Karmaşık Sayılar Soru Örnekleri Ve Çözümleri

РЕДАКЦИОННЫЙ СОВЕТ: Тажин М.М. (председатель) Шаукенова З.К. (зам. председателя – гл. редактор) Кучинская Ю.В. (ответ. редактор) Абдирайымова Г.С. (Казахстан) Гуревич Л.Я. (Казахстан) Биекенов К.У. (Казахстан) Габдуллина К.Г. (Казахстан) Нускабаев О.Н. (Казахстан) Коновалов С.А. (Казахстан) Сейдуманов С.Т. (Казахстан) Коркут Туна (Турция) Хаяти Тюфекчиоглы (Турция) Сулейманов А. (Азербайджан) Исаев Х. (Кыргызстан) Жолдасов А.А. (Узбекистан) Галиев Г.Т. (Башкортостан) Ясавеев И.Г. (Татарстан) Мансуров В.А. (Россия)

Журналда «ТҮРКІ ТІЛДІ ЕЛДЕРДІҢ ТАРИХЫ, ҚОҒАМЫ МЕН ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫ» АТТЫ VI ТҮРКІ ӘЛЕМІ ӘЛЕУМЕТТАНУШЫЛАРЫ ҚАУЫМДАСТЫҒЫНЫҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ КОНГРЕСІНІҢ (3-4 желтоқсан, 2015 ж.) тезистері берілген

Нусипова Г.И. (дизайн и верстка) За достоверность материалов и рекламы ответственность несут авторы и рекламодатели. Мнение авторов публикации не всегда совпадает с мнением редакции. Редакция оставляет за собой право на отклонение материалов. При использовании материалов журнала ссылка на ӘЛЕУМЕТТАНУSOCIOLOGY обязательна. Издание зарегистрировано Комитетом информации и архивов Министерства культуры и информации Республики Казахстан. Свидетельство о постановке на учет №10091-Ж от 6.05.2009 Подписной индекс 74265 Ассоциация социологов Казахстана Собственник: ОО «Ассоциация социологов Казахстана» АДРЕС РЕДАКЦИИ: Республика Казахстан 050010 г. Алматы, ул. Курмангазы, 29. Тел.: (727) 272-59-10 (вн. 5265)

В журнале представлены тезисы VI МЕЖДУНАРОДНОГО КОНГРЕССА АССОЦИАЦИИ СОЦИОЛОГОВ ТЮРКСКОГО МИРА «ИСТОРИЯ, ОБЩЕСТВО И ЦЕННОСТИ ТЮРКОЯЗЫЧНЫХ СТРАН» (3-4 декабря 2015)

Abstracts are proposed in journal VI INTERNATIONAL CONGRESS OF THE ASSOCIATION OF SOCIOLOGISTS OF TURKIC WORLD «HISTORY, SOCIETY & VALUES TURKIC-SPEAKING COUNTRIES» (December 3-4, 2015)

Подписано в печать 20.07.2016 г. Периодичность: 2 раза в год Формат 210х297 мм Печать офсетная Усл. печ. л.8. Уч.-изд. л. 16,2. Тираж 500 экз. Отпечатано в типографии Компьютерно-издательский центр Института философии, политологии и религиоведения КН МОН РК г. Алматы, ул. Курмангазы, 29. Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

1

ҚАЗАҚСТАН ӘЛЕУМЕТТАНУШЫЛАРЫ ҚАУЫМДАСТЫҒЫ Қазақстан әлеуметтанушылары қауымдастығы – әлеуметтік гуманитарлық бағыттағы ғалымдардың басын біріктіру мақсатында құрылған тәуелсіз кәсіби бірлестік. әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті әлеуметтану кафедрасының бастамасы бойынша 2002 жылғы 17-18 мамырдағы Қазақстан әлеуметтанушыларының бірінші Конгресінде құрылған. 2003 жылдың наурызынан бастап ҚӘҚ – Әлеуметтанушылар халықаралық қауымдастығының (ISA) тұрақты мүшесі. ҚӘҚ Жоғары органы Қазақстан әлеуметтану­ шыларының Конгресі болып табылады. Қауымдастық еліміздің әлеуметтанушы жұртшылығының интеллектуалдық және ғылыми-ұйымдық әлеуетін ашуды өзінің стратегиялық мақсаты ретінде алдына қояды. Қауымдастық қазіргі заманғы қазақстандық қоғамдағы процестерді әлеуметтік және саяси өлшеу әдістемесі мен әдістерін жетілдіру жұмыстарын жүргізе отырып, ғылыми зерт­ теулерге белсене атсалысады.

ЖҮЗЕГЕ АСЫРЫЛҒАН ЖОБАЛАР:

• «Қазіргі заманғы қазақстандық қоғамның әлеуметтік құрылымы» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференция (Астана, 2003). • «Қазақстандағы жаңару реформалары тәжірибесі» атты халықаралық ғылымипрактикалық конференция (Алматы, 2003). • «Сайлау науқанының менеджменті» халықаралық жазғы университеті (Алматы, 2004). • «Жаһандану және әлеуметтік мәдени бейімделу мәселелері» атты Қазақстан әлеу-меттанушыларының екінші конгресі (Астана, 2005) • «Әлеуметтанулық зерттеулер және иннова-циялық» атты Қазақстан әлеуметтанушылары-ның үшінші конгресі (Алматы, 2008) • «Қазақстандық қоғамның әлеуметтік жаңа-руы: жетістіктері, мәселелері мен келешегі» атты Қазақстан әлеуметтанушыларының төртінші конгресі (Алматы, 2011) • «Қазақстан-2050 стратегиясы: қоғамның әлеуметтік дамуы» атты Қазақстан әлеуметтанушыларының бесінші конгресі (Алматы, 2014) • «21 ғасырдағы азаматтық қоғам және әлеуметтік прогресс» атты түркітілдес елдер әлеуметтанушыларының екінші конгресі (Алматы, 2008) • «Түркітілдес елдері дамуының ұлттық стратегиялары» атты түркітілдес елдер әлеуметтанушыларының бесінші конгресі (Алматы, 2014) • «Қазақстан мен Түркия ғалымдарының ғылыми-мәдени ынтымақтастығы» атты халықаралық конференция (Стамбул, 2009) • Әлеуметтану бойынша мемлекеттік тілдегі тұңғыш оқулық әзірленіп, басып шығарылды (2005). • Қауымдастық жас әлеуметтанушы ғалымдар үшін арнайы стипендиялар бекітті. Алғашқы тапсыру 2003 жылғы күзде әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінде өтті. • Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президенті Күніне арналған Астаналық әлеуметтанулық форумы (2014, 2015) • «Түркі тілді елдердің тарихы, қоғамы мен құндылықтары» атты VI Түркі әлемі әлеуметтанушылары қауымдастығының халықаралық конгресі (Стамбул, 2015)

2

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

МАЗМҰНЫ АЗЕРБАЙДЖАН Р. Азимова Қазіргі қоғам жаһанды әлем айнасында.....................................10 М. Бaгырзадe Жаңа кезеңде тұлға дамуының пәнаралық парадигмасы......12 С. Халилов Қоғамдық және мемлекеттік қатынастардың әлеуметтанулық және саясаттанулық аспектілерін зерттеудің философиялық негіздері.........................................14 М. Сулейманлы Посткеңестік кезеңде түркі тілді елдердің ізгіліктік дегенерациясының мәселесі........................................................16 А. Сулейманов Түркі мемлекеттеріндегі әлеуметтік сенімсіздіктің мәселесі.....18 ҚАЗАҚСТАН З. Шаукенова, А. Назарбетова Ортақ медиакеңістік түркі тілді мемлекеттер құндылықтарының нығаюының кепілі....................................19 С. Коновалов Жалпыға ортақ әл-ауқаттылықтың Мемлекеті туралы дискурс: түркі әлеуметтануы үшін күн тәртібіндегі мәселе....21 А. Забирова Түркі тілді елдердегі дін: наным мен әдет-ғұрып арақатынасы...22 С. Калпетходжаева Ислам мен түркілік діндарлық....................................................24 А. Кокушева, Н. Биекенова Қазіргі Қазақстан жастарының құндылықтары: мәселелері мен келешегі..............................................................26 КЫРҒЫЗСТАН Х. Беширли Түркі әлемі өзара әрекеттесуінің әлеуметтік белсенділігінің мәні ....................................................................28 К. Исаев Жаңа тарихи үрдістегі түркі әлемі мен түркі өркениетінің тарихы ...........................................................................................30 С. Сырғабаев Посткеңестік жастардың дінді қабылдауы: рухани қажеттілік немесе ұлттық дәстүр? Іргелі сенім немесе еліктеушілік?...................................................................32 РЕСЕЙ ФЕДЕРАЦИЯСЫ С. Егорышев Башқұрт Республикасы мен Түркия әлеуметтанушыларының ғылыми әріптестігінің келешегі туралы....................................34 Г. Галиев, Т. Гришина, Ю. Попов ШЫҰ бәсекеге қабілетті бола алады ма?...................................36 Г. Галиева Татар отбасының дәстүрлері қазіргі қоғамдағы тұрақты қатынастардың негізі ретінде.....................................................38 А. Ибрагимова Көпмәдениетті қоғамдағы тіл құндылығы...............................40 Ч. Ильдарханова Татарстан Республикасының ауылдық кеңістігіндегі этностық құндылықтардың әлеуметтік және мәдени әлеуеті............................................................................................42

Ф. Илдарханова Отбасылық құндылықтар Татарстанның этностық және демографиялық тұрақтылығын қалыптастырудың негізі ретінде.............................................................................................44

ҚАЗАҚСТАН ӘЛЕУМЕТТАНУШЫЛАРЫ ҚАУЫМДАСТЫҒЫ

Г. Зинатулла Ауылдық қоғамдастықтың әлеуметтік капиталы...................46

Қазақстан әлеуметтанушылары қауымдастығы – әлеуметтік гуманитарлық бағыттағы ғалымдардың басын біріктіру мақсатында құрылған тәуелсіз кәсіби бірлестік. әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті әлеуметтану кафедрасының бастамасы бойынша 2002 жылғы 17-18 мамырдағы Қазақстан әлеуметтанушыларының бірінші Конгресінде құрылған. 2003 жылдың наурызынан бастап ҚӘҚ – Әлеуметтанушылар халықаралық қауымдастығының (ISA) тұрақты мүшесі. ҚӘҚ Жоғары органы Қазақстан әлеуметтану­ шыларының Конгресі болып табылады. Қауымдастық еліміздің әлеуметтанушы жұртшылығының интеллектуалдық және ғылыми-ұйымдық әлеуетін ашуды өзінің стратегиялық мақсаты ретінде алдына қояды. Қауымдастық қазіргі заманғы қазақстандық қоғамдағы процестерді әлеуметтік және саяси өлшеу әдістемесі мен әдістерін жетілдіру жұмыстарын жүргізе отырып, ғылыми зерт­ теулерге белсене атсалысады.

ТҮРКИЯ Х. Алтыналан Түркі елдердің жағдайын қабылдаудағы БАҚ-ның рөлі.........48 М. Чаглаяндерели, Д. Нури Білім және ғылым министрлігінде сақталған 1987 және 2015 жылдары аралығында Кавказ тақырыбына жазылған диссертациялық жұмыстардың әлеуметтанулық бағасы..........50 Т. Давлетов Шаманизм: хакастардың қайта жаңғыртылған құндылығы......52 Э. Егрибел Анатолий түріктерінің тарихи қазынасының құны мен объектілерін жинаудағы Шығыс және Батыс конфликтісі.....54 Дж. Гелекчи Түркиядан Австрияға бағытталған миграциялық әрекеттердегі миграциялық ағымның әсері.............................56 З. Карахан Услу, Х. Туфекчиоглу, В. Бозкурт Сайлаушылардың жергілікті сайлаудағы әрекеттеріне ықпал ететін факторлар: Измит қаласының мысалында......58 А. Кулунк Орталық Азиядағы денсаулық сақтау саласындағы қызмет көрсетулер және олардың Түркі тілді елдерге ықпалы..........60 Ж. Накипбаева Қазақстандағы қоғамдық көңіл-күйді қалыптастырудағы әлеуметтік медиалардың рөлі.....................................................62 У. Озгокер Кипрдағы түркі этносы мен мәдениетінің сақталуы...............64 И. Сезаль Құндылықтардың негізгі дамуы.................................................66 С. Шенер Әлеуметтік ғылымдар мен құндылықтар арасындағы байланыс.........................................................................................67 М. Ташделен Қорасан мұсылмандағы туралы.................................................69 Т. Волкан, Г. Алтунер Халықаралық ұйымдар көзқарасы тарапынан қырғи-қабақ соғысынан кейінгі түркі тілінің жағдайы.............71 Г. Тажибаева Этностық үрдістердің ерекшеліктері мен ұлттық-саяси жағдайдың Қазақстанның ішкі саясатына әсері......................73 И. Топсакал Түркі әлемінің географиясындағы тарихи мәселелер мен бірегейлік мәселелері............................................................75 И. Илдырым Түркі елдерінің интеграциясы шеңберіндегі білім беру саласындағы әріптестік.................................................................76 С. Йылмаз Қазақ БАҚ-дағы Түркі әлемінің қабылдануы.............................78 Э. Зенгин, Б. Ходжа Қырғызстанның әкімшілік құрылымы........................................79

ЖҮЗЕГЕ АСЫРЫЛҒАН ЖОБАЛАР:

• «Қазіргі заманғы қазақстандық қоғамның әлеуметтік құрылымы» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференция (Астана, 2003). • «Қазақстандағы жаңару реформалары тәжірибесі» атты халықаралық ғылымипрактикалық конференция (Алматы, 2003). • «Сайлау науқанының менеджменті» халықаралық жазғы университеті (Алматы, 2004). • «Жаһандану және әлеуметтік мәдени бейімделу мәселелері» атты Қазақстан әлеу-меттанушыларының екінші конгресі (Астана, 2005) • «Әлеуметтанулық зерттеулер және иннова-циялық» атты Қазақстан әлеуметтанушылары-ның үшінші конгресі (Алматы, 2008) • «Қазақстандық қоғамның әлеуметтік жаңа-руы: жетістіктері, мәселелері мен келешегі» атты Қазақстан әлеуметтанушыларының төртінші конгресі (Алматы, 2011) • «Қазақстан-2050 стратегиясы: қоғамның әлеуметтік дамуы» атты Қазақстан әлеуметтанушыларының бесінші конгресі (Алматы, 2014) • «21 ғасырдағы азаматтық қоғам және әлеуметтік прогресс» атты түркітілдес елдер әлеуметтанушыларының екінші конгресі (Алматы, 2008) • «Түркітілдес елдері дамуының ұлттық стратегиялары» атты түркітілдес елдер әлеуметтанушыларының бесінші конгресі (Алматы, 2014) • «Қазақстан мен Түркия ғалымдарының ғылыми-мәдени ынтымақтастығы» атты халықаралық конференция (Стамбул, 2009) • Әлеуметтану бойынша мемлекеттік тілдегі тұңғыш оқулық әзірленіп, басып шығарылды (2005). • Қауымдастық жас әлеуметтанушы ғалымдар үшін арнайы стипендиялар бекітті. Алғашқы тапсыру 2003 жылғы күзде әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінде өтті. • Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президенті Күніне арналған Астаналық әлеуметтанулық форумы (2014, 2015) • «Түркі тілді елдердің тарихы, қоғамы мен құндылықтары» атты VI Түркі әлемі әлеуметтанушылары қауымдастығының халықаралық конгресі (Стамбул, 2015)

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

3

АССОЦИАЦИЯ СОЦИОЛОГОВ КАЗАХСТАНА

СОДЕРЖАНИЕ АЗЕРБАЙДЖАН

Ассоциация социологов Казахстана независимое профессиональное объединение, созданное с целью консолидации ученых социогуманитарной направленности. Учреждена на первом Конгрессе социологов Казахстана 17-18 мая 2002 года, по инициативе кафедры социологии Казахского национального университета им. аль-Фараби. Высшим органом АСК является Конгресс социологов Казахстана. В качестве своей стратегической цели Ассоциация ставит раскрытие интеллектуального и научно-организационного потенциала социологического сообщества страны. Ассоциация активно участвует в научных исследованиях, проводя работу по совершенство-ванию методологии и методики социальных и политических измерений процессов в современном казахстанском обществе.

РЕАЛИЗОВАННЫЕ ПРОЕКТЫ:

Первое вручение состоялось осенью 2003 года в Казахском национальном университете им. аль-Фараби • Астанинский социологический форум, посвященный Дню Первого Президента Республики Казахстан (2014, 2015) • VI Международный конгресс Ассоциации социологов тюркского мира «История, общество и ценности тюркоязычных стран» (Стамбул, 2015)

4

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

Р. Азимова Современное общество в зеркале глобализационного мира.....10 М. Бaгырзадe Междисциплинарная парадигма развития личности в новую эпоху........................................................................................12 С. Халилов Философские основы исследования социологических и политологических аспектов общественно-государственных отношений..............................................................................................14 М. Сулейманлы Проблема нравственной дегенерации в постсоветский период в тюркоязычных странах......................................................16 А. Сулейманов Проблема социального недоверия в тюркских странах..............18 КАЗАХСТАН З. Шаукенова, А. Назарбетова Единое медиапространство залог укрепления ценностей тюркоязычных стран..........................................................................19 С. Коновалов Дискурс о Государстве всеобщего благосостояния: повестка для тюркской социологии................................................21 А. Забирова Религия в тюркоязычных странах: между верованием и обычаем.............................................................................................22 С. Калпетходжаева Ислам и тюркская религиозность....................................................24 А. Кокушева, Н. Биекенова Ценности современной казахстанской молодежи: проблемы и перспективы..................................................................26 КЫРГЫЗСТАН Х. Беширли Значение социальной активности взаимодействий Тюркского Мира...................................................................................28 К. Исаев История тюркского мира и тюркской цивилизации в новом историческом процессе.....................................................30 С. Сыргабаев Восприятие религии у постсоветской молодежи: духовная потребность или национальная традиция? Фундаментальная вера или мода? ................................................32 РОССИЙСКАЯ ФЕДЕРАЦИЯ С. Егорышев О перспективах научного сотрудничества социологов Республики Башкортостан и Турецкой Республики......................34 Г. Галиев, Т. Гришина, Ю. Попов Быть ли ШОС конкурентоспособной?............................................36 Г. Галиева Традиции татарской семьи как основа устойчивых отношений в современном обществе.............................................38 А. Ибрагимова Ценность языка в поликультурном обществе..............................40 Ч. Ильдарханова Социальный и культурный потенциал этнических ценностей в сельском пространстве Республики Татарстан..............................................................................................42

Ф. Илдарханова Семейные ценности как основа формирования этнической и демографической устойчивости Татарстана........44 Г. Зинатулла Социальный капитал сельского сообщества.................................46 ТУРЦИЯ Х. Алтыналан Роль СМИ в восприятии положения тюркских стран....................48 М. Чаглаяндерели, Д. Нури Социологическая оценка диссертационных работ на тему Кавказа в период с 1987 по 2015, сохранённых в Министерстве образования и науки..............................................50 Т. Давлетов Шаманизм: вновь возрождающаяся ценность хакасов..............52 Э. Егрибел Восточно-Западный конфликт в плане накопления объекта и стоимости исторического богатства Анатолийских турков..........................................................................54 Дж. Гелекчи Влияние миграционного потока в миграционных действиях из Турции В Австрию......................................................56 З. Карахан Услу, Х. Туфекчиоглу, В. Бозкурт Факторы, влияющие на поведение избирателей в местные выборы: на примере города Измит............................58 А. Кулунк Услуги здравоохранения в Центральной Азии и их влияние на Тюркоязычные государства........................................60 Ж. Накипбаева Роль социальных медиа в формировании общественного настроения в Казахстане.......................................62 У.Озгокер Сохранение Турецкого этноса и культуры в Кипре.......................64 И. Сезаль Основное развитие ценностей..........................................................66 С. Шенер Связь между социальными науками и ценностями......................67 М. Ташделен О Хоросанском Мусульманстве........................................................69 Т. Волкан, Г. Алтунер Состояние турецкого языка после холодной войны с точки зрения международных организаций...............................71 Г. Тажибаева Особенности этнических процессов и влияние этнополитического состояния на внутреннюю политику Казахстана.............................................................................................73 И. Топсакал Исторические проблемы и проблемы идентичности в географии Тюркского мира............................................................75 И. Илдырым Сотрудничество в сфере образования в условиях интеграции тюркских стран...............................................................76 С. Йылмаз Восприятие Тюркского мира в казахских СМИ..............................78 Э. Зенгин, Б. Ходжа Административная структура Кыргызстана.................................79

АССОЦИАЦИЯ СОЦИОЛОГОВ КАЗАХСТАНА Ассоциация социологов Казахстана независимое профессиональное объединение, созданное с целью консолидации ученых социогуманитарной направленности. Учреждена на первом Конгрессе социологов Казахстана 17-18 мая 2002 года, по инициативе кафедры социологии Казахского национального университета им. аль-Фараби. Высшим органом АСК является Конгресс социологов Казахстана. В качестве своей стратегической цели Ассоциация ставит раскрытие интеллектуального и научно-организационного потенциала социологического сообщества страны. Ассоциация активно участвует в научных исследованиях, проводя работу по совершенство-ванию методологии и методики социальных и политических измерений процессов в современном казахстанском обществе.

РЕАЛИЗОВАННЫЕ ПРОЕКТЫ:

Первое вручение состоялось осенью 2003 года в Казахском национальном университете им. аль-Фараби • Астанинский социологический форум, посвященный Дню Первого Президента Республики Казахстан (2014, 2015) • VI Международный конгресс Ассоциации социологов тюркского мира «История, общество и ценности тюркоязычных стран» (Стамбул, 2015)

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

5

KAZAKİSTAN SOSYOLOGLAR DERNEĞİ Kazakistan Sosyologlar Derneği - sosyal bilimler alanında bilim adamların birleşmesi amacıyla kurulan bağımsız mesleki birliktir. 2002 yılınml7-18 Mayıs tarihlerinde gerçekleşen Kazakistan Sosyologlarının I. Kongresinde ElFarabi Kazak Milli Üniversitesi Sosyoloji Bolumu inisiyatifi ile kurulmuştur. 2003 yılının Mart ayından itibaren Kazakistan Sosyologlar Derneği (KSD) - Uluslararası Sosyologlar Birliği’nin (İSA) daima üyesidir. Kazakistan Sosyologlar Derneği’nin yüksek organı Kazakistan Sosyologlarının Kongresidir. Derneğin stratejik amacı ülkenin sosyolojik topluluğunun entelektüel ve kurumsal potansiyelini açmaktır. Dernek, bugunku Kazakistan’ın toplumunda sosyal ve siyasal süreçleri ölçmede metodoloji ve yöntemleri geliştirerek bilimsel araştırmalara katılmaktadır.

GERÇEKLEŞEN PROJELER: • «Bugıınku Kazakistan toplumun sosyal yapısı» adıyla düzenlenen Uluslararası Bilimsel Konferans (Astana, 2003). • «Kazakistan’da modernleştirme reformun tecrübesi» adlı Uluslararası Bilimsel Konferans (Almatı, 2003). • «Seçim kampanyalarında işletme» Uluslararası yaz üniversitesi (Almatı, 2004). • «Küreselleşme ve sosyokültürel adaptasyonun soruları» Kazakistan Sosyologlarının II. Kongresi (Astana, 2005) • «Sosyolojik araştırmalar ve yeniliğin gelişimi» Kazakistan Sosyologlarının III. Kongresi (Almatı, 2008) • «Kazakistan toplumunun sosyal yenilenmesi: başarıları, problemleri ve geleceği» Kazakistan Sosyologlarının IV. Kongresi (Almatı, 2011) • «Kazakistan-2050 stratejisi: toplumun sosyal gelişimi» Kazakistan Sosyologlarının V. Kongresi (Almatı, 2014) • «XIX yüzyılda sivil toplum ve sosyal ilerleme» adıyla düzenlenen Turk Dünyası Sosyologlar Birliği’nin II. Kongresi (Almatı, 2008) • «Türk dünyasi uluslararasi stratejinin geliştirilmesi» adıyla düzenlenen Turk Dünyası Sosyologlar Birliği’nin V. Kongresi (Almatı, 2014) • «Kazakistan ve Türkiye bilim adamlarının ili-kulturel işbirliği» Uluslararası Bilimsel Konferans (İstanbul, 2009) • Devlet dilinde ilk sosyoloji ders kitabı hazırlanıp yayınlanmıştır (2005). • Dernek genç bilim adamları sosyologlar için özel burs vermektedir. İlk bursu dağıtma töreni 2003 yılın sonbahar ayında El-Farabi Kazak Milli Üniversitesi’nde yapılmıştır. • Kazakistan Cumhuriyeti ilk Cumhurbaşkanı günü anısına Astana sosyoloji forumu (2014, 2015) • VI Uluslararası Türk dünyası sosyologlar birliği Kongresi «Türk dilli ülkelerde tarih, toplum ve değerler» (Istanbul, 2015)

6

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

İÇERİK AZERBEYCAN R. Azimova Küreselleşen Dünya Prizmasında Çağdaş Toplum...........................10 M. Bağirzade Yeni Dönemde Kişisel Oluşumun Disiplinler Arası Paradigması.........................................................................................12 S. Haliov Felsefi Bakış Açısından Türk Dünyasında Toplum-Devlet Münasebetlerinin Sosyolojik ve Politik Boyutu.................................14 M. Süleymanli Sovyet Sonrası Dönemde Türk Cumhuriyetlerinde Ahlaki Dejenerasyon Sorunu.........................................................................16 A... Süleymanov Çağdaş Türk Devletlerinde Toplumsal Güvensizlik Sorunu............18 KAZAKISTAN S. Kalpethodjayeva Türk Halklarının Yaşamındaki İslami Adetler....................................19 A... Kokusheva, N. Biyekenova Modern Kazakistan’da Gençlerin Değerleri: Sorunlar ve Beklentiler........................................................................................21 S. Konovalov Refah Devleti Söylemi: Türk Sosyolojisinde Gündem......................22 Z. Şaukenova, A. Nazarbetova Türkçe Konuşan Ülkelerin Değerlerini Güçlendirmek İçin Bir Medya Uzayın Etkisi.......................................................................24 A... Zabirova Türkçe Konuşan Ülkelerde Din: İnançlar ve Gelenekler Arasında...26 KIRGIZISTAN H. Beşirli Türk Dünyasının Kültürel Etkileşiminde Sosyal Hareketliliğin Önemi..........................................................................28 K. Isaev Yeni Tarihi Süreçte Türk Dünyası ve Türk Uygarlığı.......................30 S. Sirgabayev Sovyetler Sonrası Gençlerin Dini İnanç Algısı: Manevi İhtiyaç mı, Milli Gelenek mi? Köklü İnanış mı Yoksa Moda mı? (Sosyolojik Araştırma)........................................................................32 RUSYA FEDERASYONU S.Egoryshev Başkurdistan Cumhuriyeti ve Türkiye Cumhuriyeti Sosyologları Arasında Bilimsel İşbirliği Beklentileri Üzerine........34 G.Galiyev, T.Grişina, Y.Popov Şanghay İşbirliği Örgütü Rekabetçi Olabilecek mi?.......................36 G. Galieva Çağdaş Toplumda İstikrarlı İlişkilerin Temeli Olan Tatar Ailesi Gelenekleri..........................................................................................38 A... Ibragimova Çok Kültürlü Toplumunda Dilin Değeri............................................40 C. Ildarkhanova Tataristan Cumhuriyeti Kırsal Alanda Etnik Değerlerin Sosyal ve Kültürel Potansiyeli..........................................................42

F. Ildarkhanova Tataristan’ın Etnik ve Demografik Bütünlüğünü Oluşturma Temeli Olan Aile Değerleri..................................................................44 G. Zinatullina Kırsal Kesim (Köylü) Topluluğun Sosyal Sermayesi.......................46 TÜRKIYE H. Altinalan Kirsal Kesim (köylü) Topluluğun Sosyal Sermayesi.......................48 Çağlayandereli Mustafa, N. Demirel YÖK Ulusal Tez Merkezi’nde Kayıtlı ‘Kafkasya’ Konulu Lisansüstü Tezlerin Sosyolojik Değerlendirmesi (1987–2015).....50 T. Davletov Şamanlık: Hakasların Yeniden Yükselen Değeri............................52 E. Eğribel Doğu-Batı Çatışmasında Anadolu Türklüğünün Tarihi Zenginlik ve Birikiminin Günümüz Açısından İmkân ve Değeri....................54 C. Gelekci Türkiye’den Avusturya’ya Göç Akışında Göçmen Ağlarının Etkisi.................................................................................................56 Z. Karahan, H. Tüfekçioğlu, V. Bozkurt Yerel Seçimlerde Seçmen Davranışına Etki Eden Faktörler: İzmit Örneği Doç. Dr., Ankara–Türkiye & Prof. Dr., İstanbul – Türkiye & Prof.Dr., İstanbul –Türkiye..............................................58 A. Külünk Türkiye’deki Sağlık Hizmetlerinin Orta Asya Türk Devletlerine Etkisi.................................................................................................60 Zh. Nakipbayeva Kazakistan’daki Toplumsal Ruhu Oluşturmadaki Sosyal Medyanın Rolü.................................................................................62 U. Özgöker Kıbrıs’ ta Türk Kültürünün ve Türk Varlığının Yaşatılması............64 İ. Sezal Kalkinmanin Değerler Temeli.............................................................66 S. Şener Sosyal Bilimler ve Değerler İlişkisi................................................67 M. Taşdelen Horasan Müslümanlığı Üzerine......................................................69 T. Volkan, G. Altuner Soğuk Savaş Sonrasında Uluslararası Örgütler Perspektifinden Türk Dilli Devletler................................................71 G. Tazhibayeva Kazakistan’daki Etnik Süreçlerin Özelliği ve İç Siyasi Süreçlere Etno-Politik Durumun Etkisi..........................................73 İ. Topsakal Türk Dünyası Coğrafyasında Tarihsel Kurgular ve Kimlik Meselesi............................................................................................75 İ. Yildirim Türk Dünyasında Bütünleşme Açısından Eğitim İlişkileri.............76 S. Yilmaz Kazak Medyasında Türk Dünyası Algısı.........................................78 E. Zengin, B. Koca Kırgız Cumhuriyeti Yönetim Yapısı ................................................79

KAZAKİSTAN SOSYOLOGLAR DERNEĞİ Kazakistan Sosyologlar Derneği - sosyal bilimler alanında bilim adamların birleşmesi amacıyla kurulan bağımsız mesleki birliktir. 2002 yılınml7-18 Mayıs tarihlerinde gerçekleşen Kazakistan Sosyologlarının I. Kongresinde ElFarabi Kazak Milli Üniversitesi Sosyoloji Bolumu inisiyatifi ile kurulmuştur. 2003 yılının Mart ayından itibaren Kazakistan Sosyologlar Derneği (KSD) - Uluslararası Sosyologlar Birliği’nin (İSA) daima üyesidir. Kazakistan Sosyologlar Derneği’nin yüksek organı Kazakistan Sosyologlarının Kongresidir. Derneğin stratejik amacı ülkenin sosyolojik topluluğunun entelektüel ve kurumsal potansiyelini açmaktır. Dernek, bugunku Kazakistan’ın toplumunda sosyal ve siyasal süreçleri ölçmede metodoloji ve yöntemleri geliştirerek bilimsel araştırmalara katılmaktadır.

GERÇEKLEŞEN PROJELER: • «Bugıınku Kazakistan toplumun sosyal yapısı» adıyla düzenlenen Uluslararası Bilimsel Konferans (Astana, 2003). • «Kazakistan’da modernleştirme reformun tecrübesi» adlı Uluslararası Bilimsel Konferans (Almatı, 2003). • «Seçim kampanyalarında işletme» Uluslararası yaz üniversitesi (Almatı, 2004). • «Küreselleşme ve sosyokültürel adaptasyonun soruları» Kazakistan Sosyologlarının II. Kongresi (Astana, 2005) • «Sosyolojik araştırmalar ve yeniliğin gelişimi» Kazakistan Sosyologlarının III. Kongresi (Almatı, 2008) • «Kazakistan toplumunun sosyal yenilenmesi: başarıları, problemleri ve geleceği» Kazakistan Sosyologlarının IV. Kongresi (Almatı, 2011) • «Kazakistan-2050 stratejisi: toplumun sosyal gelişimi» Kazakistan Sosyologlarının V. Kongresi (Almatı, 2014) • «XIX yüzyılda sivil toplum ve sosyal ilerleme» adıyla düzenlenen Turk Dünyası Sosyologlar Birliği’nin II. Kongresi (Almatı, 2008) • «Türk dünyasi uluslararasi stratejinin geliştirilmesi» adıyla düzenlenen Turk Dünyası Sosyologlar Birliği’nin V. Kongresi (Almatı, 2014) • «Kazakistan ve Türkiye bilim adamlarının ili-kulturel işbirliği» Uluslararası Bilimsel Konferans (İstanbul, 2009) • Devlet dilinde ilk sosyoloji ders kitabı hazırlanıp yayınlanmıştır (2005). • Dernek genç bilim adamları sosyologlar için özel burs vermektedir. İlk bursu dağıtma töreni 2003 yılın sonbahar ayında El-Farabi Kazak Milli Üniversitesi’nde yapılmıştır. • Kazakistan Cumhuriyeti ilk Cumhurbaşkanı günü anısına Astana sosyoloji forumu (2014, 2015) • VI Uluslararası Türk dünyası sosyologlar birliği Kongresi «Türk dilli ülkelerde tarih, toplum ve değerler» (Istanbul, 2015)

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

7

THE ASSOCIATION OF SOCIOLOGISTS OF KAZAKHSTAN The Association of Sociologists of Kazakhstan is an independent professional union created with purpose to consolidate social scientists. Established on the first Congress of Sociologists of Kazakhstan on May 17-18, 2002 with initiative of faculty of sociology, Al-Farabi Kazakh National University. Since March 2003 Association of Sociologists of Kazakhstan (ASK) is a permanent member of the International Sociological Association. The Supreme body of the ASK is the Congress of Kazakhstan Sociologists. The Association puts in front the disclosure of intellectual and scientific and organizational potential of the country’s sociologic community as its strategic goal. The Association actively participates in scientific surveys conducting works on improvement of methods and techniques of social and political measuring of processes present in contemporary Kazakhstan society.

FULFILLED PROJECTS: • International scientific-practical conference «Social Structure of Contemporary Kazakhstan Society» (Astana, 2003). • International scientific-practical conference «Experience of Modernization Reforms in Kazakhstan» (Almaty, 2003). • International summer university «Election Campaign Management» (Almaty, 2004). • The Second Congress of Kazakhstan Sociologists «Globalization and Issues of Social and Cultural Adaptation» (Astana, 2005). • The Third Congress of Kazakhstan Sociologists «Social Studies and Innovative Development» (Almaty, 2008). • The Fourth Congress of Kazakhstan Sociologists «Social Modernization of the Kazakhstani Society: Achievements, Challenges and Prospects» (Almaty, 2011). • The Fifth Congress of Kazakhstan Sociologists «Kazakhstan-2050 Strategy: Social Development of Society » (Almaty, 2014). • The Second Congress of Sociologists of Turkicspeaking Countries «Civil Society and Social Progress in the XXI century» (Almaty, 2008). • The Fifth Congress of Sociologists of Turkicspeaking Countries «National Development Strategies of Turkic-Speaking Countries» (Almaty, 2014). • International scientific conference «Scientific and Cultural Cooperation of Scientists of Kazakhstan and Turkey» (Istanbul, 2009). • The first textbook on sociology in state language was developed and published (2005). • The Association found dedicated scholarships for young sociology scientists. The first delivery presentation took place in autumn 2003 in the Al-Farabi Kazakhstan National University. • Astana Sociological Forum dedicated to the Day of the First President of the Republic of Kazakhstan (2014, 2015) • VI International Congress of the Association of Sociologists of the Turkic World «History, Society and Values of Turkic-speaking Countries» (Istanbul, 2015)

8

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

CONTENT AZERBAIJAN R. Azimova Modern Society is a Mirror of the Globalization of the World.........10 M. Bagyrzade An Interdisciplinary Paradigm of Personality Development in the New Era.....................................................................................12 S. Khalilov Philosophical Foundations of Sociological and Political Science Aspects of Public and Government Relations.................14 M. Suleymanli The Problem of Moral Degeneration in the post-Soviet period in the Turkic-Speaking Countries.....................................................16 A. Suleimanov Social Problem of Distrust in the Turkic Countries.........................18 KAZAKHSTAN Z. Shaukenova, A. Nazarbetova One Media Space is Pledge to Strengthen the Values of Turkic-Speaking Countries...........................................................19 S. Konovalov The Discourse about the Welfare State: the Agenda for Turkic Sociology.................................................................................21 A. Zabirova Religion in the Turkic-Speaking Countries: between Beliefs and Practices......................................................................................22 S. Kalpethodzhaeva Islam and the Turkic Religion...........................................................24 A. Kokusheva, N. Biyekenova The Values of Modern Kazakhstani Youth: Problems and Prospects...........................................................................................26 KYRGYZSTAN H. Beshirli The Value of Social Activity Interactions Turkic World................28 K. Isayev The History of the Turkic World and Turkic Civilization in a New Historical Process..............................................................30 S. Syrgabaev The Perception of Religion in Post-Soviet Youth: Spiritual Need or National Tradition? The Fundamental Belief or Fashion?..32 RUSSIAN FEDERATION S. Egoryshev Bashkortostan and the Republic of Turkey.....................................34 G. Galiev, T. Grishina, Yu Popov Will be the SCO Competitive?...........................................................36 G. Galieva Tatar Family Tradition as the Basis for Stable Relations in Modern Society...............................................................................38 A... Ibragimova The Value of Language in a Multicultural Society............................40 Ch. Ildarhanova Social and Cultural Potential of Ethical Values in the Rural Area of the Republic of Tatarstan.....................................................42

F. Ildarhanova Family Values as a Basis of Formation of Ethnic and Demographic Stability of Tatarstan...................................................44 G. Zinatulla The Social Capital of Rural Communities.........................................46 TURKEY H. Altynalan The role of the media in the perception of the position of Turkic countries..............................................................................48 M. Chaglayandereli, D. Nuri The sociological assessment of dissertations on the subject of the Caucasus between 1987 and 2015, saved in the Ministry of Education and Science....................................................................50 T. Davletov Shamanism: the value of the newly resurgent of Khakases............52 E. Egribel East-West conflict in terms of the accumulation of the object and value of the historical wealth of Anatolian Turks.......................54 J.. Gelekchi The impact of migration flows in the migration action from Turkey to Austria..................................................................................56 Z. Karahan Uslu, H. Tufekchioglu V. Bozkurt Factors affecting the behavior of voters in the local elections: the example of the city of Izmit............................................................58 A. Kulunk Health Services in Central Asia and their influence on the Turkic-speaking states..........................................................................60 J. Nakipbaeva The role of social media in shaping public attitudes in Kazakhstan........................................................................................62 U.Ozgoker Preservation of Turkish ethnicity and culture in Cyprus..................64 C. Shener The relationship between the social sciences and values..............66 I. Sezal The Main Development of Values.......................................................67 M. Taşdelen About Horosanskom Islam.................................................................69 T. Volkan, G. Altuner Status of the Turkish language after the Cold War from the perspective of international organizations.......................................71 G. Tazhibaeva Features ethnic processes and the influence of ethno-political state of domestic policy in Kazakhstan.............................................73 I. Topsakal Historical and identity problems in the geography of the Turkic world.........................................................................................75 I. Ildirim Cooperation in the field of education in the integration of the Turkic countries..................................................................................76 S. Yilmaz Perception of the Turkic world in the Kazakh media.......................78 E. Zengin, B. Hodga The administrative structure of Kyrgyzstan.....................................79

THE ASSOCIATION OF SOCIOLOGISTS OF KAZAKHSTAN The Association of Sociologists of Kazakhstan is an independent professional union created with purpose to consolidate social scientists. Established on the first Congress of Sociologists of Kazakhstan on May 17-18, 2002 with initiative of faculty of sociology, Al-Farabi Kazakh National University. Since March 2003 Association of Sociologists of Kazakhstan (ASK) is a permanent member of the International Sociological Association. The Supreme body of the ASK is the Congress of Kazakhstan Sociologists. The Association puts in front the disclosure of intellectual and scientific and organizational potential of the country’s sociologic community as its strategic goal. The Association actively participates in scientific surveys conducting works on improvement of methods and techniques of social and political measuring of processes present in contemporary Kazakhstan society.

FULFILLED PROJECTS: • International scientific-practical conference «Social Structure of Contemporary Kazakhstan Society» (Astana, 2003). • International scientific-practical conference «Experience of Modernization Reforms in Kazakhstan» (Almaty, 2003). • International summer university «Election Campaign Management» (Almaty, 2004). • The Second Congress of Kazakhstan Sociologists «Globalization and Issues of Social and Cultural Adaptation» (Astana, 2005). • The Third Congress of Kazakhstan Sociologists «Social Studies and Innovative Development» (Almaty, 2008). • The Fourth Congress of Kazakhstan Sociologists «Social Modernization of the Kazakhstani Society: Achievements, Challenges and Prospects» (Almaty, 2011). • The Fifth Congress of Kazakhstan Sociologists «Kazakhstan-2050 Strategy: Social Development of Society » (Almaty, 2014). • The Second Congress of Sociologists of Turkicspeaking Countries «Civil Society and Social Progress in the XXI century» (Almaty, 2008). • The Fifth Congress of Sociologists of Turkicspeaking Countries «National Development Strategies of Turkic-Speaking Countries» (Almaty, 2014). • International scientific conference «Scientific and Cultural Cooperation of Scientists of Kazakhstan and Turkey» (Istanbul, 2009). • The first textbook on sociology in state language was developed and published (2005). • The Association found dedicated scholarships for young sociology scientists. The first delivery presentation took place in autumn 2003 in the Al-Farabi Kazakhstan National University. • Astana Sociological Forum dedicated to the Day of the First President of the Republic of Kazakhstan (2014, 2015) • VI International Congress of the Association of Sociologists of the Turkic World «History, Society and Values of Turkic-speaking Countries» (Istanbul, 2015)

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

9

АЗЕРБАЙДЖАН REFIKA AZIMOVA Prof. Dr. Bakü-Azerbaycan

KÜRESELLEŞEN DÜNYA PRIZMASINDA ÇAĞDAŞ TOPLUM Anahtar Sözcükler: Küreselleşme, Çağdaş Toplum Özet: Çağdaş dünya, ekonomik, ekolojik, manevi-ahlaki yönlerden ortaya çıkan buhranlar yaşayarak geleceğe doğru gitmektedir. Dünya toplumu ve insanlık, geride bıraktığımız 20. yüzyılın bütün derslerini ve tezatlarını eleştirel olarak değerlendirip anlamadan, gerekli dersleri çıkarmadan ve genelleştirmeden 21. yüzyıla girdi. Çok büyük bir ihtimalle, bu yüzyıl insanları için hayatta kalma konusunda verdiği mücadele riskli ve çetin geçecektir. Peki, çağdaş toplumun bu zorlukları ve tezatlarının mahiyyeti nedir? Bu soruya tek bir cevap vermek mümkün değildir. Çünkü çağdaş toplumun yapısı bir çok kurumsal faktörün (ekonomik, siyasi, sosyal, kültürel ve dini ilişkilerin) karmaşık ve karşılıklı ilişki ve tesirlerinden oluşmaktadır. Ekonomik küreselleşme devletler arası karşıtlık ve çatışmaları daha da derinleştirmiştir. Buna ilaveten, sosyal hayattaki buhranlı süreçler de derinleşmiştir. Bu durumda, “Peki neden, beşeriyet süratle gelişen bu küreselleşme devrinde insani çatışmalardan, savaşlardan yakasını kurtaramıyor?” sorusuna verilecek cevap önem kazanmaktadır. Hangi siyasi kuvvvetler veya onların temsilcileri beşeriyetin daima şaşkınlık, manevi düşüklük, psikolojik hüsran halinde olmasını istemektedirler? Şu tespti yapmak gerekmektedir: Mahiyetinde müdriklik teknolojisi olmadan, siyasi teknolojiler beşeriyet için büyük tehlikedir. Esas maksadı “pazar fundemantalizmi” olan siyaset, manevi uygarlığın mahvına yol açabilir.

СОВРЕМЕННОЕ ОБЩЕСТВО В ЗЕРКАЛЕ ГЛОБАЛИЗАЦИОННОГО МИРА Азимова Рафига Джалилькызы, д.ф.н., заслуженный деятель науки, заведующая отделом Социологии и социальной психологии Института Философии и Права НАНА, Баку, Азербайджан Ключевые слова: Глобализация, Современное Общество Аннотация: Современный мир, перенасыщенный кризисами экономического, экологического и нравственного порядка, безоглядно устремлен в будущее. Картина исторических событий, происходящих в мире, дает основание полагать, что мировое сообщество, не успев полностью критически осмыслить и обобщить уроки и противоречия ушедшего ХХ-го века, вступило в ХXI век. По всей вероятности, он окажется для человека и человечества своего рода «индикатором» на выживание, в равной мере, как морального, так и физического. В чем же суть сложностей и противоречий современного 10

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

общества? Однозначно ответить на этот вопрос невозможно, так как структура современного общества – это сложное взаимодействие и взаимовлияние институциональных (экономических, политических, социальных, культурных и религиозных) связей. Экономическая глобализация углубила межгосударственные противоречия и конфликты. Кризисные процессы в экономической и социальной жизни углубляются. Возникает вопрос: почему в эпоху стремительно развивающейся экономической глобализации, мир все еще не способен вырваться из гуманитарных конфликтов? Какой политической силе или представителям этой силы выгодно держать мир в состоянии растерянности, морального упадка и психологической фрустрации? Политические технологии, где отсутствует технология мудрости, представляет для человечества большую опасность. Политика, в которой «рыночный фундаментализм» выступает как самоцель (прибыль ради прибыли), притормозила решение проблем в сфере социальных институтов. «Сама глобализация, - считает Э.Гидденс, больше, нежели экономический феномен. Это набор процессов, все более связывающий наши собственные жизни, даже их интимные аспекты, с глобальными событиями. Почему религия явно столь влиятельна в современном мире? Чем объяснить возрождение этнических конфликтов в столь многих странах? Умирает семья или нет? Это в сущности своей социологические вопросы. Давайте работать над ответами» (См. Э.Гидденс «К социологическому сообществу» СОЦИС, 2007, № 9). Развивая обеспокоенные размышления Гидденса, здесь также можно заметить, что «рыночный фундаментализм» проникает вовсе сферы социальной жизни (сфера образования, здравоохранения, социальной защиты). Все эти проблемы переживает сегодня мировое сообщество. Сложившаяся ситуация в структуре социальной жизни привела к обострению взаимоотношений, как во внутри государственных, так и в межгосударственных связях. И, как следствие, затухание духовной цивилизации.

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

11

MURAD BAĞIRZADE Doç. Dr., Bakü-Azerbaycan

YENI DÖNEMDE KIŞISEL OLUŞUMUN DISIPLINLER ARASI PARADIGMASI Anahtar Sözcükler: Türk Dünyası, Kültürel Bütünleşme, Sosyal Hareketlilik, Kültürel Etkileşim, İşbirliği Özet: Bildiride yeni paradigma olarak “insan sermayesi” kavramı ele alanmakta ve bunun ekonomik, sosyal ve bireysel gelişimde etkisi incelenmektedir. 21.Yüzılın ikinci on yılında, ulusal eğitimin yeni çağrılara cevap vermeye muktedir olabilecek modelleri üzerinde düşünmemiz gerekiyor. Postmodern bilgi toplumunda eğitimin sadece teknolojileri ve biçimleri değil, aynı zamanda içeriği ve toplumdaki durumu değişmektedir. Günümüzde eğitim metodolojisi disiplinler arası yaklaşımı esas almak durumundadır. Bunun birinci nedeni, kişisel gelişimde sadece bilgi ve beceri değil, aynı zamanda ulusal kültürel ve insani değerler de rol oynamaya başlamıştır. Küresel rekabete uyum sağlayabilmek için, çalışanların farklı dil ve kültürel ortamlarda etkin faaliyeti ihtiyaç haline gelmiştir. İkincisi ise, eğitimin diğer kurumlarla birlikte kimliğin oluşması ve gelişmesinde kritik öneme sahip olmasıdır. Böylece, sosyalleşmenin diğer ajanları gibi, aile, eğitim, ordu, kurumlar ve medya aynı değer konumundan konuşma yapmadıkları takdirde mükemmel insanın eğitimi ve şekillenmesi çelişkili sürece dönüşüyor. Bu çerçevede bireysel düzeyde kişinin sosyalleşmesi ve sermayeleşmesi süreçlerinin erken yaşlarında eğitimle bağlantılı olmaktadır. Verimli insan ve sorumlu kişiliğin oluşması bir biriyle yakından ilişkili süreçlerdir, ulusal eğitimin yeni insan sermayesi paradigması üzere kurulması ihtiyaç haline gelmiştir.

МЕЖДИСЦИПЛИНАРНАЯ ПАРАДИГМА РАЗВИТИЯ ЛИЧНОСТИ В НОВУЮ ЭПОХУ Мурад Бaгырзадe, Баку, Азербайджан Ключевые слова: развитие личности, человеческий капитал, парадигма, культурные ценности, идентичность Аннотация: Исследование выявляет значение концепта человеческого капитала и актуальность новой парадигмы анализа последствий его воздействия на экономическое, социальное и личностное развитие. Второе десятилетие 21-го века, заставляет задуматься над умением национальных систем образования отвечать на новые вызовы. В информационном обществе постмодерна образование меняет не только технологии и формы обучения, но в то же время изменяется его характер и статус в обществе. 12

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

Методология исследования базируется на следующих моментах междисциплинарного подхода. Вопервых, образование выступает в качестве основного источника развития личности и запуска новых видов источников, чтобы обеспечить не только знания и навыки, но также играет важную роль в принятии национальных, культурных и общечеловеческих ценностей. Основная причина заключается в адаптации к глобальной конкуренции, требование знания работниками других языков и культур является необходимостью эффективных действий. Во-вторых, вместе с другими социальными институтами образование имеет решающее значение в освоении культурных ценностей, формировании и развитии национальной идентичности. Так, если и любые другие институты социализации как предприятия, семья, образование, армия, СМИ, не действуют в той же платформе ценностей, что и образование, то процесс формирования ценностей становится противоречивым. В этом контексте процессы социализации и капитализации на индивидуальном уровне связаны с образованием в раннем возрасте. Процессы формирования эффективных работников и ответственных личностей тесно связываются друг с другом, возникает потребность в построении национальной системы образования на новой парадигме человеческого капитала

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

13

SELAHADDIN HALIOV Prof. Dr., Bakü-Azerbaycan

FELSEFI BAKIŞ AÇISINDAN TÜRK DÜNYASINDA TOPLUM-DEVLET

Münasebetlerinin Sosyolojik ve Politik Boyutu Anahtar Sözcükler: Felsefi Bakış, Sosyolojik Çalışmalar, Toplum-Devlet İlişkileri

Özet: Amacımız, bu konudaki sosyolojik araştırmaların metodolojik ve felsefi esaslarını belirlemek, sosyolojik çalışmaları, politik çalışmalarla karşılıklı ve karşılaştırmalı olarak gözden geçirerek, sorunun daha genel görünümünün (panaromasını) ortaya çıkmasını sağlamaktır. Bunun için, söz konusu bilimlerin sınırları doğru belirlenmeli ve bilimler arası ilişki kurulmalıdır. Felsefede her hangi bir sorun, belirli bir coğrafi bölge çerçevesinde ele alınmaz. Toplum-devlet ilişkileri de genel olarak araştırılır. Bizim şu andaki maksadımız, Türk dünyasında toplum-devlet münasebetlerinin araştırılması olduğundan, sorun ancak sosyolojik ve politik yönlerden araştırılarak öğrenildikten sonara felsefi analizin konusu-öznesi haline getirilebilir. Sosyolojik bakımdan aktüel görev, farklı Türk bölgelerinde yaşayan toplulukların, çağdaş durumunu tespit etmeye, değerlendirmeye imkan verebilecek sosyolojik tetkikatları ve onların neticelerini genelleştirmek ve dünyada mevcut toplum biçimleri ve genel eğilimler çerçevesinde, Türk bölgelerine has özelliklerin olup olmadığını, eğer varsa bunların nelerden ibaret olduğunu açık bir biçimde ortaya koymaktan ibarettir. Bu konu hem geçmiş hemde günümüz bakımından gözden geçirilmelidir. Bu sahadaki araştırmalar için en önemli sorunlardan birisi, ortak terminoloji sorunudur. Her hangi bir Türk Cumhuriyetinde yapılan araştırmaların ortak problemlerin öğrenilmesinde kullanılabilmesi için terimlerin aynı olması önemli bir gerkliliktir. Felsefe, terimlerin kesinleşmesine hizmet etmektedir… “Toplum”, “halk”, “millet” gibi terimler çağdaş felsefi düşünce düzeyinde doğru tespit edilmezse, bu sahadaki araştımalar göz önüne alınmazsa, araştırmaların verimli olması ve bir araya getirilmesi, genelleştirilmesi mümkün olmaz. Bu tebliğde, üzerinde durulan sorunlardan birisi de Türk mekanında yaşanmakta olan çağdaş devletleşme sürecinin genel ve özel eğilimlerini, meyillerini ortaya koymak, Türk devletçilik bilincinin en genel gelişme yolunu gözden geçirmek ve bunun için de ilk aşamada “imparatorluk” ideali ile “ulus devlet” ideali arasındaki aşılmaz geçidin mümkün olup olmadığını belirlemekten ibarettir Temel olarak, felsefe bölgedeki toplum-devlet ilişkilerinin araştırılmasının hem temelinde yer almakta, hem de bu araştırmaları bir araya getirmek ve onların esasında örnek sonuçlar çıkarmak için önemli rol oynamaktadır.

14

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

ФИЛОСОФСКИЕ ОСНОВЫ ИССЛЕДОВАНИЯ СОЦИОЛОГИЧЕСКИХ И ПОЛИТОЛОГИЧЕСКИХ АСПЕКТОВ ОБЩЕСТВЕННО-ГОСУДАРСТВЕННЫХ ОТНОШЕНИЙ Салахаддин Халилов, профессор, Баку-Азербайджан Ключевые слова: социологические исследования, общественно-государственные отношения. Аннотация: Цель исследования состоит в определении методологических и философских основ социологического исследования, в создании более общей картины проблемы путем сравнительного анализа социологических и политических исследований. Отмечается, что для этого необходимо четкое определение границы каждого предмета и должны быть обеспечены междисциплинарные контакты. С социологической точки зрения, основная задача заключается в определении конкретного состояния обществ в тюркских регионах. Очевидно, что философия не может рассматривать вопросы в рамках конкретного географического региона. Ибо общественно-государственные отношения в философии исследуются только в обобщенном виде. Поскольку наша текущая цель состоит в изучении проблемы только в рамках тюркских государств, то она может стать предметом философии только после исследования социологических и политологических аспектов проблемы. Один из самых важных вопросов для исследований в этой области является вопрос единой терминологии. Специфические черты в каждом тюркоязычном регионе выявленные в социологических исследованиях должны рассматриваться в едином контексте с использованием общей терминологии и методологии. А это возможно лишь в условиях наличии хорошо разработанной философской основы. Такие понятия, как «общество», «народ», «нация», «государство», «национальное государство «, « общественное сознание», используемые в социологических и политологических исследованиях, должны быть приведены в четкую согласию с их общепринятыми философскими значениями. Тем самым, проблема трансформируется на философскую плоскость.

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

15

MÜBARIZ SÜLEYMANLI Bakü-Azerbaycan

SOVYET SONRASI DÖNEMDE Türk Cumhuriyetlerinde Ahlaki Dejenerasyon Sorunu Anahtar Sözcükler: Kültüel Entegrasyon, Teknolojik Gelişme, Ahlak, Kültür, Dejenerasyon Özet: Sovyetlerin çökmesi ve Sovyetler Birliğine dahil olan Türk Cumhuriyetlerinin bağımsızlık kazanmasından sonra toplumu ekonomik ve politik zorluklarla birlikte ahlaki dejenerasyon sorunu da rahatsız etmeye başladı. Anlaşıldı ki, negatif, gayri insani süreç ve eğilimlerin önünün alınmasına çaba gostermeyen toplumlarda uyuşturucu, öldürücü ve sistem-bozucu ticaret şebekelerinin serbest pazarı için yeşil ışık yakılmış oluyor. Ekonomik çıkarlarını sağlamlaştırmak için kendi tüketim pazarlarını her tür gayri insani vasıtalarla genişletmek imkanına sahip olan bu güçler tüketici toplulukları topsuz-tüfeksiz, manevi işgal yoluyla ele geçirmeyi başarıyorlar. Tüketim şebekelerini genişletmek amacı güden propaganda ve reklam makinası medyalar insanların zevklerini, damak tadını değiştirir, bayağı müziklerle beyinlerini uyuşturur, yapay değişikliklerle geleneksel aile yapısına ve kadın-erkek ilişkilerine darbe vurur, tüketimi ve modayı kışkırtan propagandalarıyla kadınları “kutsal varlık”, “zarif cins örneği” statüsünden çıkarırlar. Kadını ticari bir meta unsuru haline getiren medya, sonuçta erkekleri de bu ticari piyasaya bağımlı kılar. Türk Cumhuriyetlerinde yaşanan zorluklarla yanaşı bir gerçeklik de ortaya çıktı ki; manevi değerler politik çıkarlara tabi kılınıp alışveriş objesine çevrildiğinde entelektüel ve edebi-sanatsal değerler de değer kaybına uğramakta, sözle emelin uyumu bozulmakta, insanlığa verilen vaatlar yerine getirilmemekte, her türlü kötülük hükümferman olmakta, onur, gurur, samimiyet gibi hislerin yerini dalkavukluk ve riyakarlık almaktadır. Bu sebeplerden de ahlaki dejenerasyona karşı mücadele Türk Cumhuriyetlerinin kültür politikalarında bugün de aktüelligini saklamaktadır.

ПРОБЛЕМА НРАВСТВЕННОЙ ДЕГЕНЕРАЦИИ В ТЮРКОЯЗЫЧНЫХ СТРАНАХ В ПОСТСОВЕТСКИЙ ПЕРИОД Мубариз Сулейманлы доктор философских наук, доцент, Баку-Азербайджан Ключевые слова: культурная интеграция, техногенное развитие, культура, дегенерация Аннотация: Тюркоязычные республики входящие в СССР, после его развала, с завоеванием независимости наряду с политическими и экономическими трудностями, были дестабилизированы проблемами нравственной дегенерации. Стало очевидным, что в обществе с антигуманными и негативными 16

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

пережитками был дан зеленый свет для рынка с одурманивающей, уничтожающей и разрушительной системой торговли. Силы рыночной системы, снабженные модернизированными механизмами влияния, без ружья и пушек, пытаются все более расширять общество потребления. В угоду увеличения потребительского рынка, средства массовой информации путем вульгарной музыки, отупляющей мозг, агитации и рекламы ложных потребностей меняют вкусы и пристрастия. Рыночная система не знакомая с этическим мораторием, при помощи искусных технологий меняет традиционную структуру семьи, формирует анормальную модель взаимоотношений мужчины и женщины: путем ухищрений мод и стилей сбивает ее с пьедестала «таинственной святости» . Идеология потребительского общества, превращая женщину в элемент рынка, не знает пощады и к мужчине. Наряду с известными трудностями на постсоветском пространстве в тюркоязычных республиках, новые нелицеприятные тенденции все громче заявляют о себе: духовные ценности подчиненные политическим интересам и слово превращенное в инструмент купли-продажи подвергаются инфляции. Нередко вместо искренности и инициативности - нарушенная гармония между словом и делом, не выполненные обещания данные во имя гуманизма, ложь, клевета и наветы, очковтирательство и взяточничество, лицемерие и двуличие, клевета и наветы которые грозят превратиться в стратегию успеха. Вот почему осмысленная и планомерная борьба с нравственной дегенерацией до сегодняшнего дня не теряет своей актуальности для культурной политики тюркоязычных стран.

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

17

ABULFEZ SÜLEYMANOV Doç. Dr., Bakü-Azerbaycan

ÇAĞDAŞ TÜRK DEVLETLERINDE

Toplumsal Güvensizlik Sorunu Anahtar Sözcükler: Çağdaş Türk Devletleri, Toplumsal Güvensizlik

Özet: Toplumsal güvensizlik, çağdaş Türk devletlerinin başlıca sorunlarından biri haline gelmiştir. Dünyanın en önemli anket veri tabanlarından biri olan Dünya Değerleri Anketi‘nin (World Values Survey), yapıldığı ülkeler arasında genel toplumsal güvenin (generalized trust) en düşük olduğu ülkeler sırasında Türk Cumhuriyetleri ön sıralarda yer almaktadır. Bu durum Türk Cumhuriyetlerinde toplumun devlete olan güvenini zedelemekte, toplumlarda demokrasiye bağlılığı zayıflatmakta, özellikle bağımsızlığını yeni kazanmış Orta Asya Türk Cumhuriyetleri’nde millet olma bilincinin oluşması önünde ciddi bir engele çevrilmektedir. Bu olgunun nedenlerini ana hatlarıyla birkaç grup altında irdelemek olanaklıdır. Piyasa ekonomisine yönelimin doğurduğu sancılı transformasyon, sosyal altyapıdaki değişim ve devletin ideolojik öncüllerinde farklılaşma, bu devletlerde kurumlarla ilgili olan gelişmeler, yolsuzluk, kültürel yozlaşma, bürokrasinin adaletin işleyişini yavaşlatması, sosyo-ekonomik sorunların yarattığı toplumsal ayrışma ve keskinleşme hem bireyler arasında, hem de toplumun kurumlara ve kurumların birbirlerine olan güvenini ortadan kaldırılmasının başlıca nedenleri arasında yer almaktadır.

ПРОБЛЕМА СОЦИАЛЬНОГО НЕДОВЕРИЯ В ТЮРКСКИХ СТРАНАХ Абульфаз Давуд оглы Сулейманов, Баку-Азербайджан Ключевые слова: Современные тюркские страны, социальное недоверие Аннотация: Социальное недоверие является одним из самых главных проблем современных тюркских стран. Анализ динамики социального доверия, полученные на основе Всемирного ценностного опроса (World Values Survey) свидетельствует о признаках сильного дефицита социального доверия в тюркских странах. Эта ситуация подрывает доверие граждан к государству, приверженности к демократии, а также становиться серьезным препятствием для осознание национального самосознания в республиках Средней Азии, которые совсем недавно приобрели независимость . Автором выявлена несколько общих тенденций формирования социального недоверия в тюркских странах, как отдельных индивидов друг к другу, так и учреждениям и институтам, таковым, как трансформацией социальной структуры, сопровождаемой расшатыванием институциональных основ социального порядка, нарастание социально-экономической напряженности, факты коррупции, а также разрушение традиционных ценностных систем.

18

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

КАЗАХСТАН ZAREMA ŞAUKENOVA, Prof. Dr. Almatı-Kazakistan ASSEL NAZARBETOVA, Almatı-Kazakistan

Türkçe Konuşan Ülkelerin Değerlerini Güçlendirmek

İÇIN BIR MEDYA UZAYIN ETKISI Anahtar Sözcükler: Medya, Kitle İletişim Araçları Uzay, Değerler, Toplumsallaşma, Konsolidasyon Özet: Kitle iletişim araçları (medya), insan iletişiminin genişletilmiş biçimini sağlayan, kamuoyu oluşturan kurumlardır. Medya, demokratik toplumun oluşumunda da birincil öneme sahiptir. Medya vatandaşlara toplumsalın bilgisini verdiği gibi kendi görüşünü yapmak için de ortam temin etmektedir. Bugün, medya sivil toplumun bir unsurudur, ulusal ve uluslararası güvenliğin bir parçasıdır. Bu bağlamda, Türk Dili Konuşan ülkelerin İşbirliği Konseyinin V. Zirvesi’nde Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, uluslararası bir Türk kanalı kurulması hakkındaki fikrini ileri sürmesi dikkat çekicidir. Devletin diğer tüm başkanları fikrini destekledi ve tek bir medya alanı yaratılması bütün milletlerde Türkçe konuşan ülkelerin bir propaganda kültürel değerler konsolidasyon ve Türk dünyasının birlik içinde önemli bir rol oynaması gerektiğini desteklediler ve ayrıca onun önemli olacağını vurguladılar. Şimdi Türk dilli konuşan ülkeler için uluslararası haber kanalı adlı bir proje hazırlanıyor.

ЕДИНОЕ МЕДИАПРОСТРАНСТВО ЗАЛОГ УКРЕПЛЕНИЯ ЦЕННОСТЕЙ ТЮРКОЯЗЫЧНЫХ СТРАН Зарема Шаукенова, директор Института философии, политологии и религиоведения КН МОН РК, член-корреспондент НАН РК, доктор социологических наук, профессор Асель Назарбетова, главный ученый секретарь Института философии, политологии и религиоведения КН МОН РК Алматы-Казахстан Ключевые слова: Средства Массовой Информации, Масс-Медийное Пространство, Ценности, Социализация, Консолидация. Аннотация: В современном мире средства массовой информации (масс-медиа) обеспечивают расширенную форму человеческой коммуникации, представляют собой нетрадиционный институт Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

19

прямой связи с общественностью. Масс-медиа играют роль ключевого инструмента формирования и реализации интересов демократического общества. В их функции входит снабжение граждан информацией, необходимой для того, чтобы самостоятельно составить мнение о состоянии и проблемах общества, государства и всего мира. Сегодня СМИ — это не только элемент гражданского общества, это часть системы национальной и международной безопасности. Масс-медийное пространство как институт социализации индивида влияет на сознание и поведение людей не только через информацию об окружающем мире, но и путем изменения самого человека: его менталитета, ценностных ориентаций, потребностей и интересов, а также формирования общественного мнения, нравов и морали. В этой связи примечательно, что на V Саммите Совета сотрудничества тюркоязычных государств Президентом Казахстана Н.А. Назарбаевым была выдвинута идея о создании международного тюркского канала. Все остальные главы государств поддержали данную идею и подчеркнули, что создание единого медиапространства станет своеобразной пропагандой культурных ценностей тюркоязычных стран среди всех народов мира. Также оно должно играть важную роль в консолидации и единстве тюркского мира. Сейчас разрабатывается проект Концепции международного тюркоязычного новостного телеканала.

20

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

SERGEY KONOVALOV Prof. Dr., Astana-Kazakistan

REFAH DEVLETI SÖYLEMI:

TÜRK SOSYOLOJISINDE GÜNDEM Anahtar Sözcükler: Refah Devleti, Etkin Devlet, Orta Gelir Tuzağı, İslam Kültürü, PostWeberyen Dönem, Batılılaşmış Değerler ve Türk Sosyolojisi. Özet: Bu yazı, Türk sosyolojisinin gündemine modern devletin en uygun modeli ile ilgili konuları önermektedir. Refah Devleti konusu yeni olmamasına rağmen, Türk ülkeleri sosyolojisinde yeterince yansıtılmamıştır. Bu arada, ekonomi bilimi konuyu kendi inceleme alanında ele aldığı halde sosyolojide bilgi ve yaklaşım eksikliği vardır. Bu bağlamda, bildiride, Refah Devleti konusunun sosyolojik yaklaşımı hakkında bir görüş ortaya konulmuştur. Bu görüş için Neil Gilbert’in (Berkeley Üniversitesi, California, ABD) sadece sosyal politikalara değil insan sermayesine de dikkat çeken ‘Etkin Devlet’ kavramı esas alınmıştır.

ДИСКУРС О ГОСУДАРСТВЕ ВСЕОБЩЕГО БЛАГОСОСТОЯНИЯ: ПОВЕСТКА ДЛЯ ТЮРКСКОЙ СОЦИОЛОГИИ Сергей Коновалов Заведующий сектором Центра стратегических разработок и анализа Администрации Президента РК, доктор социологических наук, Астана-Казахстан Ключевые слова: государство всеобщего благосостояния, государственный, ловушка среднего дохода, исламская культура, турецкая социология. Аннотация: Эта статья предлагает наиболее подходящую модель и связанные с ними вопросы на повестку дня турецкой социологии современного государства. Хотя это не новая проблема социального государства, не было достаточно отражено в турецких странах социологами. Между тем, тема экономики есть недостаток информации и подходов в социологии, хотя она рассматривается в их области исследования. В этом контексте в докладе выдвинуто мнение о социологическом подходе к вопросу о государстве всеобщего благосостояния. Нил Гилберт (Университет Беркли, Калифорния, США) социальная политика обращает внимание не только на человеческий капитал, но и на понятие «Эффективное государство».

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

21

AIGUL ZABIROVA Prof. Dr., Astana-Kazakistan

TÜRKÇE KONUŞAN ÜLKELERDE DIN: İnançlar ve Gelenekler Arasında Anahtar Sözcükler: Din, Değer, Gelenek, Post-Sovyet Devletler, Türkiye. Özet: Yazımda, Türkiye, Azerbaycan ve Kazakistan’da yaşanan İslam’ı bir değer sistemi olarak açıklamak istiyorum. Atatürk reformundan sonra Türkiye resmen laik bir devlet olmasına rağmen, (Sovyet sisteminde yaşananların aksine) din kurumu baskılanmadığı için Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları kendilerini mümin olarak tanımladılar. Süreç içerisende Türkiye’de İslam’a inananların sayısı ve İslam’ın toplumdaki önemi arttı. Yine bu süreçte, Kazak bozkırlarında İslam görece Ortaçağa uyarlanmaya koyuldu. Sovyet döneminde dinin yayılması her türlü pratikte yasaklanmıştı. Bu nedenle ateizm yaygınlaştı. Ancak, Sovyetler Birliği’nde dahi din kurumu varlığını devam ettirdi. Güneşli ve Şia örneklerinde gözlendiği üzere, 1990 yılı sonrasında bir değer ve sosyal bir kurum olarak dinin gelişmesine tanık olunmaktadır. Bu yazıda araştırma sorusu şudur: Dini canlanma nedenleri nelerdir? O dipten bir hareket midir? Bireysel düzeyde kimlik aramalarını yansıtan bu süreç midir? Ya da dini canlanma yapısal düzeyde açıklanabilir mi? Siyasi güçler, sivil toplum kuruluşları veya uluslararası aktörlerin etkisi var mıdır? Ampirik verilere dayanarak dini tercihleri ve dini uygulamaların karşılaştırmalı analizi (Dünya Değerler Anketi 2011) incelenecektir. Türkiye, Azerbaycan ve Kazakistan’da İslam’ın ait olan ulusal, eğitim düzeyi ve cinsiyeti farklı olan varyasyonlar da ele alınacaktır.

РЕЛИГИЯ В ТЮРКОЯЗЫЧНЫХ СТРАНАХ: МЕЖДУ ВЕРОВАНИЕМ И ОБЫЧАЕМ Айгуль Забирова, Астана Казахстан Ключевые слова: религия, ценности, традиция, постсоветские государств, Турция. Аннотация: в данной статье я буду рассматривать, ислам в Турции, Азербайджане и Казахстане как систему ценностей. После реформы Ататюрка, Турция официально является светским государством, хотя (в отличие от того, что произошло в советской системе) большинство населения страны идентифицируют себя как верующие. Подавляющее количество верующих 22

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

и значение ислама в жизни турецкого общества делает его основной религией в этой стране. Более того, многие эксперты определяют роль Турции в качестве ключевого игрока в процессе развития ислама в республиках бывшего СССР. В казахской степи ислам был частично реализован в средние века. Но из-за кочевого образа жизни казахов распространение ислама было не так эффективно, как в Южной Центральной Азии. В советское время все виды распространения религиозной практики были запрещены. Советский союз был успешен в вопросе превращения людей в атеистов. Тем не менее, религия в СССР была сохранена из-за различной национальной структуры, географического и экономического положения. Например, в советской переписи 1970 года казахи представляли меньшинство населения, и в этом смысле они были менее консервативны. Как видно из примеров после 1990 года среди суннитов и Шиитов, значение социального института, является свидетелем развития религии.

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

23

SAYARA KALPETHODJAYEVA Doç. Dr., Almatı-Kazakistan

TÜRK HALKLARININ YAŞAMINDAKI İSLAMI ADETLER Anahtar Sözcükler: Din, Adet, Türk Toplumu, Sosyal Hayat, Gündelik Hayat Özet: Türk toplumu sadece bir ulustan oluşmuyor; bu çok değişik ve çok etkinli dini dünya görüş sistemlerini biriktiren (mesela, Budizm, Maniheizm, Nestoriyan) birliktir; bu yüzden o çok farklı, özel ve zengin kültüre sahiptir. Orta Asya’ya İslam’ın gelmesi özel ideolojinin, yaşam kurallarının, ahlakın ve Türk halklarının yaşam ve tarihi pozisyonlarını belirleyen geleneklerin kalıplaşmasını getirdi. Eğer Müslüman misyonerleri İslam öncesi dünya görüşlerin kolayca unutulmayacağını ve şimdiki zamanda bu kadar açık hissedileceğini önceden bilseydiler, Orta Asya’nın İslamlaştırmasını geleceksiz bir iş diye kararlaştırırlardı. Türk halkları kendi kolay gelmeyen tarihinde birçok dinleri kabul etmişler. Tabii bu onların dünya görüşlerini ve hayata davranışlarını etkilemiş. Nitekim şimdiki Türk dünyasında önceden var olan tüm dini akımlar İslam’ın etkisiyle değişip, belli bir milletin ulusal-kültürel özelliği olarak kalıplaşmış ya da dönüşsüz geçip gitmiş. Mesela, sufizm araştırmacısı Dj.S. Trimingem, sufist toplulukları dini akımların esası olan ülkülerini sağlamak için tüm ulusal inançları kendi içerisine almaya çalıştığını anlatmaktadır.

ИСЛАМ И ТЮРКСКАЯ РЕЛИГИОЗНОСТЬ Сайара Калпетходжаева, кандидат философских наук, доцент, Алматы- Казахстан Ключевые слова: религия, культура, тюркская сообщество, социальная жизнь, повседневная жизнь Аннотация: Тюрки не являются единым этносом, это конгломерат, вобравший в себя элементы совершенно разных, но гигантских по степени влияния на умы религиозно-мировоззренческих систем (буддизм, манихейство, несторианство), и посему обладают своеобразной богатой культурной традицией, что объясняет многообразное этно-культурное составляющее. В результате исламизации, в Центральной Азии сложились своя особенная идеология, нормы 24

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

быта и морали, мифопоэтические и эпические образы и предания, которые во многом определили жизненные и исторические позиции тюркских народов. Сохранение доисламских традиций и номадного мироощущения, является таким ощутимым и явственным в настоящее время, что, если бы их предвидели мусульманские миссионеры, то сочли бы исламизацию Центральной Азии делом бесперспективным. В своей непростой истории тюрки достаточно легко отказывались от одной религии в пользу другой, что, несомненно, свидетельствовало о поверхностном и неустойчивом воздействии чужой сакральности на тюркское сознание, на особый динамизм тюркского мироощущения, не позволяющий всецело и бесповоротно принадлежать лишь одному миропониманию, ибо это, по их представлениям, могло привести к однобокому, одностороннему восприятию действительности.

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

25

ASSEM KOKUSHEVA, NIKARA BIYEKENOVA Almatı-Kazakistan

MODERN KAZAKISTAN’DA GENÇLERIN DEĞERLERI:

SORUNLAR VE BEKLENTILER Anahtar Sözcükler: Kazakistan gençleri, değerler, sosyalleşme, seçim Özet: Kazakistan’da kitle bilinç değerlerinin aksyolojik sorunlarını belirlemek konusunda araştırılan birkaç çalışmalar vardır. Bazı çalışmalar Sovyet sonrası dönemde geleneksel değerlerin erozyonuna ve nesillerin sosyalleşmesine mevcut mekanizmanın dönüşüm olduğunu göstermektedir. Yazarlar, bu çalışmada modern Kazakistan gençlerin hangi değerlerin hükmetmesi hakkında söz edecektir. Bu sosyolojik araştırmada gençlerin değerli öncelikleri araştırılacaktır: aile, çocuk, ev, eğitim, iş. Bu pozisyonlar gelenekseldi, ama bugün özgüven ile karakterize bir ölçüde toplumun serbestleştirilmesinin büyüme trendi ile ilgilidir. Temel algılar insani değerleri değiştirir. Böyle olduğunu, gençlerin ilgi ve öncelik hedefleri arasında ayrım ve yaşam değerleri bir hiyerarşi inşa edilirse, başarı ömrünün daha da seyrine bağlı olacaktır.

ЦЕННОСТИ СОВРЕМЕННОЙ КАЗАХСТАНСКОЙ МОЛОДЕЖИ: ПРОБЛЕМЫ И ПЕРСПЕКТИВЫ Асем Кокушева, Никара Биекенова научные сотрудники Института философии, политологии и религиоведения КН МОН РК, Алматы-Казахстан Ключевые слова: казахстанская молодежь, ценности, социализация, выбор. Аннотация: В Казахстане существуют определенный задел в изучении аксиологической проблематики, а также в исследовании распространенности ценностей в массовом сознании. Некоторые исследования указывают на то, что в постсоветский период произошло размывание системы традиционных ценностей и трансформация сложившегося механизма социализации поколений. В статье авторы попытались рассмотреть какие ценности доминируют у современной казахстанской молодежи. По данным социологического опроса приоритетны26

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

ми ценностями для молодежи являются: семья, дети, дом, образование, работа. Эти позиции являются традиционными, но сегодня их можно рассматривать как ценности индивидуализма, актуальность которых связана с нарастающей тенденцией либерализации общества, что в некоторой степени характеризует возросшую уверенность в собственных силах. Изменяется само восприятие таких базовых человеческих ценностей. От того, сможет ли молодой человек выделить среди интересов и ориентиров приоритетный, выстроить своеобразную иерархию жизненных ценностей, будет зависеть успешность его дальнейшего жизненного пути.

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

27

КЫРГЫЗСТАН HAYATI BEŞIRLI Prof. Dr., Bişkek-Kırgızistan

TÜRK DÜNYASININ KÜLTÜREL ETKILEŞIMINDE SOSYAL HAREKETLILIĞIN ÖNEMI Anahtar Sözcükler: Türk Dünyası, Kültürel Bütünleşme, Sosyal Hareketlilik, Kültürel Etkileşim, İşbirliği Özet: Türk kültürü oldukça geniş bir coğrafyada faklı topluluklar tarafından sürdürülmektedir. Coğrafyanın genişliği ve sergilediği fiziksel koşulların zenginliği davranış örüntülerinde farklılaşmalar ortaya çıkarmıştır. Farklı bölgelerde yaşayan Türk toplulukları arasında yaşadıkları kültürel temaslarla göre de bu farklılaşmalar artmaktadır. Özellikle Türk topluklarının yaşadıkları coğrafyanın genişliği göz önünde bulundurulduğunda bu durum daha da açık olmaktadır. Bunun yanı sıra Türk topluklarının farklı siyasal ve ekonomik sistemlere dahil olmaları bu farklılaşmayı etkilemiştir. Ancak Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra Türk toplulukları arasında kültürel temaslar artmıştır. Özelikle bu temasların artmasında sosyal hareketlilik oldukça belirleyici olmuştur. Çalışma kapsamında bu sosyal hareketliliğin farklı toplumsal kesimler tarafından nasıl gerçekleştirildiği ortaya konulmuştur. Hareketlilik değerlendirilirken ortaya çıkaran mekanizmalar analiz edilmiş ve bunun kültürel bütünleşme üzerine etkileri tartışılmıştır.

ЗНАЧЕНИЕ СОЦИАЛЬНОЙ АКТИВНОСТИ ВЗАИМОДЕЙСТВИЙ ТЮРКСКОГО МИРА Хаяти Беширли, профессор, Бишкек, Кыргызстан Ключевые слова: Тюркский Мир, культурная интеграция, социальная мобильность, культурное взаимодействие , сотрудничество Аннотация: Тюркская культура продолжает свое существование благодаря различным народностям, раскинутым в обширном географическом регионе. Географическое расположение обусловленное различными материальными факторами послужило возникновению отличительных норм поведений среди тюркских народностей. Тюркские сообщества, проживающие 28

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

в различном географическом атласе, также отмечают дифференцию при культурном взаимодействии друг с другом. Особенно, если учесть обширное географическое расположение тюркского мира, то все сразу становиться ясно. Наряду с этим, принадлежность тюркских народностей различным политическим и экономическим строям также оказало влияние на дифференцию. Однако, после распада советского союза возросло культурное взаимодействие. В особенности решающим оказалось социальное взаимодействие. В данной работе раскрывается, каким образом социальное взаимодействие было реализовано различными слоями общества. При оценке социального взаимодействия анализированы механизмы её возникновения и влияние на культурную интеграцию.

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

29

KUSEIN ISAEV Prof. Dr., Bişkek-Kırgızistan

YENI TARIHI SÜREÇTE TÜRK DÜNYASI VE TÜRK UYGARLIĞI Anahtar Sözcükler: Türk Dünyası, Türk Uygarlığı, Kırgızistan, Kimlik, Aidiyet Özet: XXI. yüzyıl Türk Dünyası ve Türk Uygarlığının pek çok yönden gelişmesine ve ilerlemesine açık olduğu bir asırdır. Bunu hayata geçirecek potansiyel ve tarihi imkanlara da haizdir. XX. yüzyılda ortaya çıkan Türkiye Cumhuriyeti kurucusu büyük önder Mustafa Kemal Atatürk’ün felsefi ideolojisi ve ilkeleri çerçevesinde tavsiye ve öğütlerini harfiyen yerine getirerek dünyadaki Türk halklarını her türlü engel ve olumsuzluklara karşı korumak ve savunmak muasır medeniyet seviyesine ve müreffeh bir istikbale taşınmak mümkündür. XXI. yüzyılın son çeyreğinde Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan bağımsızlığına kavuşmuş, egemen bir devlet olarak Türkiye Cumhuriyeti ile birlikte dil, fikir ve iş ortaklığı temelinde köklerine dönük bütünleşmeyle ortak uygarlık değerlerinde yeniden canlanma ve şekillenme belirmiştir. Elbette bu sürecin bir takım engel ve dirençle karşılaşması çok doğaldır. Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği gibi bazı yapılanmaların Türk Dünyası ve Uygarlığının gelişmesini ve ilerlemesini arzulamadığı gayet açıktır. Bu koşullar altında Türk haklarının ortak hedefler etrafında toplanmasını arzulayan ve bununla ilgilenen bilim adamları ve girişimcilerin bir araya getirilmesi, Türk Dünyasının sosyal, siyasal, kültürel ve ekonomik sorunların çözümüne ilişkin imkanların araştırılması, yeni stratejilerin ortaya konması çok gerekli olmakta ve asli amaçlar arasında yer almaktadır. Bu bağlamda söz konusu bildiride Türk Uygarlığının tarihi süreçleri ele alınarak Türk Dünyasının yarınlarına ilişkin değerlendirmede bulunulacaktır.

ИСТОРИЯ ТЮРКСКОГО МИРА И ТЮРКСКОЙ ЦИВИЛИЗАЦИИ В НОВОМ ИСТОРИЧЕСКОМ ПРОЦЕССЕ Кусеин Исаев доктор философских наук, профессор социологии, Бишкек Кыргызстан Ключевые слова: тюркский мир, тюркская цивилизация, Кыргызстан, идентичность, владение Аннотация: В XXI веке отмечается тенденция всестороннего роста и развития тюркского мира и тюркской цивилизации. Для претворения их в жизнь имеются потенциал и исторические предпосылки. 30

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

В XX веке благодаря философской идеологии и принципам великого турецкого лидера Мустафы Кемал Ататюрка с учетом предложений и мнений проводились мероприятия по противостоянию внешним угрозам с целью сохранения существующего уровня развития тюркского мира и перехода на новый уровень цивилизации. Во второй половине XXI века после обретения своей независимости Азербайджан, Казахстан, Кыргызстан, Узбекистан и Туркменистан, как тюркоязычные государства, совместно с Турецкой Республикой поддерживают активизацию основной идеи по интеграции и партнерства. Конечно, в этом случае, внешние препятствия и сопротивления являются естественным процессом. Совершенно очевидно, что Соединенные Штаты Америки, Европейский Союз и некоторые другие организации против развития и прогресса тюрского мира и цивилизации. В таких условиях, для достижения общей цели тюркоязычному народу необходимо объединиться со всеми заинтересованными сторонами, учёными, предпринимателями и другими, чтобы обсудить социальные, политические, культурные, экономические, исследовательские вопросы, и определить новые стратегии и основные цели. В докладе освещаются исторические процессы тюркской цивилизации, а также проводится анализ перспектив тюркского мира.

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

31

SAMARBEK SIRGABAYEV Yrd. Doc. Dr. Bişkek-Kırgızsitan

SOVYETLER SONRASI GENÇLERIN DINI İNANÇ ALGISI: Manevi

İhtiyaç mı, Milli Gelenek mi? Köklü İnanış mı Yoksa Moda mı? (Sosyolojik Araştırma) Anahtar Sözcükler: Kırgızistan, Gençlik, Din, Dini İnanış, Manevi İhtiyaç, Milli Gelenek, Dini Kimlik. Özet: Sovyetler Birliğinin dağılmasıyla bağımsızlığa kavuşan Kırgızistan’da bugün keskin dönüşümler yaşanmaktadır. Çok önceleri şekillenen idari ekonomik sistemin, serbest piyasa ilişkilerine geçmesiyle halkın hayat stratejisi köklü değişime uğrar. Yeni toplumsal süreçlere uygun davranışların çağdaş modelleri şekillenir. Sovyet toplumunda yetmiş yıl boyunca dinin alternatifi olarak gösterilen, vatandaşların bilincine devamlı işlenen ve ateizm ile sulanan devlet ideolojisinin bayrağı devrilmiştir. Bu gelişmeler bir yandan toplumsal bilinçte manevi boşluk ve buhranlar yaratmış; halkın genelinin önceleri tutuna geldiği sosyal argümanlar kaybolmuş, göçükler oluşmuştur. Diğer yandan büyük dönüşüm sürecinde insanın manevi çevresinde yeni heyecanlar uyanmıştır. Zira tabiat boşluğu kaldıramayacak kadar hızlı işlemektedir. Bu anlamda söz konusu boşluk kısa süre içerisinde din ile doldurulmaya başlandığı açıktan açığa söylenebilir. Kırgız toplumunda dine inananların boyutunda ciddi yükseliş söz konusudur. İlkini yeni Sovyet sonrası kuşak olarak değerlendirmek doğru olur. Günümüz Kırgız gençlerinin dine özverili ve içten ilgi duyması ve Allah’a olan inancının artması, bizim fikrimizce göre aşağıdaki unsurlarla izah etmek mümkündür: Birinci olarak, din (öncelikle İslam dini) Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra ortaya çıkan manevi, fikirsel, ahlaki ve dünya görüşü boşluğunu durdurmanın doğrudan aracıdır. İkinci olarak, devlet ve toplumsal kurumların istikrarsızlığı, halkın bunlara olan güven sorunu, ekonomik güvencenin olmaması, dinin insana kendi kendini anlayıp düşünebilme imkanı sağlaması, kimlik aramada etkin olarak kullanılmasından ileri gelir. Üçüncü olarak, din bugün aile kurumunun, genel eğitim sisteminin buhranda olduğu bir zamanda Kırgız gençlerini sosyalleştiren, ahlaki açıdan şekillendiren bir kurum olarak işlev görmektedir. 32

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

Söz konusu bildiride, yukarıda bahsi geçen sorulara cevap aranarak gençlerin din meselelerine yaklaşımı ortaya konacaktır. Ayrıca tahlillerde temel olarak sosyolojik araştırmaların ampirik sonuçlarından faydalanılacaktır.

ВОСПРИЯТИЕ РЕЛИГИИ У ПОСТСОВЕТСКОЙ МОЛОДЕЖИ: ДУХОВНАЯ ПОТРЕБНОСТЬ ИЛИ НАЦИОНАЛЬНАЯ ТРАДИЦИЯ? ФУНДАМЕНТАЛЬНАЯ ВЕРА ИЛИ МОДА? Самарбек Сыргабаев, Бишкек – Кыргызстан Ключевые слова: Кыргызстан, молодежь, религия, вероисповедание, потребность, национальная традиция, религиозная идентичность. Аннотация: После распада Советского союза и обретением независимости Кыргызстан испытывает острые преобразования. С переходом от планового к свободной рыночной системе экономики, происходят глубокие изменения в жизни людей. Новые социальные процессы формируют современные модели поведения. Внедренная идеология атеизма со стороны государства гражданам при советском союзе, которая длилась течение семидесяти лет, была разрушена. Этот процесс создал пустоту и кризис в духовном мире общественного сознания. Были потеряны привычные социальные аргументы, которое сформировало раны. С другой стороны в период большого преобразования в духовном мире человека были разбужены новые чувства. Процесс происходил на столько быстро что не оставалось мест для пустоты. Можно открыто сказать, что эту пустоту восполнила религия. И в самом деле в последние двадцать пять лет происходящее не возможно скрыть не только от наблюдателей но и от общественности. Это и есть увеличение вероисповедания народа. В Киргизии серьезно обеспокоены ростом увеличения вероисповедающих. Будет правильно, если обозначить первое поколение это после распада союза. Помимо простых наблюдений есть достаточно социологических примеров доказывающее это явление. Самоотверженную и искрению веру в Аллаха Киргизской молодежи по нашему мнению можно объяснить следующими элементами. Во-первых, Религия (в частности, Ислам) появились после распада Советского Союза, духовность, интеллектуальное, нравственное и мировоззрение является прямым инструментом заполняющая пустоту. В частности это помогало в ежедневном быту. Во-вторых, Не стабильность в государстве и в общественных институтах а так же не доверия им, отсутствие экономической безопасности, способствовало к духовному развитию в котором человек искал себя. Кроме того она обеспечивала сильную моральную поддержку. Религия становиться частью общество которая дает смысл жизни. В-третьих, Религия сегодня часть семьи, в семьях и в системе образования в кризисное время дает терпения Киргизской молодежи, служит сильным инструментом при поддержке и развитии. Одним словом в поиске ответа на выше указанные вопросы можно понять восприятия религии молодежью. Это в особенности получило место в результате анализа эмпирических социологических исследований.

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

33

РОССИЯ S.V. EGORYSHEV Prof. Dr., Ufa-Rusya

BAŞKURDISTAN CUMHURIYETI VE TÜRKIYE CUMHURIYETI

SOSYOLOGLARI ARASINDA BILIMSEL İŞBIRLIĞI BEKLENTILERI ÜZERINE Anahtar Sözcükler: Türk Dünyası, Sosyologlar Derneği, İşbirliği, Ortak Araştırma, Güncel Konular, Sonuçların Değişim Alanları. Özet: Makale Başkurdistan ve Türkiye sosyologları arasında mevcut işbirliğinin sürdürülmesi ve yeni işbirliği alanları önermektedir. Bilim insanları arasında karşılıklı etkileşim sürmekte ise de en verimli işbirliği sosyoloji derneklerinin ortak etkinliği çerçevesinde gerçekleşmektedir. Başkurdistan ve Türkiye üniversiteleri arasındaki anlaşmalar çerçevesinde sosyologların artan işbirliği neticesinde ortak araştırma platformu oluşmaya başlamıştır. Bu umut verici gelişmedir. Karşılıklı işbirliği perspektifleri uygulanması için en önemli koşul, ilgili konularda ortak uygulamalı sosyolojik araştırmaları yürütmektir. Bu tür çalışmalarda ana konular; iç ve dış göçün sosyal nedenleri, ve her şeyden önce dinlerarası ve etnik hoşgörü ve gençlerin sosyal sorunları olabilir. Öğrenciler, gençlik hareketleri, gençlerin değer yönelimleri gibi konuların yanında meslek ve eğitimi, e-öğrenme, yeni eğitim teknolojilerinin ve sosyal verimlilik gibi konular da önemlidir. Ülkelerimizde hem ortak tarihsel ve çağdaş bağlamlar hem de ayrımsal çok şey var. Tüm çeşitliliği içinde bu ortak ve ayırt edici özellikler sosyologlar için karşılıklı çıkar meselesi olmalıdır. İşbirliğinin önemli bir alanı ortak araştırma, bilimsel forumlar ve yayınlar olabilir.

34

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

О ПЕРСПЕКТИВАХ НАУЧНОГО СОТРУДНИЧЕСТВА СОЦИОЛОГОВ РЕСПУБЛИКИ БАШКОРТОСТАН И ТУРЕЦКОЙ РЕСПУБЛИКИ С.В. Егорышев, доктор социологических наук, профессор, Уфа, Россия Ключевые слова: Тюркский Мир, Ассоциация социологов, направления сотрудничества, совместные исследования, актуальная проблематика, обмен результатами. Аннотация: статья посвящена сложившимся и еще формирующимся направлениям научного сотрудничества социологов Башкортостана и Турции. Предлагаются новые направления сотрудничества. Научное сотрудничество социологов Республики Башкортостан и Турецкой Республики имеет уже свою историю, но главное у этого сотрудничества есть хорошие перспективы развития. Весьма перспективным направлением, которое уже начало складываться, является сотрудничество социологов в рамках договоров между вузами Башкортостана и Турции. Здесь взаимодействие может быть более результативным, так как опирается на конкретные общие исследовательские интересы и непосредственно связано с образовательным процессом как площадкой внедрения результатов совместных исследований. Важнейшим условием реализации перспектив взаимного сотрудничества служит проведение совместных прикладных социологических исследований по актуальной тематике. Предметом подобных исследований могут стать процессы внутренней и внешней миграции, социальные причины, факторы и последствия религиозного экстремизма, межконфессиональная и межэтническая толерантность, социальные проблемы молодежи и, в первую очередь, студенчества, молодежные движения, ценностные ориентации молодежи на получение профессии и образования, социальная эффективность новых образовательных технологий, включая электронное образование, и многое другое. В обеих наших странах есть много общего и много особенного как в историческом, так и в современном контекстах. Это общее и особенное во всем их многообразии должно стать предметом взаимного интереса социологов. Немаловажным направлением сотрудничества может стать опубликование результатов совместных исследований, обсуждение их результатов на научных форумах и практическое внедрение.

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

35

G.T. GALIYEV Prof. Dr., Ufa-Başkurdistan-Rusya T.V. GRIŞINA, Prof.Dr., Moskova- Rusya Y.N. POPOV Prof. Dr., Moskova-Rusya

ŞANGHAY İŞBIRLIĞI ÖRGÜTÜ REKABETÇI OLABILECEK MI? Anahtar Sözcükler: Egemenlik ve Denetim, Rekabetçilik, Yenilikçi Teknoloji, Şanghay İşbirliği Örgütü, Planlama. Özet: Bu çalışmada Şanghay İşbirliği Örgütü’nün güncel ve hayati problemleri ve örgütün Batılı rekabetçi ülkelerin sırasına girmesi konusu açıklanmıştır. Bir sorun olarak ele alınan bu konuyu, yazarlar, yenilenen rekabetçilik ve yenilikçi teknolojiler çerçevesinde çözümlemektedirler. Şanghay İşbirliği Örgütü’nün 09–10 Temmuz 2015 tarihinde Ufa’da gerçekleştirilen toplantısında, siyasi koordinasyon ve küresel yönetim konulu tema, sürekli kalkınma ve ülkelerarası işbirliği konularıyla genişletilmiştir. Toplantı sonrasında, devlet başkanları tarafından Şanghay İşbirliği Örgütü’nün 2025 tarihine kadar gelişmesini şekillendiren anlaşmalar imzalanmıştır. Bu strateji, çok taraflı işbirliğini genişletmeye ve Şanghay İşbirliği Örgütü ülkelerini dünya ekonomisinde rekabetçiliği artırmaya yönlendirilmiştir. Bu kapsamda, özellikle çok taraflı ekonomik projelerin uygulamaya konulması, kültürel ve insani bağların pekiştirilmesi, Şanghay İşbirliği Örgütü’ne üye ülkelerin güncel, bölgesel ve küresel problemlerine çözüm bulunmasına yardımcı olunması konuları tartışılmıştır. Şanghay İşbirliği Örgütü ekonomisinin rekabetçi olabilmesi pek çok faktöre bağlıdır. Bunlardan özellikle doğal, finans ve insan kaynakların öne çıkanlardır. Yapılan teorik ve pratik analizlere göre, son yarım yüzyılda ekonomik ve girişimcilikteki değişimlere dayanırsak rekabetçilik sosyo-ekonomik kategori olarak Şanghay İşbirliği Örgütü’nün gelişiminde temel göstergedir.

36

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

БЫТЬ ЛИ ШОС КОНКУРЕНТОСПОСОБНОЙ? Г.Т. Галиев доктор социологических наук, профессор, Башкортоста́н - Россия Т.В. Гришина доктор экономических наук, профессор, Москва – Россия Ю.Н. Попов доктор экономических наук, профессор, Москва–Россия Ключевые слова: социальный аудит, конкурентоспособность, ШОС, индикативное планирование, аудит конкурентоспособности, социальные технологии. Аннотация: Работа посвящена одной из актуальнейших и жизненно важных проблем ШОС: её вхождение в группу наиболее конкурентоспособных стран мира. Эту задачу, по мнению авторов, можно решить, опираясь на обновленную теоретическую основу конкурентоспособности и внедряя инновационные технологии. Саммит Шанхайской организации сотрудничества (ШОС) , который состоялся 09-10 июля 2015г. в г. Уфе, был посвящен проблемам политической координации и глобального управления, обеспечения устойчивого развития, возможным направлениям расширения взаимодействия стран в рамках объединения. По итогам встречи главами государств был подписан пакет документов, которые, можно сказать, формируют стратегию развития ШОС до 2025 года. Эта стратегия направлена на расширение многостороннего делового сотрудничества, и повышение конкурентоспособности стран ШОС в мировой экономике. Этому, несомненно, будут способствовать и запуск крупных многосторонних экономических проектов, и укрепление культурных и гуманитарных связей, и выработка странами ШОС общих подходов к решению актуальных региональных и глобальных проблем. Быть ли экономике ШОС конкурентоспособной, зависит от многих факторов и, прежде всего, от наличия природных, финансовых и человеческих ресурсов. Проведенный анализ теории и практики конкурентоспособности позволяет, как нам представляется, сделать вывод: в силу коренных изменений, происшедших за последние полвека в экономике и предпринимательстве, конкурентоспособность как социально-экономическая категория становится.

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

37

GÜZEL GALIEVA Dr., Kazan-Tataristan

ÇAĞDAŞ TOPLUMDA İSTIKRARLI İLIŞKILERIN TEMELI OLAN TATAR AILESI GELENEKLERI Anahtar Sözcükler: Etnik Aile, Tatar Ailesi, Kültürel Çekirdek, Aile Değerleri, Gelenekler, Ana Dili. Özet: Aile; tüm insanlığın esas değeri olmaktadır. Aile ilişkilerinin etnokültürel özgünlüğünü bulmaya yönelik etnik aile incelemelerini yapmak çok önemlidir. Bir etnik ailenin fenomeni; eşler arası, veliler ile çocuklar arasında tarihi açıdan somut, yeteri kadar tipik ve geleneksel ilişki sistemi olup Tatar ethnos’unun kültürel özgünlüğünü, geleneklerini, törelerini yansıtmakta ve her bir aile üyesinin derin ve temel ihtiyaçlarını optimal derecede karşılamayı mümkün kılmaktadır. Kanımızca, etnik aile değerleri sistemini inceleme işinde A.İ. Rakitov’un ana fikri olan kültürel çekirdek üzerine kurulan analitik yaklaşımının geleceği parlak olmaktadır. Kültürel çekirdek kavramı; belli bir ethnos’un tarihsel gelişim süreci sırasında üretilen normların ve etalonların (standartların) bütünü ve değer sistemi olup günümüz Tatar ailesinde saklanarak sürdürülmeye devam etmektedir. Kültürel çekirdek; geleneksel hayat tarzı, etnik değerler, etknik dil ve akrabalık ilişkileriyle temsil edilmektedir. Etnokültür yetkililik Tatar ailesinin koruyucu kuşağı olmakta ve başka etnik ortaklıklara hoşgörüyü, diğer etnik ailelerin geleneklerine saygılı yaklaşım içermektedir. Bir de Tatar ailesinin geleneksel değerlerinin çağdaş toplumun eğilimlerine uyumu da sözkonusudur ve böyle adaptasyon bu ailenin yaşadığı toplumdaki başka ethnos’un, kültürün şu ya da bu örneklerini kavrayıp benimsemeye hazır olma şeklindedir. Bu nedenle kamuoyunda Tatar ailesi hayat tarzının geleneksel algısı değil de daha çok çağdaşlaştırılan algılama üretilmektedir. Böylece, Rusya toplumunda Tatar ailesi hem çağdaş hem geleneksel değerlerin belirtilerini birleştirip uyuşturmakta ve aile erkek ile kadın arasındaki karşılıklı düzenlik ve uyum ile sevgi üzerine kurularak bilincine varılmış ve özgür bir evlilik, aralarında sevgi ve uyum, ana babalarına saygı, milli geleneklere sadık kalarak diğer ethnos’un kültürüne saygıyla davranan asil genç neslin yetiştirilmesine yöneliktir.

38

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

ТРАДИЦИИ ТАТАРСКОЙ СЕМЬИ КАК ОСНОВА УСТОЙЧИВЫХ ОТНОШЕНИЙ В СОВРЕМЕННОМ ОБЩЕСТВЕ Гузель Галиева, Казань, Татарстан Ключевые слова: этническая семья, татарская семья, культурное ядро, семейные ценности, традиции, родной язык. Аннотация: Семья является самой главной ценностью всего человечества. Важно осуществлять исследование этнической семьи, ориентированное на выявление этнокультурного своеобразия семейных отношений. Феномен этнической семьи – исторически конкретная, достаточно типичная, традиционная система отношений между супругами, между родителями и детьми, отражающая культурное своеобразие татарского этноса, его традиций, обычаев, позволяющая оптимально удовлетворять глубинные базовые потребности каждого члена семьи. Многообещающим в изучении системы ценностей этнической семьи является, на наш взгляд, аналитический подход А.И. Ракитова, отраженный им в концепции культурного ядра. Под культурным ядром понимается совокупность норм, эталонов, система ценностей, выработанных в процессе исторического развития определенного этноса, которое сохранено и в современной татарской семье. Культурное ядро представлено традиционным образом жизни, этническими ценностями, этноязыком, родственными связями. Защитным поясом татарской семьи является этнокультурная компетентность, которая включает в себя толерантное отношение к другим этническим общностям, уважительное отношение к традициям других этнических семей. Также происходит адаптация традиционных ценностей татарской семьи к тенденциям современного общества, которая выражается в готовности воспринять те или иные образцы другого этноса, культуры, принятые в обществе, где существует данная семья. Поэтому на уровне общественного мнения воспроизводится осовремененное, а не традиционное восприятие образа жизни татарской семьи. Таким образом, татарская семья в российском обществе сочетает в себе признаки современных и традиционных ценностей, в которой основанный на взаимном согласии и любви, осознанный и свободный брак между мужчиной и женщиной, любовь и согласие между собой, уважение к родителям, воспитание благородного потомства, которое соблюдает традиции своего этноса и уважительно относится в культуре другого этноса.

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

39

ALISA IBRAGIMOVA Dr., Tataristan-Rusya

ÇOK KÜLTÜRLÜ TOPLUMUNDA DILIN DEĞERI Anahtar Sözcükler: Dil, Kültür, Ethnos, Çok Kültürlü Toplum, Budunsal Süreçler Özet: Dil; kişinin eğitiminde ve terbiyesinde, toplumun yaşamında evrensel bir sembol olmaktadır. Amerikan dilbilimci ve etnolog E.Sepira’nın görüşüne göre, ‘dilin içeriği ayrılmaz bir şekilde kültüre bağlıdır. Kültür, bir toplumun ne yaptığı ve ne düşündüğüyle belirlenebilmektedir. Dil ise, nasıl düşündükleriyle belirlenebilmektedir’. Dil ayrılmaz bir şekilde düşünmeye bağlı olup aynı zamanda manevi kültürün gelişme şartı ve ürünü, bilginin korunması ve aktarılması için gereken sosyal araç olmaktadır. Dilbilimci A.A.Potebnya dili bir ethnos’un manevi konsolidasyonu için gereken en önemli yol, bir halkı tanıyabildiğimiz tek bir belirti olarak değerlendirmektedir. Dilleri; devlet (resmi), etnik gruplar arası iletişim (milletlerarası bildirişim) aracı, milli dil, ana dili vs olarak ayırabiliriz. Devlet (resmi) dili; tek bir devlet sınırlarında siyasi, sosyoekonomik ve kültür alanlarında bütünleştirici ve birleştirip sağlamlaştırıcı işlevi gerçekleştiren dil, devlet sembollerinden birisi olmaktadır. Etnik gruplar arası iletişim dili; ulusal dilin işlevlerinden daha geniş işleve sahip olup çokuluslu, çok etnikli devlette aracı dil görevini üstlenmektedir. Ulusal (milli) dil; belirli alanda oturan belirli insan grubuna bir şekilde (resmen veya fiilen) bağlı olan bir dildir. Ana dili 1) bir kişinin ilgili dilsel ortamda bulunarak özel öğretimden geçmeden küçük yaşlarından beri benimsediği dil; 2) bir kişinin ait olduğu halkın veya milliyetin dilidir. Çocuk küçük yaşlarından beri birkaç dili aynı biçimde iyi derecede benimseyebilmekte fakat bu tipik bir hal değildir. Eğer bir insan; örneğin ana babası göçmen olduğundan dolayı ailede iletişimin çoğunlukla diğer (ikinci) dilde gerçekleştirilmesi nedeniyle ana dilini pek iyi bilmiyorsa, bu ‘ana dili’ daha çok ‘etnik dil’ terimi ile belirlenir. Örneğin, Tatarların konuşma dilinde etnik dil Tatar dili olmaktadır ancak ana dili Rusça veya başka bir dil de olabilmektedir. Tataristan; Tataristan Cumhuriyeti Anayasası gereği Tatar ve Rus dillerinin eşit haklı devlet (resmi) dilleri olduğu çok etnikli cumhuriyettir. Bu iki resmi dil dışında; cumhuriyette oturan halkların konuştukları ve düşündükleri bir çok dil daha vardır. İnsanların toplam (ortak) bilgileri bir dile yansımakta ve dilde dolaylı olarak tarihi bellek maddileşmektedir. Cumhuriyette oturan şu ya da bu milletin temsilcileri ana dillerini korumaya çalışmaktadır.

40

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

ЦЕННОСТЬ ЯЗЫКА В ПОЛИКУЛЬТУРНОМ ОБЩЕСТВЕ Алиса Ибрагимова, Татарстан-Россия Ключевые слова: язык, культура, этнос, поликультурное общество Аннотация: Язык является универсальным символом в воспитании личности и жизни общества. По мнению американского лингвиста и этнолога Э. Сепира «содержание языка неразрывно связано с культурой. Культуру можно определить как то, что данное общество делает и думает. Язык же есть то, как думают». Язык неразрывно связан с мышлением, является одновременно условием развития и продуктом духовной культуры, социальным средством хранения и передачи информации. Ученый-лингвист А.А. Потебня рассматривал язык в качестве важнейшего способа духовной консолидации этноса, единственного признака, по которому мы узнаем народ. Можно выделить язык государственный, межнационального общения, национальный, родной и т.д. Государственный язык – язык, выполняющий интеграционную, консолидирующую функцию в рамках единого государства в политической, социально-экономической и культурной сферах, один из его символов. Язык межнационального общения - язык, выполняющий более широкие функции, чем национальный и использующийся в многонациональном, полиэтническом государстве в качестве языка-посредника. Национальный язык - язык, который каким-то образом (формально или фактически) связан с определенной группой людей, занимающих определенную территорию. Родной язык (или первый язык) – 1) язык, который человек усваивает с раннего детства без специального обучения, находясь в соответствующей языковой среде; 2) язык народа или национальности, к которому (которой) принадлежит человек. Ребенок с раннего детства может одинаково хорошо усвоить и несколько языков, но это не является типичным. Если человек недостаточно хорошо владеет родным языком, например, в силу того, что его родители эмигранты, и общение в семье осуществляется в основном на другом (втором) языке, то такой «родной язык» чаще всего обозначается термином «этнический язык». Так, в разговорной речи татар этнический язык – татарский язык, а родным при этом может быть русский или другой. Татарстан – поликультурная республика, в которой согласно Конституции Республики Татарстан Государственными языками являются равноправными татарский и русский языки. Помимо этих двух государственных языков, существуют еще много языков на которых говорят и думают народы, проживающие в республике. В языке находят отражения общие знания людей, в нем опосредовано материализуется историческая память. Представители того или иного народа, проживающие в республике, стремятся сохранить свой родной язык.

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

41

COLPAN ILDARKHANOVA Dr., Kazan-Tataristan

TATARISTAN CUMHURIYETI KIRSAL

Alanda Etnik Değerlerin Sosyal ve Kültürel Potansiyeli

Anahtar Sözcükler: Çok Kuşaklı Aile, Etnik Değerler, Sosyal Potansiyel, Kültürel Potansiyel, İstikrar, Kırsal Ortam, Tataristan Cumhuriyeti Özet: Makalede Tataristan Cumhuriyetinin polietnik (yani çok etnikli) kırsal ortamında oturan ailelerin kültürel değerlerinin aktarılması hususu işlenmektedir. Milli dilin, geleneksel milli kıyafetlerin, dini sıfatların korunması etnik istikrara ulaşılmasına katkıda bulunmaktadır. Ayrıca multikültürel ailelerde etnik özdeşlik unsurlarına da değinilmektedir. Milli devletlerin oluşumundan, sosyal yapıların güçlenmesinden itibaren bir ulus için ortak olan dil ve kültür oluşmaya başlamakta olup dini-etnik kültür gelenekleri ne kadar ilkel ve otantik olsalar dahi yine de bağımlı konuma geçmekte ve gündelik kültür, konuşma dili, günlük iletişim alanında ve bir soyun, ailenin tarihi bellek şeklinde kalmaktadır. Şayet geleneksel etnik kültürde insanın bir toplum bireyi olarak maddi-pratik, manevi-dini, bilgilenme, sosyo-normatif, estetik alanlardaki faaliyetleri geleneksel etnik kültürde bölünmez kalıyorsa, yeniçağ ve günümüz gerçeklikleri kültürü gittikçe daha da farklılaşmakta, bazı alanların, kültürel faaliyetler alanlarının ihtisaslaşması daha da şiddetlenmektedir. Makalede multikültürel toplumda bir sosyo-demografik grubun belli bir ethnos ile özdeşleşmesi konusu, P. Berger ve T. Lukman’a ait sosyal yapılandırma teorisi ışığında değerlendirilmektedir. Tataristan Cumhuriyetinden bir köy ailesini örnek alarak kuşakların işbirliği; yerel socium’un etnokültürel mirasının istikrarına ulaşma açısından çözümlenmiştir. Köy ailesinin etnokültürel değerlerine ilişkin Tataristan Cumhuriyeti Bilimler Akademisi (Kazan) Aile ve Nüfusbilim Merkezi tarafından yapılan sosyolojik araştırmaların sonuçları ve neticeleri açıklanmaktadır.

СОЦИАЛЬНЫЙ И КУЛЬТУРНЫЙ ПОТЕНЦИАЛ ЭТНИЧЕСКИХ ЦЕННОСТЕЙ В СЕЛЬСКОМ ПРОСТРАНСТВЕ РЕСПУБЛИКИ ТАТАРСТАН Чолпан Ильдарханова, Казань, Татарстан Ключевые слова: многопоколенная семья, этнические ценности, социальный потенциал, культурный потенциал, устойчивость, сельское пространство, Республика Татарстан 42

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

Аннотация: В статье привлекается внимание к роли передачи культурных ценностей в семьях, живущих в полиэтничной сельской среде Республики Татарстан. Сохранение национального языка, народных костюмов, религиозных атрибутов вносит вклад в достижение этнической устойчивости. Также затрагиваются аспекты этнической идентичности в мультикультурных семьях. С возникновением национально-государственных образований, укреплением социальных структур, постепенно складывается общенациональный вариант языка и культуры, по отношению к которым регионально-этнические культурные традиции при всей своей исконности и аутентичности занимают как бы подчиненное положение, оставаясь культурой повседневности, разговорным языком, сферой бытового общения, а также исторической памятью рода, семьи. Если в традиционной этнической культуре представлены в неразделенном виде все области материально-практической, духовно-религиозной, познавательной, соционормативной, эстетической деятельности человека как члена сообщества, то культура нового времени и современности все более дифференцируется, усиливается специализация отдельных областей, сфер культурной деятельности. Процесс отождествления социально-демографической группы с определенным этносом в поликультурном обществе рассматривается в статье сквозь призму теории социального конструирования П.Бергера и Т.Лукмана. Взаимодействие поколений на примере сельской семьи Республики Татарстан проанализировано в ракурсе достижения устойчивости этнокультурного наследия локального социума. Представлены результаты и выводы социологического исследования этнокультурных ценностей сельской семьи, проведенного Центром семьи и демографии АН РТ.

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

43

FLORA ILDARKHANOVA Prof.Dr., Kazan-Tataristan

TATARISTAN’IN ETNIK VE DEMOGRAFIK Bütünlüğünü

Oluşturma Temeli Olan Aile Değerleri

Anahtar Sözcükler: Etnokültürel Gelenekler, Demografik Bilinç, Milli Dayanak, Milli Öncelikler. Özet: Asırlarca aile; Rusya halklarının etnik ve manevi değerlerine dayanan ahlaksal ve manevi ilkeler üzerinde ayakta durmuştur. Hoşgörü temellerinin ailede atılması nedeniyle Tataristan Cumhuriyeti halkları etnokültür geleneklerinin, manevi kültürlerinin işbirliği ve etkileşimi, çağdaş ailelere yayılmasına ilişkin özgül özellikleri esas milli öncelikleri belirlemeyi ve mentalite özelliklerini bulmayı olanaklı kılmaktadır. Cumhuriyetimizde Tatar, Rus, Mordva, Çuvaş, Mari gibi birkoç ethnos oturmaktadır. Etnokültürel geleneklerin ihyası ve propagandası, ailenin günümüz toplumunda işleyişi için uygun ve elverişli koşulların oluşturulmasına hizmet etmektedir. Aile değerlerini korumak ve güçlendirmek, genç nesile ahlaklılığı öğretmek amacıyla bizler; XIXy.y. sonu – XX.y.y. başı Tatar aydınların Tatar Müslüman ailesinin sorunlarına değindikleri çalışmalarını incelemeye ve uygulamaya yöneldik. Tatar eğitimcileri arasında R. Fahreddin ‘Aile’, G. Bubi ‘Kadınlar’, K. Nasıri ‘Eğitim’, Z. Kadıri ‘Kızlar Dünyası’ eserleri özel ilgiye layik olduklarından Merkezimiz tarafından yayınlandı. Sözkonusu çalışmalar toplumda ahlaklılığın ve ulusal bilincin güçlenmesi için temel oluşturacaktır. Öğretmenler, bilim adamları tarafından gençler için ‘Tatar Eğitimcileri ile Aile ve Eğitim konusunda Diyaloglar’ başlıklı ders kitabı hazırlandı. Tatar aydını R. Fahreddin’in ‘Aile; ulusun dayanağıdır’ postulatı, gençlerin manevi ve ahlaki eğitimi amacıyla pedagojik miraslarını uygulamak amacıyla Merkezimizin üzerinde çalışmakta olduğu Projenin esasını oluşturmaktadır.

44

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

СЕМЕЙНЫЕ ЦЕННОСТИ КАК ОСНОВА ФОРМИРОВАНИЯ ЭТНИЧЕСКОЙ И ДЕМОГРАФИЧЕСКОЙ УСТОЙЧИВОСТИ ТАТАРСТАНА Илдарханова Флора, профессор, Казань,Татарстан Ключевые слова: этнокультурные традиции, демографическое сознание, опора нации, национальные приоритеты. Аннотация: На протяжении веков семья держалась на нравственно-духовном начале, которое основывалось на этнодуховных ценностях народов, населяющих Россию. Основы толерантности закладываются в семье, по этой причине исследование этнокультурных традиций, взаимодействие и взаимовлияние духовной культуры народов, проживающих в Республике Татарстан, и специфика их трансляции в современные семьи позволяет определить основные национальные приоритеты, выявить особенности менталитета. В Республике проживают разные этносы, в частности, татары, русские, мордва, чуваши, марийцы. Возрождение и пропаганда этнокультурных традиций среди многонационального населения Республики способствует обеспечению благоприятных условий для функционирования семьи в современном обществе. В целях сохранения и укрепления семейных ценностей, воспитании нравственности у молодежи мы обратились к изучению и внедрению трудов татарских просветителей конца XIX - начала XX веков, затрагивающих проблему татарской мусульманской семьи. Среди татарских просветителей особого внимания заслуживают Р. Фахретдин «Семья», Г. Буби «Женщины», К. Насыри «Воспитание», З. Кадыри «Мир девочек», их труды изданы нашим Центром. Данные труды станут базой для укрепления нравственности в обществе и национального самосознания. Для молодежи учеными, учителями подготовлено пособие «Диалоги с татарскими просветителями о семье и воспитании». «Семья – опора нации» - этот постулат татарского просветителя Р. Фахретдина мы взяли за основу Проекта нашего Центра в целях использования их педагогического наследия для духовно-нравственного воспитания молодежи.

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

45

GÜZEL ZINATULLINA Dr. Güzel Zinatullina, Kazan-Tataristan

KIRSAL KESIM (KÖYLÜ) TOPLULUĞUN SOSYAL SERMAYESI Anahtar Sözcükler: Sosyal Sermaye, Ağ Özkaynakları, Köy, Köylü Nüfus (Kırsal Yörede Oturanlar), Sosyal Bağlar. Özet: Sosyal bağlar ve sosyal sermaye; insanın ve toplumun fiziki açıdan hayatta kalabilmede ciddi rol oynamış ve oynamaya devam etmektedir. Kuşkusuz, kırsal ortamda sosyal sermayenin oluşması süreci ayırdedici özgül çizgilere ve karakteristik özelliklere sahiptir. Resmi olmayan ilişkiler ve karşılıklı temaslar kırsal yörede oturanların hayati kaynaklarının önemli parçası olmaktadır. Toplam olarak ağ özkaynakları oluştururlar ve sözkonusu kaynakların sabit formları köy insanlarının sosyal sermayenin temelini oluşturan sosyal yardımlaşma ile ilgili özgül ilişki sistemine geçmektedir. Ağ özkaynaklarının oluşturulması kırsal sosyal ortamdaki sosyal ilişkiler sayesinde gerçekleştirilmektedir. Köyde sosyal ilişkilerin dallanmış ağı; sosyal sermayenin biçimlendirilmesi için daha elverişli ve uygun koşulları oluşturmaktadır. Aile ve Nüfusbilim Merkezi tarafından Tataristan Cumhuriyeti iki belediye ilçesinde yapmış olduğu araştırmalar; akrabalık, dost ve komşu ilişkilerinin bir kaynak olarak sosyal sermayeyi oluşturduklarını göstermektedir. Sözkonusu kaynaklar ne kadar yoğun bir biçimde kullanılırsa sosyal sermayenin ağı o kadar dallanmış olacaktır. Bu kullanımın diyapazonu da büyük önem teşkil etmektedir: Bunlar ürün kaldırma, ev ve inşaat işleri, ev sahibi yokken onun yerine ev işlerine bakma vs. gibi. Bu durumda, sosyal sermayeyi çoğunlukla komşuların yardımı oluşturmakta olup insanların kendi güçlerine ve imkanlarına yönelmeleri ise köy insanların refahının artmasını engellemektedir. Köy idaresi kırsal yörede oturanların sosyal sermayesinin optimizasyonunda büyük önem teşkil etmektedir. İdarenin politikası ve yaptıkları, köylülere gösterdiği yardım ve destek çiftçilikle uğraşma isteğini, yaptığı işten ve köy yaşamından memnuniyet duygusu düzeyini ve ayrıca kendini şu ya da bu sosyal tabaka ile kimliklendirme sürecini etkilemektedir. Böylece sosyal sermaye bir ağ özkaynağı olup oluşma eğilimi kırsal yörede oturanların köy ortamında yürüttükleri iç ve dış sosyal temasların ağıyla belirlenmektedir.

СОЦИАЛЬНЫЙ КАПИТАЛ СЕЛЬСКОГО СООБЩЕСТВА Зинатулла Гюзаль, Казань-Татарстана Ключевые слова: социальный капитал, сетевой ресурс, село, сельские жители, социальные связи. 46

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

Аннотация: Социальные связи и социальный капитал играли и продолжают играть большую роль в ситуациях физического выживания человека и общества. Процесс формирования социального капитала в сельском социуме, безусловно, имеет специфические черты, характерные особенности. Неформальные связи и взаимоотношения являются важной составляющей жизненных ресурсов сельских жителей. В совокупности они образуют сетевые ресурсы, а устойчивые формы этих ресурсов переходят в специфическую систему отношений между сельскими жителями по социальной взаимопомощи друг другу, которые лежат в основе социального капитала. Создание сетевых ресурсов происходит посредством социальных связей в сельском социуме. Разветвленная сеть социальных связей на селе создает более благоприятные условия для формирования социального капитала. Исследования, проведенные Центром семьи и демографии, в двух муниципальных районах Республики Татарстан показали, что родственные, дружеские и соседские связи формируют социальный капитал как ресурс. Чем интенсивнее используются данные ресурсы, тем разветвленнее сеть социального капитала. Большое значение имеет и диапазон данного использования: уборка урожая, хозяйственные и строительные работы, присмотр за хозяйством вовремя отсутствия владельца и т.д. При этом именно соседская поддержка во многом формирует социальный капитал, тогда как ориентир на собственные силы и возможности препятствует рост благосостояния сельских жителей. Особую роль в этом играет участие в общественных работах, его добровольность и осуждение уклоняющихся от них, что в сумме дополняет вклад в накопление социального капитала сельского населения. В ходе анализа были определены четыре типа сельского населения, на основе индикаторов использования поддержки семьи, друзей и помощи сельской администрации (максимально использующие, умеренно использующие, мало использующие и не использующие). Анализ, проведенный по каждой из обозначенных групп, позволил сделать следующие выводы. Уровень удовлетворенности жизнью на селе, а так же более высокие оценки положения индивида в стратификационной структуре сельского социума характерны в следующих случаях: при повышении интенсивности использования семейно-родственной поддержки, при расширении сфер использования социального капитала (взаимопомощь, обращение, надежда в трудных ситуациях и пр.).

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

47

ТУРЦИЯ HÜSEYIN ALTINALAN İstanbul, Türkiye

KIRSAL KESIM (KÖYLÜ) TOPLULUĞUN SOSYAL SERMAYESI Anahtar Sözcükler: Medya Dili, Ortak Dil, Algı Yönetimi, Medya Özet: Dünya üzerinde 7 bağımsız, 14 özerk özerk cumhuriyet, 270 milyon civarında Türk’ün yaşadığı belirtilmektedir. Tatar, Başkurt, Çuvaş, Ukraynalı, Çeçen ve diğer halkları bünyesinde barındıran Rusya’nın toplam nüfusunun ise yaklaşık 144 milyon olduğu ifade edilmektedir. Bu durumu ve Rusya’nın yüzölçümünü göz önünde bulundurduğumuzda Türk dünyasının sınır ve nüfus gücünü daha iyi anlayabiliriz. Dolayısıyla gördüğümüz gibi büyük bir Türk dünyası bulunmakta ancak ortak bir ruhumuz, ortak bir algımız bulunmamaktadır. Bunun önüne geçebilmemiz için yapabileceğimiz tek şey «ORTAK BASIN DİLİ» oluşturmaktır. Türkiye’deki gazetelerin başlıkları, Türkmenistan’da, Kazakistan’da, Kırgızistan ve diğer ülkelerdeki gazetelerin başlıkları aynılaşırsa, duyarlılıkları benzeşirse, o zaman yeni algı oluşturabiliriz. Yoksa bana göre birlik oluşturmamız çok zor. Zira basında algı birliği oluşturulması çok önemlidir. İngiltere kendi sömürge devletlerini Reuters ve BBC ile kontrol ediyor. Bir Bedevi, İngiliz sömürgesinde yaşamışsa Londra’daki ile aynı düşünüyor. Çünkü algıyı yöneten ortak medya... Bizim ise Türk dünyasını yönlendiren, algı oluşturan medyamız bulunmuyor. Orta Asya’da basılan gazeteyi Türkiye’de bilen yok örneğin. Türkiye medyası da Orta Asya’da tam olarak bilinmiyor. Oysa The Guardian gazetesi her yerde... İngilizlerin olduğu her yerde basılıp satılıyor. Bütün bu ülkelerde Doğu Türkistan’daki katliam manşet olsa, Çin tehdidi sayfalarına taşısa dünya gündemine oturur. Aynı şekilde Azerbaycan basını Doğu Türkistan’da katliam yapılıyor diye manşet atsa, aynı manşet Türkiye, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Batı Trakya ve diğer bölge medyalarında aynı şekilde yer alsa, “Çin katliam yapacak” diye manşetler atılsa, bu tehdit sayfalara taşınsa Doğu Türkistan dünya gündemine oturmaz mı? Dünya gündemine oturduğunda da Çin geri adım atmaz mı? Atar ama bizim bölük pörçük medyamız var, bu yüzden de gündem oluşturamıyor, bize yönelik tehditleri savuşturamıyoruz... Bir diğer konu Ermeni işgali altındaki Karabağ... Bu işgal ne kadar bizlerin medyasında yer alıyor? Batı, “Karabağ sorunu, Hocalı meselesi” diyor, bizim medyamızda neredeyse onlarla aynı dili kullanıyor. Oysa BM, Azerbaycan’ın topraklarının Ermeniler tarafından işgal edildiğini kabul etmektedir.

48

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

ПОЛОЖЕНИЕ ТЮРКСКИХ СТРАН, А ТАКЖЕ ВОСПРИЯТИЕ РОЛИ СМИ Хуссейн Алтыналан, Стамбул, Турция Ключевые слова: Язык СМИ, Общий язык, управление восприятием СМИ Аннотация: В мире обозначено 7 независимых, 14 автономных стран, а также наличие в них 270 миллионов тюрков. Среди них 144 миллиона проживает на территории России – это татары, Башкиры, Чуваши, Крымские тюрки, чеченцы и другие. Если соизмерить и представить границы России, можем понять границу и численность Тюркского народа. Как уже известно, есть огромный тюркский мир, но мы не имеем общий дух и восприятие. Для решения этой преграды можем сделать только это «Единая публикация на одном языке». Если заголовок газет, публикуемый в Турции, будет иметь место в публикациях в таких странах как Туркменистан, Казахстан, Кыргызстан, а также заголовок газет других стран будет понятный и похожий, то тогда мы можем сделать новое восприятие. Иначе, на мой взгляд, невозможно достичь единства. Если в публикации значимо единство мнения. Англия контролирует колонизированные собою страны через ВВС и Reuters. Если один кочевник находился под влиянием английской колонизации, то он думает одинаково с жителем Лондона. Потому что публикация исходит от единого средства массовой информации. К сожалению, в наших тюркских странах нет единого СМИ, через которые можно вести единую мысль. Например, в Турции никто не знает о публикуемой газете в Средней Азии. Также турецкие публикации не известны для стран Средней Азии. Напротив газета The Guardian знакома всем. Она публикуется и распространяется везде, где есть англичане. Если во всех этих странах публиковались бы события, получившие место в Китае с автономными жителями Восточного Туркестана, то мир говорил бы этом. На равне с этим, если бы Азербайджан опубликовал статью с заголовком «Резня в Восточном Туркестане», так же если бы подобный заголовок «О резне в Восточном Туркестане» имели место на повестке дня в публикациях Турции, Казахстана, Кыргызстана и в других странах, то мир разве не обсуждал бы о нависшей угрозе в Восточном Туркестане? И если бы Китай имел место во всеобщем публичном обсуждении, он не прекратил бы подобных действии? Прекратил бы, но, к сожалению, мы владеем фрагментарным СМИ, и поэтому не можем создать повестку дня, мы не можем защитить себя от нависших на нас угрозах. Отдельная тема это Оккупированный Арменией Нагорный Карабах. Эта оккупация имеет ли место в наших публикациях? Запад говорит, “Карабахский конфликт это вопрос наставника ”, наши СМИ тоже говорят с ними на одном языке. Тем не менее, ООН признает, что территория Азербайджана оккупирована Армянами.

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

49

MUSTAFA ÇAĞLAYANDERELI Yrd. Doç. Dr., Mersin-Türkiye NURI DEMİREL Yrd. Doç. Dr., Bingöl-Türkiye

YÖK ULUSAL TEZ MERKEZI’NDE KAYITLI ‘Kafkasya’ Konulu

Lisansüstü Tezlerin Sosyolojik Değerlendirmesi (1987–2015) Anahtar Sözcükler: Kafkasya, Türkiye, Lisansüstü Tez, İçerik Analizi, Sosyoloji Özet: Türkiye’de, başta üniversiteler olmak üzere kamu kurumlarının, sivil toplum kuruluşlarının ve bağımsız araştırmacıların ‘Kafkasya’ konulu çalışmaları neticesinde oldukça geniş literatür oluşmuştur. Bunlar içerisinde özellikle de üniversitelerde üretilen lisansüstü tezler özel bir önem arz eder. Kafkasya konulu lisansüstü tezlerin artan bu önemine karşın, bir arada sosyolojik incelemesi değerlendirmesi yapılmamıştır. Bu tespitten hareketle araştırmada, Türkiye’de üretilmiş lisansüstü tezler aracıyla, sosyal bilim alanında çalışan Türk bilim insanlarının, Kafkasya konusundaki bilgi birikimine sağladığı toplumsal katma değerin betimlenmesi amaçlanmıştır. Bu bildiride öncelikle şu sorulara cevap aranacaktır. 1. Araştırmacılar Kafkasya konusunun daha çok hangi boyutu üzerinde durmaktadırlar? 2. Araştırmacıların tercih ettiği yöntem ve teknikler nedir? 3. Araştırma bulgularının benzer ve farklı yönleri nedir? 4. Araştırma bulguları uluslararası ilişkilerin gelişmesine katkı sağlayabilecek nitelikte mi? 5. Toplumsal olaylar ile araştırma konuları arasında senkronik bağlantı var mı? 6. Sosyoloji biliminin Kafkasya konusuna ilgi düzeyi nedir? Araştırmada temel veri toplama tekniği olarak ‘Doküman İncelemesi” kullanılacak. Toplanan veriler içerik analizi tekniği ile incelenecektir. Araştırmanın evreni YÖK Ulusal Tez Merkezi’nde kayıtlı olan ‘Kafkasya’ konulu lisansüstü tezlerdir. Mart 2015 tarihi itibariyle, Ulusal Tez Merkezi’nde, sosyal bilimler alanında 161 adet ‘Kafkasya’ konulu lisansüstü tez mevcuttur. Bunlardan yazarı tarafından ortak kullanım izni verilen 102 adet tez temin edilmiştir. Buna göre araştırmanın örnekleme oranı %63’dür.

50

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

СОЦИОЛОГИЧЕСКАЯ ОЦЕНКА ДИССЕРТАЦИОННЫХ РАБОТ НА ТЕМУ КАВКАЗА В ПЕРИОД С 1987 ПО 2015, СОХРАНЁННЫХ В МИНИСТЕРСТВЕ ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ Мустафа Чаглаяндерели, Мерсин, Турция Демирель Нури, Бингёль, Турция Ключевые слова: Диссертация, социальное давление, методы анализа, Кавказ Аннотация: В Турции, в результате исследовательской работы общественными учреждениями, неправительственными организациями, а также в особенности высшими учебными заведениями и независимыми исследователями образовал довольно обширный объём литературы. Среди них особое значение имеют диссертационные работы магистрантов и аспирантов высших учебных заведений. Несмотря на растущее значение послевузовских диссертаций на тему Кавказа, не была проведена оценка с социологического аспекта. Это движение обнаружения в исследованиях, с дипломной работы транспортных средств, изготовленных в Турции, турецкие ученые, работающие в области социальных наук, которые обеспечивают знания и опыт на Кавказе, направленной на описания социального добавленную стоимость. Эта работа заключается в поиске ответа на следующие вопросы В качестве техники сбора данных основное это рассмотрение документов. Собранные данные будут проанализированным методом анализа содержимого. Ответ на вопросы этой работе исследования содержимого будут проводиться через программу NVivo7 статистики вопросов. Основная масса исследования в направлении “Кавказа” зарегистрирована в диссертационной базе министерстве образования. По состоянию на март 2015 года в национальном центре диссертации имеются 161 социологических исследовательских работ на тему “Кавказа”. Из них 102 работы были разрешены на всеобщее пользование от авторов.

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

51

TIMUR B. DAVLETOV Dr. Timur B. Davletov, Ankara, Türkiye

ŞAMANLIK: HAKASLARIN YENIDEN YÜKSELEN DEĞERI Anahtar Sözcükler: Şamanlık, Hakaslar Özet: Bu araştırmada Sibirya yerlisi Türk halklarından biri olan Hakaslara ait geleneksel inanç sistemi olan Şamanlığın bir sosyo-kültürel değer olarak yeniden gündeme getirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda sosyal medya üzerinden konuyla ilgili olarak çevirimiçi (online) bir kamuoyu yoklamasına yönelik bir soru sorulmuştur. Bu soru Rusça olarak şuydu: «Как Вам кажется: возрождается ли хакасский шаманизм?». Rus dilli internet sektörünün en önde gelen sosyal medya kümelerinden biri olan vk(nokta) com’da «Siz şu konuda ne düşünüyorsunuz: Hakas Şamanlığı yeniden diriliyor mu?» olarak Türkiye Türkçesine tercüme edilebilecek olan cevap seçenekleri itibariyle kapalı uçlu bir soru için Hakasça ve Rusça olarak şöyle yanıt varyantları sunulmuştur: - Йа/да (evet) - Чох/нет (hayır) -Йа тiп пiлдiрче/вроде бы да (evet gibi geliyor) - Чох тiп пiлдiрче/вроде бы нет (hayır gibi geliyor) - Пiлбинчем/не знаю (bilmiyorum) - Хайыг салбинчам/не интересуюсь (ilgilenmiyorum) 9 Kasım 2015 günü başlayıp 13 Kasım 2015 günü sona eren bu çevirimiçi oylamaya toplamda 257 kişi katılmıştır. İşte bu bildirimizde de konumuz bağlamında söz konusu sosyal medya sitesi üzerinden gerçekleştirilen küçük çaplı bir araştırma denemesi sonuçları itibariyle değerlendirilecektir.

ШАМАНИЗМ: ВНОВЬ ВОЗРОЖДАЮЩАЯСЯ ЦЕННОСТЬ ХАКАСОВ Тимур Давлетов, Анкара-Турция Ключевые слова: Шаманизм, Хакасия Аннотация: В данной работе делается попытка внести в повестку дня традиционную религию хакасского народа – одного из коренных тюркских этносов Сибири, как социокультурную ценность. В связи с этим была проведена соответствующая онлайн анкета на просторах социальной медиа. Вопрос для анкеты был сформулирован следующим образом: «Как Вам кажется: возрождается ли хакасский шаманизм?». Опрос на vk.com - одном из самых популярных сайтов со52

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

циальной медиа русскоязычного сегмента интернета был сконструирован с нижеприведенными вариантами ответов на хакасском и русском языках: - Йа/да (evet) - Чох/нет (hayır) - Йа тiп пiлдiрче/вроде бы да (evet gibi geliyor) - Чох тiп пiлдiрче/вроде бы нет (hayır gibi geliyor) - Пiлбинчем/не знаю (bilmiyorum) - Хайыг салбинчам/не интересуюсь (ilgilenmiyorum) В анонимном онлайн опросе, начавшегося 9 ноября 2015 г. и завершившегося 13 ноября 2015 г., приняло участие 257 человек. В настоящем докладе будут рассматриваться результаты выше затронутого мини-исследования посредством соцмедиа.

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

53

ERTAN EĞRIBEL Prof. Dr., İstanbul-Türkiye

Doğu-Batı Çatışmasında Anadolu Türklüğünün Tarihi Zenginlik VE BIRIKIMININ GÜNÜMÜZ AÇISINDAN İMKÂN VE DEĞERI

Anahtar Sözcükler: Doğu-Batı Çatışması, Küreselleşme, Uygarlık, Anadolu Türklüğü. Özet: Doğu-Batı çatışması dünya tarihinin birliğini ve serüvenini oluşturmaktadır. XIX. yüzyıl Batı dünya egemenliğinin XXI. yüzyılın başında önümüze koyduğu temel sorun bütün küreselleşme söylemlerine karşın dünyanın birliği ve geleceği ile ilgili perspektifin yitirilmesidir. Günümüz ABD küresel egemenlik düzeni tarihten, verili koşullardan kaynaklanan sorunları aşmadan, bu anlamda bir özgürleşme, çözümün genişlemesi söz konusu olmadan, dünya egemenliğin verdiği üstünlüğe dayalı olarak tarihi birikimi, uygarlık değerlerini ite kaka, zorlayarak ortadan kaldırmaya çalışıyor. Türkiye-ABD çatışması bu yönüyle sıradan, yerel, bölgesel bir çatışma değildir. Türkiye’nin önemi tarihi birikimi ve zenginliğinden kaynaklanmaktadır. Anadolu’nun Türkleşmesi ve Osmanlı’nın Batıcılaşması Doğu-Batı sorunu içinde yerimiz ve rolümüzün en geniş biçimde değerlendirilmesidir. Türkiye’nin askeri, siyasi, ekonomik düzeyde sorunlarına karşın sahip olduğu ve değerlendirmesi gereken esas zenginlik ve imkân tarih düzeyindedir. Tarihin değersizleştiği, verili güç dengesinin mutlaklaştığı günümüzde ABD ile Türkiye karşıtlığı dünya çapında iki farklı tutumun, iki uzlaşmaz cephenin karşı karşıya gelmesidir. Anadolu Türklüğü ABD’nin temsil ettiği siyaset ve görüşten bağımsızlaştığı ölçüde sadece kendisini değil bütün dünyanın sözcülüğünü/temsilini üstlenme ve özgürleştirme potansiyeline sahiptir.

ВОСТОЧНО-ЗАПАДНЫЙ КОНФЛИКТ В ПЛАНЕ НАКОПЛЕНИЯ ОБЪЕКТА И СТОИМОСТИ ИСТОРИЧЕСКОГО БОГАТСТВА АНАТОЛИЙСКИХ ТУРКОВ Эртан Егрибел, профессор, Стамбул, Турция Ключевые слова: Восточно-Западные военные конфликты, глобализация, цивилизация, анатолийские турки. Аннотация: Восточно-Западный конфликт представляет собой единство мировой истории и приключения. XXI век – доминирование западного мира. Несмотря на все фундаменталь54

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

ные проблемы глобализации, риторики ставится перед нами в начале века, потери зрения о мире и о будущем союзе. Сегодня США – глобальная система, доминирующая в истории, преодоление проблем, накопление определенных правил, ценностей цивилизации, устранение проблем с помощью силы. Конфликт между Турцией и США –местный, а не региональный конфликт. Историческая важность Турции накопления и богатства. Проблемы Османской вестернизации и наше место в проблеме Восток-Запад оцениваются в самом широком формате. Вооруженные силы Турции, политический и экономический уровень имеет проблемы, и несмотря на богатство истории и возможностей, требует существенный уровень оценки. История девальвации, учитывая, что сегодняшний баланс сил во всем мире – это контраст с Соединенными Штатами в двух различных установках Турции, это противостояние двух антагонистических фронтов.

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

55

CAHIT GELEKCI Prof.Dr. Cahit Gelekci, Ankara-Türkiye

TÜRKIYE’DEN AVUSTURYA’YA

GÖÇ AKIŞINDA GÖÇMEN AĞLARININ ETKISI Anahtar Sözcükler: Göç, Kültür, Kültürel Uyum, Göçmen, Türkiye

Özet: Türkiye, Cumhuriyeti kuruluşunda itibaren hem göç alan hem de göç veren bir ülke özelliği taşımaktadır. Ülkeye gelen veya yurtdışına gerçekleşen göçlerin yoğunluğu ve nedenleri farklılık göstermektedir. Örneğin Cumhuriyetin ilk yıllarındaki iç ve dış göçler daha çok siyasal veya kültürel nedenlerden kaynaklanmışken, 1960’lı yıllardan sonra Türkiye’den yurtdışına olan göçler ekonomik nedenlerden dolayı gerçekleşmiştir. Türkiye’den yurtdışına ekonomik nedenlerden kaynaklı göçlerin olduğu ülkelerden biri de Avusturya’dır. Avusturya işçi göçünün yaşandığı ülkeler içerisinde Türkiye’ye en yakın konumda bulunan ülkedir. Türkiye’den yurtdışına gerçekleşen ekonomik kaynaklı göç sürecinde özellikle Almanya’ya çalışmak üzere gitmek isteyenlerin geçiş güzergâhın da bulunması, Avusturya’yı farklı bir konuma taşımıştır. Başlangıçta, çoğunlukla Almanya’ya geçemeyenlerin çalışmak zorunda kaldıkları Avusturya, daha sonraki süreçte Türkiye’den göç almaya devam etmiştir. Bu göç sürecinde Avusturya’ya çalışmak üzere gitmiş olan ilk grup ile ilişkiler önemli bir yer tutmaktadır. Bu çalışmada, göçmen ilişkiler ağının Türkiye’den Avusturya’ya gerçekleşen göçlerin sürdürülmesine ve kültürel uyum sürecine etkisi, 2012 yılında Avusturya’da gerçekleştirilmiş olan alan çalışmasının verileri çerçevesinde, ele alınarak bir değerlendirme yapılacaktır.

ВЛИЯНИЕ МИГРАЦИОННОГО ПОТОКА В МИГРАЦИОННЫХ ДЕЙСТВИЯХ ИЗ ТУРЦИИ В АВСТРИЮ Джахит Гелекчи профессор, Анкара Турция Ключевые слова: миграция, культура, ассимиляция, мигрант, Турция. Аннотация: С тех пор как Турция стала Республикой, страна отличается большим количеством эмигрировавших и иммигрировавших людей. Количество и причины уехавших и приехавших людей разные. Например, если в начале основания государства первые переселения были, в основном, по политическим и культурным причинам, то, начиная с 1960-х годов, переселения осуществлялись по экономическим соображениям. Австрия - одна из стран, в 56

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

которую переселилась часть народа по экономическим причинам. Австрия - одна из самых близких стран к Турции, куда мигрировал рабочий класс. Также Австрия стала одной из главных мест для миграции еще и потому, что находилась на пути в Германию, куда народ направлялся работать. Австрия, была пристанью для тех, кто не смог добраться до Германии, позднее стала регулярно пополняться новоприбывшими переселенцами из Турции. В этом процессе очень важны отношения с самыми первыми переселенцами в Австрию. В данной статье рассматривается и делается анализ результатов исследований сделанных в Австрии 2012 году вместе с влиянием миграционной связи из Турции в Австрию, с влиянием периода культурного слияния.

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

57

ZEYNEP KARAHAN USLU Doç. Dr., Ankara–Türkiye HAYATI TÜFEKÇİOĞLU Prof. Dr., İstanbul –Türkiye VEYSEL BOZKURT Prof.Dr., İstanbul –Türkiye

YEREL SEÇIMLERDE SEÇMEN DAVRANIŞINA ETKI EDEN FAKTÖRLER: İZMIT ÖRNEĞI Anahtar Sözcükler: Seçmen Davranışı, Yerel Seçimler Özet: Bu tebliğin amacı, yerel seçimlerde oy verme davranışını incelemektir. Bu amaçla, halkın yerel seçimlerdeki tercihleri üzerinde, adayların olumlu/olumsuz özelliklerinin, adayın partisinin, beğenmediklerini cezalandırmak istemesinin ve yürütülen kampanyanın ne derece etkili olduğunun analizi yapılmaktadır. Bunun yanında tebliğde, yaş, cinsiyet, eğitim ve politik kimlik gibi faktörlerin seçmen tercihi üzerinde etkileri sorgulanmaktadır. İzmit örnekleminde toplam 8594 kişiyi kapsayan bir data seti kullanılmıştır. Data, Seçmen tercihleri üzerinde Adayın dürüst/güvenilir olmasının (%85), halka yakın olmasının (%81), deneyiminin (%80), proje ve vaatlerinin (%80) seçmen tercihinde etkili olduğunu ortaya koymaktadır. Data analizi, eğitim oranı yükseldikçe, adayın kişisel özelliklerine verilen önemin arttığını göstermektedir. Benzer şekilde eğitim oranı ile beğenmediği siyasi parti, belediye başkanı ve parti liderini cezalandırma eğilimi arasında da pozitif bir korelasyon bulunmuştur. Buna karşılık eğitim düzeyi ile yerel seçimlerde parti bağlılığından hareketle oy verme eğilimi arasında negatif bir ilişki gözlenmektedir.

58

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

ФАКТОРЫ, ВЛИЯЮЩИЕ НА ПОВЕДЕНИЕ ИЗБИРАТЕЛЕЙ В МЕСТНЫЕ ВЫБОРЫ: НА ПРИМЕРЕ ГОРОДА ИЗМИТ Зейнер Карахан Услу, доцент, Анкара-Турция Хаяти Туфекчиоглу, доктор социологических наук, профессор, Стамбул-Турция Вейсел Бозкурт, профессор, Стамбул-Турция Ключевые слова: отношения избирателя, местные выборы Аннотация: Целью данной работы является изучение поведения голосования на местных выборах. С этой целью, проводится анализ: предпочтения общественности на местных выборах, как положительных так и отрицательных характеристик кандидата, кандидата определенной политической партии и в какой степени является эффективной проведенная ими агитация. Статья также дополняется вопросами о том, как влияют возрастные, личностные, политические и образовательные факторы избирателя на выбор того или иного кандидата. Были использованы эмпирические данные, выборка составила 8594 человек по городу Измит. Как показывают данные, на предпочтение избирателей влияет честность и надежность (85%), близость к народу (81%), опыт (80%) и проекты и обязательства (80%). Анализ данных показывает, что, чем выше уровень образованности кандидата, тем выше внимания на личностные характеристики кандидатов. Также партия не вызывающая симпатию из-за уровня образования, как правило, находит корреляцию между наказанием мэра или лидера определенной партии. В отличие от этого, между уровнем образования и голосования по зависимости или преданности определенной партии в местных выборах наблюдается отрицательная корреляция.

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

59

ABDURRAHMAN KÜLÜNK İstanbul-Türkiye

TÜRKIYE’DEKI SAĞLIK HIZMETLERININ ORTA ASYA TÜRK DEVLETLERINE ETKISI Anahtar Sözcükler: Türkiye, Sağlık, Hastane, Tıp, İşbirliği. Özet: Sağlık tıpkı yaşam hakkı gibi insanın doğumu ile beraber elde ettiği bir haktır. Bu hakkın yerine getirilmesi herhangi bir koşula bağlı olmaksızın bireyin gereksinim duyduğunda ona ulaşması devletin sorumluluğundadır. Özellikle 1980’lerden itibaren dünyada yaşanan gelişmeler devletin rolünün yeniden tanımlanması ve kamu yönetiminde reforma gidilmesi ihtiyacını doğurmuştur. Sağlıkta Dönüşüm Programı kapsamında uygulanan politikaların temel amacı bireylerin dolayısıyla da toplumun sağlık düzeyini yaşam kalitesini yükseltmeyi hedeflemektedir. Bu hedefe günümüzde ulaşan Türkiye, asırlar süren tarihinde olduğu gibi sosyal devlet anlayışını bu noktada da göstermektedir. Bu reformlar sonucunda, kendi vatandaşı dışında dış ülkelerden gelen yabancı hasta sayısı gitgide artan ve sağlık alanında Avrasya bölge ülkeleri arasında önemli bir noktaya gelen Türkiye, diğer ülkelere bu alanda yol gösterebilecek konumdadır. Sağlık Bakanlığının büyük önem verdiği sağlık personelinin yönetim ve mesleki eğitim düzeylerinin arttırılması amacıyla sağlık alanında yabancı ülkelerle imzalanan anlaşma ve protokoller çerçevesinde, Orta Asya ve Kafkas ülkeleriyle Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi (TİKA)’nin koordinasyonunda ülkemizde Sağlık Bakanlığına bağlı eğitim ve araştırma hastanelerinde kısa süreli mesleki eğitim programları düzenlenmektedir. Gerek bire bir sağlık hizmeti sunumu alanında gerekse sağlık hizmeti altyapısında gerçekleştirilen girişimlerle Türkiye sağlık alanında diğer Türk devletlerine yol gösterici olmaktadır.

УСЛУГИ ЗДРАВООХРАНЕНИЯ В ЦЕНТРАЛЬНОЙ АЗИИ И ИХ ВЛИЯНИЕ НА ТЮРКОЯЗЫЧНЫЕ ГОСУДАРСТВА Абдуррахман Кулунк Стамбул,Турция Ключевые слова: Турция, здоровье, больницы, медицинское сотрудничество. Аннотация: Здоровье является правом, как рождение права на жизнь. Выполнение этого права является обязанностью государства, чтобы достичь его, когда это необходимо лицам 60

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

независимо от каких-либо обстоятельств. Тем более, что 1980-е годы было пересмотрена роль государства, а развитие в мире привело к необходимости избегать реформы государственного управления. Таким образом, основная цель отдельной политики, проводимой в рамках Программы реформирования здравоохранения нацелена на улучшение качества жизни и уровня здоровья. Сегодня Турция достигла этой цели. В результате этих реформ, постепенно увеличивалось количество иностранных пациентов из других зарубежных стран. В рамках соглашений и протоколов Министерства здравоохранения, подписанных с зарубежными странами в области здравоохранения в целях повышения важности руководства медицинского персонала и их уровень подготовки. Центральная Азия и страны Кавказа в сотрудничестве с Агентством развития Турции (ТИКА) имеют краткосрочные учебные и научно-исследовательские учреждения, связанные с Министерством здравоохранения. В Турции необходимость медицинского обслуживания в области медицинских услуг осуществляется со стороны турецкого правительства.

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

61

ZHANAR NAKIPBAYEVA Ankara-Türkiye

KAZAKISTAN’DAKI TOPLUMSAL RUHU OLUŞTURMADAKI SOSYAL MEDYANIN ROLÜ Anahtar Sözcükler: Kitle İletişim Araçları, Sosyal Ağ, Bilgi Toplumu, Toplum Ruhu, Kamuoyu. Özet: XX yüzyılın sonu ve XXI yüzyılın içinde insanoğlunun yaşadığı toplum farklı bir karaktere sahip olmaya başladı. Kısa bir tarihi sürede insanoğlunun toplumu medeni gelişimin yeni aşamasına – bilgi toplumuna girdi. Bilgi teknolijisinin gelişimi ile toplumda sosyal iletişimin yeni türü – sosyal medya ortaya çıktı. Sosyal medya kısa süre içinde hızlı tanınmaya ve çoğunluğun hayatında önemli bir yer almaya başladı. Kazakistan araştırma merkezlerinin bulgularına göre sosyal medya Kazakistanlı gençler arasında son üç yılda popüler olmaya başlamıştır. Bugünde Kazakistan’daki genç ve orta yaştaki insanların çoğunluğunun sosyal ağlara aktif ya da pasif kullanıcı olarak kaydedilmiş olduğundan söz edebiliriz. Toplumdaki her süreç gibi sosyal medyanın da toplumun ruhuna pozitif ve negatif etkisi vardır. Bizim güncel yaşamımızda bilginin manipülyasyon güce sahip olduğundan birçok bilimsel eserde bahsedilmiştir. Bunların arasında en yaygınları ve tanınanları ise çağdaş toplumunu ‘Global köy’ olarak anlatan M.Mcluhan’ın eseri; M.Castells’in kitle iletişim araçları - kültürün ifadesi fikri; Jean Baudrillard’ın Simülakrlar ve Simülasyonu ve diğerleri de örnek gösterilebilir. Yukarıdaki söz edilen fikirler Kazakistanlı toplum için de gerçekçi karaktere ulaşmaya başladı. Son zamanlarda sosyal medya Kazakistanlı kullanıcıların da toplumsal ruhunu etkilemeye başladığını farkedebiliriz. Sosyal medya toplumsal ruhu oluşturarak bir taraftan deneyimleri ve iradeleri biriktirir diğer taraftan ise toplum bilincini, davranışlarını, gruptaki insanların eylemlerini etkiler. Yapılan sosyolojik analizde Kazakistan’nın toplumsal ruhunun oluşumundaki sosyal medyanın rölünü belirlemek için bir girişim yapıldı.

62

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

РОЛЬ СОЦИАЛЬНЫХ МЕДИА В ФОРМИРОВАНИИ ОБЩЕСТВЕННОГО НАСТРОЕНИЯ В КАЗАХСТАНЕ Накипбаева Жанар, Анкара-Турция Ключевые слова: социальные медиа, социальная сеть, информационное общество, общественное настроение, общественное мнение. Аннотация: С начала XXI века общество, в котором мы живем, приобретает совсем иной социальный характер. За короткий, исторический период человечество вступило в новую стадию цивилизационного развития - информационное общество. С развитием информационных технологий в обществе появляется новый вид социальной коммуникации – социальные медиа. Социальные медиа обрели популярность за короткий срок и заняли определенное место в жизни общества. По данным казахстанских исследовательских организаций, социальные медиа стали популярнее среди казахстанской молодежи последние три года. Сегодня можно с уверенностью говорить, что в Казахстане, многие из людей, молодого и среднего возраста, были зарегистрированы в социальных сетях как активный или же пассивный пользователь. Как любой процесс в обществе, влияние социальных медиа на общественное настроение влечет за собой как положительные так и негативные последствия. Во многих научных трудах отмечается, что информация стала манипулирующей силой в нашей повседневной жизни. Из всех трудов, самыми распространенными и признанными стали концепции и труды М. Маклюэна о влиянии способов коммуникации на всемирную историю, где он описывает современное общество как «глобальную деревню»; идеи М.Кастельса, что СМИ есть выражение нашей культуры; симуляции и симулякры Ж.Бодрийяра и других. Описанные выше идеи обретают реалистический характер и в казахстанском обществе. Последнее время можно заметить активное влияние социальных сетей на формирование общественного настроения казахстанских интернет пользователей. Формируя общественное настроение, социальные медиа, с одной стороны, аккумулируют опыт и волю миллионов, а с другой - влияют не только на сознание, но и на поступки, групповые действия людей. В ходе проведенного социологического анализа также была сделана попытка определения роли социальных медиа в формировании общественного настроения в Казахстане.

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

63

UĞUR ÖZGÖKER Doç. Dr., İstanbul-Türkiye

KIBRIS’ TA TÜRK KÜLTÜRÜNÜN

VE TÜRK VARLIĞININ YAŞATILMASI

Anahtar Sözcükler: Kıbrıs, Toplumlararası Görüşmeler, Kıbrıs’ta Türk Kimliği, Kıbrıs-ABTürkiye İlişkileri, Kıbrıs-Yunanistan İlişkileri. Özet: Kıbrıs’ ta KKTC ( Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ) ile GKRY ( Güney Kıbrıs Rum Yönetimi )’ nin Federal bir KIBRIS CUMHURİYETİ adı altında birleştirilmesi görüşmeleri yürütülmektedir. Eğer 2 toplumlu, 2 kesimli, Türkiye’ nin etkin garantörlüğünün olmadığı, Kurucu Devletlerin egemenliğinin olmadığı bir birleşme olursa Kıbrıs’ta Türk kültürü ve Türk varlığı zaman içinde zayıflayıp yok olabilecektir. Hatta KKTC’ de yaşayan ve 1974’ ten sonra adaya yerleşen 50.000 civarında Türk’ün Türkiye’ye geri gönderilmesi kararlaştırılırsa Federal Kıbrıs Cumhuriyetinde nüfus oranı 1 Türk’ e karşılık 4 Rum olacaktır. Kıbrıs Cumhuriyeti; AB üyesi olduğu için Yunanlılar Kıbrıs’a gelip yerleşebilecekler ancak Türkiye AB üyesi olmadığı için Türk vatandaşları Kıbrıs’ a yerleşemeyecekler ve Türkiye ile AB arasında GB ( Gümrük Birliği ) olduğu için kişiler, sermaye ve hizmetler Türkiye ile Federal Kıbrıs Cumhuriyeti arasında gümrük, kota vb gibi ticari, mali ve hukuki engellere takılacak sadece “Mallar” serbest dolaşabilecektir. Ancak hem Yunanistan hem Federal Kıbrıs Cumhuriyeti AB üyesi oldukları için Yunanistan ve Kıbrıs ekonomik ve kültürel olarak entegre olacaklardır. Türkiye ise Kıbrıs’tan ekonomik ve kültürel bakımdan kopacaktır. Yeni kurulacak Federal Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Cumhurbaşkanı Rum olacağı için, yasama organı olan parlamentosunda ve yürütme organı hükümette ve bürokrasi de Rum’ lar 7 Türkler 3 nispetinde temsil edilecekleri için Kıbrıs’ lı Türkler azınlık statüsüne düşecekler, karar ve icra organlarından dışlanacaklar, Türkiye ile kültürel, ekonomik, ticari ve siyasi bağları da kopacağı için bir müddet sonra ekonomik, siyasi, kültürel ve dini bakımdan dışlandıklarını hisseden Kıbrıs’lı Türkler AB’ nin başka ülkelerine ve Türkiye’ye göç edecekler ve Kıbrıs’ta yüzyıllardır devam eden “Türk Kültürel Varlığı” sona erebilecektir. Kıbrıs’ta halen yürütülmekte olan Toplumlararası müzakerelerde çok dikkatli olmalı ve muhtemel bir anlaşma ve yeni anayasanın her maddesi çok titiz bir incelemeden geçirilip, ancak endişelerimiz ortadan kaldırılırsa ancak imzalanmalıdır.

64

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

СОХРАНЕНИЕ ТУРЕЦКОГО ЭТНОСА И КУЛЬТУРЫ В КИПРЕ Угур Озгокер, доцент, Стамбул-Турция Ключевые слова: Кипр, межэтнический переговор, Турецкая идентичность на Кипре, Отношение между Турцией и ЕС и Кипром, Отношение между Кипром и Грецией. Аннотация: В Кипре ведутся переговоры об объединении Турецкой Республики Северного Кипра (ТРСК) и Румской Автономии Южного Кипра (РАЮК) в одну Федеральную Республику Кипр. Если объединить два этноса и два класса в одну объединённую страну, у которой не будет своей независимости, и где Турция не будет иметь власть, то со временем в Кипре исчезнет Турецкий этнос и культура. Если принят решение о возвращении турков переехавших на остров после 1974 года и проживающих в Турецкой Республике Северного Кипра, численность которых около пятидесяти тысяч, возможно, что в Федеративной Республике Кипра численность населения на одного турка будет по четыре Рума. Так как Кипр является членом Евросоюза, греки могут поселиться на Кипре, а турки не могут, так как Турция не является членом Евросоюза. К тому же между Турцией и Евросоюзом есть Таможенный союз (ТС), что создает препятствие для людей, предпринимательство и сервису в таможенный между Турцией и ФР Кипра, сталкиваются с рыночными, экономическими и правовыми ограничениями, только «Товары « могут проходить свободно. Но из за того, что Греция и ФРК являются членами Евросоюза, Греция и Кипр подвергаются экономической и культурной интеграции. А Турция прерывается экономическую и культурную связь с Кипром. Президент нового ФРК - Рум и в парламенте, правительстве и бюрократии на 3 турка приходится по 7 румов, таким образом турки становятся диаспорой (меньшинство). Они вытесняются от слова и принятий решений в правлении. Обрываются культурные, экономические и политические связи с Турцией, вследствие чего, турки, которые ограничены с культурного и религиозного аспекта, переезжают в другие страны ЕС и в Турцию. Таким образом, Турецкий этнос и культура, которые продолжались несколько столетий на Кипре изчезнут. Мы можем подписывать соглашения только в том случае, если будут внимательны к межэтносным переговорам, которые все еще продолжаются, будут проверяться каждая статья соглашение я и конституции и нас не будет ничего тревожить.

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

65

İHSAN SEZAL Prof. Dr., İstanbul-Türkiye

KALKINMANIN DEĞERLER TEMELI Anahtar Sözcükler: Değerler Dönüşümü, Geriden Gelen Toplumlar, Türk Dünyası Toplumları, Aydınlanmanın Zihniyet Dünyası, İnsani Gelişme Değerleri. Özet: Bu bildiri, toplumsal kalkınmanın hangi değerler temelinde inşa edilebileceğini Batı toplumsal kalkınmasını sağlayan temel değerleri inceleyerek ortaya koymayı amaçlamaktadır. Batı toplumları, bugünkü gelişmişliklerini aydınlanma ve sonrası “değerler dönüşümü” ile gerçekleştirmişlerdir. Bildiri, bu dönüşüm olmasa Batı toplumlarının ne sanayileşmeyi, ne de sonrası bilimsel ve teknolojik ilerlemeleri gerçekleştirebileceklerini tartışmaya açmakta ve günümüz geriden gelen toplumlarının da benzer bir “değerler dönüşümü” nü yaşamalarının zaruretini vurgulamaya çalışmaktadır. Bildiri, ikinci odak noktası olarak ise günümüz değerlerinin nasıl bir değişme sürecine girdiğini ele almakta ve bunun için UNDP İnsani Gelişme Kriterlerinin dikkate alınması gerekliliğini işlemektedir. Bu açıdan bakıldığında Türk Dünyası Toplumları’ nın “değerler dönüşümü” meselesini, “gelişme”lerinin “temel dinamik”i olarak görmeleri ve tekrar tekrar dikkatle bilimin merceğinden geçirmeleri gerekmektedir.

ОСНОВНОЕ РАЗВИТИЕ ЦЕННОСТЕЙ Ихсан Сезал декан факультета экономики Университета экономики и технологий Тобб Ключевые слова: преобразование, общество Аннотация: В этой статье рассматриваются основные ценности Западного общества, которые призваны продемонстрировать значение социального развития человека. Западное общество развивалось современным и постсовременным «преобразованием». Как индустриализация через трансформацию может выполнять технологический прогресс в современном Западном обществе. «Трансформация значений» на западных обществах, после научно-открытой дискуссии пытается подчеркнуть необходимости жизни. С этой точки зрения, вопрос «значения трансформации» является «фундаментальным» для Тюркского мира. «Ценность» должна рассматриваться через призму науки.

66

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

SAMI ŞENER Prof. Dr. Sami Şener, İstanbul-Türkiye

SOSYAL BILIMLER VE DEĞERLER İLIŞKISI Anahtar Sözcükler: Yerli Sosyoloji, Değer, Sosyal Yapı, Kültür, Bilgi Felsefesi Özet: Sosyal Bilimler, toplumların sosyal hayatını inceleyen ve bu hayatın kurumlaşması ve şekillenmesi ile ilgili tespitleri yaparak, onlara daha iyi bir yaşama sisteminin yollarını gösteren tespit, teşhis ve analiz çalışması olarak ifade edilebilir. Sosyal bilimler, pozitif bilimlerden farklı olarak her medeniyet ve coğrafyanın özelliklerine, toplumların tarihi ve siyasi geçmişlerine bağlı olarak şekil alır ve gelişme imkanı bulurlar. Dolayısıyla, toplumlara has değerler ile güçlü bir bağ kurarlar. Türkiye uzun süredir, batılılaşma ve modernleşme ile birlikte, sosyal bilim alanında kendi tarihi ve sosyolojik kaynakları, bilgi metodolojisi ve bilimsel kültürü ile ciddi problem ve çatışmalar ile yüz yüze gelerek, değerlerine ve sosyal gerçeklerine dayalı güçlü bir sosyolojik gelenek ortaya çıkaramadı. İkinci bir konu ise, sosyolojimiz; büyük ölçüde batılı teori ve bilgi kaynaklarının etkisi altında kendisine tam olarak dönemeyip, toplumsal meselelerini bilimsel teori ve modeller ile açıklama ve çözümleme gücünden mahrum kaldı. Sosyal hadiselerin ve toplumsal gerçeklerin bize hatırlattığı şey, yerli sosyoloji anlayışımızı yeniden düzenlemek ve bu sosyolojik anlayışa ait bazı temel enstrümanları ortaya koyup, sosyal yapımıza sağlıklı bir bakış açısı ile sosyal olayları açıklığa kavuşturma ihtiyacıdır. Bu konuda, değerlere dayalı bir sosyal bilim geleneği oluşturma konusunda bazı öngörü ve tekliflerin yapılacağı tebliğimizde, “değerlere dayalı sosyal bilim anlayışı” yaklaşımı üzerinde durulacaktır.

СВЯЗЬ МЕЖДУ СОЦИАЛЬНЫМИ НАУКАМИ И ЦЕННОСТЯМИ Сами Шенер, профессор, Стамбул-Турция Ключевые слова: Местная социология, ценность, социальная структура, культура, эпистемология Аннотация: Социологическими науками можно назвать науки, которые изучают и исследуют социальное положение народа. Она формирует и анализирует жизнь, быт, возможности улучшения материального положения общества. Особенностью и разницей между социологическими и естественными науками является то, что социальные науки изучают культурные, географические особенности народа, а также его развитие, учитывая историю и социальӘлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

67

ное прошлое народа. А так же устанавливает крепкую связь, которая свойственна социуму. Долгое время Турция переживала европеизацию, модернизацию и тем самым в социуме она столкнулась с проблемами, которые вызывают затруднения со стороны исторически-социальных источников, противоречиями со стороны методологической информации и культурного наследия. Тем самым она не смогла сформировать социально правдивые традиции и ценности. Вторая проблема, в том, что наша социология не смогла выйти из идеологии и теории запада, не смогла показать свою идеологию, научные теории и выходы из проблем, отстало в формировании своих теорий и моделей. Происходящие социальные проблемы и случаи в обществе помогли возрождению социальных идеологий и мышлений, они помогли нам взглянуть с правильной точки зрения на основные инструменты общества и социальное происхождение, дали нам понять и ценить, беречь свое происхождение.

68

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

MUSA H. TAŞDELEN Prof. Dr., Sakarya-Türkiye

HORASAN MÜSLÜMANLIĞI ÜZERINE Anahtar Sözcükler: Yesevilik, Horasan Erenleri, Dayanışmacı ve Diğergam Davranış Tarzı, Toplumsal Karakter. Özet: Anadolu’ya İslam Orta Asya şehirlerinden göç eden Müslüman Türkmen toplulukları sayesinde gelmiştir. Sadece Orta Asya’da değil, Hindistan, Anadolu, Balkanlar, Ural Bölgesi ve Afrika’da İslamı yaymaya çalışan güçlü bir sufi hareketin varlığı göze çarpar. Bu hareketin kökeni Yesevi dervişlerine dayanır. Bu dervişler genelde Horasan Erenleri olarak anılır. Horasan erenleri İslam anlayışı ve yaşayışları ile konar göçer Türkmen toplulukları arasında etkili olarak İslamın benimsenmesi ve yayılmasına vesile olmuşlar, Gayri-Müslim unsurlar ise onlara daha çok olumlu bir bakış açısıyla yaklaşmışlardır. Horasan erenlerinin Horasan Müslümanlığı olarak da adlandırılabilecek İslam anlayışlarının üç önemli özelliği göze çarpar: Hz. Peygamber ve Ehl-i beyte derin bir muhabbet ve bağlılık, insanlara ve tüm mahlukata faydalı olmayı başlıca amaç edinen, dayanışmacı ve diğergam davranış tarzının baskın olduğu bir Müslümanlık yaşantısı, hangi inanç ve kökenden olursa olsun ayrım yapmaksızın insanların gönlüne hitap etmeyi ve gönül kazanmayı başlıca yol olarak benimsemeleri. Horasan ve Anadolu erenlerinin içinde bulunduğu sosyal çevre ile münasebetlerinde gözlemlediğimiz davranış şekillerinin, onların toplumsal çevresinde ve bağlılarında bir toplumsal karaktere dönüştüğü müşahade edilmiştir.

О ХОРОСАНСКОМ МУСУЛЬМАНСТВЕ Муса Ташделен, профессор, Сакарья-Турция Ключевые слова: Яссавийское направление, Хорасанские дервиши, сочувствие и неравнодушие, социальный характер. Аннотация: Исламская религия появилась в Анатолии через туркменских кочевых племен. За ними стояло сильное суфийское движение, которое занималось распространением не только в Средней Азии, в Индии, в Анатолии, в Балканском, Уральском регионах, в Африке. Корни движения тянутся к дервишам Яссави. Этих дервишей называют Хорасанскими дервишами. Хорасанские дервиши сыграли большую роль в распространении и укреплении среди туркменских племен ислама и исламских традиции. Поэтому они имели большое уважение и среди не мусульманином . Можно отметить три особенности исламского мировоззрение «Хорасанского мусульманства, Хорасанских дервишей», как их можно называть: Большая Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

69

любовь к пророку и его семье; солидарность в целеустремлении быть полезным людям и всему живому существу, сочувствие и неравнодушие к судьбе других, уважение всех несмотря на их религию происхождение. Живущая среда и поведение в отношениях Хорасанских и Анатолииских дервишей укрепилось социальным характером у них в общественной среде и связях.

70

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

TATAR VOLKAN Yrd. Doç. Dr., İstanbul-Türkiye GAYE ALTUNER İstanbul-Türkiye

SOĞUK SAVAŞ SONRASINDA Uluslararası Örgütler Perspektifinden Türk Dilli Devletler Anahtar Sözcükler: Soğuk Savaş, Uluslar arası Örgütler, Türk Dilli Devletler. Özet: Sovyetler Birliği’nin dağılması, Merkezi ve Doğu Avrupa’da birçok devletin Moskova merkezli düşünce ve hareketten uzaklaşması anlamına gelmiştir. Çözülmenin etki alanı sadece Merkezi ve Doğu Avrupa ile sınırlı kalmamış, aynı zamanda Türkiye’nin doğusundan başlayan ve Hazar’ı aşarak Orta Asya’ya kadar ulaşan çizgide devam etmiştir. I. Dünya Savaşı’ndan günümüze kadar geçen süreçte bölge devletleri ilk kez, bazı noktalarda sınırlı olsa da, uluslararası siyasal sisteme istekleri doğrultusunda katılma hakkına sahip olmuşlardır. Bölge Devletleri’nin bağımsızlıklarını kazanmaları, Türkiye’de de heyecan uyandırmış; Barış için Ortaklık (BİO) gibi programlar yardımıyla Orta Asya, Kafkaslar ve Doğu Avrupa’daki eski Doğu Bloğu devletleriyle işbirliğine girilmiş, genişleme süreciyle barış ve güvenlik alanını genişletmeye çalışmıştır. Türkiye’nin bölgede aktif bir dış politika izleme çabasının göstergelerinden biri, bölge devletleriyle diplomatik ve ekonomik ilişkiler kuran ilk devletlerden olmasıdır. Türkiye, Dışişleri Bakanlığı himayesinde 1992 yılında kurulan Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı (TİKA) ve Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) gibi kurumlar ve havayolu seferleri, uydu yayınları ve eğitim bursları vasıtasıyla bölge devletleriyle siyasi, ekonomik ve sosyal ilişkilerini geliştirilmeye çalışmıştır. Bölge devletleri açısından bir diğer önemli husus da Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü ve Birleşmiş Milletler gibi farklı nitelikteki Uluslararası Örgütlere aktif katılımının sağlanmasıdır. Bu aktif katılım sağlandığında, hem dünya ile entegrasyon tam sağlanacak hem de devletlerin farklı niteliklerdeki sorunlarının çözümleri daha kolay olacaktır. Türk dilli devletlerin bulunduğu bölge, Avrupa ve Ortadoğu gibi, farklı nitelikteki merkezlere yakınlığı bir yana, yeraltı ve yer üstü zenginlerinin de oldukça fazla olması sebebiyle oldukça önemlidir. Bölgenin Uluslararası Örgütlerle olan ilişkisi, Sovyetler Birliği’nin çözülmesinden günümüze yaklaşık olarak çeyrek asır geçtiği zamanımızda, incelenmesi gereken bir konudur. Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

71

СОСТОЯНИЕ ТУРЕЦКОГО ЯЗЫКА ПОСЛЕ ХОЛОДНОЙ ВОЙНЫ С ТОЧКИ ЗРЕНИЯ МЕЖДУНАРОДНЫХ ОРГАНИЗАЦИЙ Татар Волкан, Гай Алтунер, Стамбул-Турция Ключевые слова: Холодная война, международные организации, турецкий язык. Аннотация: Доминирование не ограничивается только в Центральной и Восточной Европе, но, начиная с востока Турции и продолжается через Каспийское море в Центральную Азию. С началом Первой мировой войны и до настоящего времени процессы в регионе были ограниченны, хотя в какой-то момент, имели право участвовать в соответствии с пожеланиями международной политической системы. Добиться независимости региона, вызвало волнение в Турции; Партнерство ради мира (ПРМ) с помощью программ в Центральной Азии и на Кавказе, а также в странах бывшего восточного блока в Восточной Европе вступила в сотрудничество с государством, программа работала, чтобы расширить мир и безопасность. Одним из показателей активных внешнеполитических усилий Турции, является то, что Турция одним из первых государством установила дипломатические и экономические отношения. Министерство иностранных дел Турции основало в 1992 году Турецкое агентство (ТИКА) и Совет по внешнеэкономическим связям (DEIK). Для развития экономических и социальных отношений были налажены рейсы, спутниковое вещание на уровне государства путем предоставления стипендий. Еще один важный вопрос для стран региона – это организация Черноморского экономического сотрудничества и обеспечение активного участия в международных организациях, например ООН. Это активное участие обеспечивается для обеспечения полной интеграции с миром, что упростит для правительства решение проблем различного характера. Турецкий язык находится в том же состоянии, что и в Европе и на Ближнем Востоке.

72

Әлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

GULNAR TAZHIBAYEVA İstanbul-Türkiye

KAZAKISTAN’DAKI ETNIK SÜREÇLERIN ÖZELLIĞI VE İÇ

SIYASI SÜREÇLERE ETNO-POLITIK DURUMUN ETKISI Anahtar Sözcükler: Etnisite, Dil, Ahlak, Sosyal Yapı, Siyasi Değişme. Özet: Etnik grupların çeşitli bileşenleri (kültür, dil, sosyal yapılar, bilinç vd.) tarihsel gelişim sürecinin ürünüdürler. Sosyolojik bakış açısından etnik topluluğun değişmesi toplumsal değişmeyi de etkiler. Dünya toplumları farklı etnik gruplardan teşkil ettiği için çeşitli etnik gruplar hükümetlerin kendilerine dikkat etmesini istiyorlar. Ulusal devletin en önemli görevi etnik grupların ilişkilerini optimize etmektir. Küreselleşme sürecinde etnik grupların hem görünürlüğü hem de ilişkileri artmıştır. Bu süreçte Kazakistan etnik ilişkilerin yoğun yaşandığı ülkelerden birisidir. Araştırma sonuçlarına göre günümüzde Kazakistan’daki etnik grupların barış içinde birlikte yaşadıkları tespit edilmektedir. Sosyolojik araştırma sonuçlarına göre etnik grupların ilişkilerinin gerginlik düzeyi düşük ve hoşgörü düzeyi yüksektir. İşte bu makalede Kazakistan Cumhuriyeti’nde etno-politik süreçlerin geliştirilmesi hakkında kapsamlı bir analiz sunulacaktır.

ОСОБЕННОСТИ ЭТНИЧЕСКИХ ПРОЦЕССОВ И ВЛИЯНИЕ ЭТНОПОЛИТИЧЕСКОГО СОСТОЯНИЕ НА ВНУТРЕННЮЮ ПОЛИТИКУ КАЗАХСТАНА Тажибаева Гулнар, докторант Стамбульского университета, Стамбул-Турция Ключевые слова: Этнос, язык, мораль, социальные структуры, политические изменения. Аннотация: Различные компоненты этнических групп в процессе исторического развития назывались этнические процессы (изменения в таких материальных и духовных элементах, как культура, язык, социальные структуры и сознания). Изменение этнических общин или социально-экономическое и культурное развитие человечества было тесно связана с этничеӘлеуметтану-Sociology №1(13), 2016

73