Isveç Emeklilik Yaşı

İsveç ulusal emeklilik sistemi - zorunlu yaşlılık emekliliği – İsveç sosyal güvenlik sisteminin bir parçasıdır.

İsveç’te yaşlılık aylığı;

1. Gelire dayalı genel emeklilik sistemi kapsamındaki

1. gelire dayalı emeklilik ve
2. garanti aylığı,

1. primli emeklilik sistemi,
2. işyeri emekli aylığı ve
3. bireysel emeklilik planlarından oluşur.

Yaşlılık emekliliği kapsamında gelir testine tabi olan barınma yardımı ve nafaka desteği de ödenmektedir.

Gelire dayalı ve primli emeklilik sistemleri, sözleşmeli ve bağımsız tüm çalışanları kapsar. Ulusal emeklilik sisteminin asıl kısmını oluşturur, yaşam boyu elde edilen kazançlara dayanır. Kişi ne kadar uzun süre çalışırsa o kadar fazla emekli aylığı alır, emekli olduktan sonra edinilen kazançlar da emekli aylığının miktarını etkiler.

Gelir emekliliğinden farklı olarak prim emekliliği tasarruf edilmiş gerçek para miktarının fonlara yatırılması anlamına gelmektedir. Bu paranın gelişimi tamamıyla yatırım yapılması tercih edilen fonlardaki artış ve bunların ne kadar büyüme sağladıklarına bağlıdır.

Garanti (teminat) emekliliği ile yeterli emekli aylığı olmayan herkese, telafi edici garanti aylığı sağlanır. Bu ödeme, ikamete dayalıdır ve merkezi hükümet bütçesinden karşılanır. Garanti aylığı enflasyona paralel olarak artırılır ve taban ücret miktarı ile bağlantılı olarak hesaplanır.

Sorumlu Bakanlık(lar)/Kurum(lar)

Sosyal Sigortalar Kanunu (seafoodplus.info)

Genel Katkı Payları Yasası

(seafoodplus.info?date=)

Devlet Emekli Aylıkları Kanunu (seafoodplus.info?date=)

Sosyal Sigorta Katkı Paylarının Dağıtımına ilişkin Yasa (seafoodplus.info?date=)

Emeklilik sisteminin mali yapısı hükümet bütçesinden bağımsız, özerk, kendi kendini finanse eden bir yapıya sahiptir. Sistemin iki unsuru gelire dayalı ve primli emekliliktir.

Gelire dayalı sistem bir dağıtım sistemidir. Bir yıl içinde ödenen katkı payları aynı yılın emeklilik ödemelerini finanse eder. Sigortalının ödediği katkı payları bireysel emeklilik hesabına aktarılmakla birlikte hesapta bir fon bulunmaz. O yıl ödenen katkı payları emekli aylıklarının ödenmesi için yeterli düzeyde olmaz ise, açık miktarı sistemin tampon fonları ile karşılanır. Tampon fonda dört bağımsız ulusal emeklilik sigorta fonu bulunur.

Primli emeklilik sistemi tamamen bireysel fonlarla fonlanmaktadır. Emeklilik hesabı için ayrılan belli orandaki katkı payı sigortalının bireysel primli emeklilik hesabına aktarılır. Sigortalı, prim emekliliği için tahsis edilen tutarı fon piyasasında mevcut fonlar arasından tercih ettiği fonlarda değerlendirir. Seçilen fona göre risk tercihi yapılmış olur. Tercih yapmak istemeyenlerin fonları devlet tarafından aynı yaş grubunda bulunanlara göre oluşturulan fona yatırılır. Primli emeklilik sistemine yatırılan katkı paylarındaki değerlenme, seçilen fonların performansına göre belirlenir.

Gelire dayalı emeklilik sistemi ile bağlantılı olarak bir gelir endeksi ve taban gelir miktarı belirlenmiştir. Gelir endeksi, ortalama nominal gelirde meydana gelen artışın ölçüsüdür. Endeks emekli aylıklarının değerinin korunması işlevi görür. Taban gelir miktarının artışı gelir endeksi tarafından belirlenmektedir. Emekliliğe esas gelirin bir asgari sınırı vardır. Bu sınır Vergi İdaresi Kurumunun son vergi kararı baz alınarak belirlenir. Kişinin gelirinin taban fiyat endeksinin ( ’de 44 SEK) % ’ünden fazla ( yılı için 18 SEK) olan kısmı, emekliliğe esas olarak hesaplanabilecek en düşük yıllık gelir miktarıdır.

İşçi tarafından ödenen genel emeklilik katkı payı, kişinin aylığının ve (malul aylığı hariç) sosyal sigorta ve işsizlik sigortasından elde ettiği gelirin % 7’sidir. Ödeme kaynaktan vergi kesintisi şeklinde yapılır.

İşverenler çalışanın aylığının % ’i oranında katkı payı öderler. Eğer kişi sosyal sigortadan ya da işszilik sigortasından ödenek alıyorsa devlet % oranında, malul aylığı alıyorsa (faaliyet ya da hastalık tazminatı şeklinde) % oranında katkı payı ödemektedir.

Yaşlılık aylığı için işçilerin ödediği prim oranlarının % 16’sı gelire dayalı emeklilik aylığı sisteminde yer alan dört ulusal emeklilik fonuna koyulur. %’i ise prime dayalı emeklilik sistemi çerçevesinde faiz getiren varlıkların yer aldığı fonlara yatırılır. Emeklilik kredisi ve emeklilik katkı payı % ’i olmakla birlikte, toplam emeklilik katkı payı % ’dir. Bu farkın nedeni, emeklilik kredisi hesaplanırken katkı payı tabanının bireysel emeklilik katkı payının % 7’si oranında indirilmesidir. Yani azami katkı payı tabanı, gelire dayalı taban miktarının ’inin % 93’üdür.

Garanti aylığı devlet tarafından finanse edilir.

Sigortalının en az 5 yıl emekliliğe esas gelir elde etmiş olması gerekmektedir.

Belirlenmiş bir emeklilik yaşı yoktur, emekli aylığı alınabilecek en düşük yaş 61’dir. yılı sonunda gerçekleştirilen bir reformla, en düşük emekli aylığı alma yaşının ( ve önce doğumlular hariç) yılından itibaren 62’ye, yılından itibaren ise 63’e çıkartılması öngörülmüştür. yılında ise en düşük emekli aylığı alma yaşı 64 olacaktır.

Yürürlükte bulunan Çalışma Kanununa göre isteyenler 67 yaşına kadar çalışabilmektedir. Yapılan yasal değişiklikle yılından itibaren 68, yılından itibaren ise 69 yaşına kadar çalışabilmek mümkün olacaktır. Ancak işçi ve işverenin anlaşmaya varmaları halinde çalışan, öngörülen son emeklilik yaşından sonra da çalışmaya devam edebilmektedir.

Garanti aylığı ise 65 yaşından itibaren ödenebilmektedir.

İşyeri emeklilik sözleşmelerinde emekli aylığı alma yaşı genellikle 55 olarak tespit edilmektedir. Ancak 65 yaş beklenmeden aylık almak tercih edildiğinde emekli aylığı önemli ölçüde düşük olmaktadur.

• Gelir ve prim emekliliği çalışmaya dayalı sigorta ödenekleridir. İsveç’te çalışan, gelir vergisi ödeyen ve emekliliğe hak kazanan herkes emekli aylığı sahibi olur.

Emeklilik hesabında biriken ve emeklilik kredisi olarak adlandırılan tutar ile uygulanan yıllık faiz oranı alınacak aylığın miktarını belirler.

Ancak kişinin gelirinin yüksek olması yüksek emekli aylığı alınmasını sağlamaz zira vergilendirilebilir gelirin yukarıda açıklanan alt sınırının yanısıra bir de üst sınırı bulunmaktadır. Üst sınır taban gelir tutarının katıdır. Gelirin bu seviyenin üstünde kalan kısmı işyeri emeklilik sigortası kapsamında hesaba katılmaktadır.

Emekli aylığının miktarını etkileyen bir başka unsur da miras kazanımı denilen ve her yıl aynı yaş dilimde yer alan ve vefat eden sigortalıların emeklilik hesabının, hayatta kalan sigortalılar arasında dağıtılmasıdır. Böylece emekli olduktan sonra daha uzun yaşayan sigortalılara, hesaplarında biriken tutardan daha fazla ödeme yapılmış olmaktadır. Aylığı belirleyen son unsur ise her yıl o yılın hesabından düşülen idari masraflardır.

• 65 yaşından itibaren ödenen garanti aylığının tamamına hak kazanmak için 16 – 64 yaşları arasında 40 yıl İsveç’te ikamet etmiş olmak gerekmektedir. Eksik kalan her yıl için aylıktan ¼ oranında indirime gidilmektedir. Garanti aylığına hak kazanmak için İsveç’te geçirilmiş olması gereken minimum süre 3 yıldır.

-İşyeri Aylığı

Emeklilik sisteminin ikinci ayağını oluşturmaktadır. İşveren ile çalışan arasında ücret anlaşmalarında tespit edilen, yönetimi, fonu ve ödemeleri buna bağlı olarak belirlenen sistemdir. İşçi ve işveren arasında toplu sözleşmelere ya da bireysel iş sözleşmelerine dayalı emeklilik olarak da adlandırılan tamamlayıcı bir aylık sistemidir.

Kazanç getiren bir işte çalışanların yaklaşık % 90’ı işyeri sigortası kapsamındadır. Bağımsız çalışanlar, öğrenciler ve işsizler işyeri emekli aylığı almazlar.

İşyeri emekli aylığının bir bölümü de primli emeklilik sistemine dayalıdır. İşyeri emekli aylığı için belirlenmiş bir alt ve üst limit bulunmaz.

İsveç’te tüm çalışanlar genel emeklilik sistemi içinde yer alan gelire dayalı ve primli emeklilik sistemlerine dahil edilerek sigortalı olur ve katkı payı öder. Genel emeklilik sistemi içinde yer alan garanti emekliliği ise ikamet edilen süreyle orantılı olarak ve İsveç’te ikamet edildiği sürece ödenen ve vergilerle finanse edilen emeklilik sistemidir.

Yaşlılık aylığı bağlanması için ilgilinin asgari son beş yıl içinde İsveç’te mukim olması ve onaltı yaşından sonra toplam olarak asgari on yıl İsveç’te ikamet etmiş olması gerekir.

Çalışanlar isterlerse özel emeklilik şirketleri aracılığıyla bireysel emeklilik yaptırabilirler.

En düşük sigortalılık yaşı 16’dır.

Genel emeklilik sistemi içinde sigortalı olarak değerlendirilen süreler fiilen çalışılan ve dolayısıyla işvereni ve kendisi tarafından emekliliğe esas sigorta primlerinin yatırıldığı süreler ve fiilen çalışılmadığı halde devlet tarafından sigorta katkı paylarının ödenmeye devam ettiği ebeveyn izninde geçen süreler, hastalık yardımı ve malul aylığı alınan süreler, zorunlu askerlik hizmetinde geçen süreler ve öğrencilik süreleridir.

• yılı ve sonrasında lise üstü öğrenim görülen ve öğrenim sırasında eğitim yardımı alınan süreler sigortalı sayılan öğrencilik yılları,
• yılı ve sonrasında zorunlu askerlik hizmeti yapılan ve bu süre zarfında günlük iaşe ödeneği alınan süreler sigortalı sayılan askerlik süreleridir.

İki ülke arasında imzalanan sosyal güvenlik sözleşmesi hükümleri çerçevesinde hizmet birleştirilmesi yoluyla kısmi/sözleşme aylığı bağlanabilmektedir.

Sözleşmenin İsveç mevzuatının uygulanmasına ilişkin Maddesinde;

1. ‘Ek aylık şeklindeki kazanca bağlı yaşlılık aylığına veya bir esas aylığa hak kazanmak için Türk aylık mevzuatı uyarınca tamamlanmış sigorta süreleri, gerektiği hallerde, İsveç aylık mevzuatı uyarınca tamamlanmış sürelerle, bu sürelerle çakışmadığı sürece birleştirilir.
2. Eğer parag. 1 hükümleri uyarınca, Türk sigorta süreleri dikkate alınırsa bu mevzuat uyarınca tamamlanmış gün İsveç mevzuatına göre bir yıl olarak kabul edilir.
3. Ek aylık şeklindeki kazanca bağlı yaşlılık aylığının tutarı hesaplanırken, yalnızca İsveç aylık mevzuatı uyarınca tamamlanmış sigorta süreleri dikkate alınır.
4. Malul aylığı (hastalık tazminatı) ve faaliyet tazminatı hakkı tespit edilirken Türk mevzuatı kapsamına girenler, İsveç mevzuatına göre kapsama girmiş olarak hesaba katılır.

Kazanca bağlı hastalık tazminatının ve faaliyet tazminatının tutarı hesaplanırken sadece “İsveç mevzuatının uygulanabilir olduğu sürelerde elde edilen kazanç dikkate alınır” hükmü yer alır.

Türk mevzuatının uygulanmasına ilişkin Madde hükümlerine göre, ‘sigorta sürelerinin her iki Akit Taraf mevzuatına göre geçirilmiş olması halinde, Türk mevzuatına göre yardım hakkının iktisabı bakımından, sigortalılık süreleri aynı zamana rastlamamak kaydı ile birleştirilir. Türk mevzuatına tabi olarak geçen prim ödeme süresi gün veya 12 aydan az olduğu takdirde birinci fıkra hükmü uygulanmaz’.

Sözleşmenin yardımların hesaplanmasına ilişkin Maddesine göre: ‘Akit Taraflardan her ikisinin mevzuatına göre sigortalılık sürelerini tamamlamış olan bir kimsenin, kendisine aylık bağlanması için müracaat etmesi veya böyle bir müracaatın geride kalan hak sahipleri tarafından yapılması halinde, yetkili Türk sigorta kurumu aylık yardımlarını aşağıda belirtildiği şekilde tesbit eder:

1. Yetkili sigorta kurumu, sözkonusu şahsın, sigortalılık süreleri birleştirildiği zaman yardıma hak kazanıp kazanmadığını ilgili mevzuat uyarınca tesbit eder.

b. Müracaatçının yardıma müstehak olduğu tesbit edildiği takdirde, sigorta kurumu Akit Tarafların mevzuatlarına göre tamamlanmış olan bütün sigortalılık sürelerini Türkiye’de tamamlanmış gibi kabul ederek, bu durumda verilecek nazari miktarı hesaplar. Yardım miktarı, tamamlanan sürelerin uzunluğuna bağlı olmamak şartıyla, nazari miktar olarak kabul edilir.

c. ( b) bendinde sözü edilen miktar esas alınarak, sigorta kurumu, kendi mevzuatına göre hesaba katılacak sigortalılık süreleri ile her iki Akit Taraf mevzuatlarına göre hesaba katılacak sigortalılık süreleri arasındaki nisbete göre kendisi tarafından ödenecek olan kısmi yardımı hesaplar.’

Sözleşmenin Maddesine göre; ‘Şayet Türk mevzuatına göre yardımlardan yararlanma hakkı Madde hükmü uygulanmaksızın kazanılıyorsa, yetkili Türk sigorta kurumu ödemesi gereken yardım miktarını yalnız kendi mevzuatına göre geçen sigortalılık sürelerini dikkate alarak belirler.’

Yardımların birleşmemesi hususunu düzenleyen Sözleşemenin Maddesi;

‘1. Türk mevzuatında bulunan başka bir yardıma hak kazanma nedeni ile bir yardımın geri çekilmesi ya da miktarının indirilmesi ile ilgili hükümler, İsveç mevzuatı tahtında ödenen bir yardım konusunda da uygulanabilir.

2. Yardımlar aynı sigorta dalından aynı hadise için ödenirken paragraf (1)’in hükümleri uygulanmaz’ hükümlerini içerir.

Yaşlılık sigortası kapsamında bu ülkede ödenen primlerin iadesi ya da transferi mümkün değildir.

İki ülke arasında mevcut Sözleşmenin yardımların ödenmesi ile ilgili 5. Maddesine göre, ‘Sözleşmede aksine hüküm bulunmadıkça, nakdi yardım alan bir şahsın diğer Akit Taraf ülkesinde ikamet etmesi sebebiyle, aylıklar ve diğer nakdi yardımlar azaltılamaz, tadil edilemez, durdurulamaz veya geri alınamaz’.

Sözleşmenin Maddesinde 5. Maddenin istisnaları: garanti edilmiş aylıklar, garanti edilmiş tazminat şeklindeki hastalık tazminatı (malul aylığı) veya faaliyet tazminatı, yetim ödeneği olarak belirlenmiştir.

Dolayısıyla yaşlılık aylığı kapsamında, tamamlayıcı aylık olan ve devlet tarafından sübvanse edilen garanti emekli aylığı haricindeki emekli aylıkları Türkiye’de ikamet eden vatandaşlara da ödenebilmektedir.

Yurtdışına yerleşen (Finlandiya, Danimarka, Norveç ve Almanya hariç) ve İsveç’ten emekli aylığı almakta olan sigortalıların her yıl İsveç Emekli Aylıkları Kurumuna yaşam sertifikası belgesi göndermeleri gerekmektedir.