Kapitülasyon Ne Zaman Kaldırıldı
Kapitülasyon Nedir, Ne Demek? Kapitülasyonların Kaldırılması ve Tarihe Etkileri
Kapitülasyonlar, normalde devletler arasında karşılıklı olarak verilen birtakım imtiyazlardır. Verilme amaçları ise anlaşan devletler arasındaki ilişkiyi güçlendirmek ve yaşamı kolaylaştırmaktır. Yine de kapitülasyonlar oldukça tehlikeli boyutlara varabilmektedir. Kapitülasyonlar tarih boyunca birçok devlet tarafından verilmiştir. Her bir ülkenin verdiği kapitülasyonları anlatmak ayrı içeriklerin konusudur. Bu nedenle bu yazımızda sadece Osmanlı Devleti'nin verdiği kapitülasyonlar konu alınacaktır.
KAPİTÜLASYON NE DEMEK?
Kapitülasyonun kelime anlamı; bir devletin başka bir devlete, bir sözleme aracılığı ile ekonomik ve sosyal ayrıcalıklar tanımasıdır. Kapitülasyon kelimesi Fransızca kökenli olup, bir süre için veya kalıcı olarak kazanılmış hak, ayrıcalık anlamına gelmektedir. Türk Dil Kurumu ise kapitülasyon kelimesini 'bir ülkede, yurttaşların zararına olarak, yabancılara verilen ayrıcalık hakları' şekilde tanımlamaktadır. Her iki tanımda kapitülasyon kelimesinin amacı ile orantılıdır. Tarihte bilinen ilk kapitülasyonu Bizanslılar vermiştir. Kapitülasyonlar Osmanlı Devleti'nin çökmesinde büyük bir role sahiptir.
Osmanlı Devleti'nde kapitülasyonların veriliş amacı başta yabancı ülkeler ile daha iyi ilişkiler kurmak, akabinde ise ekonomik, ticari ve sosyal bir birlik oluşturmaktır. Lakin Osmanlı Devleti'nin çöküş zamanlarında bu kapitülasyonların sadece ayakta kalmak için verildiğini söylemek yanlış olmayacaktır. Trajiktir ki, Osmanlı Devleti'nin ayakta kalmak için verdiği bu ayrıcalıklar, onun yıkılmasına sebebiyet vermiştir.
Osmanlı Devleti'nde kapitülasyonlar yalnızca yabancılara verilmektedir. Yerel halk bu ayrıcalıklardan faydalanamamaktadır. Bu da zaten Osmanlı'nın iç huzurunun bozulmasında önemli bir etkendir. Normalde kapitülasyonlar karşılıklı olarak, yani çift taraflı verilmektedir. Oysa Osmanlı'nın son döneminde verilen kapitülasyonların her biri karşılıksız olarak, yani tek taraflı verilmiştir.
İLK KAPİTÜLASYON KİME VERİLDİ?
Kapitülasyonlar belki de Osmanlı Devleti'nin çöküşündeki en önemli etkenlerdir. Osmanlı Devleti'nin verdiği imtiyazlar ne yazık ki hep daha fazlasının istenmesine neden olmuştur ve Osmanlı Devleti de hayatına devam edebilmek adına bu kapitülasyonları vermeye devam etmeye mecbur kalmıştır. Oysa verdiği her imtiyaz ömrünün kısalmasına yol açmıştır. Peki bu kısır döngü ilk ne zaman başlamıştır? Yani bir diğer şekli ile ilk kapitülasyon kime verildi?
Aslında resmi olmasa da ilk kapitülasyon Fatih Sultan Mehmet döneminde Venedik'e verilmiştir. Lakin gerçek anlamda ilk kapitülasyon Kanuni Sultan Süleyman tarafından, Fransızlara karşı verilmiştir. Bu nedenle de ilk resmi kapitülasyon verilen taraf olarak Fransa sayılmaktadır. Bu kapitülasyonlar ile Fransızlara birçok ayrıcalık tanınmıştır. Fransızlara tanınan ayrıcalıkları başlıca olarak şu şekilde sıralamak mümkündür:
- Fransız gemileri, Osmanlı topraklarındaki bütün limanlarda serbestçe dolaşabilecek ve ticaret yapabilecek.
- Osmanlı toprakları içerisinde ölen Fransız tüccarların malları Fransa'daki varislerine bırakılacak.
- Osmanlı topraklarındaki tüm Katolikler serbestçe ibadet edebilecek.
- Fransız konsoloslukları kendi vatandaşlarının sorunlarını çözebilecek.
- Fransa'ya verilen bu kapitülasyonları yılında İngiltere'ye; yılında ise Hollanda'ya verilen kapitülasyonlar izlemiştir.
KAPİTÜLASYONLARI SÜREKLİ HALE GETİREN PADİŞAH
Kapitülasyonlar ilk başlarda belirli bir süreliğine verilmekteydi. Lakin 1. Mahmud döneminde, Fransa Devleti'ne bir ödül olarak sürekli kapitülasyonlar verilmiştir. Üstelik bu kapitülasyonlar padişahların yönetim süresine bağlı olmaktan da çıkarılmıştır. Yani kapitülasyonları sürekli hale getiren padişah 1. Mahmud, kendisinden sonra gelecek olan padişahlar adına da bu imtiyazları tanımıştır. Bunun sebebi ise Fransa'nın Belgrad Antlaşması'na arabuluculuk yapması ve Osmanlı Devleti'ne bu açıdan yardım etmesidir.
Fransa'ya verilen kapitülasyonların kalıcı hale gelmesinin sonucu olarak Fransa Devleti, Akdeniz limanlarında ve burada yapılan ticaret ile taşımacılıkta üstün konuma gelmiştir. Kapitülasyonların sürekli hale gelmesinin ardından, ekonomik açıdan güçlü olan her devlet, Osmanlı Devleti'nden imtiyaz talebinde bulunmuştur. Bu da Osmanlı Devleti'nin ekonomisini büyük oranda sarsmıştır.
İngiltere'ye tanınmış olan imtiyazlar ise Balta Limanı Antlaşması ile en geniş halini almıştır.
KAPİTÜLASYONLAR NE ZAMAN KALDIRILDI?
Kapitülasyonların kaldırılması kararı ve sözü ilk olarak yılında alınmıştır. Lakin verilen bu karar hiçbir zaman yerine getirilmemiş ve bu söz anlamsız kalmıştır. Hatta bu kapitülasyonlar, Sevr Antlaşması ile daha güçlü bir hale gelmiştir. O halde kapitülasyonlar ne zaman kaldırıldı? Kapitülasyonların gerçek anlamda kaldırılması ancak tam bir bağımsızlık belgesi niteliğinde olan 24 Temmuz tarihli Lozan Antlaşması ile mümkün olmuştur.
Lozan Antlaşması'nın maddesi "Bağıtlı Yüksek Taraflar, her biri kendi yönünden, Türkiye'de Kapitülasyonların her bakımdan kaldırıldığını kabul ettiklerini bildirirler" şeklindeki ifadesi ile kapitülasyonlar kalıcı olarak kaldırılmıştır. Böylece Türkiye tam bağımsızlığa kavuşmuştur.
KAPİTÜLASYONLARIN KALDIRILMASI HANGİ İLKE?
Kapitülasyonlar Türkiye Cumhuriyeti'nin 6 ilkesinden bazıları ile çatışmaktadır. Bu nedenle kaldırılması zorunlu olmuştur. Kapitülasyonların kaldırılması milliyetçilik ilkesi ile ilgilidir. Kapitülasyonlar yukarıda da belirtildiği üzere, Osmanlı Devleti tarafından yabancı ülkelerden gelen vatandaşlara verilen özel haklardır. Yabancılara verilen özel haklar milliyetçilik ilkesi ile çatışmaktadır
Kapitülasyonları kaldırma sözü Türk Kurtuluş Savaşı'ndan önce 'da alınmıştır. Ancak, Osmanlıya verilen bu söz hiçbir zaman yerine getirilmemiştir. İttihat ve Terakki'nin yılında kaldırdığı kapitülasyonlar Sevr Anlaşması ile daha da güçlü bir şekilde Osmanlı Devleti'nin sırtına bindirildi.
Kapitülasyonlar Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Sovyetler Birliği ile yapılan 28 Mart Anlaşmasının 7. Maddesiyle "geçersiz ve kaldırılmış" sayıldı. Kapitülasyonların gerçek anlamda kaldırılması ise Lozan Antlaşması'yla olmuştur.
Ayrıca bakınız[değiştir Osmanlı İmparatorluğu kapitülasyonları
Osmanlı kapitülasyonları, Osmanlı İmparatorluğu'nda yabancılara verilen ekonomik, adli, idari vb. hak ve ayrıcalıklardır. Kapitülasyon kelimesi Latince "şartlar, fasıllar, maddeler" anlamına gelen "capitula" sözcüğünden türemiş olup "teslim olma" anlamı galat-ı meşhurdur.
Osmanlı Devleti'nin verdiği kapitülasyonların çoğu iki taraf için geçerli olsa da ekonomisi güçlü olan taraf kapitülasyonlardan fayda sağlarken ekonomisi zayıf olan taraf kapitülasyonlardan zarar görmüştür.[1]
Osmanlı Devleti'nin verdiği kapitülasyonlara örnek olarak Osmanlı kentlerinde örgütlenebilme hakkı, yabancıların kendi aralarındaki anlaşmazlıklarda konsolosluklara yargı yetkisi tanınması, Osmanlı topraklarında seyahat, taşımacılık ve satış serbestliği, Osmanlı sularında gemi işletme hakkı verilebilir.
Osmanlı vatandaşları da Avrupa devletlerinde, bir Avrupalının Osmanlı ülkesindeki sahip olduğu haklara sahipti. Ancak Osmanlı ekonomisi büyük ölçüde tarıma dayanmaktaydı ve Avrupa ülkelerinde ticaret yapacak herhangi bir kesimi yoktu. Ayrıca Avrupalı devletler kendileri Osmanlı Devleti'ne mal ihraç ederken gümrük vergisi ödememelerine karşın, Osmanlı malları ithal edilirken gümrük vergisi alıyorlardı. Yani fiilen Osmanlı Devleti'ne bir avantaj getirmiyordu.[2]
Evre evre kapitülasyonlar[değiştir OSMANLI DEVLETİ&#;NDE KAPİTÜLASYONLARIN GELİŞİMİ KAÇ DÖNEME AYRILIR?
Kapitülasyonların gelişimini Osmanlı Devleti’nde üç döneme ayırmak mümkün gözükmektedir. yılında Cenevizliler’e verilen ilk kapitülasyondan, Lozan Antlaşması’yla tamamen kaldırılan döneme kadar geçen sürede üç farklı kapitülasyon dönemi yaşanmıştır.
SINIRLI KAPİTÜLASYONLAR DÖNEMİ
Osmanlı Devleti’nin ilk kapitülasyon antlaşmalarını genellikle İtalyan kent devletleri ile yaptığını görmekteyiz.
- ve yıllarında Cenevizliler’e kapitülasyonlar verilmiş.
- yıllarında İtalyan kent devletlerine tanınan ayrıcalıklar.
- Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’un fethinden sonra, daha önce oraya yerleşmiş bulunan ve Bizans Devleti’nden ayrıcalık elde etmiş olan, Cenevizliler’in bu imtiyazlarının sürmesine kendisinin verdiği nişan ile devam edilmiştir.
- Fatih Sultan Mehmet’in senesinde Venedik kent devletine de vermiş olduğu nişan ile kapitülasyon tanınmıştır. ’de bu tanınan kapitülasyon yenilenmiştir.
- Fatih Sultan Mehmet tarafından, Pizza ve Floransa’ya da kapitülasyon verilmiştir.
- Beyazıt döneminde Venedik, Napoli, Fransız ve Katalan tüccarlar için ticari imtiyazlar tanınmıştır.
- Yavuz Sultan Selim döneminde, İtalyan devletlerine tanınan ticari imtiyazlar devam ettirilmiştir. Ayrıca Yavuz Sultan Selim ’de Mısır’ı ele geçirdikten sonra bu ülkede yaşayan ve daha önce Memlûk sultanlarından imtiyazları olan Fransız ve Katalan tüccarların bu ayrıcalıklarının devam ettirilmesi adına bir ferman yayınlamıştır.
- Kanuni Sultan Süleyman ise Venedik ve Anconalılar’ın daha önce elde etmiş oldukları imtiyazları yenilemiş, Mısır’da bulunan Katalan ve Fransızlar’ın kullanmakta oldukları kapitülasyonları uzatmış, Toscana ile yeni bir kapitülasyon antlaşması imzalamıştır.
Kapitülasyonların ilk dönemi sayılan bu antlaşmaların ortak özelliği bulunmaktadır. Bu kapitülasyonların uygulanacakları bölgeler ya sınırlıdır veyahut sınırlı konuları içermektedir.
Bu dönem Osmanlı Devleti’nin en güçlü dönemi olduğundan dolayı başka devletlere verilen bu kapitülasyonlar, Osmanlı Devleti’ni zor duruma sokmamıştır. İçinde bulunulan o dönemde devletlerarası ticari ilişkiler sonucu ihtiyaçların karşılanabilmesi amacıyla devletlerin birbirlerinden kapitülasyonlar alabildikleri bir dönemdir.
GENİŞ KAPSAMLI KAPİTÜLASYONLAR DÖNEMİ
Osmanlı Devleti’nin Avrupa ile diplomatik ilişkilerinin başladığı bir dönemde, Kanuni Sultan Süleyman’ın Fransa Kralı I. François ile senesinde yapılmış olan on beş maddelik antlaşmadır. Bu antlaşmaya göre Fransız tüccarlar, Osmanlı sınırları içinde Türk tüccarların verdiği kadar vergi ödeyecek ve Türk tüccarlar da Fransa sınırları içinde aynı haklardan yararlanacaklardır.
İkinci olarak Fransız vatandaşları, Osmanlı sınırları içinde kendi yargı makamlarını kurabilecekler ve Osmanlı makamları da bu kararlara itiraz etmeyeceklerdir.
Tarafların yapmış oldukları bu antlaşmaya göre, Fransız vatandaşlarına Osmanlı topraklarında kendi dinlerini serbestçe yaşayabilme ve kutsal mekanlarının bakım hakkı tanınmış oluyordu. Bu ayrıcalık sonunda Fransa, Doğu’da Katoliklerin koruyucu devleti olma şansını yakalamıştır.
Kabul edilen bir başka madde ile de Akdeniz’de gemisi bulunan Hristiyanlara gemilerine Fransız bayrağı çekmeleri ve böylece de korunma şansı tanınmıştır.
Fransa’ya İstanbul’da daimi elçi bulundurma hakkı tanınarak Osmanlı Devleti üzerinde en etkili devlet olma fırsatı verilmiştir.
Antlaşmasının en göze çarpan özelliği, bu antlaşma Kanuni Sultan Süleyman’dan sonra başa geçecek olan her padişaha bu antlaşmayı yenileme zorunluluğu getirmiş olmasıdır.
Fransa ile imzalanan bu kapitülasyon antlaşmasını, Osmanlı Devleti’nin yıkılışına kadar olan büyük sıkıntılar ve dertler ile uğraşmasına sebep olmuştur.
Ayrıca bu dönemde Fransa dışında senesinde İngiltere’ye de bir takım imtiyazlar tanınmıştır. İngiltere’ye verilen kapitülasyonlar ilerleyen yıllarda Osmanlı Devleti’nin aleyhine olacak şekilde yenilenmiştir. ( ve )
senesinde İngilizler’le yapılan Balta Limanı Antlaşması’yla İngilizler Osmanlı Devleti’nden çok büyük imtiyazlar elde etmeyi başarabilmişlerdir,
İngiltereye ilk kapitülasyonların verildiği tarihinde Osmanlı Devleti’nin başında bulunan padişah III. Murat’tır.
Bu iki Batı Avrupa devleti dışında da Osmanlı Devleti’nin güç kaybetmeye başlaması ile birlikte diğer Avrupa Devletleri ve Amerika Birleşik Devleti de, Osmanlı’dan kapitülasyon elde etmeyi başarmıştır.
- Hollanda ile senesinde kapitülasyon antlaşması imzalanmıştır.
- Rusya senesinde imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması sonucu, Osmanlı Devletinden imtiyazlar kazanmıştır.
- Avusturya senesinde imzalanan Pasarofça Antlaşması ile Osmanlı Devleti’nden kapitülasyon elde etmiştir.
- Sicilya Krallığı senesinde
- Prusya senesinde
- İspanya senesinde
- Amerika Birleşik Devletleri senesinde
- Belçika senesinde, bu devletler ile yapılan antlaşmalara bağlı her bir devlet Osmanlı Devleti’nden bir şekilde kapitülasyon elde etmeyi başarmış ve daha sonraki antlaşmalar ile bu imtiyazları yenilemişlerdir.
SÜREKLİ KAPİTÜLASYONLAR DÖNEMİ VE KAPİTÜLASYONLARIN KALDIRILMASI
Sürekli olarak kapitülasyonların verilmesi senesinde I. Mahmut tarafından, Fransa ile imzalanan antlaşma sonunda başlamıştır. Bu antlaşmaya göre, I. Mahmut’tan sonra Osmanlı tahtına geçecek her padişahı bağlayıcı bir niteliği olduğundan dolayı Osmanlı Devleti’ne büyük sıkıntılar yaratan bir kapitülasyon antlaşmasıdır. Her ne kadar ileride bu yaptığı antlaşmadan dönmek istemiş olsa bile artık eski gücünde olmadığından yabancı devletler tarafından bu isteğini kabul ettirememiştir.
Osmanlı Devleti’nin ekonomisinin iflas etmesine sebep olan bu antlaşmalar ancak İsviçre’nin Lozan şehrinde yapılan Lozan Antlaşması ile tamamen kaldırılmıştır.
KAYNAKÇA:
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info
nest...
Osmanlı İmparatorluğu kapitülasyonları
Osmanlı kapitülasyonları, Osmanlı İmparatorluğu'nda yabancılara verilen ekonomik, adli, idari vb. hak ve ayrıcalıklardır. Kapitülasyon kelimesi Latince "şartlar, fasıllar, maddeler" anlamına gelen "capitula" sözcüğünden türemiş olup "teslim olma" anlamı galat-ı meşhurdur.
Osmanlı Devleti'nin verdiği kapitülasyonların çoğu iki taraf için geçerli olsa da ekonomisi güçlü olan taraf kapitülasyonlardan fayda sağlarken ekonomisi zayıf olan taraf kapitülasyonlardan zarar görmüştür.[1]
Osmanlı Devleti'nin verdiği kapitülasyonlara örnek olarak Osmanlı kentlerinde örgütlenebilme hakkı, yabancıların kendi aralarındaki anlaşmazlıklarda konsolosluklara yargı yetkisi tanınması, Osmanlı topraklarında seyahat, taşımacılık ve satış serbestliği, Osmanlı sularında gemi işletme hakkı verilebilir.
Osmanlı vatandaşları da Avrupa devletlerinde, bir Avrupalının Osmanlı ülkesindeki sahip olduğu haklara sahipti. Ancak Osmanlı ekonomisi büyük ölçüde tarıma dayanmaktaydı ve Avrupa ülkelerinde ticaret yapacak herhangi bir kesimi yoktu. Ayrıca Avrupalı devletler kendileri Osmanlı Devleti'ne mal ihraç ederken gümrük vergisi ödememelerine karşın, Osmanlı malları ithal edilirken gümrük vergisi alıyorlardı. Yani fiilen Osmanlı Devleti'ne bir avantaj getirmiyordu.[2]
Evre evre kapitülasyonlar[değiştir OSMANLI DEVLETİ&#;NDE KAPİTÜLASYONLARIN GELİŞİMİ KAÇ DÖNEME AYRILIR?
Kapitülasyonların gelişimini Osmanlı Devleti’nde üç döneme ayırmak mümkün gözükmektedir. yılında Cenevizliler’e verilen ilk kapitülasyondan, Lozan Antlaşması’yla tamamen kaldırılan döneme kadar geçen sürede üç farklı kapitülasyon dönemi yaşanmıştır.
SINIRLI KAPİTÜLASYONLAR DÖNEMİ
Osmanlı Devleti’nin ilk kapitülasyon antlaşmalarını genellikle İtalyan kent devletleri ile yaptığını görmekteyiz.
- ve yıllarında Cenevizliler’e kapitülasyonlar verilmiş.
- yıllarında İtalyan kent devletlerine tanınan ayrıcalıklar.
- Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’un fethinden sonra, daha önce oraya yerleşmiş bulunan ve Bizans Devleti’nden ayrıcalık elde etmiş olan, Cenevizliler’in bu imtiyazlarının sürmesine kendisinin verdiği nişan ile devam edilmiştir.
- Fatih Sultan Mehmet’in senesinde Venedik kent devletine de vermiş olduğu nişan ile kapitülasyon tanınmıştır. ’de bu tanınan kapitülasyon yenilenmiştir.
- Fatih Sultan Mehmet tarafından, Pizza ve Floransa’ya da kapitülasyon verilmiştir.
- Beyazıt döneminde Venedik, Napoli, Fransız ve Katalan tüccarlar için ticari imtiyazlar tanınmıştır.
- Yavuz Sultan Selim döneminde, İtalyan devletlerine tanınan ticari imtiyazlar devam ettirilmiştir. Ayrıca Yavuz Sultan Selim ’de Mısır’ı ele geçirdikten sonra bu ülkede yaşayan ve daha önce Memlûk sultanlarından imtiyazları olan Fransız ve Katalan tüccarların bu ayrıcalıklarının devam ettirilmesi adına bir ferman yayınlamıştır.
- Kanuni Sultan Süleyman ise Venedik ve Anconalılar’ın daha önce elde etmiş oldukları imtiyazları yenilemiş, Mısır’da bulunan Katalan ve Fransızlar’ın kullanmakta oldukları kapitülasyonları uzatmış, Toscana ile yeni bir kapitülasyon antlaşması imzalamıştır.
Kapitülasyonların ilk dönemi sayılan bu antlaşmaların ortak özelliği bulunmaktadır. Bu kapitülasyonların uygulanacakları bölgeler ya sınırlıdır veyahut sınırlı konuları içermektedir.
Bu dönem Osmanlı Devleti’nin en güçlü dönemi olduğundan dolayı başka devletlere verilen bu kapitülasyonlar, Osmanlı Devleti’ni zor duruma sokmamıştır. İçinde bulunulan o dönemde devletlerarası ticari ilişkiler sonucu ihtiyaçların karşılanabilmesi amacıyla devletlerin birbirlerinden kapitülasyonlar alabildikleri bir dönemdir.
GENİŞ KAPSAMLI KAPİTÜLASYONLAR DÖNEMİ
Osmanlı Devleti’nin Avrupa ile diplomatik ilişkilerinin başladığı bir dönemde, Kanuni Sultan Süleyman’ın Fransa Kralı I. François ile senesinde yapılmış olan on beş maddelik antlaşmadır. Bu antlaşmaya göre Fransız tüccarlar, Osmanlı sınırları içinde Türk tüccarların verdiği kadar vergi ödeyecek ve Türk tüccarlar da Fransa sınırları içinde aynı haklardan yararlanacaklardır.
İkinci olarak Fransız vatandaşları, Osmanlı sınırları içinde kendi yargı makamlarını kurabilecekler ve Osmanlı makamları da bu kararlara itiraz etmeyeceklerdir.
Tarafların yapmış oldukları bu antlaşmaya göre, Fransız vatandaşlarına Osmanlı topraklarında kendi dinlerini serbestçe yaşayabilme ve kutsal mekanlarının bakım hakkı tanınmış oluyordu. Bu ayrıcalık sonunda Fransa, Doğu’da Katoliklerin koruyucu devleti olma şansını yakalamıştır.
Kabul edilen bir başka madde ile de Akdeniz’de gemisi bulunan Hristiyanlara gemilerine Fransız bayrağı çekmeleri ve böylece de korunma şansı tanınmıştır.
Fransa’ya İstanbul’da daimi elçi bulundurma hakkı tanınarak Osmanlı Devleti üzerinde en etkili devlet olma fırsatı verilmiştir.
Antlaşmasının en göze çarpan özelliği, bu antlaşma Kanuni Sultan Süleyman’dan sonra başa geçecek olan her padişaha bu antlaşmayı yenileme zorunluluğu getirmiş olmasıdır.
Fransa ile imzalanan bu kapitülasyon antlaşmasını, Osmanlı Devleti’nin yıkılışına kadar olan büyük sıkıntılar ve dertler ile uğraşmasına sebep olmuştur.
Ayrıca bu dönemde Fransa dışında senesinde İngiltere’ye de bir takım imtiyazlar tanınmıştır. İngiltere’ye verilen kapitülasyonlar ilerleyen yıllarda Osmanlı Devleti’nin aleyhine olacak şekilde yenilenmiştir. ( ve )
senesinde İngilizler’le yapılan Balta Limanı Antlaşması’yla İngilizler Osmanlı Devleti’nden çok büyük imtiyazlar elde etmeyi başarabilmişlerdir,
İngiltereye ilk kapitülasyonların verildiği tarihinde Osmanlı Devleti’nin başında bulunan padişah III. Murat’tır.
Bu iki Batı Avrupa devleti dışında da Osmanlı Devleti’nin güç kaybetmeye başlaması ile birlikte diğer Avrupa Devletleri ve Amerika Birleşik Devleti de, Osmanlı’dan kapitülasyon elde etmeyi başarmıştır.
- Hollanda ile senesinde kapitülasyon antlaşması imzalanmıştır.
- Rusya senesinde imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması sonucu, Osmanlı Devletinden imtiyazlar kazanmıştır.
- Avusturya senesinde imzalanan Pasarofça Antlaşması ile Osmanlı Devleti’nden kapitülasyon elde etmiştir.
- Sicilya Krallığı senesinde
- Prusya senesinde
- İspanya senesinde
- Amerika Birleşik Devletleri senesinde
- Belçika senesinde, bu devletler ile yapılan antlaşmalara bağlı her bir devlet Osmanlı Devleti’nden bir şekilde kapitülasyon elde etmeyi başarmış ve daha sonraki antlaşmalar ile bu imtiyazları yenilemişlerdir.
SÜREKLİ KAPİTÜLASYONLAR DÖNEMİ VE KAPİTÜLASYONLARIN KALDIRILMASI
Sürekli olarak kapitülasyonların verilmesi senesinde I. Mahmut tarafından, Fransa ile imzalanan antlaşma sonunda başlamıştır. Bu antlaşmaya göre, I. Mahmut’tan sonra Osmanlı tahtına geçecek her padişahı bağlayıcı bir niteliği olduğundan dolayı Osmanlı Devleti’ne büyük sıkıntılar yaratan bir kapitülasyon antlaşmasıdır. Her ne kadar ileride bu yaptığı antlaşmadan dönmek istemiş olsa bile artık eski gücünde olmadığından yabancı devletler tarafından bu isteğini kabul ettirememiştir.
Osmanlı Devleti’nin ekonomisinin iflas etmesine sebep olan bu antlaşmalar ancak İsviçre’nin Lozan şehrinde yapılan Lozan Antlaşması ile tamamen kaldırılmıştır.
KAYNAKÇA:
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info
nest...
OSMANLI DEVLETİ&#;NDE KAPİTÜLASYONLARIN GELİŞİMİ KAÇ DÖNEME AYRILIR?
Kapitülasyonların gelişimini Osmanlı Devleti’nde üç döneme ayırmak mümkün gözükmektedir. yılında Cenevizliler’e verilen ilk kapitülasyondan, Lozan Antlaşması’yla tamamen kaldırılan döneme kadar geçen sürede üç farklı kapitülasyon dönemi yaşanmıştır.
SINIRLI KAPİTÜLASYONLAR DÖNEMİ
Osmanlı Devleti’nin ilk kapitülasyon antlaşmalarını genellikle İtalyan kent devletleri ile yaptığını görmekteyiz.
- ve yıllarında Cenevizliler’e kapitülasyonlar verilmiş.
- yıllarında İtalyan kent devletlerine tanınan ayrıcalıklar.
- Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’un fethinden sonra, daha önce oraya yerleşmiş bulunan ve Bizans Devleti’nden ayrıcalık elde etmiş olan, Cenevizliler’in bu imtiyazlarının sürmesine kendisinin verdiği nişan ile devam edilmiştir.
- Fatih Sultan Mehmet’in senesinde Venedik kent devletine de vermiş olduğu nişan ile kapitülasyon tanınmıştır. ’de bu tanınan kapitülasyon yenilenmiştir.
- Fatih Sultan Mehmet tarafından, Pizza ve Floransa’ya da kapitülasyon verilmiştir.
- Beyazıt döneminde Venedik, Napoli, Fransız ve Katalan tüccarlar için ticari imtiyazlar tanınmıştır.
- Yavuz Sultan Selim döneminde, İtalyan devletlerine tanınan ticari imtiyazlar devam ettirilmiştir. Ayrıca Yavuz Sultan Selim ’de Mısır’ı ele geçirdikten sonra bu ülkede yaşayan ve daha önce Memlûk sultanlarından imtiyazları olan Fransız ve Katalan tüccarların bu ayrıcalıklarının devam ettirilmesi adına bir ferman yayınlamıştır.
- Kanuni Sultan Süleyman ise Venedik ve Anconalılar’ın daha önce elde etmiş oldukları imtiyazları yenilemiş, Mısır’da bulunan Katalan ve Fransızlar’ın kullanmakta oldukları kapitülasyonları uzatmış, Toscana ile yeni bir kapitülasyon antlaşması imzalamıştır.
Kapitülasyonların ilk dönemi sayılan bu antlaşmaların ortak özelliği bulunmaktadır. Bu kapitülasyonların uygulanacakları bölgeler ya sınırlıdır veyahut sınırlı konuları içermektedir.
Bu dönem Osmanlı Devleti’nin en güçlü dönemi olduğundan dolayı başka devletlere verilen bu kapitülasyonlar, Osmanlı Devleti’ni zor duruma sokmamıştır. İçinde bulunulan o dönemde devletlerarası ticari ilişkiler sonucu ihtiyaçların karşılanabilmesi amacıyla devletlerin birbirlerinden kapitülasyonlar alabildikleri bir dönemdir.
GENİŞ KAPSAMLI KAPİTÜLASYONLAR DÖNEMİ
Osmanlı Devleti’nin Avrupa ile diplomatik ilişkilerinin başladığı bir dönemde, Kanuni Sultan Süleyman’ın Fransa Kralı I. François ile senesinde yapılmış olan on beş maddelik antlaşmadır. Bu antlaşmaya göre Fransız tüccarlar, Osmanlı sınırları içinde Türk tüccarların verdiği kadar vergi ödeyecek ve Türk tüccarlar da Fransa sınırları içinde aynı haklardan yararlanacaklardır.
İkinci olarak Fransız vatandaşları, Osmanlı sınırları içinde kendi yargı makamlarını kurabilecekler ve Osmanlı makamları da bu kararlara itiraz etmeyeceklerdir.
Tarafların yapmış oldukları bu antlaşmaya göre, Fransız vatandaşlarına Osmanlı topraklarında kendi dinlerini serbestçe yaşayabilme ve kutsal mekanlarının bakım hakkı tanınmış oluyordu. Bu ayrıcalık sonunda Fransa, Doğu’da Katoliklerin koruyucu devleti olma şansını yakalamıştır.
Kabul edilen bir başka madde ile de Akdeniz’de gemisi bulunan Hristiyanlara gemilerine Fransız bayrağı çekmeleri ve böylece de korunma şansı tanınmıştır.
Fransa’ya İstanbul’da daimi elçi bulundurma hakkı tanınarak Osmanlı Devleti üzerinde en etkili devlet olma fırsatı verilmiştir.
Antlaşmasının en göze çarpan özelliği, bu antlaşma Kanuni Sultan Süleyman’dan sonra başa geçecek olan her padişaha bu antlaşmayı yenileme zorunluluğu getirmiş olmasıdır.
Fransa ile imzalanan bu kapitülasyon antlaşmasını, Osmanlı Devleti’nin yıkılışına kadar olan büyük sıkıntılar ve dertler ile uğraşmasına sebep olmuştur.
Ayrıca bu dönemde Fransa dışında senesinde İngiltere’ye de bir takım imtiyazlar tanınmıştır. İngiltere’ye verilen kapitülasyonlar ilerleyen yıllarda Osmanlı Devleti’nin aleyhine olacak şekilde yenilenmiştir. ( ve )
senesinde İngilizler’le yapılan Balta Limanı Antlaşması’yla İngilizler Osmanlı Devleti’nden çok büyük imtiyazlar elde etmeyi başarabilmişlerdir,
İngiltereye ilk kapitülasyonların verildiği tarihinde Osmanlı Devleti’nin başında bulunan padişah III. Murat’tır.
Bu iki Batı Avrupa devleti dışında da Osmanlı Devleti’nin güç kaybetmeye başlaması ile birlikte diğer Avrupa Devletleri ve Amerika Birleşik Devleti de, Osmanlı’dan kapitülasyon elde etmeyi başarmıştır.
- Hollanda ile senesinde kapitülasyon antlaşması imzalanmıştır.
- Rusya senesinde imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması sonucu, Osmanlı Devletinden imtiyazlar kazanmıştır.
- Avusturya senesinde imzalanan Pasarofça Antlaşması ile Osmanlı Devleti’nden kapitülasyon elde etmiştir.
- Sicilya Krallığı senesinde
- Prusya senesinde
- İspanya senesinde
- Amerika Birleşik Devletleri senesinde
- Belçika senesinde, bu devletler ile yapılan antlaşmalara bağlı her bir devlet Osmanlı Devleti’nden bir şekilde kapitülasyon elde etmeyi başarmış ve daha sonraki antlaşmalar ile bu imtiyazları yenilemişlerdir.
SÜREKLİ KAPİTÜLASYONLAR DÖNEMİ VE KAPİTÜLASYONLARIN KALDIRILMASI
Sürekli olarak kapitülasyonların verilmesi senesinde I. Mahmut tarafından, Fransa ile imzalanan antlaşma sonunda başlamıştır. Bu antlaşmaya göre, I. Mahmut’tan sonra Osmanlı tahtına geçecek her padişahı bağlayıcı bir niteliği olduğundan dolayı Osmanlı Devleti’ne büyük sıkıntılar yaratan bir kapitülasyon antlaşmasıdır. Her ne kadar ileride bu yaptığı antlaşmadan dönmek istemiş olsa bile artık eski gücünde olmadığından yabancı devletler tarafından bu isteğini kabul ettirememiştir.
Osmanlı Devleti’nin ekonomisinin iflas etmesine sebep olan bu antlaşmalar ancak İsviçre’nin Lozan şehrinde yapılan Lozan Antlaşması ile tamamen kaldırılmıştır.
KAYNAKÇA:
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info