Kalça Kırığı Ağrı Yaparmı

Kalça kırığı nedir? Ne sıklıkta görülür?

Kalça ekleminin alt tarafını oluşturan uyluk kemiğinin boynu ve civarındaki kırıklarına kalça kırığı denmektedir. Bu kırıklar özellikle yaşlılık döneminin önemli bir sağlık sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Yaklaşık her 5 yaşlıdan birinin ömrü süresince kalçası kırılmaktadır.

Ülkemizde her yıl binlerce  yaşlı insan kalça kırığı geçirmekte ve bu nedenle hastanelerde tedavi görmektedir. 

Kalça kırığı nasıl ve neden oluşmaktadır?

Kalça kırığı gençlerde nadiren ve ancak trafik kazası gibi yüksek enerjili travmalarla meydana gelebilirken, yaşlılarda basit bir düşme kırık için yeterli neden olabilmektedir. Basit düşme sonucu kırık oluşmasında osteoporoz (kemik erimesi) önemli role sahiptir. Osteoporoz özellikle menapoz sonrası kadınlarda daha yaygındır ve bu nedenle ileri yaş döneminde kalça kırıkları kadınlarda daha sık görülür. Kalitesi azalmış kemik, hastanın evde ayağının bir yere takılıp düşmesi gibi basit bir nedenle kolaylıkla kırılabilmektedir. Bazen düşme olmaksızın zayıflamış kemiğin kendiliğinden yavaş yavaş kırılması da söz konusu olabilir.

İleri yaşla birlikte sıklıkla olan tansiyon düzensizliği, görme bozukluğu,  reflekslerde ve kas güçlerinde azalma kişiyi düşmeye yatkın hale getirir. Yaşlı bir insanın ayaktayken yere düşmesi kalça kırığı için yeterli enerjinin çok daha fazlasını oluşturmakla birlikte düşmelerin % 2 den azı kalça kırığıyla sonuçlanmaktadır.

Kalça kırığının tanısı nasıl konur?

Yerinden kaymış kalça kırıklarında tanı koymak kolaydır. Hasta yürüyemez ve kalça bölgesinde hareketle artan şiddetli ağrı vardır. Kırık taraftaki bacak kısalmış ve dışa dönmüş vaziyettedir. Tanı için röntgen çoğu kez yeterli olur. Ancak yerinden kaymamış bazı kırıklarda röntgen yeterli olmayabilir. Bu durumlarda ilaveten bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans gibi ileri tanı yöntemlerine başvurulur.

Düşme sonrası kalçada ağrı ve yürüyememe şikayeti olan yaşlı hastalarda kalça kırığından şüphelenilmeli ve hasta üzerine bastırılmadan kısa sürede ambulansla hastaneye götürülmelidir. Yaşlılarda açıklanamayan kalça veya kasık ağrılarında kırık  akla getirilmeli ve tetkik ettirilmelidir.

Kalça kırığında ameliyat mutlaka gerekli mi? Ne tür ameliyatlar var?

Kalça kırığı tedavisinde amaç hastayı yatağa bağımlılıktan bir an önce kurtarmak ve eskisi gibi yürümesini sağlamaktır. Bunun için tek çözüm ameliyattır. Cerrahi tedavide  iki farklı seçenekten birine karar verilir. Bunların ilki kırık parçaları uç uca getirip kaynatmayı hedefleyen  ameliyatlardır. Osteosentez denen bu ameliyatlar, kırık kaynama potansiyeli yüksek olan uyluk kemiği boynunun alt bölgesindeki  (trokanterik bölge) kırıklarda her yaşta, boyun kırıklarında ise çok yaşlı olmayıp aktif yaşam beklentisi olan ve hastaneye gecikmeden getirilmiş hastalarda uygulanabilir.  Bu ameliyatlarda kırığı sabitlemek amacıyla kalça kırıkları için imal edilmiş özel çivi, plak veya vida sistemleri kullanılır. Kaynama süresince hasta o tarafına tam yük vermeden yürür. Eğer hastanın ve kırığın durumu elveriyorsa osteosentez ameliyatı tercih edilmesi gereken seçenektir. İkinci ameliyat seçeneği ise protezdir. Protez, kırık kaynama potansiyeli düşük olduğu bilinen uyluk kemiği boynunun özelikle yerinden kaymış kırıklarında ve çok yaşlı hastalarda tercih edilmektedir. Bu ameliyatlarda kırığın üst tarafında kalan  uyluk kemiği başı çıkarılıp yerine metal protez yerleştirilir. Bu ameliyattan sonra hastanın hemen tam yük vererek yürümesi mümkün olmaktadır.

Kalça kırığı ameliyat edilmezse ne olur?

Yaşlılarda güçlükle dengede olan organ sistemleri ve ruhsal durum kalça kırığıyla tamamen bozulur. Metabolik dengeler alt üst olur. Şeker hastalığı, kalp hastalığı, akciğer hastalığı  gibi önceden var olan hastalıklar giderek ağırlaşır. Kırık ufak hareketlerle dahi çok ıstırap verdiğinden tuvalet ihtiyacının karşılanması ve temizliğin sağlanması hem hasta hem de bakımı sağlayan kişilere  ciddi zorluk  oluşturur. Yatağa temas eden yerlerde bası yaraları çıkabilir. Uzun süreli yatağa bağımlılık sağlıklı bir yaşamla bağdaşmamaktadır.

Hasta ameliyat edilmeden  aylarca bakım ve destek tedavisiyle hayatta tutulabilmişse bile kalça kırıklarının büyük kısmı kendiliğinden kaynamaz. Bu da yürümeye engel teşkil eden ciddi sakatlık bırakacaktır.

Bütün bu sorunlar ancak hastanın ameliyat edilmesi ve bir an önce ayağa kaldırılmasıyla aşılabilir.

Kalça kırığı ameliyatının riskleri nelerdir?

Kalça kırığı geçiren yaşlı insanların, ameliyat edilmelerine rağmen ilk 3 ay içinde yaşamlarını kaybetme ihtimalleri % 20 gibi çok yüksek oranlardadır. Burada en önemli etmen, hastanın önceden var olan sistemik sağlık sorunlarıdır. Ayrıca ameliyat sahasında iltihaplanma,  bacak toplar damarlarında biriken  kan pıhtısının yol açtığı tıkanma ve bu pıhtının akciğer veya beyne sıçraması gibi sorunlarla karşılaşılabilmektedir.

Riskleri azaltmak amacıyla ameliyattan önce hastalara bir seri tetkik ve sistemik muayeneler yapılır. İlgili branş hekimleri beraberce hastayı değerlendirir ve gerekli görülen tedaviler uygulanmaya  başlanır. Durum hasta ve yakınlarına etraflıca anlatılır. Ameliyat öncesi hazırlıkların eksiksiz ve süratle yapılması, ameliyatın başarıyla gerçekleştirilmesi, olabilecek tıbbi sorunları öngörerek gerekli önlemlerin alınması, ameliyat sonrası kaliteli bakım ve uygun tedavi ile riskler en aza indirilebilmektedir.

Kalça kırığından nasıl korunabiliriz?

Kırıkların daha çok osteoporoza bağlı olduğu ve evde basit düşmeler sonucu oluştuğu hatırlanırsa  önlemlerin hem osteoporozu önleme ve tedavi etmeye  hem de düşme riskini azaltmaya yönelik olması gerektiği anlaşılır. Osteoporozu önlemenin belli başlı yolları; kilo almamak, yaşa uygun düzenli egzersiz ve yürüyüş yapmak, düzenli olarak güneşe çıkmak ve gıdalarla yeterli kalsiyum almaktır. Özellikle menapoz dönemi kadınlarda kemik yoğunluğu ölçümü kemik kalitesi hakkında daha somut bilgi edinmeye yardımcı olur.

Düşme riskini azaltmaya yönelik yaşamla ilgili bazı düzenlemeler yapılabilir. Evde yürüme alanından halı parçalarının, kapı eşiklerinin ve bağlantı kablolarının kaldırılması, halıların sabitlenmesi, banyo gibi kaygan zeminlere kaymayan zemin örtüleri yerleştirilmesi, banyo ve tuvaletlere tutamak konulması ve yaşam alanının yeterli aydınlatılması bu önlemlerdendir. Özellikle yalnız yaşayan yaşlıların yardıma ihtiyaçları olduğunda kendilerini haber verebilmeleri için tuvalete giderken bile yanlarında cep telefonu bulundurmaları veya boyunlarına düdük asmaları önerilmektedir. Baston kullanmak eklemlere binen yükü azalttığı gibi dengeye de katkı sağlar. Düşmemek için evden çıkmamaya karar vermek en büyük yanlıştır. Aksine emniyetli olmak şartıyla her gün makul mesafelerde ve güneş görecek şekilde yapılacak yürüyüşler sağlıklı kalmak için daha doğru olacaktır. Unutulmamalıdır ki kalça kırığını önlemek kırığı tedavi etmekten çok daha kolay ve her açıdan daha avantajlıdır.

Kalça ağrısı birçok insanın karşı karşıya kalabildiği bir rahatsızlıktır. Kalça vücuttaki en büyük ekleme sahip bölgedir ve hemen hemen her harekette kullanılır. Kemikler arasında eklemi korumak için yastık etkisi yapan ve sürtünmeyi engelleyen bir kıkırdak tabakası vardır.

Kalça ağrsının tam olarak nerede olduğunun belirlenmesi ağrının kaynağı hakkında yardımcı olabilir. Kalça bölgesindeki ağrılar kalça ekleminin kendisine ait hastalıklara bağlı olabileceği gibi kalça etrafı kas, tendon, bursa gibi yumuşak doku patolojilerine de bağlı olabilir. Yine kalça dışında bel veya diz eklemi bölgelerinden yansıyan ağrılar da kalçada hissedilebilir.

Kalça eklemi dayanıklı mekanizmasına rağmen çok çeşitli hareketlere, gerilmelere ve kilolara maruz kalmasından dolayı kolaylıkla incinebilir. Bu genellikle sakatlanma, yıpranma ve aşınma sonucu oluşur.

Kalça ağrısı hastalığın türüne göre farklı bölgelerde hissedilebilir. Ağrı kalçanın önünde, arkasında, kasıkta, dış tarafında hissedilebilir. Bazen dize kadar yayılan ağrılar olabilir.

Kalça ağrısına neden olabilecek bazı hastalıklar belli yaş gruplarında daha sık görülür. Bu yüzden tanı koyarken hastanın yaşının göz önünde bulundurulması gerekir.

Bebeklik ve çocukluk döneminde gelişimsel kalça bozuklukları, kalçanın mikrobik hastalıkları, iltihaplı eklem romatizmaları, kalça ekleminde kaymalar görülebilir.

Gençlerde ve orta yaşlı bireylerde özellikle dinlenme sonrası artan, gece hissedilen, tutukluk hissi ile seyreden kalça ağrılarında iltihaplı eklem romatizmaları akla gelmelidir.

İleri yaşlarda kalça kireçlenmesi, travma ile ilişki olabilen kalça kırıkları akılda tutulmalıdır.

Kalça çevresindeki yumuşak dokulardan kaynaklanan bursitler, tendinitler, kas zorlanmaları herhangi bir yaşta ağrının kaynağı olabilir.

Nadiren kalça eklemini etkileyen kötü huylu hastalıklar görülebilir. Ayrıca kalça ağrısı olan bireylerde ağrı kaynağı olarak bel fıtıkları, iç organ sorunları da akılda tutulmalıdır.

Kalça bölgesinde en sık ağrıya neden olan olayları aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz.

1. Artritler(romatizmal hastalıklar) İltihaplı veya dejeneratif (kireçlenmeye bağlı) eklem hastalıkları kalçaları tutarak burada ağrı ve hareket kısıtlılığı yaratabilir. Hastalarda ağrı, tutukluk, eklem hareketlerinde kısıtlılık gelişebilir.
2. Kalça kırıkları: Özellikle yaşlılarda kemikte kırılganlığın arttığı durumlarda düşmeler sonrası kalça kırıkları gelişebilir. Kalça ağrısı yanında hareket kısıtlılığı da mevcuttur.
3. Bursitler: Kas ve tendonları koruyan içi sıvı dolu yastıkçıların zorlanması, aşırı kullanımı sonucu inflamasyon gelişebilir ve kalça ağrısına yol açabilir. Kalça yan tarafında çıkıntılı kemik üzerindeki bursanın inflamasyonu ile kalça ağrısı ortaya çıkar ve özellikle merdiven inip çıkarken belirginleşebilir.
4. Tendinitler: Kemik ve kasları birbirine bağlayan kalın yapılar olan tendonlarda da aşırı kullanım sonucu veya travma ile inflamasyon gelişebilir. Kalçada ağrı ile sonuçlanır.
5. Kaslarda strain: Kaslarda zorlanma veya travma sonucu kalça ağrısı ve spazm gelişebilir.
6. Kanserler: Kalça kemiğinin kendisine ait veya metastazlar şeklinde tutulum da kalça ağrısına yol açar. Ağrı özellikle geceleri belirgin olabilir veya kırıklara yol açabilir.
7. Avasküler nekroz: Kalça kemiğinin kan akımının bozulmasına bağlı olarak kemik hücrelerinde ölüm sonucu kalça ağrıları gelişebilir. Doğuştan kalça çıkığı veya uzun süreli kortizon kullanımı gibi çok farklı nedenlere bağlı gelişen bu durum kalçada ağrı yapar.
8. Enfeksiyonlar: Kalça eklemi veya etrafındaki yumuşak dokuların enfeksiyon ajanları ile istila edilmesi de kalça ağrıları ve beraberinde ateş, beyaz küre sayısında artma gibi bulgularla beraber olabilir.
9. Yansıyan ağrılar: Bel veya diz problemleri dışında pelvik bölgede yer alan organların patolojileri de kalçaya yayılabilir. Kalça ağrısı olan hastalarda bel diz muayeneleri de detaylı yapılmalı ve üriner sistem ile üreme organları da hastalıklar açısından detaylı sorgulanmalıdır.
10. Doğumsal bozukluklar: Doğuştan kalça çıkığı, kalçada yapısal deformiteler de ilerleyen zamanlarda kalça ağrılarına yol açabilir.
11. Damar ve sinir patolojileri: Kalça eklemine yakın geçen damar veya sinirlerin tuzaklanması veya vasküler patolojilere bağlı hematomlar da kalça bölgesinde ağrıya neden olabilir.