Karadeniz Bölgesi Nde Yetişen Bitkiler

ANADOLU’NUN ESKİÇAĞLARINDA İKTİSADİ VE ZİRAİ HAYAT Economic and Agricultural Life in the Ancient Ages of the Anatolia Editörler / Editors L. Gürkan GÖKÇEK Ercüment YILDIRIM Okay PEKŞEN İç Düzen Dursun Ali Dervişoğlu Kapak Tasarım İbrahim Cihan ISBN Basım İstanbul – Baskı - Cilt Melisa Matbaası Sertifika No: DEĞİŞİM YAYINLARI Çatalçeşme Sok. 52/2 Cağaloğlu/İSTANBUL Telefon: + 90 () 29 71 / Faks: + 90 42 31 DEĞİŞİM AKTÜEL KİTABEVİ PTT Sokak No:3 SAKARYA Telefon: + 90 () 56 39 / +90 () 13 81 Faks: +90 () 52 99 [email protected] seafoodplus.info Bölüm 24 / Chapter 24 Antikçağ Anadolu Ekonomik Hayatında Kadın Emeği ve Dokuma (Women's Labor and Weaving Ancient Anatolian Economic Life) - Prof. Dr. Hatice PALAZ ERDEMİR Bölüm 25 / Chapter 25 Antik Lykaonia’da Tarımsal Üretim ve Mâlikaneler (Agricultural Production and Estates in Ancient Lycaonia) - Doç. Dr. Mehmet KURT Bölüm 26 / Chapter 26 Antik Troas Bölgesinde Zirai Faaliyetler (Agricultural Activities in Ancient Troas Region) - Doç. Dr. Reyhan KÖRPE Bölüm 27 / Chapter 27 Karadeniz’de Grek Kolonizasyonu ve Sosyo-Ekonomik Yansımaları (Greek Colonization and Socio-Economic Reflections in the Black Sea) - Dr. Öğr. Üyesi Akın TEMÜR Bölüm 28 / Chapter 28 Antikçağ’da Karadeniz Bölgesi’ndeki Limanların Bölgenin Ticari ve Ekonomik Hayatına Katkıları (Contributions of Black Sea Region Ports to the Commercial and Economic Life of the Region in Ancient Times) - Dr. Öğr. Üyesi Kamil DOĞANCI Bölüm 29 / Chapter 29 Antikçağdan Bugüne Karadeniz Bölgesi’nde Yetişen Şifalı Bitkiler ve Kullanım Alanları (Medicinal Plants Growing in the Black Sea From Antiquity to Present and Their Uses) - Dr. Öğr. Üyesi Osman EMİR Bölüm 30 / Chapter 30 Hellenistik Dönem Ekonomisinde Doğu Anadolu’nun Pozisyonu (The Position of Eastern Anatolia in The Hellenistic Period Economy) - Elif YAVUZ Bölüm 31 / Chapter 31 Eski Anadolu’nun Zirai, İktisadi ve Sosyal Yaşamında Parfümeri (Perfumery in the Agricultural, Economic and Social Life of Ancient Anatolia) – Doç. Dr. Özden ÜRKMEZ  ANTİKÇAĞDAN BUGÜNE KARADENİZ BÖLGESİ’NDE YETİŞEN ŞİFALI BİTKİLER VE KULLANIM ALANLARI Medicinal Plants Growing in the Black Sea From Antiquity to Present and Their Uses Osman EMİR* ABSTRACT The Black Sea Region, which has a rich flora of plants from antiquity to the present day, has become a prominent area with this feature. This region, which was called the “forest sea” in ancient times, was famous for herbs, poisonous plants and antidotes made from these plants (antidote). These plants, whose names were frequently mentioned in ancient Hellenic and Roman sources, were used in many areas by the indigenous peoples of the region in the historical process. At the same time, these plants have been evaluated as a means of trade in the Black Sea and have been exported to the Mediterranean. In this study, how some medicinal herbs which are grown in the Black Sea Region in the antiquity in treatments were used and their evaluated in alternative medicine will be discussed. Key Words: Medicinal Plants, Antiquity, Black Sea, Drug. Giriş Tabiattaki tüm canlılar, bir düzen ve denge içinde varlıklarını sürdüre gelmişlerdir. Bu denge içinde bitkiler hem hayvanların hem de insanlığın gelişimi için oldukça önemli bir misyona sahiptir. Bitkilerle insanlar arasındaki ilişkinin insanlığın varoluşundan itibaren başladığı bir gerçektir. Öyle ki ilk insanlığın ortaya çıktığı Paleolitik dönemden itibaren insanoğlu besin elde etmek ve maruz kaldıkları hastalıkları tedavi etmek için bitkilerden yararlanmışlardır. Kutsal kitaplarda ve en eski dünya mitolojilerinde dahi bitkilerin insan yaşamında doğrudan etkili olduğu farklı örneklerle belirtilmiştir. Bitkilerin insanlar tarafından yalnızca bir gıda hammaddesi olarak değil, aynı zamanda tıp, kozmetik gibi diğer alanlarda da kullanmasına dair bilgi birikiminin binlerce yıllık bir tecrübeye dayandığı bir gerçektir. “Deneme 

Yeşile merakım çocukken ağaç tepelerinde geçirdiğim zamanlardan kalma. Ağaçlarla, çiçeklerle kaplı bir bahçede büyüyünce böyle bir merak da kaçınılmaz oluyor sanırım. Çiçeklere merakım doğa sevgimle beraber büyüdü gelişti. BENİM YEŞİL HİKAYEM&#;i detaylıca anlattığım bir yazım da var ayrıca&#;

Bu merakım yüzünden gittiğim her yerde çiçeklerin, ağaçların peşinden koşar oldum. Yürüyüşe başladıktan sonra da doğanın en derinliklerine girme fırsatı buldum. Oradaki çiçeklerin rengi de kokusu da başka oluyor sanki.. Eğer bir şehre gitmişsem botanik bahçelerini, parklarını, ormanlarını gezmeden gelemiyorum. Onları bulamazsam da çiçek pazarlarını geziyorum mutlaka. 

Çiçeklere merakım fotoğraf merakımla daha da arttı. Her gittiğim bölgenin çiçeklerini fotoğraflarını çeker sonra da neymiş bunlar araştırırım. Bu yazı Doğu Karadeniz gezilerinden topladığım çiçeklerden oluşuyor. Tabi, hepsine yer vermek mümkün değil. Bunlar sadece benim seçtiğim birkaçı&#;

Civanperçemi 

Latincesi Achillea Millefolium, İngilizcesi Yarrow olarak kullanılıyor. Türkiye’de de farklı bölgelerde Akbaşlı, Binbiryaprak, Beyaz civanperçemi, Sarı civanperçemi ve Kandil çiçeği gibi isimlerle anılıyor.

Türkiye’de Doğu Karadeniz’de tanıştığım Civanperçemi bu bölgede oldukça yaygın. Özellikle Kuzey yarımkürede Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika’da yetişiyor. Yükseklerde yetişen bitkinin Türkiye’de 40 kadar çeşidi olduğu söyleniyor. 

Faydası antik çağdan beri bilindiğinden halk arasında kullanımı çok yaygın. Özellikle kanı durdurma ve yaralar için kullanılıyormuş. Günümüzde de alternatif tıp ve ilaç sektöründe kullanılmaya devam ediyor. 

Yeşil yapraklı, çiçeğinin ise bir sürü minik papatyanın bir araya gelmiş gibi bir görüntüsü var. Boyu türlerine göre 5 cm ile 1 metreyi bulabiliyor.  Çiçek dönemi mayıs-temmuz arası. Daha az rastlansa da pembe ve sarı rengi de var. Yapraklarının biraz eğrelti otunu andırdığını söyleyebilirim. Keskin bir kokusu var. 

Yurtdışında bahçelerde süs bitkisi olarak da kullanılıyor. Özellikle doğal bahçeler oluşturulurken ya da kelebek bahçelerinde kullanılıyor. 

Civanperçeminin faydaları?

Civaperçeminin birçok farklı kullanımı var. Çay yapıp içilince mide rahatsızlıklarına, hazımsızlığa, soğuk algınlığına ve öksürüğe iyi geliyormuş. Ateş düşürücü ve iştah açıcı etkisi var. Banyosunu yaparsanız kadınların üreme organlardaki rahatsızlara iyi geldiği, regl dönemi şikayetlerini azalttığı söyleniyor. 

Tazesini sıkarak elde edilen suyu nefes yollarını temizlediği gibi kan dolaşımını hızlandırıyor. Bitkiden yapılan merhem çıban tedavisinde kullanılıyor. Sindirim problemleri, iltihap ve cilt yaraları gibi hastalıkların tedavisi için bir alternatif tıp yöntemi olarak kullanılıyor. 

Bu yazıda ismi geçen tüm çiçekler ve doğadaki birçok bitkinin hangi hastalıkta ne şekilde kullanılacağını mutlaka bir uzmana danışarak kullanmanızı tavsiye ederim. Çünkü birçok bitkinin faydalarının yanı sıra bilinçsiz kullanıldığında olumsuz yan etkileri olabileceği gibi zehirlenmelere varan sıkıntılara yol açabiliyor.  

Kurtpençesi

Latincesi Polygonum bistorta, İngilizcesi ise Bistort. 

Bu çiçeği araştırırken birçok farklı bilgiye denk geldim. Birçok sağlık, aktar, şifalı bilgiler veren siteler bu çiçeğe Kurtpençesi diyor ama Latince karşılığına baktığında farklı bitkiler çıkıyor. Kurtayağı denen bitki ile sanırım karıştırılıyor. Bazı yörelerde Kurtayağı, Kurttırnağı, Yılankökü, Çıyancık, Çıyan otu olarak da anılıyor. Aynı isimle anılan farklı bitkiler olduğu için sanırım bu karışıklık.

Ben yine bu bitkiyle Rize gezisinde tanıştım. Ağustos ayında her yerde farklı boyutlarda gördüğüm toz pembesi çiçekleriyle öyle etkileyici duruyorlardı ki… Ülkemizde özellikle Trabzon, Rize ve Artvin bölgelerinde yetişiyor. Ayrıca Avrupa ve Kuzey Amerika’da da yetişiyor.

Yüzyıllardır kullanımı bilinen, fosilleri bulunan değerli bir çiçek… Hatta Avusturya ve Almanya’da doğayı koruma yasası ile koruma altına alınmış. Doğal bitki örtüsünde yetişen bitki nemli toprak sevdiği için ona özellikle sulu alanlarda denk geliyorsunuz. Mayıs ayından ağustos ayına kadar çiçek açıyor. Yeşil gövdesinin üzerinde pembe uzun tohumlu bir çiçeği var. Farklı bölgelerde pembenin tonu ya da çiçeğin büyüklüğü değişiyor. 

Kurtpençesinin faydaları

Yapraklar, kök ve tohum kısmı çiğ veya pişirilmiş olarak yenebiliyor. Kanamayı kesmesinin yanında idrar söktürücü olarak da kullanılıyor. Ayrıca soğuk algınlığı, sistit, mide ülseri, kolit, regl dönemi ağrılarında kullanımı oluyor. 

Ayrıca Çinlilerin bu bitkiyi ateş, tetanoz, yılan ve sinek ısırıklarının yanı sıra el-ayaklardaki kramplar için kullandığı yine bazı kaynaklarda yazıyor. 

Tavşancıl Otu

Bahçede dizi aşan boyutlarını görüp çok sevdiğim bu bitkinin Karadeniz’de boyumu geçen halini görünce çok şaşırdığımı söylemeliyim. İstanbul ve civarında bir avuç büyüklüğünde olan çiçeklerin boyutları da neredeyse santimi aşıyordu. Sanırım iklimin güzelliği bu oluyor. 

Latincesi Heracleum sphondylium, İngilizcesi Hogweed ya da Cow parsnip olarak geçiyor. 

Anadolu’da birçok yerde denk gelebiliyorsunuz. Anavatanı yine Anadolu ve Avrupa olarak biliniyor. Şekli bir şemsiyeyi andırıyor. Orman içinde veya nehir yataklarının yanlarında daha çok rastlanıyor. Özellikle nemli toprakları seviyor.

Nisan-mayıs aylarında çiçek açtıktan sonra ekim ayına kadar tohumlarını oluşturuyor. Gövdesi üzerindeki ince yapraklarına karşın çiçekleri çok büyük boyutlara ulaşabiliyor. Toplam yüksekliği 1,8 metreyi bulabiliyormuş. Güzel görüntüsüne rağmen maalesef çok güzel bir kokusu yok. Özellikle dokunduğunuzda kokusunu veriyor. 

Tavşancıl otunun faydaları?

Şifalı bitkilerden biri olan Tavşancıl otu ishale ve dizanteriye iyi geliyor. Mide tembelliğini gideriyor. Kan çıbanı, ülser, abse ve böcek ısırmalarına iyi geldiği söyleniyor. Köklerinin histeri ve sara hastalığına karşı kullanıldığı birçok kaynakta belirtiliyor. Saplarından suyu çıkartılıyor, yapraklarındansa çorba yapılabiliyormuş. Yani tem taze hem de kuru olarak kullanılabiliyor. 

Yumak çiçekli çançiçeği 

Mor rengiyle size kendine hayran bıraktıran bir çiçek. Çançiçeğigiller ailesine ait çiçeğin Latince ismi Campanula glomerata, İngilizcesi ise Clustered Bellflower.

Anavatanı Avrupa – Asya olan bitki çok yıllık bitkilerden biridir. Çan şeklindeki çiçeklerini haziran ayında açmaya başlıyor, eylüle kadar çiçeklenmeye devam ediyor. 60 santime kadar büyüyen çiçeğin gövdesi ve yaprakları tüylü bir yapıya sahip. Çiçekler ise santim civarında oluyor. Nemli toprakları seven çiçek güneşli ve yarı gölge yerleri tercih ediyor. Donlara dayanıklı bir yapısı var. 

Yumak çiçekli çançiçeğinin faydaları

Çan çiçeği spazm giderici, astım ve nefes darlığına iyi geldiği söyleniyor. Aynı zamanda uyuşturucu etkisi de biliniyor. 

Yaprakları ve tohumları ilaç sanayinde kullanılıyor. Bitkinin zehirli olduğu biliniyor, o yüzden kesinlikle bir uzmana danışılmadan kullanılmamalı. 

Ala Körigen  

Rize’nin yüksek tepelerinde Ağustos ayında denk geldiğim bu çiçek neredeyse tüm düzlükleri sarıya boyamıştı. Mis gibi kokan çiçeğin çok farklı türleri olduğundan doğrusunu tespit etmek oldukça zamanımı aldı. 

Latince ismi Coronilla orientalis (bazı kaynaklarda Securigera orientalis olarak da geçiyor). Kaplayıcı bitkinin uzunluğu santimi bulabiliyor. Çiçekleri ise mm boyutunda&#;  Çok yıllık bitki metreden metreye kadar yüksekliklerde görülebiliyor. Kuzey, Orta ve Doğu Anadolu’da yoğunlukla görülen bitki aynı zamanda Kırım, Gürcistan, Ermenistan, Kafkasya ve İran’da yetişiyor.

Ahududu (Frambuaz)

Doğada Ahududuya ilk defa Doğu Karadeniz’de denk geldim. Böğürtlen olarak bilinen mor olanı her yerde denk gelmişliğim var ama göz alıcı kırmızı rengini ilk kez burada gördüm. Belki de şansım doğru zamanında orada olmamdı. 

Ahududu binlerce yıldır bilinen ve kullanılan bir bitki. Mineral deposu ve antioksidan olarak biliniyor. Latincesi Rubus idaeus ve gülgiller familyasından geliyor. Türkiye’de ayrıca Ağaç çileği, Dağ çileği, Frambuaz olarak da biliniyor. Dikenli çalı şeklinde bir yapısı olan bitki nemli bölgeleri seviyor. Karadeniz’de denk gelmem şaşırtıcı değilmiş o zaman. Avrupa, Amerika ve Asya kıtalarında yetişiyor. 

Yaz aylarında çiçek veren Ahududunun meyve süresi çok kısa sürüyor. Vahşi doğada yetiştiği gibi ticari olarak da yetiştiriliyor. Reçeli, şurubu ve likörü yapılıyor. 

Ahududunun faydaları

Hem bitkisi meyvesi hem de yaprakları faydalı… Yapraklar taze ve kurutulmuş olarak çay şeklinde içilebiliyor. Başta dediğim gibi ahududu oldukça güçlü bir antioksidan… A, C vitaminlerinden başka fosfor, demir, magnezyum, bakır, mangan gibi insan vücuduna yararlı birçok şeyi içerisinde barındırıyor. 

Düzenli olarak tüketilirse bağırsak florasını zenginleştiriyor ve sindirim sistemi sorunlarını ortadan kaldırıyor. Tansiyonu dengeliyor, kanı temizliyor, gribal enfeksiyonlara iyi geliyor, diş eti kanamalarını engelliyor, regl düzensizliklerini önlüyor, cilde iyi geliyor.  

Çiçekler hakkında okumayı seviyorsanız KIŞIN AÇAN ÇİÇEKLER &#; HER MEVSİM RENKLİ BAHÇELER ve GÜZEL KOKAN ÇİÇEKLER yazılarım da işinize yarayabilir.

Seyahat etmeyi seviyorsanız güncel gezilerim ve fotoğraflarım için instagram sayfamı takip etmeyi unutmayın: Figen Kokol

Karadeniz bölgesinin bilinen diğer belirgin özelliği ise değişik pek çok ağaç türüne ev sahipliği yapabilecek çeşitlilikte alanları olmasıdır.

Geniş yapraklı ormanlar daha çok yıldız dağlarından Gürcistan’a doğru olan topraklar üzerindedir. Bu ormanlarda yetişen ağaç türlerinin başında; kayın, kestane, gürgen, ıhlamur, akçaağaç, karaağaç, meşe, kızılağaç ve dişbudak gibi ağaçlar gelir.

Bir diğer tür olan iğne yapraklı ormanlar ise genellikle bölgede bulunan dağların yüksek kısımlarında  bulunur. Bu ormanlarda yetişen ağaçlara örnek olarak ise; sarıçam, köknar, karaçam ve ladin gibi ağaçlar verilebilir.

Orman Nedir? 

Bir arada bulunan ve boyları 2 metreyi geçen ağaç topluluklarının oluşturduğu bitki örtüsüne orman denir.

• Geniş yapraklı tropikal ormanlar, bu ormanlarda orman gülü sıklıkla görülür. Nadiren anıt ağaçları görmek mümkündür.
• Karadeniz bölgesinin Yenice çevresi tabiatı koruma alanı olarak ilan edilmiştir.
• Karışık ormanlar, karışık ormanlarında sarıçam,köknar, kayın gibi ağaçlar bulunur. Bu ormanlar Orta ve Doğu Karadeniz bölümlerinin kuzey yamaçlarında yer alır.
• Yaprak Döken ağaçlardan oluşan ormanlar

Karadeniz Küre Dağları Milli Parkı Ormanı Fotoğrafları

Kayın ve göknar ormanları ile yalancı maki formasyonu Türkiye’de geniş bir yayılım alanına sahip. Küre Dağları’nın, karstik alan üzerindeki nemli karışık ormanları ise bitki türleri ve bunların kompozisyonu açısından son derece önemli. Bu ekosistem çeşitliliği içinde, var olan bilgilere göre bitki taksonunun yaşadığı biliniyor, ancak uzmanlar gerçek sayının bundan çok daha fazla olduğunu tahmin ediyor.