Karpitin Su Ile Tepkimesi

Karpitin, kimyadaki karşılığı Kalsiyum karbürdür (Calcium Carbide). Karpit bazılarının bildiğinin aksine bir maden değildir aksine endüstriyel bir üründür. Karpit, kireç ve kömürün yaklaşık derecede elektrikli ark fırınlarında eritilmesi ile elde edilir. Üretimden çıkan karpit  büyük parçalar halindedir ve çok sert olduğu için özel kırma makinelerinde kırılarak istenilen ölçülere getirilir.

Karpit yanıcı bir maddedir ve karpitin suyla oluşan tepkimesi sonucu asetilen gazı (C₂H₂) meydana gelir. Karpitin günlük hayattaki çoğu kullanımı bu özelliğe dayandırılarak yapılır. Günümüzde, Deniz fenerlerinde, madenlerde, eskiden sokak aydınlatmalarında karpit lambası kullanılmaktadır. Karpit lambası asetilen gazını yakarak ışık verir. Etin (asetilen) gazı; özellikle yeşil muzların, armutların, mandalina, limon gibi narenciyenin sarartılmasında kullanılmaktadır.

Asetilen gazı helyumdan daha ucuz olduğu için uçan balonlarda kullanıldığı zamanlar olmuştur. Bu işlem

[fusion_builder_container hundred_percent=&#;no&#; hundred_percent_height=&#;no&#; hundred_percent_height_scroll=&#;no&#; hundred_percent_height_center_content=&#;yes&#; equal_height_columns=&#;no&#; menu_anchor=&#;&#; hide_on_mobile=&#;small-visibility,medium-visibility,large-visibility&#; status=&#;published&#; publish_date=&#;&#; class=&#;&#; id=&#;&#; background_color=&#;&#; background_image=&#;&#; background_position=&#;center center&#; background_repeat=&#;no-repeat&#; fade=&#;no&#; background_parallax=&#;none&#; enable_mobile=&#;no&#; parallax_speed=&#;&#; animation_offset=&#;&#; last=&#;no&#;][fusion_text columns=&#;&#; column_min_width=&#;&#; column_spacing=&#;&#; rule_style=&#;default&#; rule_size=&#;&#; rule_color=&#;&#; hide_on_mobile=&#;small-visibility,medium-visibility,large-visibility&#; class=&#;&#; id=&#;&#;]

KARPİT KULLANILAN TESİSLERDE KAZAYA SEBEP OLABİLECEK FAKTÖRLER VE ÇEVRESEL ETKİLER

Kalsiyum karpitin kuru bir şekilde muhafaza edilebilmesi için hava almaz kutularda saklanması ve taşınması gerekmektedir Bu fıçıların iyi durumda olup olmadıkları ve doğru yerde depolanıp depolanmadıkları belirli aralıklarla kontrol edilmelidir.

Normal şartlar altında kullanılan variller tekrar kullanılabilmekte ve ortamda kalan karpit tozları önemli bir probleme yol açmamaktadır. Variller mekanik yolla boşaltılmış olsalar dahi her zaman karpit tozu artık olarak varillerin içerisinde kalmaktadır. Bu karpit tozları havadaki nem ile birleşince asetilen gazı ortaya çıkmaktadır. Karpit tozlarının giderimi için uygun yol yeterli miktarda su ile temizlenip açık havada birkaç gün bekletilmesidir. Kullanılan su kireç çukuruna dökülmelidir. Konteynerler bertaraf için gönderilmeden önce içerisinde asetilen gazı bulunmadığından emin olunmalıdır. Daha sonra fıçılar parçalanarak tekrar metal olarak kullanılabilir.

Kalsiyum karpit varillerinin sağlıklı bir şekilde bertaraf edilebilmesi için düzgün şekilde işaretlenmiş ve diğerlerinden ayrılmış olması gerekmektedir.

Boşaltılan bidonlar üzerleri kapatılmadan, özel olarak ayrılmış bir alanda, 24 saat boyunca bekletilmelidir. Geri dönüşümlü karpit bidon veya kutularının üzerleri tekrar kapatılmadan geri gönderilmelidir. Eğer karpit bidon veya kutularının üzerleri kapatılmışsa içerisinde asetilen gazının bulunmadığından emin olunması gerekir.

Saf kalsiyum karpit tozlarının kireç çukuru içerisine atılması çok tehlikelidir. Bu durum büyük patlamalara neden olabilmektedir. Karpit tozları açık alanlara dikkatlice yayılmalı ve hava ile temas ettirilerek gazın azalması sağlanmalıdır. Alternatif olarak karpit tozları yeterli miktarda su ile yıkanmalı ve asetilen gazı çıkışı bitinceye kadar bekletilmelidir. Kalan atıklar kireç çukuruna dökülebilir

Karpit tozunu binanın dışında – gr lık küçük parçalar halinde su ile zararsız hale getirdikten sonra diğer parça zararsız hale getirilmiş olan parçanın içine dökülmelidir. Tozların dökülmesi için lt lik bir kap gereklidir.

ATIK

Kalsiyum karpit atıkları genel olarak tepkimeye girmeyen taş, demir, ferro silikon gibi maddeler içermektedir. Kalsiyum karpit atıklarında en sorunlu kısım kireçtir. Kirec alkali özelliğinden dolayı özel bir arıtım metodu uygulanmadan depolama alanına gönderilmemelidir. Kireç çok yüksek ph değerlerine sahiptir ve su ile karışımı çok iletkendir.

Kalsiyum karpit atıklarının bertaraf edilmesi için ilgili otorite tarafından izin alınması gerekmektedir. Alternatif olarak kalsiyum karpit atıkları çimento ile karıştırılarak yol ve park alanı inşaatlarında kullanılabilmektedir. Kireç çamurlarını filtre pres‟den geçirmek kirecin nakliyatını daha kolay ve ekonomik hale getirir ve kirecin hacmini azaltır.

Asetilenin saflaştırılması sırasında ortaya çıkan sülfürik asitin nötralizasyonu kireç çukurlarında yapılmaktadır. Bu durumda kalsiyum sülfat içeriği SO4 miktarının Ca(OH)2 içerisinde %2 sinden fazla olmamalıdır. Fazla olması durumunda kireç atık su arıtma tesislerinde ve inşaat sanayinde kullanılamaz. (25x50cm) ebatlarında, kg lık metal fıçılardan alınan karpit iyi havalandırılabilen, tabanı su geçirmez, duvarları basınca dayanıklı, tavanı hafif ve ateşe dayanıklı malzemeden inşa edilecek depoda muhafaza edilmektedir.

Karpitin Güvenlik Talimatları

Karpitin önemli bir sağlık tehlikesi yoktur. Tedbirler kişisel hijyenin iyi bir şekilde yerine getirilmesine bağlıdır.

! Personel iş bitiminde öncelikle elbisenin üzerindeki tozları uzaklaştırmalı, vücudun karpite maruz kalan kısımlarını kuru bir bezle silmeli ve daha sonra sabun ve su ile iyice yıkamalıdır.

! Kıyafetleri karpit tozu ile kirlenen ve terlemeden dolayı kıyafetleri nemlenen kişiler üstlerini değiştirmelidir.

! İş eldivenlerinin içine karpitin girmemesine özen gösterilmelidir.

! Çok miktarda karpit tozuna maruz kalabilecek kişiler toz maskeleri kullanmalı, gözlerini karpit tozundan korumak içinde koruma gözlüğü takmalıdır.

! Sıcak havalarda özellikle deri tahrişinden rahatsız olan kişiler koruyucu kremler (su uzaklaştırıcı tip) veya faydalı olabilecek merhemler kullanmalıdır.

! Krem özellikle boyun çevresi ve bileklere ovularak sürülmelidir.

! Karpitin gözle teması durumunda göz hemen bol su ile karpit parçacıklar tamamen uzaklaştırılıncaya kadar en az 15 dakika yıkanır ve bir hekime müracaat edilir.

! Karpit fıçı kapakları kesilerek açılacaksa, açarken yalnız pirinç keski ve çekiç kullanılmalıdır.

! Ayrılan karpit tozları ve küçük parçalar kutularda muhafaza edilmelidir. Karpit tozlarını kil çukuruna dökmek kesinlikle yasaktır.

! Karpit giriş varillerinden tozlar tamamen temizlenmelidir. Karpit yalnız kapalı bidonlarda muhafaza edilmelidir. Eğer karpit bidonlarında delik varsa bu delikler kuru kum torbaları ile kapatılmalıdır.

! Cihazların işletilmesi sırasında kıvılcım çıkartmayan özel anahtarlar kullanılmalıdır. Bu anahtarların pirinç, alüminyum veya ağaç olması gerekmektedir.

! Karpitin nemlenmesine engel olunmalıdır. Metal parçaların (merdiven, basamak vb.) kıvılcım oluşumundan kaçınılması için daima üstleri lastik ile kaplanmalıdır.

Karpit Depolama, Yükleme, Boşaltma ve Kullanma Süreci Emniyet Talimatı

! Karpit kuru yerlerde, su geçirmez ve yumuşak çelik kaplarda depolanmalıdır. Depo olarak kullanılacak yerler kuru olmalı , iyice havalanacak şekilde ve ateşe dayanıklı malzemeden yapılmalı ve doğal su geçirmez olmalıdır.

! Karpitin depolandığı alanlara patlayıcı ve alev alıcı maddelerin konulmasına izin verilmemelidir.

Karpit deposunda yangın tehlikesi ortaya çıktığında karbon dioksit ve kum gibi susuz yangın söndürücülerin kullanılması gerekmektedir.

! Reaksiyona duyarlı bakır-gümüş alaşımları veya yüksek bakır alaşımları muhtemel tutuşma kaynağı olarak davranabilirler. Bu metaller karpitin depolandığı odalarda veya binalarda bulundurulmamalıdır.

! Depolara giden bütün yolların görülecek yelerine karpit deposuna yetkisiz kişilerin girmesi yasaktır, yangın halinde su kullanmayınız‟ şeklinde güvenlik levhaları bulundurulmalıdır.

!  Depolarda karpiti veya buharını tutuşturabilecek sıcaklık derecesinde veya kıvılcım veya açık alev çıkaran ısıtma sistemleri kullanılmamalıdır.

! Karpitin stokta uzun süre kalmasını önlemek için, depoya önce giren karpitin önce kullanılmasını sağlayacak düzenleme yapılmalıdır.

! Şişkin veya ısınmış olduğu tespit edilen karpit kapları süratle depodan uzaklaştırılmalı, iyi havalandırılmış kuru bir emniyet bölgesine taşınmalı, emniyetli şekilde açılarak, üzerine su dökülerek tamamen parçalanması sağlanmalıdır.

! Karpitin bulunduğu kapta delik ve sızıntı olduğu fark edilir edilmez tedbir alınmalıdır. Kabın içindekiler derhal başka bir kaba aktarılmalıdır. Aktarma işlemi, iyi havalandırılan bir alanda ve bütün tutuşma kaynaklarından uzakta yapılmalıdır.

! Dökülmüş karpit derhal temizlenmelidir. Eğer kirlenme veya bulaşma yoksa diğer karbürlerle birlikte bir kaba aktarılabilir. Eğer kirlenme veya bulaşma varsa karpit bina dışına alınmalı ve izole edilmiş bölgedeki bir zemin üzerine yayılmalı ve karbürün tamamen parçalanması için, karpit tozları ve parçacıkları kütlelerinin en az 10 katına eşit miktarda, su içerisine dökülerek tamamen yok edilmelidir. Bu işlem açık havada ve her çeşit ateş ve alevden yeterli uzakta yapılmalı ve karpitli sular kanalizasyona asla dökülmemelidir.

! Kapların açılması için kullanılan aletler (çekiç, keski, manevela vb.) kıvılcım çıkarmayan alaşımdan imal edilmelidir.

! Karpit kapları vinç, cereskal veya palanga gibi makine ve aletlerle özel bağlama tertibatı yapılarak taşınmalı, manyetik tutucular ile taşınmamalıdır.

! Kullanımdan sonra karpit kaplarında toz veya küçük parçalar halinde karpit kalmamasına özen gösterilmeli, kaplar bir süre açık tutularak havalandırılmalıdır.

! Kalsiyum karpitin bulunduğu, depolandığı ve kullanıldığı alanlara “KALSİYUM KARPİT KURU TUTULMADIĞI ZAMAN TEHLİKELİDİR” veya buna benzer uyarı levhaları asılmalıdır.

! Kalsiyum karpit depolama alanı olarak kullanılacak alan içerisinde çabuk tutuşan maddeler ve çabuk tutuşan sıkıştırılmış gazlar bir arada bulunmamalıdır.

! Kalsiyum karpit depolama alanları hasarlı ve bozuk çıkan karpitlerin düzenli olarak çıkarttırılabileceği şekilde tasarlanmalıdır.

! Kalsiyum karpit depolama alanları kalsiyum karpitin toprakla veya yeraltı suyu ile temasını engelleyecek şekilde düzenlenmelidir.

! Kalsiyum karpit depolama alanı diğer komşu alanlardan en az 3 m uzaklıkta olmalıdır.

! Atık su boruları, su buharı veya yoğunlaştırma hatları kalsiyum karpit depolama alanı olarak kullanılan yerlerde bulunmamalıdır.

! Kalsiyum karpit depolama alanı olarak kullanılacak yerler kuru, su geçirmez ve iyi havalandırılır olmalıdır. Sel baskınından etkilenmeyecek kadar yukarıda olmalıdır.

Yanlış depolama

Doğru depolama

Kalsiyum karpit depolama ve transfer acil durum prosedürleri

KARPİT YANGINI  DURUMUNDA  ALINACAK ÖNLEM VE TALİMATLAR

• Kalsiyum karpit döküntülerini temizlemek için alüminyum veya pirinç kürek, alüminyum veya

pirinç kova, doğal süpürge (Naylon olmamalı, naylon statik elektrik yaratabilir), Kuru toprak içeren kova ve kişisel koruyucu ekipmanlara ihtiyaç vardır.

• Kalsiyum karpit dökülmelerinde kullanılacak olan ekipmanlar, asetilen üretimi yapan fabrikalar için özel olarak üretilmiş olmalıdır, Sadece bir amaç için kullanılmalıdır ve plastik veya kıvılcım çıkarma ihtimali olan ekipmanlar kullanılmamalıdır.

• Kalsiyum karpit döküntüsü temizlenirken kauçuk eldivenler, kimyasallara karşı dirençli gözlük, alev geciktiricili pamuk iş tulumu ve toz maskesi gibi kişisel koruyucular kullanılmalıdır.

• Kalsiyum karpit tozlarının bulunduğu yerden su uzak tutulmalıdır. Eğer karpit ve su asetilen reaktörünün yakınında bir araya geldiyse bütün üretim durdurulmalı ve temizlik yapılıncaya kadar iyice havalandırılmalıdır ve bütün tutuşturucu kaynakları alandan uzaklaştırılmalıdır.

• Kalsiyum karpit yangınlarına asla su ile yada köpük yangın söndürücüler ile müdahale edilmemelidir. Kalsiyum karpitin su ile teması daha fazla asetilen gazının oluşumuna neden olacak ve buda yangını besleyecektir. Kalsiyum karpitin dökülmesi sonucu ortaya çıkan yangınlarda yangının kendiliğinden sönmesi beklenmelidir. Bu asetilen gazının birikip bir patlamaya neden olmasını engelleyecektir.

• Kalsiyum karpit yangını sırasında deri eldivenler, deri ayakkabılar, yüz koruyucuları ve aleve dayanıklı iş tulumları gibi kişisel koruyucular kullanılmalıdır. Personel hemen rüzgara karşı olan güvenli bir yere götürülmeli ve giriş çıkışlar kontrol altına alınmalıdır. Alan tutuşturucu kaynaklarından izole edilmelidir. Yangın söndürüldükten sonra asetilenin tekrar tutuşması ikinci bir risk olabilmektedir. Eğer ortamda çok fazla su var ise su kaynağından kesilmelidir. Sonucunda asetilen doğal yanışına bırakılmalı ve miktarı azaltılmalıdır.

• Bazı özel durumlarda yangın kuru kimyasal tozlar ile söndürülebilir fakat bu durum sadece yangının çok fazla hasar verebileceği tahmin edildiği zaman uygulanmalıdır. Dökülen karpitin üzeri alev geçirmez bir battaniye ile kapatılmalı ve havadaki nem ile birleŞmesi engellenmelidir. Kutular son olarak asetilen gazının tekrar ortaya çıkmaması için nitrojen gazı ile temizlenmelidir.

• Karpit kirecinin dökülmesi durumunda kişisel koruyu olarak mutlaka uzun kollu koruyucu eldivenler, kauçuk bot, kimyasal dirençli gözlük ve aleve dayanıklı iş tulumları kullanılmalıdır

• Alan tutuşturucu kaynaklarından izole edilmeli, kum torbaları, emici yastıklar veya bariyerler kullanılarak kanalizasyona girmesi engellenmelidir. Sıvı atıklar kumda veya emici başka maddelerle emilmeli ve konteynerler içinde bertaraf için depolanmalıdır. Kullanılmış kum veya toprak sözleşmesi olan kişiler yada kurumlar tarafından bertaraf edilmelidir.

• Kirlenen bütün beton yüzeyler bol su ile temizlenmeli bu su mümkün ise kireç temizleme istasyonuna geri döndürülmelidir.

KARPİT FIÇISININ ISINMASI DURUMUNDA ALINACAK ÖNLEM VE TALİMATLAR

• Kalsiyum karpit kutuları ve depoları hasarlı olması veya karpitin suyla teması durumunda sıcak olabilirler. Bu tür durumlar için güvenlik prosedürleri ve ekipmanları bulundurulmalıdır.

• Isınan karpit fıçısının soğutulması için asetilen-hava gazının seyreltilmesi ve karışımının yerini alması için nitrojen eklenir. Nitrojen eklenmesi asetilen-hava karışımının patlayıcı etkisini azaltır. Bunun yanında nitrojen yeni asetilen gazı üretimini durdurur. Nitrojen tepkimeye girmeyen ve hareketsiz bir gaz olduğu için kullanılmaktadır.

• Kalsiyum karpit kutularının temizlenmesi asetilen-hava karışımının patlayıcı etkisini azaltır.

• Nitrojen temizleme ekipmanı nitrojenin düşük basınç altında akışını kontrol etmeli ve küçük bir delikle kutuya bağlanmalıdır.

• Kalsiyum karpit kutusu temizlenmeden önce kuru, iyi havalandırılan, gaz silindirlerinden, binalardan, fabrika sınırından, tutuşturucu kaynaklardan ve tutuşturucu maddelerden en az 10 metre uzaklıkta ve kutunun doğal olarak soğuyabilmesi için gerekli bir güvenli bir alan seçilmelidir.

• Uygulama sırasında kıvılcım çıkarmayan, anti-statik bir araç ile kalsiyum karpit kutusunun üzerinde ve diğeri kalsiyum karpit kutusunun altında olmak üzere bir delik açılır. Bu işlem yapılırken konuya hakim ikinci bir kişi kuru, toz yangın söndürücü ile bekliyor olmalıdır. Altta bulunan delikten nitrojen akışını sağlamak için delik açılır. Yavaşça nitrojen gazı verilmeye başlanır ve soğuyuncaya kadar nitrojen gazı verilmeye devam edilir.
• Sıcak karpit konteynerleri temizleme bağlantı noktalarına bağlanmalıdır. Sıcak olma ihtimali olan herhangi bir konteyner dış yüzeyi soğuk hale gelinceye kadar ve nitrojen içindeki asetilen oranı %2 nin altında oluncaya kadar nitrojen gazı verilmelidir. Konteyner daha sonraları normal amaçlar için tekrar kullanılabilir.

[/fusion_text][/fusion_builder_column][/fusion_builder_row][/fusion_builder_container]

Alkinler; alkanlardan ya da alkenlerden hidrojen çekilerek, di-halojenürlerin kuvvetli bazlarla ayrışma tepkimelerinden, alkinlerin metal tuzları alkil halojenürle tepkimesinden, petrolden kraking yöntemiyle ve kalsiyum karbürün suyla tepkimesiyle olmak üzere 5 farklı şekilde elde edilebilir.

Kalsiyum Karbürün (Karpit – CaC2) Suyla Tepkimesi

Kok kömürüyle (C) kirecin (CaO) endüstriyel fırınlarda °C sıcaklıkta ısıtılmasıyla kalsiyum karbür yani CaC₂ oluşur. Kalsiyum karbüre karpit de denilmektedir.

Karpitin suyla oluşan tepkimesi sonucu asetilen gazı (C₂H₂) meydana gelir.

Petrolden Kraking İşlemi

Kraking kelimesinin kelime anlamı “çatlama” veya “çatlatma”dır. Kelime anlamından da anlaşılabileceği gibi büyük yapıları parçalama işlemi olarak basite indirgeyebiliriz. Çok karbonlu hidrokarbonların yüksek basınç ve sıcaklık altında katalizörlerin etkisinde tepkimeye sokularak daha küçük karbonlu alkan, alken veya alkin oluşmasını sağlar.

Doymuş Hidrokarbonlardan H₂ Çekilerek Alkin Elde Edilmesi

Alkanların ve alkenlerin yapısında bulunan fazla (alkinlere göre) hidrojen atomlarının uygun koşullarda tepkimeye sokulup ortamdan uzaklaştırılması sonucu alkinler elde edilir.

Di-Halojenürlerin Kuvvetli Bazlarla Tepkimesinden Alkin Eldesi

Komşu iki karbondaki iki tane halojen atomu içeren alkil halojenürden kuvvetli bazik ortamda (genellikle KOH ortamında) ayrılma (eliminasyon) tepkimesinden alkin elde edilir.

Aynı durum 1,1 di-halojenür ve gibi aynı karbona 2 halojen bağlanan di-halojenürlerde de gözlemlenmektedir.

Alkinlerin Metal Tuzlarıyla Alkil Halojenürle Tepkimesinden Alkin Eldesi

Alkin + metal tuzları ile alkil halojenür uygun şartlarda tepkimeye girerlerse alkin elde edilebilmektedir.

Ankara’da çöp konteynırına bırakılan poşetlerde patlamalar meydana gelmesi polisi alarma geçirdi. Yapılan incelemelerde patlamanın çöp konteynırına bırakılan poşetlerde bulunan karpit olduğu tespit edildi. Peki karpit nedir?

Kimyadaki karşılığı Kalsiyum karbür ( Calcium Carbide ) dür.
Kısaca söylemek gerekirse; Kireç ve Kömürün yaklaşık derecede elektrikli ark fırınlarında eritilmesi ile elde edilir. 
Üretimden çıkan karpit  büyük parçalar halindedir çok sert olduğu için özel kırma makinelerinde kırılarak istenilen ölçülere getirilir.

Karpit su ile birleştiğinde hızla tepkimeye girer ve ortaya asetilen gazı çıkar.
Bilinen en büyük kullanım alanı Oksi-Asetilen kaynağıdır. Oksijenle birlikte yakıldığında 
Oksi-Asetilen derece 
Oksi-Propan derece
Oksi-Doğalgaz ise derece sıcaklık verir.
Bu ısı değerleri dikkate alındığında; Kaynak, Delik açma ve ince parçaların kesiminde idealdir.

Karpitin Oksi-Asetilen dışında Kullanıldığı yerler:

Deniz fenerlerinde, madenlerde eskiden sokak aydınlatmalarında da asetilen lambası olarak kullanılıyordu.
Günümüzde, özellikle yeşil muzların, armutların, mandalina, limon gibi narenciyenin sarartılmasında kullanılıyor.
Bazıları Helyum yerine helyum fiyatından daha ucuz olduğu için uçan balonları da asetilenle şişirmektedirler. Bu işlem çok tehlikeli, çok zararlıdır ve yasaklanmıştır.

Bazı balıkçılar balık avlamak için asetilen kullanmışlardır. Balıkçılıkta da bu metot yasaklanmıştır.

Sanayide asetilen üretiminde karpit kazanları kullanılmaktadır. Karpit kazanlarının bakımının iyi yapılmaması ve küçük ihmal ve dikkatsizlikler kazan patlamasına sebep olmaktadır. Bir çok ülkede karpit kazanlarının kullanımı bu tehlikeler sebebi ile yasaklanmıştır.

Asetilen en güvenli şekilde asetilen tüplerinde depolanabilir. Asetilen tüplerinin içleri poroz maddesi ile doludur ve küçük gözeneklerine genellikle aseton emdirilmiştir. Asetilen gazı bu küçük gözeneklerde aseton içinde erimiş olarak depolanabilmektedir. Asetilen son derece kararsız bir gaz olup hava ile % ile % arası karışımlarda patlamaya sebep olabilir.