Istikbal Gazetesi Arşiv

Milli Mücadele’nin kazanılmasında Doğu Cephesi önemlidir. Gerek İtilâf Devletleri gerekse Bolşevik Rusya, Doğu Anadolu’da bir Ermenistan Devleti kurulmasını tasarlamışlardı. Birinci Dünya Savaşı’nda Rusya’da Bolşevik İhtilali çıkınca Rus ordusu bölgeden çekilmiştir. Ardından Türk ordusu Kafkaslara kadar ilerlemişti. Fakat Mondros Mütarekesi ile Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Savaşı öncesi sınırlara çekilmiştir. Türk ordusunun terk ettiği yerlerden Kars ve çevresi Ermeniler tarafından işgal edilmiştir. Ermeniler, işgal bölgelerini genişletmeye çalışmışlardı. Fakat Kolordu Kumandanı Kazım Karabekir Paşa emrindeki Türk ordusu Ermenilere karşı harekâta başlamıştır. Kısa süre içinde Ermeniler yenilgiye uğratılmış ve Gümrü Antlaşması imzalanmıştır. Doğu Anadolu’daki bu harekât Trabzon’da da yakından takip edilmiştir. Trabzon kamuoyu harekâta dair bilgi haber ve yorumları şehirde zamanın en önemli gazetesi İstikbâl’den takip etmiştir. Bu çalışmada Doğu Anadolu’daki harekâtın ve zaferin Trabzon’da İstikbâl gazetesine yansımaları ortaya konmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Anahtar Sözcükler: Doğu Cephesi, Trabzon, İstikbal, Milli Mücadele

 The Eastern Frontier was of vital importance for the achievement of the National Struggle. Bolshevik Russia and the Allies planned the establishment of an Armenia State in Eastern Anatolia. When Bolshevik Revolution took place in the First World War, the Russian army withdrew from the area. Then, the Turkish army went to the Caucasus. Yet, the Ottoman Empire retreated to the border before the First World War, with the Armistice of Mudros. The Armenians occupied Kars and neighboring places, abandoned by The Turkish army. The Armenians tried to expand their occupation zones. But, the Turkish army being under the command of the 15th Corps Commander Kazim Karabekir Pasha, began operations against the Armenians. The Armenians were defeated in a short time and signed the Treaty of Gyumri. This operation in eastern Anatolia was closely monitored in Trabzon. People in Trabzon were closely interested in these developments concerning the operations and particularly the newspaper Istikbâl, the most important journal in the city at the time, provided them with the news. In this study, the reflections of the operation in eastern Anatolia and victory will be highlighted by the Istikbâl newspaper in Trabzon

Keywords:

Keywords: İstikbal Newspaper, the eastern Frontirs Turks, Armenians, The First World War, Kars.,

Tam Metin

Millî Mücadele Basını

Millî Mücadele Basını

PDF

Çağdaş basın arasında gazeteler özel bir yer alır. Günlük gazeteleri de resmî ya da yarı resmîler, bir de özel kişiler tarafından çıkarılanlar diye ayrıca sıralamak gerekir. Özel kişiler tarafından çıkarılan gazeteler, devrin kamuoyunu yansıttıklarından tarihî kaynak olarak toplumsal hayatın bir kesiti değerini zamanla yitirmezler. Kurtuluş Savaşı basını üzerine yapılacak olan çalışmalarda kullanılacak kaynaklar arasında en fazla dikkati çeken gazetelerdir. Çeşitli kesimlerin görüşlerini yansıtan gazetelerin haftalık olarak çıkan çok azı dışında, büyük çoğunluğu haftada birkaç kez ya da günlük olarak yayınlanmıştır. Gazetelerden sonra dergiler, basınla ilgili kitap ve makaleler gelir. Kitap ve makalelerde genel olarak basın bütünüyle ele alınarak incelenmekten çok, belirli yörelerde veya dönemlerde çıkmış olan basınla ilgili yayınlar üzerinde durulmuştur. Yayınlanmış dergilerin az oluşu ve yetersizliği göz önünde tutulursa kaynak olarak gazetelerin önemi daha da iyi anlaşılır.

Kurtuluş Savaşı boyunca, yılından başlarına değin Türkiye’nin bugünkü sınırları içerisinde çıkmış olan gazete ve dergilerin edebî ve mizahî nitelik taşıyanlarının dışında, siyasal ve bilimsel nitelikte olanlarının sayılarının yüzü aşkın olduğunu saptamış bulunuyoruz. Gazete ve dergilerin genel niteliklerine –belirli bir düşünceyi savunan, çeşitli siyasal örgütlerin yanında yer alıp onların programları ve amaçları doğrultusunda yayınlarda bulunan, tirajları yüksek, dağılma alanları geniş ve etkinlikleri çok, millî mücadeleden yana ya da karşı olma ve benzeri- göre belirli bir sıralama yapmak gerekir. Bu gazete ve dergilerin büyük bir bölümü bulunabilmekte ise de kimilerinin ya çok az sayısı vardır ya da bulunamamaktadır. Gazetelerin İstanbul’da çıkmış olanları bulunabilmektedir. Anadolu gazetelerinin çoğu düzensiz olarak ve kimi zaman uzun aralıklarla yayınlanabilmiştir. Bu durumun nedeni para, kâğıt ve eleman yetersizliği gibi etkenlerdir. Anadolu’da yayın hayatını önemsiz birtakım aksamalar dışında şu gazeteler sürdürmüştür: İrade-i Milliye, Hâkimiyet-i Milliye, Albayrak, Açıksöz, Öğüt, Babalık, Yeni Adana, İstikbal… Öte yandan İstanbul gazeteleri, özellikle dış haberler bakımından –haber ajansları ile bağlantıları, yetişmiş elemanlarının bulunması, çevirmenlere sahip olmaları ve dış ülkelere muhabir gönderebilmeleri gibi- dikkati çekerler. Anadolu’daki gazeteler ise, dış haberlere gösterdikleri tepkiler ve iç gelişmelerle ilgili verdikleri bilgi ve haberler bakımından öne çıkarlar. Kimi gazetelerin belirli bir devletin Türkiye ile ilgili politikalarına uygun yayınlarda bulundukları, bir kısmının ise Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri’nin yayın organlığını yaptıkları görülmektedir. İstanbul ve Anadolu gazetelerini Millî Mücadele’ye karşı tavırlarını göz önünde tutarak şöylece sıralamak olanaklıdır:

İstanbul Basını

Millî Mücadeleden Yana olan Gazete ve Dergiler:

Tasvir-i Efkar: İlk Tasvir-i Efkar gazetesini ’de Şinasi çıkarmıştır. Mayıs tarihinde Ebuzziya Tevfik yayınlamaya başlamış, Ocak ’ten itibaren ise oğulları Velid ve Talha gazetenin yayın hayatını devam ettirmişlerdir. Gazete, bir ara Tevhid-i Efkâr adını almıştır. Tasvir-i Efkâr, Mondros Mütarekesi ile başlayan dönemde ağır baskılara karşın çekinmeden ve korkmadan yazılar yayınlamıştır. Ruşen Eşref (Ünaydın) gazetenin muhabiri olarak Sivas Kongresi’ne gönderilmiştir. Ayrıca, Aydın cephesine de muhabirler gönderilerek Millî Mücadele hakkında derli toplu ve etkili haberler yayınlamıştır. Mustafa Kemal’in resmi ve biyografisi de ilk kez bu gazetede yayınlandı. Tasvir-i Efkâr, Mart tarihine değin yayın hayatını sürdürdü.

Vakit: Bu gazete yılında Filip tarafından kuruldu. Ekim ’den itibaren gazeteyi Hakkı Tarık Us ile Asım Us çıkarmaya başladı. Başyazarlığını Ahmet Emin Yalman yapmıştır. Millî Mücadele’yi bütün gücü ile destekleyen Vakit Gazetesi, günlük olarak çıkmış olup yazı kadrosunda şunlar bulunmaktaydı: Ahmet Şükrü (Esmer), Ali Ekrem (Uşaklıgil), Reşat Nuri (Güntekin), Refik Ahmet (Serengil), Halil Lütfi (Dördüncü) vb.

İkdam: – yılları arsında yayınlanmıştır. Bir ara Hürriyet ve İtilaf Partisi’ni desteklemiştir. Başyazarı ve kurucusu Ahmet Cevdet’tir. Mütareke yıllarında gazeteyi Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) yönetmiş, Millî Mücadeleyi öven yazılarından dolayı divan-ı harbe verilmiştir. Gazetenin yazı kadrosunda, Ahmet Rasim, Ahmet Refik, Hüseyin Cahid, Hüseyin Rahmi yer almıştır. Ankara’ya ilk muhabir gönderen İstanbul gazetesi İkdam olmuştur. Günlük olarak yayınlanmıştır.

İleri: Ocak – yılları arasından yayınlandı. Başyazarı Celal Nuri (İleri)’dir. Günlük olarak yayınlanan gazete, belirli bir sayıya kadar “Ati” adı altında çıkarılmıştır. İlk cephe haberlerini bu gazete vermiştir.

Millî Mücadele’yi bütünüyle desteklemiş olup Ankara’daki TBMM Hükümeti tarafından maddi yönden desteklenmiştir. İstanbul’da çıkarılan gazeteler arasında dikkati çekenlerden birisi de Akşam’dır. Mayıs ’den itibaren yayınlanmış olup Millî Mücadele’yi bütün gücü ile desteklemiştir. Gazetenin kurucuları: Necmettin Sadak, Kazım Şinasi Dersan, Falih Rıfkı Atay ve Ali Naci Karacan’dır. Akşam gazetesi uzun süre yayın hayatını devam ettirmiştir.

Atatürk’ün ortak olduğu gazete Minber idi. Sebilür­reşat: İstanbul’da ’de yayınlanmaya başlayan ve islâmî düşünceleri yaymaya çaba gösteren dergi olup sahibi ve sorumlu müdürü Eşref Edib, başyazarı ise Mehmet Akif (Ersoy)’dur. Bu derginin ilk sayısı Sırat-ı Müstakim adı ile yayınlanmıştır. Genel olarak Millî Mücadele’yi destekleyen bu dergi, bir ara Kayseri’ye taşınmış, Sakarya Savaşı’ndan sonra Ankara’da yayın hayatını sürdürmüştür.

Millî Mücadele’ye Karşı Olan Gazete ve Dergiler:

Alemdar: tarihleri arasında çıkmış olup günlük olarak yayınlanmıştır. Zaman zaman sıkıyönetim tarafından kapatılan Alemdar, Takvimli Gazete, Tesrih adları ile de yayınlanmıştır. Millî Mücadele’ye bütün gücü ile karşı çıkan Alemdar, ülkenin kurtuluşu için İngiltere’nin yardımının zorunlu olduğunu ısrarla savunmuş, özellikle bu tür yazılar, başyazarı Refi Cevad (Ulunay) tarafından yazılmıştır.

Peyam-ı Sabah: Kasım Kasım tarihleri arasında çıkmış olup Sabah ve Peyam gazetelerinin birleşmesinden bu gazete doğmuştur. Başyazarı, Ali Kemal’dir. Günlük olarak yayınlanan gazetenin Millî Mücadele’ye aleyhtar yazılarının çoğunluğu başyazarı Ali Kemal tarafından kaleme alınmıştır. Kuva-yı Milliye Hareketi’ni “Cinnet” olarak niteleyen Peyam-ı Sabah, Türkiye’nin geleceği için İngiltere ile siyasi diyalog kurulmasını ve sorunların bu yolla çözümünü önermiştir. Tam bir İngiliz teslimiyetçiliği söz konusu olmuştur.

İstanbul’da Alemdar ve Peyam-ı Sabah’tan ayrı olarak Millî Mücadele’ye karşı olan gazete ve dergiler arasında Türkçe İstanbul ve Aydede’yi görmekteyiz. Türkçe İstanbul, Aralık ’den itibaren Said Molla tarafından günlük olarak çıkarılmıştır. Said Molla aynı zamanda İngiliz Muhipleri Cemiyeti’nin kurucularındandır. Gazete, yılında kapanmıştır.

Refik Halid (Karay) tarafından yayınlanan Aydede, Millî Mücadele’ye karşı yayınları ile dikkati çekmiştir. Aralık Mayıs arasında Millî Mücadele’ye karşı olan bir diğer dergiyi, Ümit Dergisi’ni Tarık Mümtaz (Göktepe) yayınlamıştır.

Anadolu Basını

Millî Mücadele’den Yana Olan Gazete ve Dergiler:

Millî Mücadele’yi destekleyen Anadolu gazetelerinden bir kısmını şunlar oluşturuyorlardı:

Babalık, Öğüt (Bk. Ögüt Dergisi), İrade-i Milliye, Hâkimiyet-i Milliye, İzmir’e Doğru, Doğrusöz (Balıkesir), Ses (Balıkesir), Aydın İli (Aydın), Ertuğrul (Bursa), İnkılâp (Bursa), Yeni Adana (Adana), Misak-ı Millî (Kayseri), Açıksöz (Kastamonu), Mücahede-i Milliye (Sivas), Gaye-i Milliye (Sivas), Satvet-i Milliye (Elazığ), Hukuk-u Beşer (İzmir), Amal-i Milliye (Maraş), Emel (Amasya), Türkoğlu (Bolu), Işık (Giresun), Ahali (Edirne) vb. Albayrak: Mart – arasında Erzurum’da yayınlandı. Selim Polat tarafından kurulan gazete, İttihat ve Terakki Partisi’nin yayın organı durumunda idi ve Millî Mücadele yıllarında Doğu Vilayetleri Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti’nin güçlü bir sesi olmuştur. Birinci Dünya Savaşı sırasında Erzurum’un Ruslarca işgali süresince çıkmamıştır. Kongreler döneminin önemli yayın organlarındandır. Özellikle Ermeni Sorunu ile ilgili yayınları ile dikkati çekmiştir.

Açıksöz: Haziran ’da Kastamonu’da çıkmaya başlamıştır. Hüsnü Açıksöz tarafından çıkarılan gazete 16 Eylül tarihinden itibaren Kuva-yı Milliye’ye katılmıştır. Kuzeybatı Anadolu’nun en etkili gazetesi hâline gelmiştir. Tirajı bir ara ’ü bulmuştur. Kastamonu’nun Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin yayın organı hâline gelmiş olan Açıksöz, İstanbul haberlerini Zonguldak ve İnebolu muhabirleri, Ankara haberlerini de Ankara muhabiri kanalıyla sağlamıştır. Yayın hayatını yılına değin sürdüren Açıksöz’ün yazı kadrosunda, Hasan Fehmi (Turgal), İsmail Hakkı (Uzunçarşılı), Mehmet Akif (Ersoy), İsmail Habib (Sevük) bulunuyordu.

İzmir’e Doğru: 16 Kasım ’da ilk sayısı yayınlanan İzmir’e Doğru gazetesinin yayın hayatı 29 Haziran tarihine kadar sürmüştür. Balıkesir’de yayınlanan bu gazetede İzmir sorunu işlenmiştir. Gazetenin sahibi Vasıf Çınar, başyazarı ise Mustafa Necati idi. 74 sayı yayınlanabilmiş olan İzmir’e Doğru Gazetesi, “Millî emelleri savunacak yazılar kabul edilir” cümlesi ile Millî Mücadele’yi savunduğunu belirtmiştir. Balıkesir’in Yunanlılar tarafından işgali üzerine kapanmıştır.

Millî Mücadele’yi destekleyen Anadolu gazeteleri içerisinde Yeni Adana, İstikbal ve Hukuk-u Beşer’i de görüyoruz. Bunlardan Hukuk-u Beşer, İzmir’de yayınlanmıştır. Başyazarı Hasan Tahsin (Osman Recep Nevres) idi. İzmir kordon boyunda Yunan askerlerine Mayıs ’da ilk kurşunu atan ve şehit edilen gazeteci Hasan Tahsin idi. Yeni Adana, Adana’da yayınlanmış, günlük olarak çıkmış, yayın hayatı bazı aksamalara uğramıştır. Sahibi Ahmet Remzi (Yüregir) idi. Yeni Adana, 25 Aralık ’de çıkmaya başlamış, gazete ilk aşamada Adana başlığı ile çıkmış, daha sonra Yeni Adana olarak yayınlanmıştır. Kuva-yı Milliye’den yana olan Yeni Adana, Çukurova’nın en etkili gazetesi olmuş, yayın hayatı uzun süre devam etmiştir (seafoodplus.info Adana). İstikbal gazetesi 10 Aralık tarihinden itibaren Trabzon’da çıkmaya başlamış, yayın hayatını yılına değin sürdürmüştür. İstikbal, Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti’nin yayın organı hâline gelmiştir.

Millî Mücadele’ye Karşı Olan Gazete ve Dergiler

Adana’da, Ali İlmi tarafından yılları arasında haftada iki kez çıkarılmış olan Ferda Gazetesi, Millî Mücadele’ye karşı olmuş, Fransızların maddi-manevi desteğini görmüştür. Yine Adana’da – yılları arasında yayınlanmış olan Adana Postası da Millî Mücadele’nin aleyhinde idi ve işgalci Fransızlarla işbirliği yapmıştı. Millî Mücadele karşıtı gazetelerden birisi de Balıkesir’de yayınlanan İrşad ile Trabzon’da çıkarılmış olan Selamet Gazeteleri idi. İrşad ve Selamet Gazetelerini Ömer Feyzi yayınlamıştır. İrşat Ağustos ortalarından Balıkesir’in işgalden kurtuluşuna kadar geçen sürede yayınlanmıştır. Selamet Gazetesi ise ’den itibaren çıkmış ve yılı boyunca yayınlanmıştır. Millî Mücadele’ye karşı olan, Hürriyet ve İtilaf Fırkası’nı tutan, destekleyen gazetelerden birisi de Kastamonu’da Haziranına değin çıkmış olan Zafer idi. Mudurnu’da çıkmış olan Kürsü-i Millet Gazetesi de Millî Mücadele’ye taraftar değildi.

İzzet ÖZTOPRAK

KAYNAKÇA

COŞAR, Ömer Sami, Millî Mücadele Basını, İstanbul Gazeteciler Cemiyeti Yayını, Nu: 5.

İNUĞUR, M. Nuri, Basın ve Yayın Tarihi, İstanbul

ÖZKAYA, Yücel, Millî Mücadele’de Atatürk ve Basın, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara

ÖZTOPRAK, İzzet, Türk ve Batı Kamuoyu’nda Millî Mücadele, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara

Bağlantılar

Görüntülenme Sayısı

   eskişehir istikbal  gazete  sayı sahibi: ziya sorul 

Türkçe dilindedir.

eskişehir_ istikbal gazetesi sayı__, yıllar önce satışa sunulmuştur.

eskişehir_ istikbal gazetesi sayı__ başlıklı ürün, Efemera, Müzik, Sinema > Belge ve Evraklar > Gazete kategorisi altında İkinci El olarak satılmaktadır.

Kondisyon: İyi

Ürün kondisyonları ürün açıklamalarında belirtildiği ve/veya ürün fotoğraflarında görüldüğü gibidir. Açıklamada yer alan veya fotoğrafta görülen üründen farklı nitelikte bir ürün gönderilmesi halinde siparişin iadesi/iptali seafoodplus.info güvencesi ile sağlanabilmektedir.

Alıcı Öder

Ürün Zeyrek Kitabevi tarafından, PTT, Yurtiçi, Aras veya Sendeo Kargoyla gönderilecektir. Kargo ücreti TL dir ve sipariş anında ödenir. Aynı mağazadan veya ortak kargo anlaşmalı mağazalardan bu ürünle birlikte alacağınız diğer ürünler için ek kargo ücreti ödemezsiniz.

Zeyrek Kitabevi - Mağaza Hakkında

Zeyrek Kitabevi olarak 15 Temmuz Pazartesi gününden beri sizlere Osmanlıca nadir kitaplar, belge ve evraklar, oryantal/doğu konulu nadir kitaplar, yazma eserler, Ermenice, Yunanca kitaplar ve eski belgeler, evraklar, haritalar, eski ve nadir fotoğraflar ve kartpostallar, gravür ve İslam sanatları ile alakalı hat ve hilye, azınlık ile alakalı belgeler, evraklar, Etnik&Dini konularla alakalı belgeler ve kitaplar, ilk baskı ve imzalı kitaplar konusunda oldukça çeşitli ve kapsamlı bir arşiv sunuyoruz. 

Since July 15, , Zeyrek Bookstore has been offering diverse and comprehensive archive, including rare books and documents in Ottoman Turkish, rare books on oriental, manuscripts, old books and documents in Armenian and Greek, rare maps, photographs and postcards, engravings, calligraphy and hilyah (Islamic art), books and documents about ethnic and religious issues, first edition and signed books. 

Mehmet Necati Altaş

Yurt Dışı gönderilerimiz PTT Kargo ile yapılmaktadır. Alımdan sonra ağırlığa göre alıcıdan ücret talep edilir.

Our overseas shipments are done with PTT (Turkish Post Office) Cargo. After a purchase, a fee is charged on the receiver depending on the weight.