜLTÜR VE SANAT,3. CİLT, Ankara, ,
‘ Türk Dünyasında Kırım Tatar Türk Kadınlarının Sosyal ve Siyasi Hayatımızda Oynadıklar Rol’ , Türk Dünyasında Kadın Algısı, 2 Cilt, Manisa Celal Bayar Üniversite Yayınları, Manisa, , s.
“Sovyet Döneminin Politikası ve Kırım Tatar Türk Aydınların Faciası (), 6 Uluslararası Türkiyat Araştırma Sempozyumu ‘ Yılında Sovyet İhtilali ve Türk Dünyası’, Hacettepe Üniversite/ Ankara, Ekim, (yayınlanıyor)
“Kırım Tatar Folklorunda Köroğlu Anlatıları ile ilgili yapılan Çalışmaların Dünü, Bugünü, Yarını”, Uluslararası Çalıştay ‘Bolu’dan Türk Dünyasına Köroğlu çalışmalarının dünü, bugünü, yarını’, Abant İzzet Baysal Üniversite/ Bolu, Eylül, , Bildiri Kitabı, Bolu Belediyesi
“Türkiye’de Kırımın Bibliyografyası ( yıllar), 2 Milli Birlik ve Beraberlik Uluslararası Sempozyumu, Ankara/Atalay Matbaacılık, , s.
NUMAN ÇELEBİ CİHANIN “ANT ETKENMEN” KIRIM TATAR MİLLİ MARŞ’ININ TARİH VE ANLAM İNCELEMES, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, Yıl , Cilt , Sayı 42, Sayfalar –
“İsmail Gaspıralı ve Neriman Nerimanov: birleşen aydın yolları”, THE IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE DEDICATED TO THE th ANNIVERSARY OF NARIMAN NARIMANOV, Batum/ Gürcistan, , s.
“Kırım Tatar Türk Müslüman kadınların sosyal statüsü: tarih sayfaları” Женское и мужское в традиционной и современной культуре: сохранение, фиксация, понимание. Материалы XIII международной научной конференции РАИЖИ и ИЭА РАН. В 2-х частях / Отв. ред. Н.Л. Пушкарева, сост. А.И. Громова. – М.: ИЭА РАН, Ч. 1. – с.
‘Şefika Sultan Gaspıralı: Kırım-Tatar Türk Kadınların Milli Lideri’ Bildiri kitabi Sosyal Bilimler Kongresi Aralık , İstanbul: s.
‘ Türkçeden Rusça’ya Çeviri Sorunları: Cengiz Dağcı eserleri ‘Korkunç Yıllar’ ve ‘Yurdunu Kaybeden Adam’ ’Uluslararası Yunus Emre ve Dünden Bugüne Türkçe Sempozyum, Haziran Bildiri Kitabı, Erzurum,

A. Kitaplar
1. Çardaş Rus Dili. Kelime yapısı. (Современный русский язык. Морфемика и словообразование), Dolya, Simferopol,
2. Gafarova, R., Aliyeva V., İbragımova V., Kırım Tatar İlk okullarda Rus dili geliştirme programları ilkesi (Принцип построения программ по русскому языку в начальных классах для школ с крымскотатарским языком обучения), Uçpedgiz, Simferopol,
3. Cengiz Dağcı “Korkunç Yıllar” çeviri (Türkçe-Rusça), Simferopol, Forma, , s.
4. Cengiz Dağcı “Onlarda insandı” çeviri (Türkçe-Rusça), neşriyatta, basımda.

Dergi Park Hakemlik
1. KARADENİZ ULUSLARARASI BİLİMSEL DERGİ
2. KÜLTÜRK, TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ARAŞTIRMALARI DERGİSİ
3. AVRASYA İNCELEME DERGİSİ

ÖZET Kriz dönemleri belirsizlik ve risk içerdigi için isletmelerde panik ve karmasaya neden olmakta, üst yönetimin sorumluluklarını artırmaktadır. Yöneticiler böyle dönemlerde çogu zaman saglıklı karar almakta zorlanmakta ve stratejik hatalar yapabilmektedir. Yöneticilerin kriz dönemlerinde aldıkları önlemlerin basında bazı maliyetlerin ve harcama kalemlerinin azaltılmasına yönelik tedbirler gelmektedir. Bu baglamda tasarrufa gidilen harcama kalemlerinden birisi de reklam, satıs gelistirme, sponsorluk vb. gibi faaliyetleri kapsayan marka iletisim faaliyetleri olmaktadır. Ancak, isletmenin bilinirligini ve markalarının imajını artırma konusunda en etkili yöntem olan marka iletisiminin, kriz dönemlerinde azaltılmasının, isletme açısından krizi daha da derinlestirme olasılıgı bulunmaktadır. Bu baglamda, kriz dönemlerinde, marka iletisim faaliyetlerinin azaltılması mı yoksa marka iletisimine önem verilerek krizi asmada ve fırsata çevirmede bir yatırım aracı olarak kullanılması mı gerektigi sorusunun cevabı, bu çalısmada marka iletisimine en fazla önem veren sektörlerden birisi olan hazır giyim sektörü üzerinde arastırılmıstır. Anahtar Kelimeler: Kriz, Marka, Marka letisimi, Performans, Hazır Giyim.